_________________________________________________________________________________________

Werken in besloten ruimten

• Wat wordt verstaan onder (werken in) besloten ruimten?

• Wat zijn de risico’s van werken in besloten ruimten?

• Wat voor werkzaamheden worden uitgevoerd in besloten ruimten?

• Wat zegt de wet?

• Wat kunnen werkgevers doen?

• Wat kunnen werknemers doen?

• Meer informatie

Wat wordt verstaan onder (werken in) besloten ruimten?

Een besloten ruimte is een moeilijk te betreden werkplek, ook voor hulpverleners, en is slecht te

ventileren. Het is er krap, vaak donker en er zijn weinig vluchtmogelijkheden. Vaak is er

onvoldoende zuurstof of er zijn gevaarlijke stoffen aanwezig die bij werkzaamheden zijn

vrijgekomen.

Voorbeelden van besloten ruimten zijn:

• kelders;

• installatieruimten;

• kruipruimten onder vloeren;

• ketels en opslagreservoirs;

• rioolstelsels;

• putten en sleuven;

• pijpleidingen.

Voorbeelden van werkzaamheden die in deze ruimten worden uitgevoerd zijn onderhouds- en

schoonmaakwerkzaamheden, reparaties en inspecties.

Wat zijn de risico’s van werken in besloten ruimten?

Vooral de slechte toegankelijkheid voor hulpverlening en de slechte ventilatie maken het werken in

besloten ruimten gevaarlijk. Gevaren die kunnen optreden bij het werk zijn:

• gevaar voor verstikking;

• gevaar voor brand- en explosie;

• gevaar voor bedwelming of vergiftiging;

• gevaar voor elektrocutie;

• gevaar voor beknelling;

• gevaar voor verwonding door vallen, vallende voorwerpen of bewegende machinedelen.

Omstandigheden waardoor de gevaren kunnen toenemen, zijn bijvoorbeeld:

• vuile en gladde trappen die de kans op vallen en gewond raken, verhogen;

• niet opgeruimde gereedschappen en materialen die de kans op struikelen, verhogen;

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Werken in besloten ruimten: informatie voor de arbodienstverlener Pagina 2 van 4

• een hoge temperatuur waardoor gevaarlijke stoffen sneller verdampen en zo de kans op brand

of explosie toeneemt;

• het ontbreken van goede verlichting.

Wat voor werkzaamheden worden uitgevoerd in besloten ruimten?

Werkzaamheden die in besloten ruimten worden uitgevoerd, zijn bijvoorbeeld:

• het aanbrengen van isolatievloeren en leidingen

• het uitvoeren van reparaties of veranderingen aan leidingen en/of installaties

• het uitvoeren van controles van leidingen en installaties.

Wat zegt de wet?

Voor het werken in besloten ruimten is volgens de wetgeving (Arbobesluit, hoofdstuk 2, afdeling 5

Bouwproces) een Veiligheids- en gezondheidsplan (V&G-plan) verplicht. Hierin moeten werkgevers

de risico’s opnemen die in de ontwerpfase niet of onvoldoende kunnen worden opgelost, samen

met passende maatregelen. De direct-leidinggevende moet de werknemers die betrokken zijn bij

het werken in besloten ruimten voorlichting en instructie geven over de gevaren, de maatregelen

die moeten worden genomen en de te volgen procedures.

In het bedrijfshulpverleningsplan (BHV-plan) moeten werkgevers de maatregelen vastleggen die bij

de specifieke gevaren moeten worden genomen. Het BHV-plan is gebaseerd op de risico-

inventarisatie en -evaluatie (RI&E).

Wat kunnen werkgevers doen?

Om veilig in een besloten ruimte te kunnen werken, moeten werkgevers zowel in de

voorbereidingsfase als tijdens het werk een aantal maatregelen nemen.

Voorbereidingsfase

• allereerst moet de werkgever proberen om gevaarlijke werkzaamheden zoveel mogelijk te

voorkomen of beperken. Bijvoorbeeld door fittingen en koppelingen of boutverbindingen te

gebruiken waardoor laswerkzaamheden worden voorkomen;

• er moeten afspraken worden gemaakt over de bedrijfshulpverlening en de werkgever moet

zorgen dat een aantal werknemers een instructie daarvoor krijgt;

• in sommige gevallen (als de opdrachtgever daarom vraagt) moeten afspraken over het werken

in besloten ruimten (zoals planning werkzaamheden, noodzakelijke vergunningen, overzicht

mogelijke gevaren) worden vastgelegd in een veiligwerkvergunning;

• de werkgever moet een visuele inspectie (laten) uitvoeren om vast te stellen of een besloten

ruimte veilig is om in te werken. Daarnaast moet hij een meting (laten) uitvoeren om de

concentraties zuurstof, giftige stoffen en brandbare of explosieve gassen in de ruimte te

bepalen (als hij dat niet zelf kan doen, kan hij bijvoorbeeld zijn arbodienst daarvoor vragen);

• de tijd die werknemers in een besloten ruimte doorbrengen en het aantal werknemers moet zo

beperkt mogelijk zijn. Bij langdurige werkzaamheden moeten werknemers elkaar kunnen

afwisselen.

