7

Goed datagestuurd onderwijs begint bij pas-sende doelen op groeps- en schoolniveau. Met doelen op maat kun je als school het optimale uit je leerlingen halen, mét ambitie maar zónder de leerlingen te overvragen. De uitdaging voor Marant is om leerkrachten (en uiteindelijk de leerling) eigenaar te laten zijn van de opbrengsten. De scores van de CITO-toetsen zijn één van de bronnen die bruikbaar zijn om Opbrengstgericht Werken en Hande-lingsgericht Werken aan elkaar te verbinden.

Waarom doelen stellen?Passende doelen hebben als hoofddoel goed kunnen plannen, oftewel het onderwijsaanbod goed af te stemmen op de leerlingen. Daar-naast maken passende doelen het mogelijk om je onderwijs te evalueren. Zijn de gestelde doe-len behaald? Zo niet, wat zijn hiervan de oorza-ken en hoe kun je ze alsnog realiseren?De landelijk gemiddelde vaardigheidsscores zijn een hulpmiddel om doelen te stellen voor jouw groep en voor de school als geheel, maar de ‘gemiddelde school’ of ‘gemiddelde groep’ bestaat niet. Elke school heeft immers zijn ei-gen leerlingpopulatie en zijn eigen mogelijkhe-den qua onderwijsaanbod. Gemiddelde scores zijn dus geen doel, maar geven wel richting.

Beslispunten rondom doelen stellenVoordat je doelen stelt voor de groep of school is het belangrijk dat je als school een aantal besluiten nemen.

1. Welk type doelen wil je formuleren? Gebruiken jullie voor het stellen van doelen bijvoorbeeld vaardigheidsniveaus (I-V of A-E), vaardigheidsscores of functioneringsniveaus? Formuleren jullie doelen in termen van groei of in termen van niveau, of allebei?

Voorbeelden van doelen zijn:• De gemiddelde vaardigheidsscore voor

Spelling eind groep 4 is minimaal 25.• Groep 4 groeit bij Spelling tussen moment

M4 en E4 minimaal 6 punten.• Minimaal 50% van de leerlingen heeft

bij Spelling een vaardigheidsniveau I of II.

• Groep 4 heeft in juni bij Spelling een functi-oneringsniveau van minimaal M4.

Er is geen beste optie, kies de manier die het best bij de situatie past.

2. Voor welke (sub)groepen formuleer je doelen?Je kunt doelen stellen voor de groep als ge-heel, per subgroep of op het niveau van de leerling.

3. Voor welke leergebieden formuleer je doelen?Veel scholen formuleren in elk geval doelen op het gebied van rekenen-wiskunde, begrijpend lezen, technisch lezen en spelling. Je kunt ook doelen stellen voor andere leergebieden en/of overstijgende leergebieden zoals leren le-ren en sociaal-emotionele ontwikkeling.

Werken met doelen waar je wat mee kuntJeroen Claassen (senior adviseur Marant) en Judith Hollenberg (toetsdeskundige PO-SO van CITO)

Hoe kunnen toetsresultaten van CITO je helpen je onderwijs vorm te geven? Jeroen Claassen, senior adviseur bij Marant, krijgt hier regelmatig

vragen over. Hij ging in gesprek met Judith Hollenberg (toetsdeskundige PO-SO van CITO) en samen kwamen zij tot een aanpak hoe je datage-

stuurd onderwijs realiseert op basis van onder andere de CITO-scores. Deze aanpak mondde uit in een overzichtelijke flyer. In dit artikel alvast

een sneak preview.

In vier stappen naar realistische, ambitieuze doelenStap 1: Vaardigheidsscore per groep per toetsmoment vaststellenDe behaalde toetsresultaten vormen een goede basis voor het stellen van doelen. Kijk hierbij naar de gegevens van de afgelopen drie jaren. Kijk niet alleen naar de scores per toetsmoment, maar ook naar de behaalde groei en de verdeling van de scores. Zijn er bij-voorbeeld veel leerlingen met extreem hoge of extreem lage scores? En heeft een groep die in groep 3 bovengemiddeld scoorde ook in groep 4 een score boven het gemiddelde?

Stap 2: Kenmerken van leerlingen en school of onderwijs in kaart brengenAls je doelen gaat stellen, is het van belang om de toetsresultaten altijd te bekijken in relatie tot:a) het onderwijsaanbod en mogelijk heden van de school;b) de leerlingpopulatie;c) omgevingsfactoren.

Kijken naar het onderwijsaanbod staat hierbij voorop; de leerkracht doet er toe! Welke aanbod stond gepland? Wat is gerealiseerd? Welke veranderingen en verbeteringen zijn mogelijk? Pas na het kijken naar deze interne factoren leg je een relatie met externe factoren zoals de leerlingpopulatie en omgevingsfactoren. Zo bereik je de meeste resultaten met de leerlingen.

Stap 3: Ambitieniveaus/streefdoelen opstellenZoals gezegd gebruik je eerder behaalde resultaten en de landelijk gemiddelde scores. Voor beide geldt dat deze niet meer dan een hulpmiddel zijn om tot realistische, ambitieuze doe-len te komen.

Stap 4: Ambitieniveaus/streefdoelen vertalen naar onderwijsaanbodDoelen in termen van een getal zoals een vaardigheidsscore zijn een uitstekend hulpmiddel om onderwijs te plannen en te evalueren. Om te plannen is de vertaalslag naar concrete leerdoelen nodig:• Welke doelen uit de leerlijn wil je met de leerlingen behandelen om tot het gestelde doel

te kunnen komen? • Welke lessen uit de methode en bijbehorende methodetoetsen horen hierbij?Gebruik methodetoetsen en eigen observaties om vast te stellen welke concrete leerdoelen een leerling beheerst en aan welke doelen je nog moet werken.

Let op: Wanneer je ambities hoger zijn dan tot nu toe behaald resultaten, zorg dan altijd voor een bijbehorende aanpassing van het onderwijsaanbod. Doelen worden nooit vanzelf hoger. Hogere ambities moeten dus altijd samengaan met extra of andere inspanningen zoals een ver-beterplan op schoolniveau, klassenconsultaties en feedback op het handelen van de leerkracht.

Doelen evalueren: Evalueren is geen sluitstuk maar de schakelMinstens zo belangrijk als het opstellen van de doelen is het evalueren van gestelde doe-len. Net als bij het formuleren van doelen, gaat het bij de evaluatie altijd om de combinatie van het doel met het geplande en gerealiseer-de onderwijsaanbod. Wanneer een doel niet is behaald bekijk je of het geplande aanbod is gerealiseerd. Zo dragen goed geformuleerde doelen in combinatie met een zorgvuldige evaluatie bij aan de kwaliteit van je onderwijs.

In de volgende Frappant gaan wij in gesprek met een school over ‘Doelen stellen; OGW-HGW in de praktijk!’ De volledige flyer ‘Doelen stellen’ is te downloaden op de site van Marant en de site van CITO.

Voor meer informatie neem contact op met Jeroen Claassen, senior adviseur Marant, j.claassen@marant.nl (06 122 278 71). Ook voor vragen met betrekking tot het opstellen van schoolstandaarden in termen van opbrengsten kunt u contact opnemen met Jeroen Claassen.