Werken aan zoet water in de Delta...2019/09/17 · varianten uitgewerkt voor het traject Enkele...

Werken aan zoet water in de DeltaDeltaprogramma | Zoetwater

Terugblik 2018 en Vooruitblik 2019 - 2020

Werken aan zoet water in de Delta

Deltaprogramma | Zoetwater

Voortgangsrapportage

Terugblik 2018 en Vooruitblik 2019 - 2020

Juli 2019

InhoudManagementsamenvatting 6 Inleiding 231.1 Scope:voortgang,programmeringenvooruitblik 231.2 Wijzevantotstandkoming 231.3 Leeswijzer 23

HetDeltaprogrammaZoetwaterinzijnomgeving 252.1 Inleiding 252.2 Verbindingmetandereprogramma’sentrajecten 252.3 Internationalesamenwerking 322.4 Relevanteuitvoeringsprojectenvoorzoetwater 36

Voortgangsrapportage2018 413.1 Inleiding 413.2 LandelijkoverzichtvoortgangDeltaplanZoetwater 413.3 West-Nederland 453.4 IJsselmeergebied 593.5 HogeZandgronden 773.6 ZuidwestelijkeDelta 893.7 Rivierengebied 973.8 Gebruikers 1013.9 VoortgangWaterbeschikbaarheid(landelijkenregionaalniveau) 1153.10 VoortgangSlimWatermanagement 1253.11 KennisspoorZoetwater 131

Programmering2019–2021 1334.1 Totstandkomingprogrammering2019-2021 1334.2 Mee-entegenvallersprogrammering 1334.3 Doorkijkfinanciëleramingentweedefase2022-2028 1374.4 WerkwijzeprogrammeringentoetsECKB 1394.5 Overzichtgeraamdekostenzoetwatermaatregelenperregio 141

Vooruitblik2019–2020 1514.1 Inleiding 1514.2 JaarprogrammaZoetwater2019–2020 1514.3 Mijlpalenenactiviteitenregionalejaarprogramma’s 154

Bijlagen1 Overzichtmogelijkemaatregelenvoorfase2 1602 OverzichtbetrokkenenZoetwater 180

1

2

3

4

5

Het jaar 2018 in vogelvluchtHetvoorjaar,dezomerénhetnajaarvan2018warenuitzonder-

lijkdroog.Dezelangedrogeperiodeheeftdeurgentievanhet

DeltaplanZoetwaternogeensonderstreept.Dedroogteleidde

opverschillendeplaatsentotproblemen.Inlandbouw-en

natuurgebiedenontstondschadedoorverziltingengebrek

aanzoetwater.Instedelijkenlandelijkgebiedwassprakevan

waterkwaliteitsproblemenendoorlagegrondwaterstanden

tradextrabodemdalingenfunderingsschadeop.Bijhet

Noord-HollandseAndijkdreigdeeentekortaandrinkwater

doorverziltinginhetIJsselmeer.InhoogNederlandwasvoor

dedrinkwatervoorzieningmeergrondwaternodigdaninde

vergunningenvoorzien.Ookdescheepvaarthadproblemen,

doordegeringevaardieptenenbeperkingenbijsluizen.Dat

leiddetotknelpuntenindegrondstoffenvoorziening.

TegelijkertijdhebbendemaatregelenuithetDeltaplan

Zoetwaterindezedrogeperiodehunnutbewezen.

Nederlandbleekgoedvoorbereidop(dreigend)watertekort:

hetnieuwepeilbesluitvoorhetIJsselmeer,deKlimaatbesten-

digeWateraanvoerMidden-Nederlandendeverdringingsreeks

vooroppervlaktewaterhebbengoedgefunctioneerd.Ook

SlimWatermanagementheeftzichindepraktijkbewezen;

dezewerkwijzebleekvangrotewaardevoordeLandelijke

CoördinatiecommissieWaterverdeling,Rijkswaterstaatende

waterschappenbijafwegingenoverdroogtemaatregelenende

verdelingvanwater.Welmoestenersomslastigeprioriteiten

gesteldwordenenwashetnietmogelijkomalleschadete

voorkomen.Datwasvooralhetgevalopdehogezandgronden,

waardedroogtealeerdervoorknelpuntenzorgdeenopveel

plaatsengeenwateraanvoermogelijkwas.Datleiddetot

droogvalvanwaterlopenenextreemlagegrondwaterstanden.

Eind2018werddoordeministervanInfrastructuurenWater-

staatdeBeleidstafelDroogteingesteld.Hetdoelisdelessen

vandedroogtetevertaleninbeleidsvoorstellen,ombeter

voorbereidtezijnophetdroogteseizoenvan2019endaarna.

DedeelnemersvandeBeleidstafelDroogtezijnvertegen-

woordigersvandeoverheden(Rijk,InterprovinciaalOverleg,

UnievanWaterschappen,VerenigingNederlandseGemeenten)

endrinkwaterbedrijven(Vewin).OokhetBestuurlijkPlatform

Zoetwater(BPZ)enstafdeltacommissariszijnvertegenwoor-

digdomeengoedeverbindingmethetDeltaprogramma

Zoetwatertewaarborgen.Dewatergebruikersworden

betrokkenviahetOverlegorgaanFysiekeLeefomgeving.

DeBeleidstafelDroogteheeftinhaarrapportvandeeerste

fase,nogvoorhetdroogteseizoendatstartteop1april2019,

demeesturgenteissuesbenoemd.Hierbijgaathetondermeer

omdetoepassingvandeverdringingsreeks,herstelvan

gebiedenwaardegrondwatervoorradenin2018onderdruk

zijngekomenenafgestemdebestuurlijkeafsprakenover

waterverdeling.DeministervanInfrastructuurenWaterstaat

heefthetrapportmeteenreactienaardeTweedeKamer

gestuurd[1].Eind2019wordtdeeindrapportageopgeleverdaan

debesluitvormendegremiaendeTweedeKamer.

Managementsamenvatting

6

[1] https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-infrastructuur-en-waterstaat/documenten/kamerstukken/2019/04/04/ eerste-resultaten-van-de-beleidstafel-droogte

https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-infrastructuur-en-waterstaat/documenten/kamerstukken/2019/04/04/eerste-resultaten-van-de-beleidstafel-droogte

https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-infrastructuur-en-waterstaat/documenten/kamerstukken/2019/04/04/eerste-resultaten-van-de-beleidstafel-droogte

Regio’s,hetRijkendegebruikerszijnvolopbezigmetdeuit-

voeringvandemaatregelenuithetDeltaplanZoetwaterfase1

(2015-2021).Detotalegeplandeuitgavenvanallepartijenvoor

dezoetwatermaatregelenuithetDeltaplanbedragenindeperiode

tot2021ruim€400miljoen,waarvan€159miljoenuithet

Deltafondsgefinancierdwordt.Bijnaallemaatregelenzijnin2021

gereed.HetBPZheefterop14maart2019meeingestemddat

enkelemaatregelentotenmet2023uitlopen.Daarbijisbesloten

datdevrijeruimtevan€7miljoentotenmet2021(saldovanvrij-

vallenderisicoreserveringenmee-entegenvallers)ondermeer

wordtbesteedaanconcretemaatregelendievoortkomenuitde

BeleidstafelDroogte,urgenteprojecteninHogeZandgronden

OostenZuid(waargroteproblemenwarentijdensdedroogte

van2018)enhetverbeterenvandekennisbasis.Regionale

partijenvoorziendezemaatregelenvancofinanciering.

VoorWaterbeschikbaarheidHoofdwatersysteemisin2018een

belangrijkestapgezetinhetbiedenvantransparantie.Twee

instrumentenbiedeninzichtinvraagenaanbodvanzoetwater:

hetmodelWabesendeknelpuntenanalyse.Begin2018waren

deresultatenvanWabesalonlinebeschikbaar,metinformatie

overdeduurenfrequentievanwaterstanden,debieten,

chlorideconcentratiesentemperaturenopcirca150locaties

inhethoofdwatersysteem.Eind2018zijnookdeuitkomsten

vandeKnelpuntenanalyse2.0gepresenteerdenbesproken.

Dekomendeperiodeverschuiftdefocusnaarkansrijkemaat-

regelenenoptimalisaties.Hiervoorisin2018aleengroslijst

vanmogelijkemaatregelenuitgewerkt(ziebijlage1).Deze

maatregelenvormendebasisvoordeuitwerkingvanhet

maatregelpakketvoorfase2vanDeltaplanZoetwater

(2022totenmet2027).

Detussentijdseevaluatievanhetprocesvanwaterbeschikbaar-

heidin2018heeftvieraandachtspuntenopgeleverd:dedoor-

werkingvanwaterbeschikbaarheidinhetomgevingsbeleid,de

aansluitingbijhetDeltaplanRuimtelijkeAdaptatie,deplanning

vanactiesvoorurgentegebiedenendewijzewaaropoptimali-

satiesinhetwaterbeheerwordenbesprokenenvastgelegd.

Aanaldezeaandachtspuntenisgewerkt.Zoisinhetvoorjaar

van2018binnenhetBestuurlijkPlatformZoetwaterafgesproken

prioriteittegevenaandeuitwerkingvanwaterbeschikbaarheid

inurgentegebiedenenwaarmogelijkaansluitingtezoekenbij

destresstestenvoorhetDeltaplanRuimtelijkeAdaptatie.Het

BPZheeftinmiddelsdekaartmeturgentegebiedenvastgesteld

diedezoetwaterregio’shebbenaangewezen(ziefiguur1).De

uitwerkingvanwaterbeschikbaarheidmoethieruiterlijkin2021

gereedzijn.Uitzonderingvormendeurgentegebiedenopde

HogeZandgronden:daariswaterbeschikbaarheidonderdeel

vanintegralegebiedsprocessenenzijnookandereopgavenvan

invloedopdeplanning.HetBPZbespreektdevoortgangbij

dejaarlijkseijkmomenten.

Uitvoering grotendeels op schemaDeimplementatievandedeltabeslissingZoetwaterkomttot

standviadriesporen:DeltaplanZoetwater,Waterbeschikbaar-

heidenhetKennisenStrategiespoor.Deimplementatieligt

overhetalgemeengoedopschema.Hiernavolgteentoelich-

tingopdegenoemdesporen.

7

8

Urgentegebiedenregionaalwatersysteem

Hotspotshoofdwatersysteem

1 Midden-rivierengebied

2 Rijn-Maasmonding

3 Noordzeekanaal/Amsterdam-Rijnkanaal

4 IJsselmeer

5 Twentekanalen

6 Maas

7 HogeZandgronden

8 Natuur

Figuur1Urgentegebiedenwaterbeschikbaarheid(standvanzakenper1mei2019)

9

Deltaplan ZoetwaterHetDeltaplanZoetwateromvatallegeprogrammeerdeen

geagendeerdemaatregelen,onderzoekenenkennisvragendie

betrekkinghebbenopeenduurzamezoetwatervoorzieningen

diegeheelofgedeeltelijkbekostigdwordenuithetDeltafonds.

Deuitvoeringvandemaatregelenvanfase1vanhetDeltaplan

Zoetwaterverlooptgrotendeelsvolgensschema.Allezoetwater-

regio’s(figuur2)enhetRijk(Rijkswaterstaatenhetministerie)

werkenaandeafgesprokenmaatregelen.Ookdedrinkwater-

sectordoetinvesteringenvoordetoekomstigedrinkwater-

voorziening.

Eenmijlpaalin2018wasdevaststellingvanhetnieuwe

PeilbesluitIJsselmeergebied.DaarmeekunnenRijkswaterstaat

enwaterschappeninhetgebiedrondhetIJsselmeerbeter

inspelenopextreemdrogeperiodenendebehoefteaan

zoetwater.Ookverschillendeanderemaatregelenwerden

in2018afgerond.Voorbeeldenzijndeaanpassingvande

waterinlaatindePrinsesIrenesluizen,klimaatpilotszoals

Spaarwater2omwatervasttehoudenendiversebeekherstel-

projecten.

Enkeleanderemaatregelenzijnvertraagdofhebbeneen

langeredoorlooptijd.Datgeldtondermeervoordecapaciteits-

uitbreidingKlimaatbestendigeWateraanvoerMidden-

Nederlandendezoetwatermaatregelendiesamenhangenmet

hetplanomhetVolkerak-Zoommeerzouttemaken.In2018

werdbekenddathetbesluitovereenzoutVolkerak-Zoommeer

wordtuitgesteld.DeregioZuidwestelijkeDeltaheeftdaarom

eenalternatiefmaatregelpakketopgesteldwaarhetBPZop

14maart2019meeingestemdheeft.Ditpakketwordtinde

periode2019-2021uitgevoerd.Hetontwikkelperspectiefvoor

hetVolkerak-Zoommeer(zoutenbeperktgetij)staatechterniet

terdiscussie.Deregiozalgekoppeldaandeherijkingvande

zoetwaterstrategiebepalenwelkeonderdelenzullenworden

uitgevoerdindevolgendefase(2022-2027).

Hiernawordtperzoetwaterregiomeerinzichtgegeveninde

voortgangvanmaatregeleninzowelhetregionalealshet

hoofdwatersysteem.