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Werken in besloten ruimten: informatie voor de arbodienstverlener Pagina 3 van 4

Tijdens het werk

• de werkgever moet ervoor zorgen dat er BHV-ers zijn als er werkzaamheden in besloten

ruimten plaatsvinden. Daarnaast moet er een noodprocedure zijn om direct hulp te kunnen

bieden;

• er moet een toezichthouder/veiligheidswacht worden aangesteld, die erop toeziet dat alle

noodzakelijke maatregelen in acht worden genomen tijdens de werkzaamheden. De

veiligheidswacht moet in geval van nood hulp kunnen verlenen en ervoor zorgen dat de

toegang tot de besloten ruimte open blijft;

• in besloten ruimten mogen alleen explosievrije elektrische apparatuur en verlichting worden

gebruikt. Alle apparatuur moet van veilige spanning zijn voorzien (50 V wisselspanning of

maximaal 120 gelijkspanning). Accugereedschap is natuurlijk ook veilig;

• in besloten ruimten moet noodverlichting zijn. Als dat niet mogelijk is, moet de werkgever

individuele explosie- en vonkvrije noodverlichting ter beschikking stellen aan zijn werknemers

(vonkvrij geldt alleen als er brandbare gassen en dampen in de ruimten aanwezig kunnen zijn);

• persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking stellen:

o een harnasgordel (verplicht om te dragen). Aan de gordel moet een voldoende

lange reddingslijn zitten (naar de veiligheidswacht buiten) die bestand is tegen de

aanwezige stoffen;

o ademhalingsbescherming als er gevaar is voor verstikking, bedwelming of

vergiftiging (welke bescherming nodig is, is afhankelijk van het resultaat van de

eerder genoemde meting). Vanwege mogelijk zuurstoftekort mogen filtermaskers

niet worden gebruikt in een besloten ruimte!;

o beschermende kleding;

o handschoenen;

o veiligheidsschoenen of –laarzen;

o veiligheidshelm;

o oogbeschermingsmiddelen;

o gehoorbescherming.

Bij explosiegevaar moeten kleding en schoenen antistatisch zijn. De overall van de werknemer

in de besloten ruimte moet een lichte, opvallende kleur hebben zodat hij goed zichtbaar is voor

degene die buiten toezicht houdt.

Wat kunnen werknemers doen?

Ook werknemers moeten een aantal maatregelen nemen om veilig in een besloten ruimte te

kunnen werken:

Voorbereidingsfase

• pas in een besloten ruimte werken nadat is vastgesteld dat de ruimte veilig is (bijvoorbeeld vrij

van gassen en dampen; leidingschachten voorzien van “doorvalbeveiligingen” ter hoogte van

de vloeren);

• voordat het werk begint alle leidingen afsluiten die op de besloten ruimte uitkomen;

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Werken in besloten ruimten: informatie voor de arbodienstverlener Pagina 4 van 4

• zorgen voor een vrije toegang naar de werkplek. Toegangswegen en omgeving moeten worden

vrijgehouden van materialen, gereedschappen en materieel;

• ervoor zorgen dat de besloten ruimte vóór en tijdens de werkzaamheden wordt geventileerd;

• de tijd die zij in een besloten ruimte moeten doorbrengen, voorkomen of beperken;

• apparatuur en machines, zoals elektrische motoren, dieselmotoren en compressoren zo ver

mogelijk van de besloten ruimte plaatsen;

• zorgen dat zij weten welke afspraken de werkgever heeft gemaakt over de hulpverlening.

Tijdens het werk

• zorgen dat zij weten wie de werkgever heeft aangesteld als toezichthouder/veiligheidswacht;

• tijdens de werkzaamheden afzettingen en markeringen bij de besloten ruimte plaatsen en het

waarschuwingsbord ‘Gevaar, niet betreden, besloten ruimte’ bij de toegang tot de ruimte

zetten;

• alleen explosievrije elektrische apparatuur en verlichting gebruiken;

• zorgen voor voldoende luchttoevoer en brandbare materialen/bouwdelen (zoals isolatie van de

vloer) beschermen;

• persoonlijke beschermingsmiddelen dragen:

o harnasgordel, het dragen hiervan is verplicht (ervoor zorgen dat ze een hand aan

de lijn houden);

o ademhalingsbescherming (geen filtermaskers) als er gevaar is voor verstikking,

bedwelming of vergiftiging;

o beschermende kleding;

o handschoenen;

o veiligheidsschoenen of -laarzen;

o veiligheidshelm;

o oogbeschermingsmiddelen;

o gehoorbescherming.

Meer informatie

Voor een aantal specifieke werkzaamheden in besloten ruimten (lassen en snijden,

reinigingswerkzaamheden en voorbehandelen en aanbrengen van verf) zijn apart maatregelen

opgenomen in het Arbouw Advies Werken in besloten ruimten. Hierin vindt u ook een controlelijst

voor het werken in besloten ruimten. Het Arbouw Advies vindt u aan de rechterzijde van deze

pagina, onder Publicaties.