West-NederlandDeuitvoeringvanzoetwatermaatregelenligtgrotendeelsop

schema.Dedoorlooptijdvandemaatregelcapaciteitsuitbreiding

KlimaatbestendigeWateraanvoer(KWA)ismettweejaar

verlengd,omdathetgebiedsprocesindeLopikerwaarduit-

loopt.Anderemaatregelenzijnindefasevanplanuitwerkingen

uitvoering.VoorhettrajectOudeRijn/LeidscheRijnisinzichtelijk

gemaaktwelkedelenvanhettrajectmoetenwordenvoorzien

vannieuweoeverbescherming.Daarnaastzijnerverschillende

variantenuitgewerktvoorhettrajectEnkeleWierickeenPark

Oudegeineniserhistorischonderzoekuitgevoerdvoorde

Doorslagsluis.DebaggerwerkzaamhedenindeGekanaliseerde

HollandseIJsselzijnmedio2018gestaaktnaeendispuutmet

deaannemer,maarwordenin2019hervatnaeennieuwe

aanbesteding.

HetBPZheeftop14maart2019ingestemdmeteenaanvullende

bijdragevooreenrobuusterewatervoorzieningvanhetBrielse

10

Figuur2OverzichtvandeZoetwaterregio’s

NOORD

IJSSELMEERGEBIED

HOGEZaNDGRONDEN(OOST)

HOGEZaNDGRONDEN(ZUID)

RIVIERENGEBIED

WEST-NEDERLaND

ZUIDWESTELIJKEDELTa

11

Meer.Erwordtondermeergeïnvesteerdindeautomatisering

vandeinlaat.

Partijeninderegiobereidengezamenlijkdevolgendefasevan

hetDeltaplanZoetwatervoor.Deinzetismaatregelentekiezen

dieookbijdragenaanhetverbeterenvandewaterkwaliteit,

hetvoorkomenvanbodemdalingenruimtelijkeadaptatie.

Tijdensdedroogtevan2018heeftderegioprofijtgehadvan

degoedeonderlingesamenwerkingendealuitgevoerde

maatregelen,zoalsSlimWatermanagementeneendeelvande

capaciteitsuitbreidingvandeKWA.Dedroogteheeftookgeleid

toteengroterurgentiebesefenbevestigthetbelangvan

gebiedsuitwerkingenvoorwaterbeschikbaarheid.

IJsselmeergebied/Noord-NederlandIndezoetwaterregioIJsselmeergebiedligtdeuitvoeringvan

demaatregelengrotendeelsopschema.Hetpeilbesluitvoor

hetIJsselmeerisinjuni2018vastgesteldendeklimaatpilot

Spaarwater2isafgerond.Veelmaatregelenzijninuitvoeringen

partijeninderegiowerkengezamenlijkaandevoorbereiding

vandevolgendefasevanhetdeltaprogramma.Ditgebeurt

waarmogelijkinsamenhangmetmaatregelentenbehoevevan

dewaterkwaliteitenerzalzoveelmogelijkaansluitinggezocht

wordenbijdegebiedsprocessenenrisicodialogeninhetkader

vanhetDeltaprogrammaRuimtelijkeAdaptatie.

Dedroogteindezomervan2018heeftonverwachteknelpunten

aanhetlichtgebracht.Eenbelangrijkopgedaaninzichtisdat

beteresamenwerkingvanallepartijennoodzakelijkisbijde

aanpakvandeverziltingvanhetIJsselmeerendegevolgen

hiervan,maarookbijhetoperationelebeheertijdensdedroge

periodeendevoorbereidingenhierop.

AfgelopenperiodeheeftdezoetwaterregioIJsselmeergebied

haargezamenlijkeambitieineenvisieuitgewerkt.Dezeambitie

dientteronderbouwingvanhetmaatregelpakketdatvoor

komendefasewordtsamengesteld.Hetpakketomvatook

maatregelendievoortkomenuitdedroogtevan2018.Deze

betreffenveelalhethoofdwatersysteemofdeovergangvan

hoofd-naarregionaalsysteem.Verderwordendegebieds-

processeninhetkadervanwaterbeschikbaarheidvoortgezet

endaaruitvoortvloeiendemaatregeleninhetregionaal

systeemuitgevoerdenwordengebruikersgestimuleerd

waterbesparendemaatregelenopbedrijfsniveautenemen.

Tweegrootschaligeprojectenwaaragrariërsbijbetrokken

zijn(ZoeteToekomstTexelenZoetopZout,Lauwersmeer),

zijninvoorbereiding.DaarnaastisereenZoetZoutKnooppunt

opgerichtenwordenregiomakelaarsaangesteldom

gebruikerswaterbewusttemakenentestimulerentot

waterbesparing.

Hoge ZandgrondenOpdeHogeZandgrondenisvrijwelgeenaanvoervanwateruit

hethoofdwatersysteemmogelijk.Dezandgrondenzijndaarom

vooralaangewezenopgrondwater.Devoorkeursstrategiericht

zichenerzijdsopvasthouden,bergeneninfiltratievanregen-

waterenanderzijdsopzuinigomgaanmetwater.Dezoetwater-

maatregelenvoorHogeZandgrondenOostenZuidzijnveelal

onderdeelvanprogramma’svanpartnersendienenookandere

12

doelendanhetzoetwaterdoel.Veelprojectenzijninuitvoering

ofalafgerond.

Deuitvoeringvraagtomsamenwerkingtussenmedeoverheden,

bedrijfslevenenmaatschappelijkeorganisaties.Intotaalzijnin

deregio’sZuidenOostmeerdan300projectenenclustersvan

projectengestart.Erwordtnoggewerktaanhetinventariseren

enberekenenvandewaterwinst/waterbesparingdiedeze

projectengaanopleveren.Verderwordtuitvoeringgegevenaan

deregionalekennisagenda(waaronderookhetonderzoeks-

programmaLumbricus)eniseenregionaledoorvertaling

gemaaktvandeveranderingenindeKNMI-scenario’sen

nationaleknelpuntenanalyse.

RegioZuidheeftinmaart2019derealisatietotnutoeende

programmeringvoorhetresterendedeelvandeplanperiode

inbeeldgebracht.DeuitvoeringinregioZuidligtopschema

enpartijenzullennaarverwachtingvoldoenaanhetregionaal

boduitdebestuursovereenkomst.Debelangrijkepijlersvoor

zoetwatermaatregelenbijwaterschappenzijn:robuuste

inrichtingvanbeekdalen,grond-enoppervlaktewater,natte

natuurparelsenhetoptimaliserenvandewateraanvoer.De

aandachtvoorderolvanbodemkwaliteitvoorwaterbeheer

groeit,zoblijktondermeeruithetproject‘BodemenWater’

vanWaterschapDeDommelenvoedselbosBleijendijk.

VanuithetwerkprogrammaZuidwordtintotaal20%vanhet

budgetaangewendvoordenieuwkomersregeling.Onder

nieuwkomerswordenpartijenverstaandiegeendeeluitmaken

vandebestuursovereenkomstzoetwater.In2018ishet

volledigegereserveerdebedragvoornieuwkomersdoorde

provinciesbeschikt.Hetanimobleekdusdaniggrootdateen

tientalgemeentelijkeprojectennietkonwordengehonoreerd

dooreentekortaanbudget.

Deregelingstimuleertstakeholdersomeen(pro)actieverol

tepakken.Ditheeftgeleidtotgezamenlijkeinitiatievenvan

overhedenénstakeholders.Voorbeeldenvanprojectenzijn

deherinrichtingvanhetGeleenbeekdal,derealisatievaneen

voedselbosinSt.Michielsgestel,hethergebruikenvanspoel-

watervanbierbrouwersdooragrariërsendeaanlegvan

peilgestuurdedrainage.Deprojectendragenondermeerbij

aanzuinigwatergebruikenklimaatrobuustheidvanderegio.

Eenanderconcreetresultaatishetdeltaplanwaterbesparing

vanBrabantWater.Ditplanbevatafsprakentussende

provincieNoord-BrabantenBrabantWatereniserop

gerichtomdegroeivande(drink)watervraagterugtedringen

endeinzetvandrinkwatervoorlaagwaardigetoepassingen

tebeperken.IntotaalzijninderegioZuidmeerdan

40nieuwkomerprojectenenmeerdan120projectenvanuit

dewaterschappengestart.Financieringbestaatgrotendeels

uiteigeninvesteringen,aangevuldmetprovincialemiddelen

enDeltafondsmiddelen.

OokhetwerkprogrammaOostligtopkoers.Devoortgangin

2018bevestigtopnieuwdatbetrokkenpartijenhuntoezegging

inhetregionaalbodruimschootswaarmaken.Tussenverschil-

lendepartijendiedebestuursovereenkomstzoetwaterhebben

ondertekend,waaronderterreinbeherendeorganisaties,zullen

verschuivingenplaatsvindeninmaatregelenenDeltafonds-

13

middelen.Natuurmonumentenneemtbijvoorbeeldminder

maatregelendanin2015wasvoorzien,LandschapOverijssel

juistveelmeer.Inderegio’sOostenZuidnemendiverse

partnersmeerzoetwatermaatregelendanistoegezegdin

hetregionaalbod.VanuithetDeltafondszijnextramiddelen

beschikbaargesteldvoorderegio’sOostenZuid.Ditmaaktde

uitvoeringvanmeermaatregeleninfase1mogelijk.

VooruitlopendopdeDelta-aanpakwaterkwaliteitwordt

binnendeHogeZandgrondenintegraalgewerktaanverbonden

opgaven.Hetsamenbrengenvandeverschillende(grond)

waterdoelen(kwaliteitenkwantiteit),inrichtenvaneenrobuust

watersysteem,inspelenopalleaspectenvanklimaatverandering

enditverbindenmetderealisatievanbelangenvanandere

gebruikerswatbetreftinrichtingengebruik,hoortbijdeze

maniervanwerken.Degemeentenvoerenstresstestenuitom

knelpuntentebepalen.Hierbijligtdefocusopdroogte,water-

overlast,hittestressengevolgenbeperkingbijoverstromingen.

Dezoetwaterregio’sZuidenOostsluitendaarbijaanenwerken

zoaanintegraleoplossingeninstedelijkgebied.Goede

voorbeeldenhiervanzijndegezamenlijkeinspanningenvan

gemeentenenwaterschappeninApeldoorn,Enschedeen

Zutphen.

InderegioZuidisdeprojectgroepDeltaplanHogeZand-

gronden(DHZ)actief,waaringebruikersmeedenkenover

lopendezaken;ooknemenzijdeelaandeMaas-stuurgroep

(RBOM-DHZ).InmiddelszijnookgemeentenviahetDeltaplan

RuimtelijkeAdaptatiebrederaangehaaktbijditoverleg.Viade

nieuwkomersregelinghebbengemeentenendeagrarische

sectorrelatiefveelprojecteningediend.DewerkgroepZON

isuitgebreidmeteenvertegenwoordigervanLTOeneen

vertegenwoordigeruitdeterreinbeherendeorganisaties.

Daarmeezijnallepartnersinhetregionaalbodvertegenwoor-

digdindewerkgroep.

Zuidwestelijke DeltaVoordeZuidwestelijkeDeltahangendezoetwatermaatregelen

fase1vanhetDeltaplanZoetwatersterksamenmethet

eventuelebesluitovereenzoutVolkerak-Zoommeer.Doordat

ditbesluitnognietgenomenis,isdeuitvoeringvande

zoetwatermaatregelenvertraagd.Deregioheeftin2018een

alternatiefpakketvanzoetwatermaatregelenopgestelddatin

deperiode2019-2021inuitvoeringkan,enwaarhetBPZmee

heeftingestemd.Fase2vanhetDeltaplanZoetwaterkrijgt

invullinginsamenhangmetdeherijkingvandevoorkeurs-

strategiezoetwater.

Inhetnajaarvan2018isduidelijkgewordendatdekostenvoor

dewerkzaamhedenvoordeRoodeVaartinZevenbergenhoger

uitvallen.HetBPZheeftingestemdmetbekostigingviahet

alternatievepakketenanderepartijenhebbentoegezegdextra

bijtedragen.Deuitvoeringstartinhetvoorjaarvan2019en

volgensplanningzouWest-Brabanteind2020waterinkunnen

latenviadeRoodeVaart.Ditisbevestigdineensamenwerkings-

overeenkomstdieinapril2019isondertekend.

In2018zijnviernieuweprojectengestartinhetkadervande

ProeftuinZoetWater.BijhetprojectDrainstorewordtdrain-

wateropgevangenenindediepereondergrondgeïnjecteerd,

14MolenDeVriendschapbijBleskensgraafindeAlblasserwaard.

zodateenwatervoorraadvoordezomerontstaat.Drainstoreis

eind2018gestartenloopttot2020.DepilotDeltaDriplevert

kennisopoverondergrondsedruppelirrigatiemetverrijkt

gebiedseigengrondwater.Meerfruitmetminderwaterbestaat

uitverschillendepilotsvoortoenamevanbodemvochtin

fruitteeltpercelen.InWaterhouderijWalcherenexperimenteren

boerensamenmethetwaterschapmeteenflexibelpolderpeil,

omtekunnenanticiperenopzwareneerslag.Dezelaatstedrie

projectenontvangensubsidievandeEuropeseUnie(POP3-

subsidie).

Rivierengebied DezoetwatermaatregeleninhetRivierengebiedbestaanuit

onderzoeken,eenklimaatpiloteneenregelingvoorgebruikers.

In2018isdestimuleringsregelingWaterbesparing,dieallanger

goldvoorhetzuidelijkegebied,ookopengesteldvoorgebruikers

inhetnoordelijkegebiedvanderegio.Deregiobrengtde

zoetwateraanvoerinhetoppervlaktewatersysteeminkaart

metmodellenvoorverschillendedeelgebieden.VoorhetLand

vanHeusdenenAltenaenhetLandvanMaasenWaalzijnde

modellengereed;deaanvoermodellenvoorVijfheerenlanden

enAlblasserwaardzijnnuinontwikkeling.Waterschap

Rivierenlandstartin2019metdeklimaatpilot‘Duurzaam

gebruikvanondiepgrondwater’,insamenwerkingmetonder

meerprovinciesendrinkwaterbedrijven.Hetdoelvande

klimaatpilotisinzichtverkrijgeninderegionalemogelijkheden

omhetondiepegrondwaterinhetbeheergebiedvanWaterschap

Rivierenland/ZoetwaterregioRivierengebiedopeenduurzame

manieralsalternatievezoetwaterbrontegebruikenenzode

afhankelijkheidvanhethoofdwatersysteemteverminderen.

TotslotwordenbijdevervangingvaneengemaalinArnhemde

mogelijkhedenverkendomaquathermieintezettenenzode

zoetwatervoorzieningtecombinerenmetdeproductievan

thermischeenergie.

Slim WatermanagementDemaatregelSlimWatermanagementuithetDeltaplan

Zoetwaterrichtzichopefficiëntoperationeelwaterbeheerover

debeheergrenzenvanverschillendewaterbeheerdersheen,

metgebruikvanICT.Demaatregelbestaatuiteengeneriek

eneenregionaalspoor.Voorbeidesporenzijnjaarplannen

opgesteldmetlopendeenvoorgenomenactiviteiten.Het

generiekespoorheeftin2018hetvernieuwdedigitaleplatform

www.slimwatermanagement.nlopgeleverd.Viaditplatform

wisselenpartijenkenniseninformatieuit.Dezoetwaterregio’s

hebbenin2018verdergewerktaangezamenlijkeinformatie-

schermendierealtimeinzichtgevenindewaterverdeling.

Daarbijhebbenzeookconsistentieaangebrachtinderegionale

redeneerlijnenvoorwaterverdeling.Eenredeneerlijngeeftop

basisvaneenintegraaloverzichtvandehuidigeenverwachte

situatieaanhoehetwaterzoslimmogelijkteverdelenisineen

gebied.Verschillenderegio’shebbenmetderedeneerlijnen

geoefendineenspeciaaldaarvoorontwikkeldeseriousgame.

Dedroogtevan2018endewesterstormvan18januari2018

hebbendemeerwaardevanSlimWatermanagementinde

praktijkaangetoond.Inditsoortextremesituatieszijn

samenwerkingengoedontsloteninformatieessentieel.

15

www.slimwatermanagement.nl

16

WaterbeschikbaarheidInzichtindewaterbeschikbaarheidiseenvoorwaardeom

goedemaatregelentekunnenkiezen.Allezoetwaterregio’s

werkendaaraanmetpilots,analysesengebiedsprocessen.

Dedrogezomervan2018heefthetonderwerpwaterbeschik-

baarheidnadrukkelijkopdeagendavanderegionalegebieds-

processengezet.Hiernawordtingegaanopdevoortgangper

regio:

• IndezoetwaterregioWest-Nederlandzijncircatwintig

gebiedsprocessenactiefofafgerond,waarbijwaterbeschik-

baarheidcentraalstaatofonderdeelvormtvaneenandere

gebiedsopgave.Dedialooggaatovermogelijkhedenomde

watervoorzieningklimaatbestendigtemaken,metaandacht

voordedoelmatigheidvanmaatregelen.

• InderegioIJsselmeergebiedlopendiversegebiedsprocessen

inhetkadervanwaterbeschikbaarheid.Hoogheemraad-

schapHollandsNoorderkwartierheeftdestudie

‘Optimalisatiewaterverdelingboezemsysteem’uitgevoerd

enopbasisdaarvaneenstrategievoordewaterverdeling

opgesteld.WaterschapHunzeenAa’swerktwaterbeschik-

baarheiduitinhetkadervanhetwaterbeheersplan.

WaterschapNoorderzijlvestenWetterskipFryslânnemen

waterbeschikbaarheidmeeinlopendegebiedsprocessen,

ondermeerinhetkadervanhetpeilbesluit.Flevolandwerkt

waterbeschikbaarheidgebiedsdekkenduitineenprocesdat

in2020wordtafgerond.

• DeregioHogeZandgronden(OostenZuid)heefteenplan

vanaanpakopgesteldvoorwaterbeschikbaarheidbinnen

hettotalewerkpakketzoetwater.Deaanpakmoetleiden

toteenhandelingsperspectiefvoorwaterbeheerderen

gebruikerbijdroogtenuenindetoekomst.Dediverse

activiteitenophetvlakvanwaterbeschikbaarheiddragenbij

aaninzichtinwaterbeschikbaarheidenbetrokkenheidvan

gebruikers.VoordeHogeZandgrondenkomthetaanop

structurelemaatregelen,gerichtophetaanvullenvande

watervoorraad,ombeteromtekunnengaanmetde

toenemendekansopextremedroogte,waarbijtegelijkertijd

rekeningwordtgehoudenmetdegevolgenvanextreme

wateroverlast.

• DeregioZuidwestelijkeDeltaheeftinZeelandregioavonden

georganiseerdoverwaterbeschikbaarheid.Daarmeeisde

fasevantransparantiebiedenoverdezoetwaterknelpunten

minofmeerafgesloten.DeZuid-Hollandsegemeenteninde

ZuidwestelijkeDeltahebbenwaterbeschikbaarheidin2018

meegenomenindestresstestenvoorklimaatverandering.

Daarmeehebbenzederesultatenvanhetgebiedsproces

overwaterbeschikbaarheiduit2013geactualiseerd.

WaterschapBrabantseDeltaheeftdekadersvoorwater-

beschikbaarheidvastgesteld.

• InderegioRivierengebiedisviadiversepilotsaanwater-

beschikbaarheidgewerkt.Deuitkomstenenervaringen

vanuitdezoetwaterpilotKopvandeBetuweendepilot

RuimtelijkeadaptatieinhetLandvanMaasenWaalworden

gebruiktindialogenoverwaterbeschikbaarheidinde

gebiedenOverbetuweenLandvanMaasenWaal.Daarnaast

wordterindeklimaatpilot‘Duurzaamgebruikondiep

grondwater’samengewerktmetdiversestakeholdersuitde

regio.

17

Deuitwerkingvanwaterbeschikbaarheidbeperktzichniettot

deregionalegebiedsprocessenoverzoetwatervoorziening.

UitdeBeleidstafelDroogtevolgenurgenteactiesdieaansluiten

bijeninvullinggevenaanwaterbeschikbaarheid,zoalshet

verduidelijkenvandeonomkeerbareschadeaannatuurin

categorieIvandeverdringingsreeks.In2019werkenwater-

schappenenprovinciesdezeactiessamenmetterreinbeheer-

dersverderuit.Ookindestresstestenenrisicodialogen

vanuithetDeltaprogrammaRuimtelijkeAdaptatiewordt

aandachtbesteedaandroogteenwaterbeschikbaarheid.

Bovendienbiedtdeaansluitingbijdegebiedsprocessen

voorruimtelijkeadaptatiegoedemogelijkhedenomwater-

beschikbaarheideenplektegeveningemeentelijke

omgevingsvisies.

Kennis en StrategieHetspoorKennisenStrategielevertnieuwekennisopoverhet

watersysteem,betermodelinstrumentarium,inzichtinde

effectiviteitvanmaatregelen(hydrologischeneconomisch)en

kennisomdezoetwaterstrategieteherijken.Hiervoorworden

ondermeeronderzoekenenanalysesuitgevoerd.In2018zijn

verschillendeonderzoekenafgerond.

Zoiseenhotspotanalyseuitgevoerdombovenregionale

knelpuntenenaanvullendemaatregeleninbeeldtebrengen.

Hierbijisgebruikgemaaktvandehonderdjarigereeksdiein

2017methetNationaalWatermodelisafgeleid.Ookde

IntegraleStudieWaterveiligheidenPeilbeheerIJsselmeer-

gebiediszogoedalsafgerond.Deresultatenvandezestudie

spelenondermeereenrolbijdeherijkingvandeDelta-

beslissingenenvoorkeursstrategieën.

HetEuropeseonderzoeksprojectImprovingPredictionsand

ManagementofHydrologicalExtremes(IMPREX)heeft

voortganggeboektmeteenrisicobenaderingvoordeanalyse

vandroogteenwatertekortinNederland.Hiermeezijn

besluitenoverwaterbeschikbaarheidenmaatregelenbeter

teonderbouwen.IndekennisalliantieVerziltingiseenpraktijk-

onderzoeknaardezoutgevoeligheidvanbloembollenvan

startgegaan.TotslotisverkendofdeBayesiaansestatistiek

toepasbaarisomdeimpactvanklimaatveranderingende

daaruitvoortvloeiendedroogteinbeeldtebrengen.

Op koersHetDeltaprogrammaZoetwaterligtopkoers.Erisvooralsnog

geenaanleidingdeDeltabeslissingZoetwaterendevoorkeurs-

strategieënzoetwaterteherzien.Deverwachtingisdatde

doelenvandevoorkeursstrategiemetdelopendeengeplande

maatregelengoedentijdigterealiserenzijn.Devoorkeurs-

strategiewordtiederezesjaarherijkt;deeerstvolgendekeeris

in2020.Hiervoorzijnin2018voorbereidingengetroffen,mede

opbasisvandeKnelpuntanalyse2.0endeervaringenvande

droogtevan2018.

EenvandedoelenvandeDeltabeslissingZoetwaterisdatin

2021voorallegebiedenenhethoofdwatersysteemafspraken

overdewaterbeschikbaarheidzijngemaakt.InhetBPZvanmei

2018isuitgesprokendatditdoeleenintensiveringvandeinzet

18

Figuur3DeltaplanZoetwater-routekaartnaarfase2

UitvoeringmaatregelenDeltaplanZoetwaterfase1

Regio’s (inclusief gebruikers) en Rijkswaterstaat

BesluitenDeltaplanZoetwaterfase2

Bestuurlijk Platform Zoetwater

Onderbouwingmaatregelenfase2

Regio’s (inclusief gebruikers) en Rijkswaterstaat

Uitwerkingwaterbeschikbaarheid

Regio’s (inclusief gebruikers) en Rijk

Beeldmee-entegenvallersprojecten

Midtermreviewuitvoering

Beeldrealisatieprojectenenprogramma’s

Evaluatiefase1(o.a.effect) Fase1afgerond

Gebiedsdekkendbeeld,inclusief

conceptafsprakenuitwisselpunten

hoofdwatersysteemLandsdekkend

beeld

1egebiedsdekkendbeeld,inclusief

ambitiesEvaluatie

procesVoortgang

(gebiedsprocessen

Beeld‘Waarstaanwein2021’

Omgevingsbeleid:wisselwerking

beleidsdossiersRijk, provincies, waterschappen

en gemeenten

DeltaprogrammaRuimtelijkeadaptatie:

afgestemddroogtebeleidRijk, provincies, waterschappen

en gemeenten

Eerstebeeldbovenregionaleknelpuntenen

aanvullendemaatregelen

Voorkeurs-maatregelen

metwelvaarts-effecten

Stresstest

UitwerkingkoppelingZoetwateraanOmgevingsbeleid,via

regionalestrategieenuitvoeringsagendaDPRa

BeeldimpactOmgevingsvisies

gemeentenopzoetwater

OmgevingsvisiesprovinciesenRijk

Beeldzoetwaterinomgevings-visiesRijkenprovincies

Beeldinputvanuitomgevingsvisiesopzoetwater

LandsdekkendbeelddroogteaspectenallegemeentenuitDPRa/EvaluatieRa-doelen

DroogteaspectenuitrisicodialoogRegionaleadaptatiestrategie/

UitvoeringsagendauitDPRa

Droogte-aspecten

StresstestuitDPRa

VaststellengovernancestructuurRa

VOORBEREIDINGENBESLUITVORMING(2017-2021)

VOORJaaR VOORJaaR VOORJaaR VOORJaaR VOORJaaR

2017 2018 2019 2020 2021NaJaaR NaJaaR NaJaaR NaJaaR NaJaaR

UITVOERING(2022-2027)

Eerstebeeld Mogelijk Kansrijk Voorkeur

Regerings-besluit

Welvaartseffectenkansrijke

strategieënenambities

Haalbaarheidambitiesfase2:kansrijkemaat-

regelen.Welvaarts-effectendeltascenario’s

envariantParijs

aanleverenregionaleanalyses.Beeldhaalbaarheid

mogelijkemaatregelen

BPZ-besluit

19

vanbetrokkenoverhedenvraagt,maarnogsteedshaalbaaris.

Defocusligtdaarbijopdeurgentegebieden,zodatde

bevindingendaaromtrentkunnenmeewegenindebesluit-

vormingovermaatregeleninfase2vanhetDeltaplanZoet-

water.HetBPZheefteind2018dekaartmeturgentegebieden

vastgesteld.Dezoetwaterregio’sblijvenwerkenaande

onderbouwingwaaromzebepaaldegebiedenalsurgent

beschouwenopbasisvandeknelpuntenanalyseendedialoog

daarovermetdegebruikers,ookmethetoogopklimaat-

verandering(stap1,transparantie).HetDeltaprogramma2020

bevatdekaartmetdeurgentegebiedenwaarvoorwater-

beschikbaarheidiniedergevalinbeeldwordtgebracht.In2021

hebbenpartijenindeurgentegebiedendedialooggevoerd

overmogelijkemaatregelen(stap2,optimalisatie)enwaar

mogelijkennodigzeafsprakengemaaktoveractiesen

maatregelen(stap3).Onderbouwdemaatregelendievolgenuit

hetproceswaterbeschikbaarheid/degebiedsprocessen,kunnen

partijeninbrengenvoordebestuurlijkebesluitvormingover

fase2vanhetDeltaplanZoetwater.Inveelgebiedenlopende

(integrale)gebiedsprocessenookna2021door,dusnade

besluitvormingoverfase2vanhetDeltaplanZoetwater.

Deroutekaartopdevolgendepagina’slaatzienhoewordt

toegewerktnaarhetDeltaplanZoetwaterfase2(figuur3en

figuur4).Opbasisvandeinuitvoeringzijndemaatregelen,de

resultatenvande(regionale)dialogenoverwaterbeschikbaar-

heidendeonderbouwingvanuitanalyses,berekeningenen

kennisontwikkelingwordteenafweginggemaaktoverde

maatregelenindevolgendefase.

Integrale aanpakVeelzoetwatermaatregelendragenookbijaanandereopgaven,

zoalshetverbeterenvandewaterkwaliteit,hettegengaanvan

wateroverlast,hetverminderenvanbodemdaling,natuur-

ontwikkelingenregionalegebiedsontwikkelingen.Intoe-

nemendematewordtbijzoetwatermaatregelendeverbinding

gelegdmetandereopgavenzoalsdeovergangnaareen

circulaireeconomie,ruimtelijkeadaptatieendeenergie-

transitie.

InhetprocesvanWaterbeschikbaarheidwordtsteedsvakeren

meerintensiefsamengewerktmethetDeltaplanRuimtelijke

Adaptatie,viaondermeerstresstesten.Zowordtgezocht

naarsynergieenwordtvoorkomendatwatergebruikersen

stakeholdersvoorverschillende,maarsamenhangende,

opgavenapartbenaderdworden.Dedialogenoverwater-

beschikbaarheidmakenineenaantalregio’sookdeeluitvan

brederegebiedsprocessen.Ditgebeurtonderanderebijde

HogeZandgronden.Hierhebbenmeerderedoelen(waaronder

waterkwaliteit,wateroverlast,agrarischwaterbeheer,klimaat-

adaptatie,CO2-reductie)enbaten(waaronderruimtelijke

kwaliteit,beleving,recreatie,biodiversiteit,volksgezondheid

eneconomie)eenplekineenintegraleaanpak.

Ominvullingtegevenaandetransitienaareenduurzaam

energiesysteem,wordenopdiverseplekkendemogelijkheden

voortoepassingvanaquathermieonderzocht.Depilot

ZoetwaterfabriekinDelflandvormteenconcreetvoorbeeld

vaneenprojectdatbijdraagtaanverbeteringvande

20

Inderoutekaartzijndebestuurlijkemijlpalenopgenomen.DaarmeeheefthetBestuurlijkPlatformZoetwater(BPZ)inzichtinwanneerwaaroverbeslotenmoetworden,wanneerwatbeschikbaarkomtenwatdesamenhangis.Deoranjelijnbeschrijftdenationalebestuurlijkekeuzesrichtingfase2.De(meeste)mijlpalenwordeninhetvoorjaarinhetBPZindiscussiegebrachteninhetnajaarterbesluitvormingvoorgelegd.

Nationalezoetwaterdoelen• Instandhoudenenbevorderengezondenevenwichtigwatersysteem• Beschermenvancrucialegebruiksfuncties• Stimulerenombeschikbarewatereffectiefenzuinigtegebruiken• BevorderenconcurrentiepositievanNederlandwatbetreftwatergerelateerdeeconomie• Ontwikkelenvanwaterkennis,-kundeen-innovatievoorzoetwaterdoelen• Waterbewustzijnvergroten

DeroutekaartlaatzienhoewetoewerkennaarhetDeltaplanZoetwaterfase2(2022-2027).Opbasisivandenuinuitvoeringzijndemaatregelen,deresultatenvande(regionale)dialogenoverwaterbeschikbaarheidendeonderbouwingopbasisvananalyses,berekeningenenkennisontwikkelingmakenweinzichtelijkwelkemaatregelen-alsvolgendestapuitgevoerdgaanworden.DiemaatregelenkunnenmedegefinancierdwordenuithetDeltafonds.

DroogteraaktzowelRuimtelijkeAdaptatiealsZoetwater.InhetDelta-programmaisafgesprokendatdefocusvanDelta-programmaRuimtelijkeadaptatieopdroogteindestadligt,enDeltaprogrammaZoetwaterzichmeerrichtopdroogteophetplatteland.Omdatergeenstriktegrenzenzijntussenstadenplatteland,envanwegedesamenhang,zalhiergoedeafstemmingplaatsvinden.

Hetisbelangrijkomhetnieuwezoetwaterbeleidendegemaakteafsprakentevertalennaarderuimtelijkeimplicatiesenteverankerenindenieuwebeleidsplannenopbasisvandeomgevingswet.Omgekeerdkunnenkeuzesinanderedossiersgevolgenhebbenvoorzoetwater.

Inafstemmingmetdedialoogoverwaterbeschik-baarheidwordtregionaalennationaalgewerktaaneenactualisatievandeonderbouwing.DitgebeurtnationaalviauitgebreideberekeningenaandehydrologievanNederlandm.b.v.hetNationaalWatermodelend.m.v.maatschappe-lijkekostenbatenanalyses.Ditgeefteenbeeldwaarbovenregionaleafwegingenvandewater-verdelingofaanvullendemaatregelennodigzijn.Zoverrelevantwordenindezeanalysesookdebestuurlijkeambitiesmeegenomen.Eriseencontinuewisselwerkingtussendewaterbeschikbaarheidsdialoogendeuitwerkingindenationaleenregionaleknelpuntenanalyses.

DemaatregelenuithetDeltaplanZoetwa-terfase1(2016-2021)zijninuitvoeringofinvoorbereiding.Hetgaatommeerdanhonderdmaatregeleninhetheleland,variërendvancapaciteitstoenamevandeKlimaatbestendigeWateraanvoerWest-Nederlandtotdiverselokalemaatregelenopdehogezandgronden.

Dewaterbestendigheidinnormaleendrogesituaties,nuenindetoekomst,wordtperzoetwaterregioenvoorhethoofdwatersysteembesprokentussenoverhedenenwater-gebruikers.Deresultatenvandezedialoogwordenvast-gelegdinafsprakenoverdeinspanningenvanoverhedenengebruikersenkansoptekorten,rekeninghoudendmetdehuidigewaterbeschikbaarheid,ruimtelijkeontwikkelingenenmagelijkeoptomalisatiesindeaanvoerenhetgebruik.Hierdoorwetengebruikerswatzekunnenverwachtenvandeoverheidenhoezezelfkunnenanticiperenopveranderingenindebeschikbaarheidvanzoetwater.Deuitwerkingvindtplaatsopdiverseniveaus:lokaal,regionaal,hoofdwatersysteemennationaal,waarbijsynergieenaansluitingbijanderegebiedsprocessenwordtgezocht.Ditvraagteengoedeafstemmingenvaststellenvanderegionaleennationaleambities.WebrengenopnationaalniveauallessameninhetBPZomdeoverkoepe-ledekeuzestemaken.Dewaterbeschikbaarheidmoetconformdedeltabeslissingin2021landsdekkendinbeeldzijn.Datzalnietoveralophetzelfdedetailniveauzijnomdateendeelvandegebiedsprocessenlangerdoorlooptenomdatnietallegebiedeningelijkematetoekomstigezoetwaterproblemenvoorzien.Dewijzevanvastlegging(inwatvoorbeleidsinstrumentenopwelkdetailniveau)vandegemaakteafsprakenkanverschillen.Hetstrevenisomdeafsprakenteverankerenindeformele(ruimtelijke)plannen,peilbesluitenengewenstgrond-enoppervakte-waterregime(GGOR),maarookvastleggeninbestuurs-overeenkomstenofwaterakkoordeniseenoptie.

Doelenwaterbeschikbaarheid• Transparantiegevenoverbeschikbaarheidvanzoetwater• (Grens)verantwoordelijkhedenexpliciteren (rollenentaken)• Verbeterenrelatiemetruimtelijkeordening• Optimalisaties(o.a.vergrotendoelmatigheid)en afsprakenvastleggen• Waterbewustzijnvergroten

Figuur4DeltaplanZoetwater-toelichtingoproutekaartnaarfase2

UitvoeringmaatregelenDeltaplanZoetwaterfase1

BesluitenDeltaplanZoetwaterfase2

Onderbouwingmaatregelenfase2

Uitwerkingwaterbeschikbaarheid

Omgevingsbeleid:wisselwerkingbeleidsdossiers

DeltaprogrammaRuimtelijkeadaptatie:afgestemddroogtebeleid

VOORBEREIDINGENBESLUITVORMING UITVOERING

21

waterkwaliteitencirculairwatergebruik,doordatwaterlanger

binnenhetregionalesysteemblijft.

ParticipatieBijconcretemaatregelenuithetDeltaplanZoetwatervindt

participatievan(lokale)belanghebbendenplaats.Tijdensde

droogtevan2018hebbenwaterbeheerdersveeloverleg

gevoerdmetwatergebruikersoverhetomgaanmetdedroogte

enhetefficiëntinzettenvanhetbeschikbarewater.Inde(pilot)

projectenwaterbeschikbaarheidwordtsamengewerktmet

gebruikersvanzoetwateruitdeland-entuinbouw,natuuren

dedrinkwatersector.

GemeentenwordenviaWaterbeschikbaarheidende

verbindingmethetDeltaplanRuimtelijkeAdaptatiesteeds

meerbetrokkenbijhetDeltaplanZoetwater.Inverschillende

pilotsenprojectenwerkenondernemers,overhedenen

onderzoekersintensiefsamenomkennisteontwikkelen.De

KennisdagZoetwater,dieiederhalfjaarwordtgeorganiseerd

ominzichtendiewordenopgedaaninpilotsenonderzoekente

delen,kentdanookeengemêleerdegroepdeelnemers.

Dedrinkwatersectorwerktaanhetrobuustermakenvande

drinkwaterwinningenbetrektinonderzoekennaaralternatieve

bronnenvoordezoetwaterproductiewaarnodigookwater-

beheerders,kennisinstellingenenanderepartijen.

22Recreatieaanhetwater

23

1.1 Scope: voortgang, programmering en vooruitblik

HetDeltaplanZoetwaterbevateengrootaantalinitiatievenen

maatregelenomdezoetwaterdoelentebereiken,dezoetwater-

voorzieninginNederlandrobuustertemakenvoortoekomstige

effectenvanklimaatveranderingenbestaandeknelpuntenaan

tepakken.TevensbehelsthetDeltaplanZoetwatereen

financieelarrangementvoordefinancieringvandemaatregelen.

HierinstaanafsprakenoverdefinanciëlebijdragenvanRijken

regioaandeverschillendezoetwatermaatregelen.

HetDeltaplanZoetwaterkenteenconcreteprogrammering

voordeperiode2015-2021eneenvooruitbliknaardeperiode

2022-2028.Afgesprokenisomdevoortgangvandezeprogram-

meringjaarlijkstemonitorenviaeenVoortgangsrapportage

Zoetwater.TevenswordtdeprogrammeringuithetDeltaplan

Zoetwaterjaarlijksgeactualiseerdenverdergeconcretiseerd.

Ditdocumentbevatzoweldeterugblikophetjaar2018alsde

actualisatievandeprogrammeringvanzoetwatermaatregelen,

zoalsisvastgestelddoorhetBestuurlijkPlatformZoetwater

(BPZ).Verderiseenvooruitblikopgenomenvoordeperiode

2019-2020.

1.2 Wijze van tot stand komen

Derapportage‘Werkenaanzoetwaterindedelta’iseen

gezamenlijkproductvanRijk,regioengebruikers.Iederepartij

heeftdeinformatieoverdeeigenprojectenaangeleverd

enhetkernteamheeftdaarééngeheelvangemaakt.De

Programmering2019-2021isgebaseerdopdeprojectformats

dieRijk,regio’senRijkswaterstaathebbenaangeleverd.

1.3 Leeswijzer

Hoofdstuk2beschrijftactueleontwikkelingenindecontext

vanhetDeltaplanZoetwater,zoalsdeinstellingvande

BeleidstafelDroogteendeverbindingmetandereprogramma’s.

Hoofdstuk3beschrijftperregiodevoortgangdiein2018is

geboektmetdeprogramma’senprojecten(inclusiefklimaat-

pilots,Waterbeschikbaarheid,SlimWatermanagement)uithet

DeltaplanZoetwater.

Hoofdstuk4gaatinopdeprogrammeringvandemaatregelen

voordeperiode2019-2021.Hierbijstaanonderanderekasritmes

vermeldvoorderegionalemiddelenendemiddelenuithet

Deltafonds.

Hoofdstuk5bevateenvooruitblikopdeperiode2019-2020.

Hierinisonderandereeenjaarprogrammaopgenomen,

waarindebelangrijksteaandachtspuntenvoordedriesporen

(DeltaplanZoetwater,WaterbeschikbaarheidenKennisen

Strategie)wordenbeschreven.

1 Inleiding

24

Delta-aanpak Waterkwaliteit en Zoetwater

25

2.1 Inleiding

Dithoofdstukbeschrijftactueleontwikkelingenmetinvloedop

hetDeltaprogrammaZoetwaterengaatinopdeverbinding

metanderetrajectenzoalsdeDelta-aanpakWaterkwaliteiten

hetDeltaplanRuimtelijkeAdaptatie.

2.2 Verbinding met andere

programma’s en trajecten

NaasthetDeltaprogrammaZoetwaterzijnerdiverseandere

programma’sentrajectendievaninvloedzijnopdezoetwater-

voorzieninginNederland.Daaromiseengoedeaansluitingop

enverbindingmetdezeprogramma’sentrajecteneenbelang-

rijkstrevenvoorhetDeltaprogrammaZoetwater.Ookde

gebruikersonderschrijvenhetbelanghiervan.Hiernawordt

naderingegaanopdeaanpalendeprogramma’sentrajectendie

vanbelangzijnvoorderealisatievanzoetwatermaatregelenen

deinspanningentenbehoevevanwaterbeschikbaarheid.

2.2.1 Delta-aanpak Waterkwaliteit en Zoetwater

DoelstellingvandeDelta-aanpakWaterkwaliteitishet

realiserenvanvoldoendechemischschoonenecologisch

gezondwatervoorduurzaamgebruik.Defocusligtopmest-

stoffen,gewasbeschermingsmiddelen,medicijnrestenen

andereopkomendestoffen,ecologievandegrotewaterenen

drinkwaterbronnen.Hierbijwordtnadrukkelijkdeverbinding

gelegdmetdezoetwateropgave.

DebestuurlijkeaansturingvandeDelta-aanpakWaterkwaliteit

isversterktdoordeinstellingvandriebestuurlijkeversnellings-

tafelsvoordeprioritaireonderwerpen.Hetgaatomde

landbouwtafel(meststoffenengewasbescherming),de

stoffentafel(opkomendestoffenenmedicijnresten)ende

brede tafel (metverbindendeactieszoalsKaderrichtlijnWater,

analyses,kennisimpulsencommunicatie).

OnderleidingvanhetPlanbureauvoordeLeefomgevingenin

nauwesamenwerkingmetdekennisinstitutenDeltares,

WageningenEnvironmentalResearch(WENR)enRIVMhebben

dewaterschappenenhetministerievanInfrastructuuren

Waterstaat(IenW)in2018eengroteslaggemaaktmetdenatio-

naleanalyseenderegionaleanalysesvandewaterkwaliteit.

Dezeanalysesbrengeninbeeldwelkeresterendewater-

kwaliteitsopgavenernogzijnenwelkemaatregelenhiereen

oplossingvoorkunnenbieden.Deaangescherpteopgaven

wordenvertaaldinaanvullendeprojectenenvormendebasis

voorbesluitvormingvanwaterbeheerdersovereennieuw

maatregelpakketvoordeStroomgebiedbeheerplannen

2022-2027.

Voormaatregelenwordtondermeergekekennaarhet

DeltaplanAgrarischWaterbeheer(DAW).HetDAWgaatover

waterkwaliteit,droogte,wateroverlastenbodemkwaliteit.Er

2 Het Deltaprogramma Zoetwater in zijn omgeving

26

Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie

27

lopeninmiddelszo’n350DAW-projectenbijboeren.Ookis

gestartmetdevoorbereidingvanmaatregelenomdewater-

kwaliteitindeGrevelingen,MarkerwaddenenEems-Dollardte

verbeteren.Hiervoorisin2018geldbeschikbaargestelduithet

regeerakkoord.In2018isdaarnaasteenstartgemaaktmetde

uitvoeringvandeKennisimpulsWaterkwaliteit,insamen-

werkingmetwaterbeheerders,drinkwaterbedrijvenen

kennisinstituten.Doelvandekennisimpulsishetontwikkelen

endelenvankennisophetgebiedvanalleprioritaireonder-

werpen.TenslottehebbendepartnersvandeDelta-aanpak

gezamenlijkeeneenduidigeenaansprekendekernboodschap

indecommunicatierondwaterkwaliteitopgesteld.

2.2.2 Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie

AlsonderdeelvanDP2018isinseptember2017heteerste

DeltaplanRuimtelijkeAdaptatie(DPRA)aangebodenaande

TweedeKamer.Inditdeltaplanisdeaanpakuitgewerktvoor

deklimaatopgavenwateroverlast,hitte,droogteengevolg-

beperkingbijoverstroming.Droogtevertoontraakvlakkenmet

dezoetwateropgave,waarbijisafgesprokendatDPRAdefocus

meerophetstedelijkegebiedheeftenhetDeltaplanZoetwater

ophetlandelijkgebiedendeverbindingmetwaterbeschikbaar-

heid.

DeverbindingensamenhangtussenhetDeltaplanZoetwater

enhetDeltaplanRuimtelijkeAdaptatieheeftin2018verder

vormgekregen.Dedrogezomervan2018heefthieraan

bijgedragen,omdatzichtbaarwerdhoedroogtetotstevige

opgavenleidtindefocusgebiedenvanhetDeltaplan

RuimtelijkeAdaptatie.Hierbijgaathetondermeeromopgaven

ophetgebiedvanstedelijkgroenendroogte-gerelateerde

problematiekzoalsloszittendebestrating,geuroverlastvanuit

riolen,waterkwaliteitsproblemenenbodemdalingendaaruit

volgendeschadeaanpandeneninfrastructuur.Heturgentie-

besefvandeimpactvanklimaatveranderingenlangdurige

droogteisin2018sterktoegenomen,evenalshetbesefvande

onderlingeafhankelijkheidvanlokaleadaptatiemaatregelenen

debeschikbaarheidvanzoetwater.Mededaaromis2018een

BeleidstafelDroogteingerichtenisgestartmeteenactieplan

voordelandbouw.HierbijtredenhetDeltaprogramma

ZoetwaterenhetDeltaprogrammaRuimtelijkeAdaptatie

gezamenlijkopenvindtonderlingeafstemmingplaats.

DeaanpakvanhetDeltaplanRuimtelijkeAdaptatieisopgebouwd

langszevenambities(feitelijkprocesstappen).Deeerstestapis

eenstresstestdiekwetsbaarheidinbeeldbrengtendaarmee

bewustwordingcreëert.Ditkanleidentoteenrisicodialoogom

ingezamenlijkheidtekomentotvaststellingvandeopgaveen

waarrisico’senmaatregelenwordenbelegd.Dezeuitkomsten

kunnenlandeninuitvoeringsagenda’sofomgevingsvisies.

Omdatdezestappensterkovereenkomenmetdestappenvan

waterbeschikbaarheid,wordternaargestreefdomdaarwaar

relevantdeprocessenteintegreren.In2018zijndiversesessies

georganiseerdwaardezoetwaterregio’s,werkregio’senandere

stakeholdersmetelkaarincontactzijngebrachtomelkaars

behoeftentelerenkennenensynergiekansenteidentificeren.

VanuithetDeltaplanRuimtelijkeAdaptatiezijnbegin2019

standaardenopgeleverdvoordestresstesten,waarbijvoorde

28DeOekensebeekbijBrummenisdrooggevallenvanwegedeaanhoudendedroogte(augustus2018).

29

droogteopgavenookvanzoetwaterinformatieuitdelandelijke

knelpuntanalysegebruikwordtgemaakt.Ookisextrainformatie-

materiaalbeschikbaargesteldoverbodemdalingenuitzakkende

grondwaterstandeningemiddeldeenzeerdrogejaren.

Afhankelijkvandelokaleopgavekunnengemeentenen

waterschappendezeinformatiebenuttenbijhetuitvoeren

vanstresstesten.Viadestresstestenwordengemeentenen

waterschappenookincontactgebrachtmetdezoetwater-

regio’s,bijvoorbeeldwanneerhetgaatomextrazoetwater-

vraagvanuitadaptatiemaatregelendiegerichtzijnophet

beperkenvanhittestress,gewasschadeofbodemdaling.

TotslothebbenhetDeltaprogrammaZoetwaterenhet

DeltaprogrammaRuimtelijkeAdaptatieeengezamenlijke

sessiegeorganiseerdophetNationaalDeltacongresvan2018.

Desessiewerdgoedbezochtenginginopgezamenlijke

opgavenzoalsbodemdalinginveengebieden.

2.2.3 Beleidstafel Droogte

Hetvoorjaar,dezomerenhetnajaarvan2018warenuitzonder-

lijkdroog.Daardoorisaanzienlijkeschadeopgetredeninde

landbouweninnatuurgebieden.Instedelijkenlandelijkgebied

wassprakevanwaterkwaliteitsproblemenenextrabodem-

dalingenfunderingsschade,doorlagegrondwaterstanden.

Descheepvaarthadproblemen,doordegeringevaardiepten

enbeperkingenbijsluizen.Alsgevolgdaarvanontstondener

ookknelpuntenbijdegrondstoffenvoorzieningvoordebouw

enbevoorradingvantankstations.Daarbijheeftverziltingtot

problemengeleidvoordrinkwaterinlaat,landbouwennatuur.

Op2augustus2018werddeTweedeKamergeïnformeerdover

deopschalingvanniveau1(dreigendwatertekort)naarniveau2

(feitelijkwatertekort).Metdezeopschalingkwamdecoördina-

tievandewaterverdelingbijhetManagementTeamWaterte-

korten(MTW)teliggen,conformhetlandelijkdraaiboek

laagwater.Vanafdatmomenttotenmet27septemberishet

MTWwekelijksbijeengekomenomdesituatietebeoordelenen

overdeinzetvanmaatregelentebeslissen.

HetMTWconstateerdedateropdiverseterreinenvragenleven

bijpartijenoververantwoordelijkheden,bevoegdheden,

keteneffecteneneffectiviteitvanmaatregelen.Daaromis

afgesprokenommetdebetrokkenpartijeneenBeleidstafel

Droogteinterichten,onderverantwoordelijkheidvande

directeur-generaalWaterenBodemvanhetministerievan

IenW.Doelvandebeleidstafelisomdelessenvanuitde

droogtebeleidsmatigtevertalennaarvoorstellen,ombeter

voorbereidtezijnophetdroogteseizoenvan2019endaarna.

Datkunnenverbetervoorstellenzijnindevormvan

verduidelijkingofaanpassingvanbeleidskaders,regelgeving,

normering,verantwoordelijkheden-enbevoegdheden-

verdeling,informatievoorzieningencommunicatie.

DeeersteuitkomstenvandeBeleidstafelDroogtezijninapril

2019naardeTweedeKamergestuurdenhebbentotde

volgendeaanscherpingenvoorhetDeltaplanZoetwatergeleid:

• Toepassing van de verdringingsreeks.Vooreenaantal

categorieënindeverdringingsreeksisnaderetoelichting

nodig.Deverantwoordelijkepartijenindezoetwaterregio’s

werkendezecategorieënuitaandehandvaneen

30

verduidelijkendehandleidingbijdenationaleverdringings-

reeks.Ditomvatbijvoorbeeldhetscherperbepalenvan

kritischeomstandighedendierechtvaardigendatnatuurin

categorie1ofhoogwaardigeteeltincategorie3wordtgeplaatst.

• Gebieden waar de grondwatervoorraden in 2018 onder druk stonden.

Hierzettenbeheerdersopkortetermijninopherstelvia

water-enpeilbeheer.HetBPZisinmaart2019overeen-

gekomenomdevrijeruimtedieinhetDeltafondsvoorhet

DeltaplanZoetwaterfase1isontstaandoorvrijvallende

risicoreserveringenmee-entegenvallers,ondermeerte

bestedenaanurgenteprojecteninHogeZandgrondenOosten

Zuid.Voordelangetermijngaatextraaandachtinde

regionalebestuurlijkeoverleggenuitnaardetransitieinde

zandgrondennaarmeerwatervasthouden.Ditisreedsin

hetDeltaplanZoetwaterfase1ingezet,enzalinfase2naar

verwachtingextraaandeordekomen.

• Landelijke waterverdeling en verzilting.BinnenhetDelta-

programmaZoetwaterzullenredeneerlijnenvoor

operationeelwaterbeheer,zoalsdezebinnenSlimWater-

managementzijnuitgewerkt,verderwordenuitgewerkt

voorbovenregionaleafwegingen,waarindeBPZroutekaart

in2020voorziet.

2.2.4 Evaluatie crisisorganisatie droogte

Decrisisorganisatietijdensdedroogtein2018isinopdracht

vandeministervanIenWgeëvalueerd.Dezeevaluatieiseind

april2019meteenreactievandeministervanIenWnaarde

TweedeKamergestuurd.Dehoofdconclusievandeevaluatieis

datdelandelijkecrisisorganisatiewaterverdelingendroogte

succesvoleningoedesamenwerkingheeftgeopereerd.Alle

partijenhebbenwaarderingvoordemanierwaaropde

afgelopendroogteperiodeisaangepakt.Betrokkenpartijenin

decrisisteamskondenelkaargoedvinden,hebbenmetgrote

inzetgoedsamengewerktenzijngezamenlijktotmaatregelen

enoplossingengekomen.OverderolvandeLandelijke

CoördinatiecommissieWaterverdeling(LCW)oordeeltde

evaluatiepositief.DedoordeLCWperiodiekuitgebrachte

Droogtemonitorwerdalsgezaghebbendervaren.Debestuur-

lijkeinrichtingvanhetwaterbeheerinNederlandiscomplex,

maarbleekgoedingebedindelandelijkecrisisorganisatie.

Deevaluatiebenoemtookzesaandachtspuntenenvijf

aanbevelingen.Deaanbevelingenvloeiendirectvoortuitde

aandachtspuntenenwordendoordeministervanIenW

crisisorganisatiesenderelevantemaatschappelijkepartijenin

depraktijkgebracht:

1 Verbeter het informatiemanagement bij de beheersing van water

tekort en droogte en denk aan een vorm van stake holdersoverleg.

Deevaluatieconcludeertdatdeinformatie-uitwisseling

somsversnipperdenvertraagdwas.Decrisispartners

herkennendespanningtussenhetmomentvanleveren

vandeindividueleinformatiedoordeafzonderlijkewater-

beheerdersenhetretourontvangenvanhetvolledige

informatiebeeldendeadviezenvandegecoördineerde

crisisorganisatie.Operationeleinformatiezalineen

volgendedroogteperiodemetopschalingsnellerworden

teruggekoppeldaandecrisispartners.

31

2 Vergroot de bekendheid met de rol en taakverdeling van crisisteams

bij waterbeheerders en zeker bij maatschappelijke partijen. Omde

bekendheidvanderol-entaakverdelingvandecrisisteams

bijdepubliekeenmaatschappelijkepartijentevergroten

zullendeindividuelecrisispartnerstijdensdestartvanieder

droogteseizoeninhungesprekkenmetdezepartijende

rol-entaakverdelingvancrisisteamstoelichten.Tevens

zullendecrisispartnersactiefverwijzennaardewebsitevan

deHelpdeskWater,waaropuitgebreideinformatieiste

vinden.

3 Zorg binnen de crisisorganisatie voor een goede afstemming tussen

de generieke crisiskolom, de crisiskolom IenW en de crisiskolom

waterverdeling en droogte. Desamenwerkingenafstemming

tussendediversecrisiskolommenistijdensdeafgelopen

periodevanwatertekortgoedverlopen.Welkandeprecieze

rol-enverantwoordelijkheidsverdelingtussendediverse

crisiskolommennogverduidelijktworden.

4 Breng de personele capaciteit van de crisisorganisatie op niveau in

geval van een lang durende crisisaanpak. Decrisispartnerszien

hetalshuntaakteborgendattaken,verantwoordelijkheden

encapaciteitenvanhunmedewerkersinbalanszijn.

5 Ontwikkel de crisiscommunicatie verder door. Tijdensdeafgelopen

droogteperiodeisinzichtelijkergewordendatermeerisdan

alleenwaterverdelingendatdedroogteookrelevante

effectenhadopgrondwater,waterkwaliteit,landbouwen

natuur.Delandelijkecrisisorganisatiewasechterprimair

gerichtopwaterverdeling,omdathierdemeestemogelijk-

hedenvoorhettreffenvanmaatregelenbestaan.Erzalinde

communicatieovereenvolgendedroogteperiode,naastde

waterverdeling,ookexplicietinwordengegaanopde

gevolgenvandroogteenhitteopgrondwaterenwater-

kwaliteit.Daarnaaststeldedeevaluatievastdatinde

landelijkecrisiscommunicatieteweinigaandachtwasvoor

deregionalediversiteitindeeffectenvanhetwatertekorten

dedroogte.Deregionaleverschillenzullenineenvolgende

droogteperiodevanafdestartexplicieterdeaandacht

hebben.

2.2.5 Impuls Deltaplan Agrarisch Waterbeheer

AlsonderdeelvandeDelta-aanpakWaterkwaliteitis

afgesprokenomeenimpulstegevenaanhetDeltaplan

AgrarischWaterbeheer(DAW).Ditdoordesamenwerking

vanagrariërsenwaterbeheerdersteversterkenenregionaal

maatwerkmogelijktemakenmeteenaanpakdievoorde

agrariërswelvrijwilligmaarnietvrijblijvendis.Metdeimpuls,

waarinnieuweinitiatievengenomenwordenomdeuitvoering

teversterken,bestaatuitvierstappen:

1 Versterkenvandeverbindingtussenagrariërsenwater-

beheerders,watmoetleidentotkennisvanderelatietussen

watersysteemeneigenbedrijfsvoeringenheteigen

handelingsperspectief(2017-2018).

2 Agrariërsenwaterschappenformulerensamenderegionale

(water)opgavenvoordelandbouwenhetwaterschap:

overeenstemmingoveroptelossenproblemen(eerstebeeld

2018,gereed2019).

3 Agrariërsenwaterschappenbepalensamendekansrijke

maatregelenperbedrijfengebied(eind2019).

32

4 Uittevoerenmaatregelenvastleggeninuitvoerings-

programma’spergebied,bedrijfsplannenbodemen

waterenbestuursovereenkomsten:afsprakenmaken

overplanningvantenemenmaatregelen(eind2020).

Borgingvandeafsprakenviabestuurs-ofsamenwerkings-

overeenkomsten(eind2021).

Inparagraaf3.8.1(landbouw)wordtnaderingegaanopde

voortgangvanhetDAWin2018.

2.3 Internationale

samenwerking

Nederlandisinperiodenzonderneerslaggrotendeelsafhanke-

lijkvanwateraanvoervanuitDuitslandenBelgië,metnamevia

deRijnendeMaas.Daarbijisdezoetwatervoorzieningniet

alleeneenNederlandsvraagstuk.Dedroogtevan2018is

besprokeninderegulieregrensoverschrijdendeoverleggenop

hetniveauvanstroomgebieden,maartevensvoordeelstroom-

gebieden.Ookin2019zalditonderwerpopdeagendablijven

staanindeelstroomgebieden,zoalsinhetoostenvanwegede

nogaltijdlagegrondwaterpeileninOost-Nederlandenaan

Duitsezijdevandegrens.Deagenderingenuitwerkingvande

internationaleaanpakvandezoetwaterproblematiekvinden

primairplaatsindeinternationaleriviercommissiesvoorRijn,

MaasenSchelde.

Rijn

BinnendeInternationaleCommissieterBeschermingvande

Rijn(ICBR)bestaanerbinnenhethuidigeRijnverdraggeen

formeleafsprakenoverwaterverdeling,maarhetonderwerp

laagwater(droogte)isenkelejarengeledenwelopgepakt.Na

deRijnministersconferentievan2013werdhiertoedeexpert-

groepLaagwateropgericht.Doelvandezeisdebestaande

kennisoverlaagwatergebeurtenisseninhetRijnstroomgebied

breedteinventariseren,teanalyserenenmogelijkeontwikke-

lingenopditgebiedtemonitorenopRijnstroomgebiedsniveau.

33

In2018construeerdedeexpertgroepeenterugblikopde

afgelopeneeuwoverhetoptredenvanlaagwaterperiodes.

DebelangrijkstebevindingisdatlaagwaterindeRijnannonu

nietvakervoorkomtdanhonderdjaargeleden.Zoheeftde

herreguleringvanstuwmereninZwitserlandeenpositiefeffect

opdeafvoervandeRijn.Nettogeeftditeenextrabijdrageaan

dewateraanvoerindrogeperioden.Welhebbendelaagwater-

periodenvandaagdedagmeergevolgenvooreengroteraantal

gebruiksfuncties,zoalsdescheepvaart,industrie,landbouwen

energieproductie.Deontwikkelingvandevraagnaarwateren

desocio-economischegevolgenhiervanwordennogverder

onderzocht.Ditonderzoekvormtdebasisvooreenlatere

beslissingoverhetontwikkelenvaneengezamenlijklaagwater-

beheerplanofopnamevanmogelijkemaatregeleninhetderde

stroomgebiedbeheerplanvoordeKaderrichtlijnWater.

IndeICBRwordtmomenteelgewerktaaneennieuwwerk-

programmaRijn2040.Ditzalwordenvastgesteldtijdensde

ministersconferentieop13februari2020inNederland.Meer

aandachtvoorlaagwateriseenvandeprioriteitenvan

Nederlandomookoppolitiekniveaunadereafsprakente

maken.Opditmomentisnognietduidelijkhoeveelprioriteit

hetonderwerpvooranderelandenheeft.BinnendeICBRzijn

demeestebovenstroomselandennognietovertuigdvande

noodzaakomveelaandachtaanlaagwatertebesteden.Een

laagwaterplanopstellenwerdeerdernognietnodiggeacht,

maardedrogezomervan2018heefthierinverandering

gebracht.In2018isgestartmetlaagwatermonitoringenvanaf

2019wordenafsprakengemaaktronddecommunicatieover

maatregeleningevalvanlaagwaterendroogte.Deexpert-

groepwerktookaaneenterugblikopdelaagwaterperiode

van2018.

Maas

Laagwaterhoortbijeenregenrivierenvormteenterugkerend

probleeminhetNederlandseMaasstroomgebied.Klimaat-

veranderingvergrootditprobleem.Sinds2014isdaaromeen

internationaallaagwaterberichtoperationeel,waarinde

eventuelelaagtevandebietenindiversetrajectenvanhet

Maasstroomgebiedwekelijksgedeeldwordttussenbeginapril

eneindoktoberoflater(zolangersprakeisvandroogte).Sinds

2018iserbovendieneenmultilateraalprotocoloperationeel

voordeuitwisselingvandebietdata.

BinnenhetinternationaleMaasstroomgebiedhebbenmet

nameNederlandenVlaanderenproblemenmetlaagwater.

DeredenhiervoorisdatdeMaaseenregenafhankelijkerivier

iseninvierwaterstromengesplitstwordt.Hierdoorzijnbij

laagwaterdeafvoerenindeafzonderlijkestromenrelatief

klein.Ookisdeeconomievandebenedenstroomsegebieden

meerafhankelijkvanwaterbeschikbaarheidenkwetsbaarvoor

watertekorten.In1995ismedevanwegehetregelmatig

droogvallenvandeGrensmaas,metschadevoorNatura

2000-gebiedenalsgevolg,eenMaasafvoerverdraggesloten

metVlaanderen.Ditverdragrichtzichopeenzogelijkmogelijke

verdelingvanhetdebiet(alshetlaagis)tussenNederlanden

Vlaanderen.Daarnaastluidthetstrevenomminimaalcirca

10m3/snaardeGrensmaasofGemeenschappelijkeMaaste

latenstromen,waardoordeNatura2000-gebiedenniet

droogvallen.Vlaanderenheeftinmiddelsopdiverseplekken

34IneendrooggevallenstrangvandeWaal(BenedenLeeuwen)liggenwoonschepenophetdroge.

35

waterzuinigesluisdeurenengrotepompeninhetAlbertkanaal

geïnstalleerdomwaterbijhetschuttenterugtekunnen

pompen.

LaagwaterleidtechternietalleeninNederlandenVlaanderen

totproblemenenafsprakenovermaatregelen:

• InBelgiëzijnerookinhetWaalsedeelvanhetMaasstroom-

gebiedwatertekorten,zijhetminderdaninNederland,maar

dedroogtewasin2018duidelijkvoelbaar.Walloniëheeft

samenmetVlaanderenenNederlandafsprakengemaakt

overhetbeheervandeWaalsesluisvanTernaaienmet

waterkrachtcentrale.

• InDuitslandzijnin2018voorheteerstwaterschaarste-

problemenvoelbaargeweestinhetMaasstroomgebied.

Normaalkunnendewatervoorradenvandegrotestuw-

merenindeEiffelveeloplossen,maarin2018zaktehet

peilindestuwmerenextreem.Daarnaastishelderdatde

samenwerkingmetDuitslandvooralmetNoordrijn-

WestfalenenhetWasserverbandRuhrenEifelonderde

PermanenteGrenswatercommissienadereinvullingmoet

krijgenrondtoekomstigewaterschaarsteonderanderevoor

drinkwater.Strategischgrondwaterbeheerhoortmogelijk

ookopdeagenda.

• InFrankrijkenLuxemburgspeeltdedroogteproblematiek

veelvaker.Erisdaarrelatiefminderwaterendeondergrond

isnietgeschiktvoorwaterberging.Ookisinbeidelanden

relatiefweinigruimtevooroplossingenophetgebiedvan

waterbeheer.Beperkingeninwatergebruik,aanpassingvan

grondgebruikenruimtereserveringvoorbufferbassinsbij

RWZI’senindustriestaaneropdeagenda.

Debeperkingvandeschadelijkeeffectenvanlaagwater

behoorttothetmandaatvandeInternationaleMaascommissie

(IMC).Internationaleafsprakenoverlaagwaterineenregen-

afhankelijkeriviermakendeverdragspartijenalleenalsde

noodzaakhelderis.Inhetinternationaleoverkoepelendedeel

voorhetstroomgebiedbeheerplanvoordeInternationale

Maasuit2015zijntakenvoordediverseIMC-werkgroepenop

klimaatgebiedbenoemddiemet(extreem)laagwaterproblemen

samenhangen.ZorondtdewerkgroepHydrologiein2019de

basisvooreenplanvanaanpakvoorextreemlaagwateraf.

Hierbijwordtallereerstgestreefdnaarhydrologischehelder-

heidwatextreemlaagwaterisopdiversestukkenvande

hoofdstroom.Ditheeftvertragingopgelopen,ondermeerdoor

hetlaatbeschikbaarkomenvanFranseklimaatvoorspellingen

endaarmeesamenhangendecijfersoverdeafvoervanwater.

In2019startookdewerkgroepKaderrichtlijnWatermeteen

studienaardeinvloedvanlaagwatersituatiesopdetoestand

(waterkwaliteit)vandeoppervlaktewaterlichamenlangsde

grenzenendeinvloedopgebruiksfuncties.

Schelde

Injuni2016hebbendedelegatieleiderseenbeslissinggenomen

overhetwerkplanvoordeperiode2016-2021.Hierbijisde

laagwaterproblematiekverankerdindewerkgroepHydrologie.

Indezewerkgroepwordenalseerstestapdenationaleaan-

pakkenomwaterschaarstetevoorkomengedeeld.Vervolgens

wordteenplanvanaanpakgemaaktvoorhetbeheervan

laagwaterinhetScheldestroomgebied.Ditmoetleidentoteen

gefundeerdestrategiedieeenplaatskrijgtindederdecyclus

vandestroomgebiedbeheerplannen.Alsonderdeelhiervan

36

wordtookgekekennaardewenselijkheidvanlaagwater-

berichtgeving,conformdeaanpakindeMaas.Mochtditinde

Scheldewenselijkblijken,danzalditdekomendejarenworden

geïmplementeerd.

In2017heeftVlaanderennaeendrogewinter,lenteenzomer

ernstigedroogteproblemenondervondeninhetSchelde-

stroomgebied.Vervolgenskwameenextreemlangedroogtein

2018,waardooronderandereonvoldoendewaterdrukinhet

drinkwaterleidingnetontstond.Vlaanderenheeftdaarommet

spoedeenaanpakontwikkeldenisgeïnteresseerdinde

Nederlandsedroogteaanpak.

TotslotiszoetwateralsthemaopgenomenindeAgendavoor

deToekomstvandeVlaams-NederlandseScheldecommissie.

Daarbijwordtzoetwaterbezienvanuithetecologischbelang

voorderivierenvanuitderegionalezoetwatervoorzieningin

hetgrensgebiedvanZeeuws-VlaanderenmetOost-en

West-Vlaanderen.

2.4 Relevante uitvoerings-

projecten voor zoetwater

Rijkswaterstaatvoertmomenteelenkeleprojectenuitdie

weliswaarnietgeïnitieerdzijnvanuithetDeltaprogramma

Zoetwater,maarhierwelrelevantvoorzijn.Hetbetreftde

projectenKierbesluitHaringvliet,denieuwesluisTerneuzen,

verdiepingNieuweWaterweg,denieuwezeesluisIJmuidenen

behoudhuidigewateraanvoerTwentekanalen.Dezeprojecten

wordenhiernabeschreven.

Kierbesluit Haringvliet

DeRijnenMaasmondenonderandereviadeHaringvlietsluizen

uitindeNoordzee.Desluizenvormeneenbarrièrevoor

internationaalmigrerendevissenzoalsdezalmenzeeforel.

DaaromgaandeHaringvlietsluizenopeenkier.Vissenkunnen

methetzeewaterhetHaringvlietopzwemmenendoortrekken

richtinghunpaaigebiedeninbijvoorbeeldDuitsland.Tevens

ontstaathierdooreengeleidelijkezoet-zoutovergang.Deze

brakwaterzoneheefteenbelangrijkefunctiealsopgroei-en

paaigebiedvoordiversevissoorten.Totslotprofiterenook

zoetwatervissenalsdesnoekbaars.Alszijonverwachtsaande

zeezijdeterechtkomen,biedtdekierdemogelijkheidomweer

terughetHaringvlietoptezwemmen.

HetKierbesluitzorgtervoordatzoutwaterkanbinnenstromen,

waardoorhetwestelijkdeelvanhetHaringvlietverzilt.Omde

zoetwatervoorzieningteborgen,hebbenRijkswaterstaat,

EvidesWaterbedrijfenWaterschapHollandseDeltatussen2014

37

en2018compenserendemaatregelengenomen.Bestaande

waterinlatenzijnverplaatst,nieuwewaterinlatenaangelegden

zoetwatertrajectenverlengd.In2018zijndemaatregelen

opgeleverdentijdensdedroogteperiodeheeftWaterschap

HollandseDeltadenieuweinnamepuntenalgebruikt.De

agrariërsopVoorne-PuttenenGoeree-Overflakkeebeschikten

hierdoordehelezomerovervoldoendezoetwater.OokEvides

Waterbedrijfmaaktein2018algebruikvanhetnieuweinname-

punt.Deopleveringvandecompenserendemaatregelen

maaktehetmogelijkomtestartenmetdeinvoeringvanhet

Kierbesluit.

Op15november2018verrichtteministerVanNieuwenhuizende

officiëleopeningshandeling.Eeneerdereopeningshandeling,

geplandop5september2018,gingvanwegededroogteniet

door.Dehandelingvandeministermaakthetmogelijkomde

sluizenopeenkiertezettenalsderivierafvoerhooggenoegis

omdezoutindringingtebeheersen.Op16januari2019zijnde

Haringvlietsluizenvoorheteerstfysiekopeenkiergegaan.

Omdatopvoorhandnietbekendishoegrootdekieropening

bijverschillenderivierafvoerenenweersomstandigheden

preciesmoetworden,wordtdeKierstapsgewijsenlerend

geïmplementeerd.Aandehandvanpraktijkonderzoekenwordt

kennisvergroot.Deonderzoekenrichtenzichopoptimalisatie

vandevisintrek,hetmonitorenvandeecologischeeffectenen

hetbeheersenvandezoutindringing.Hetprojectteamrondde

Kierwordtbegeleiddooreenklankbordgroepwaarin,naast

WaterschapHollandseDeltaenDrinkwaterbedrijfEvides,ook

vertegenwoordigersvandelandbouw,natuur,gemeentenen

scheepvaartzittinghebben.Derolvandeklankbordgroep

ismeedenkenenwaarnodigbijsturenvanhetlerend

implementeren.TevenswerkenRijkswaterstaatendeleden

vandeklankbordgroepsamenaangezamenlijkekennis-

ontwikkelingencommunicatieronddevoortgangvanlerend

implementerenvandeKier.

Nieuwe sluis Terneuzen

HetVlaams-NederlandseconsortiumSassevaartheeftin2018

hettechnischontwerpvandenieuwesluisgemaakt,passend

binnendeeisenvanhetTracébesluitenhetDesign&Construct-

contract.Daarnaastisgestartmetdeconditioneringswerkenop

hetterreininTerneuzen.In2019begintdebouwvande

feitelijkesluis.Deplanningisdatheteersteschipin2022door

denieuwesluiskan.

BinnendeVlaams-NederlandseScheldecommissieisbesloten

hetbeslissingsondersteunendsysteemvoorhetkanaal

Gent-Terneuzenverderteontwikkelen.Ditsysteemkanworden

ingezetomhetsluis-,peil-enzoutbeheeropelkaaraftestemmen,

onderhetInstrumentariumvoordeWaterhuishoudingvan

Peilgereguleerdewatersystemen(IWP).Hetsysteemis

operationeelzodradenieuwesluisingebruikwordtgenomen.

Verdieping Nieuwe Waterweg

In2018isdenautischgegarandeerdediepte(NGD)vande

NieuweWaterwegverdiepttotgemiddeld-16,3mNAP,zodat

groterezeeschependeBotlekenVondelingenplaatkunnen

bereiken.HetHavenbedrijfRotterdamheeftop13oktober2016

voordeverdiepingeenvergunninginhetkadervande

38

Ontgrondingenwetverkregen.Indeperiodetussenmaart2018

enoktober2018isdeverdiepingNieuweWaterweggrotendeels

afgerond.In2019vindendelaatstewerkzaamhedenplaats,

naverwijderingvaneenkruisendegasleiding.

Eenvandeaspectenwaarmeerekeningisgehoudenbijde

verdiepingvandeNieuweWaterwegisverzilting.Doelishet

huidigeniveauvandezoetwaterbeschikbaarheidinstandte

houden.Daaromiseenaantalmitigerendeencompenserende

maatregelengetroffen,vindtonderzoekplaatsnaarmogelijke

bronmaatregeleneneriseenadditioneelmonitoringprogramma

opgezetomdeeffectenvandeverdiepingopverzilting,grond-

water,morfologieennatuurinbeeldtebrengen.Waterschappen,

RijkswaterstaatenhetHavenbedrijfRotterdamhebben

intensiefsamengewerktronddeopzetvandemonitoringen

evaluerenvanafhetvoorjaar2018gezamenlijkdemonitorings-

resultatenindeAdviescommissieMonitoring.

Tijdensdelangdurigedroogtevan2018hebbenRijkswater-

staat,HavenbedrijfRotterdamendewaterschappenveel

varendemeetcampagnesuitgevoerd.Dezemetingenworden

ookgebruiktvoorhetbepalenvandeeffectenvande

verdiepingNieuweWaterweg.Daarnaastiseenverdiepende

analyseuitgevoerdnaardeeffectenvandedroogteperiode

in2018.Vooralsnogwordenergeenverziltingseffectenvan

deverdiepingNieuweWaterwegwaargenomen.Omdatde

verdiepingin2018echternogvolopgaandewas,zijner

gedurendedekomendejarenmeermeetgegevensnodig.

Hetmonitoringsprogrammaendebegeleidingdoorde

AdviescommissieMonitoringwordendanookvoortgezet.

Nieuwe zeesluis IJmuiden/selectieve onttrekking

DerealisatievandenieuwezeesluisIJmuidenstarttein2016

enin2018werdbekenddatdeaanlegeenvertraginghad

opgelopenvan27maanden.Tijdensdebouwblekener

aanpassingennodigindeconstructievandedeurkassen.De

scheepvaartzalgeenhinderondervindenvandezevertraging,

omdatdebestaandeNoordersluislangerinbedrijfblijft.Naar

verwachtingkunnenin2022deeersteschepengebruikmaken

vandenieuwezeesluisIJmuiden.

MethetschuttenvandenieuwezeesluisIJmuidenzaleen

aanzienlijkgroterehoeveelheidzoutwaterhetNoordzeekanaal

binnenstromendannuhetgevalis.Ditkantotoverlasten

schadeleiden.Daaromisalsrandvoorwaardevoordebouw

vandesluisopgenomendatdezoutconcentratienietmeermag

toenemendanhetgevalzouzijnzonderdenieuwesluis.Om

hieraangehoortegevenendeextrahoeveelheidzoutdiehet

Noordzeekanaalbinnenstroomtdirectweertekunnenafvoeren

naarzee,wordtselectieveonttrekkingtoegepast.Dathoudtin

datdatvoorhetgemaalenhetspuicomplexeenwandmetaan

deonderkanteenopeningwordtgerealiseerd.Nadathetzoute

waterviadesluizenbinnenkomt,zakthetnaarbenedenineen

komenwordthetviahetgemaalweerafgevoerdterugnaarde

Noordzee.

VoorderealisatievandeselectieveonttrekkingiseenProject-

planWaterwetopgesteld.Hetontwerp-projectplanligtinhet

voorjaarvan2019terinzage.Hetontwerpprojectplanbevat

eenbeschrijvingvanhetwerk,dewijzewaarophetwordt

uitgevoerdenvandetetreffenvoorzieningengerichtophet

39

ongedaanmakenofbeperkenvandenadeligegevolgenvan

deuitvoeringvanhetwerk.Derealisatievandeselectieve

onttrekkingisvoorzienindeperiode2020-2022.

Voordeperiodetussenhetgereedkomenvandenieuwe

zeesluisendemaatregelselectieveonttrekkingwordtgekeken

oferwaterbeheer-ofscheepvaartmanagementmaatregelen

(getrapteaanpak)mogelijkzijnomdeextraverziltingzoveel

mogelijktegentegaan.

40BrielseMeer(Europoort);watervoorzieningvoordeindustrieenookvoorrecreatie

41

3.1 Inleiding

Devoortgangsrapportageheeftmeerderedoelen.Teneerste

biedtdezeinzichtindevoortgangvandeuitvoeringvan

zoetwatermaatregelenaanallebetrokkenpartijen,zoalsde

TweedeKamer,dedeltacommissaris,hetkernteamZoetwater,

hetministerievanInfrastructuurenWaterstaat(DGRWen

Rijkswaterstaat),dezoetwaterregio’sendegebruikers.Tevens

kandevoortgangsrapportageeenbijdrageleverenaanlerend

werkendoorhetdelenvansuccessenenleerervaringen.Verder

biedtderapportageeenbasisvoorpartijenommetelkaarin

gesprektegaanovereeniedersinzet.

Jaarlijkswordtgerapporteerdoverdevoortgangvande

activiteitenzoalsopgenomeninhetDeltaplanZoetwater.

Hetgaatdaarbijomuitvoeringvanmaatregelen,uitwerking

waterbeschikbaarheid,resultatenvanonderzoekenklimaat-

pilots.Hetfinancieelarrangementzoalsopgenomeninhet

DeltaplanZoetwatervormtdaarbijhetuitgangspunt.Deze

voortgangsrapportageheeftbetrekkingophetjaar2018.

Derapportageiseengezamenlijkproductvanhetkernteam

Zoetwater,hetministerievanInfrastructuurenWaterstaat

(IenW),dezoetwaterregio’sendegebruikers.Deregio-

ambassadeurshebbennamenshunzoetwaterregioinformatie

aangeleverdoverdevoortgangbinnenhunregio.Ditbetreft

hettotaalpakketaanmaatregelenvoordezoetwater-

voorziening.Datbetekentdatderapportageingaatop

maatregelenmétenzónderfinancieringuithetDeltafonds.

Rijkswaterstaatheeftinformatieaangeleverdoverhethoofd-

watersysteemenookgebruikershebbengegevensaangeleverd

overhuneigenactiviteiten(voorzovereenprogrammeringis

opgenomeninhetDeltaplanZoetwater).Hetkernteamheeft

deinformatieverwerkttotééngezamenlijkerapportage,die

ookalsinputdientvoorderapportageDeltaprogramma2020.

3.2 Landelijk overzicht voort-

gang Deltaplan Zoetwater

In2018hebbenalleuitvoerendepartijen(ministerievanIenW,

provincies,waterschappenengebruikers)gewerktaande

uitvoeringvanzoetwatermaatregelen.Destoplichttabelopde

pagina’s42en43laatzieninhoeverredeuitvoeringvolgens

planningverloopteninwelkeMIRT-fasedemaatregelenzich

bevinden.Indevolgendeparagrafenisperregioeengedetail-

leerderebeschrijvingvandevoortgangopgenomen.Ookwordt

perregioingegaanoprisico’senaandachtspuntenvoorde

voortgangvandemaatregelen.

3 Voortgangsrapportage 2018

Tabel3.1Overzichtvoortgangenplanningvanzoetwatermaatregelen

uithetFinancieelarrangementDeltaplanZoetwater

Maatregel Project/programma

Fase(waarinproject/programmazichbevindt/MIRT-systematiek) Beheerenonderhoud

Verlooptvolgens

planningInvoorbereiding

/OnderzoekVerkenning Planuitwerking Planrealisatie

WestNederland

AanpassenIrenesluis(t.b.v.KWAfase1) Project

Maatregelenregionaalwatersysteem Programma 25% 25% 25% 25%

CapaciteitstoenameKWAstap1 Project 50% 25%Looptdoortot2023

OptimalisatiewatervoorzieningBrielseMeer,stap1

Project

KlimaatpilotzoetwaterfabriekDeGrooteLucht(effluenthergebruik)

Pilot

IJsselmeergebied

NieuwPeilbesluitIJsselmeer ProjectImplementatie-onderdelenzijn

invoorbereiding

NieuwPeilbesluit

isopgesteld

Operationaliseringflexibelpeilbeheer ProjectMonitoring/evaluatieisinvoorbereiding

Beheerprotocolisopgesteld Mogelijk1jaarvertragingdoor

afhankelijkheidrealisatiepompenAfsluitdijk

RobuustenatuurlijkeoeversIJsselmeergebied(vooroevers1stefase)

ProjectAanvraagvoor

Hoeckelingsdamgehonoreerd

MaatregelenFrieseIJsselmeerkust Project Voorkeurs-besluit

Looptdoortot2023

Maatregelenregionaalwatersysteem Programma 10% 20% 20% 50%

HogereGrondenNoord Programma 30% 70% Mogelijk1jaarvertraging(2022i.p.v.2021)dooroorzakendiesamenhangenmethetverwerven

vangrondbinnenééndeelproject

ProeftuinIJsselmeergebied Programma 35% 25% 15% 25%

HogeZandgronden

UitvoeringsprogrammaDeltaplanHogeZandgronden,RegioZuid

Programma 57% 43%

UitvoeringsprogrammaDeltaplanHogeZandgronden,RegioOost

Programma 20% 30% 50%[2]

UitbreidingNoordervaart Project Voorbereidings-fasePPO 2019-2022

[2]Ditzijndepercentagesvanhetgehonoreerderagionaalbod.Indepraktijkhebbendepartnersmeeruitgevoerddaninhetregionaalbodisafgesproken

42

Maatregel Project/programma

Fase(waarinproject/programmazichbevindt/MIRT-systematiek) Beheerenonderhoud

Verlooptvolgens

planningInvoorbereiding

/OnderzoekVerkenning Planuitwerking Planrealisatie

Klimaatpilots:efficiëntwatergebruik 4Pilots 100%

ZuidwestelijkeDelta

Innovatievezoet-zoutscheidingKrammersluizen

Project Uitvoeringsbe-sluitisgenomen

OptimalisatiedoorspoelbeheerVZM(C2)

Maatregeleninregionaalsysteem,financieringdoorregioenRijk,Krekenvisie(D6)

Programma,waarvanfase1onderdeelisvanalternatiefpakket

Maatregeleninregionaalsysteem,financieringdoorregioenRijk,effluentRWZINieuw-Vossenmeer

Onderdeelvanalternatiefpakket

Maatregeleninregionaalsysteem,zonderfinancieringuitDeltafonds

5Projecten 40% 60%

AlternatievezoetwatervoorzieningrondVolkerak-Zoommeer(D4,D7enD8)

3ProjectenEerstestapD7isonderdeelvanalternatiefpakket

RoodeVaartdoorvoerWestBrabantenZeeland(D5)

1ProjectExtrarijksbijdrageisonderdeelvanalternatiefpakket

Startuitvoeringin(3)2019

Pilotsproeftuinzoetwater,financieringdoorregioenRijk

MeerderepilotsExtrapilotsalsonderdeelvanalternatiefpakket

25%Starteninfase2

33%42%

(pilotextra)

Rivierengebied

StimuleringsregelingWaterbeparing ProgrammaReedsaanvragen

toegekendenuitgevoerd

WateraanvoermodellenSODEKRivierenland Project2vande

9gebieden2vande

9gebieden

5vande9gebiedenzijnafgerondmeteindrapport

OnderzoekLangsdammen Onderzoek

Klimaatpilot:duurzaamgebruikondiepgrondwater

Pilot 100%

Landelijkonderzoek

WabesenSlimWatermanagement Onderzoek 45%EPK’sgerealiseerd

Legendaplanning Afgerond VerlooptvolgensplanningLooptenigevertragingopLoopternstigevertragingop

43

44HetAmsterdam-RijnkanaalbijHouten

45

3.3 West Nederland

3.3.1 Impact en lessen van droogte

Hetjaar2018werdinderegioWest-Nederlandvooreengroot

deelgedomineerddoorextremedroogte.Naasthetoperationeel

omgaanmetdedroogte,metonderanderelangeinzetvande

KlimaatbestendigeWaterAanvoer(KWA),zijndiverseknel-

puntenenopgaveninbeeldgekomen.Dezekwamenvaak

overeenmetdeanalysesuithetDPZWendeknelpuntenanalyse

vanderegiozelf,maarwarenoponderdelennietaltijd(indie

mate)verwacht.Belangrijkeconstateringenzijndateffectieve

afstemmingensamenwerkingheeftplaatsgevondenendatde

verdringingsreeksenmaatregelenuitdefase1DPZWwaarde-

volzijngebleken.Leerpuntenzijnerondermeertenaanzien

vandeverziltingvanhetARK,degroteKWA-watervraag,de

werkingvanhetBernisse-BrielseMeersysteemenheturgentie-

besefinrelatietotdepersaandacht.

In2018isinderegioverdergewerktaandeuitvoeringvanfase1

vanhetDPZWéndevoorbereidingvoorfase2.Dewaterschap-

penhebben,conformdeafsprakeninhetBestuurlijkPlatform

Zoetwater,urgentegebiedenaangewezen.West-Nederlandligt

opkoersmetdeuitwerkingvanwaterbeschikbaarheid,alzijner

verschillentussendewaterschappen.

InhetprocesnaardeactualisatievandeDeltabeslissingen

heeftderegioeenoverzichtvanmogelijkemaatregelen

opgesteld,diein2019verderwordenuitgewerkttotkansrijke

maatregelenvoorfase2vanhetDPZW.Tijdensennade

droogteiseendeelvandezemogelijkemaatregeleninde

praktijkgetestenzijnmeetcampagnesopgezetomdatate

verzamelenteronderbouwingvanmogelijkemaatregelen.

3.3.2 Voortgang Programma’s en projecten

Hoofdwatersysteem

Aanpassen Prinses Irenesluizen

HetaanpassenvandePrinsesIrenesluizenisonderverant-

woordelijkheidvanRijkswaterstaatuitgevoerd,innauwoverleg

metregioWest-Nederland.Demaatregelisopgenomeninhet

beheer-enontwikkelplanRijkswateren2016-2021envolgtuit

hetbesluit(DP)omhetwestenvanNederlandvanvoldoende

zoetwaterteblijvenvoorzieningevalvanverziltingvande

HollandseIJssel.HetAmsterdam-Rijnkanaalvoorzietdaneen

grootdeelvanhetwestenvanNederlandvanzoetwater.Het

waterwordtingelatenviadeIrenesluizen.Omdewatertoevoer

klimaatrobuusttemaken,iseenverkenninguitgevoerdnaar

demogelijkheden.Dealternatievenbestaanuiteenbypass

omdesluisofeenextrawaterinlaatsysteem(WIS)indesluis.

DeverkenningheeftgeleidtothetvoorkeursalternatiefWIS,

omdatdekostenvandezemaatregellagerzijndandievande

bypassenomdataanpassingnaarverwachtingvoldoetvoor

dekomendetwintigjaar.

Demaatregelisin2018uitgevoerdenkonmeteengetest

wordenindeextreemdrogezomer.Ditheeftgeleidtothet

inzichtdatervoldoendewatertoegevoerdkanwordenmet

46

hetWISinnormaledrogesituatiesendatbijuitzonderlijkdroge

situatiesmetéénkolkgespuidmoetworden,hetgeenzoals

verwachtinbeperktoplopendewachttijdenvoordescheep-

vaartheeftgeresulteerd.OmtewetenofhetWISblijftvoldoen,

monitortRWSMNjaarlijksdetoepassingendeeffectenopde

watertoevoerenscheepvaart.

HetprojectPrinsesIrenesluizenishiermeeafgerond.

Maatregelen met Rijk-regiofinanciering

Capaciteitstoename Klimaatbestendige Wateraanvoer (KWA)

Midden Nederland

DeplanuitwerkingvoordetrajectenOudeRijn/LeidscheRijn,

EnkeleWierickeenGekanaliseerdeHollandseIJssel(GHIJ)isin

uitvoering.Deverwachtingisdatviadezetrajectentenminste

11m3/snaarBodegravenkanwordenaangevoerd.

• VoorhettrajectOudeRijn/LeidscheRijnisinzichtelijk

gemaaktwelkedelenvanhettrajectmoetenworden

voorzienvannieuweoeverbescherming.Daarbijspeeltde

vraaginhoeverredekostenhiervanvergoedworden,mede

inhetlichtvanburgersdiedergelijkeaanpassingeneerderal

vooreigenrekeninghebbenaangebracht.

• EennieuweoptiebetreftdeinlaatbijGemaalHaarrijn,

dietijdensinzetvanKWAin2018vantoegevoegdewaarde

bleek.

• VoorhettrajectEnkeleWierickezijnverschillendevarianten

uitgewerkt,waaruitbegin2019eenkeuzeisgemaakt.

• DebaggerwerkzaamhedenaandeGekanaliseerdeHollandse

IJsselzijnnaeendispuutmetdeaannemermedio2018

gestaakt.In2019starteennieuweaanbesteding,waarna

dezewerkzaamhedenzullenwordenhervat.

• VoordeDoorslagsluiszijnhistorischeonderzoekenuitge-

voerd.Beoordeeldmoetwordeninhoeverredithistorische

kunstwerk(gemeentelijkmonument)eenrolspeeltbijde

voorKWAgesteldeopgave.

• VoorParkOudegeinzijnookvariantenuitgewerktwaaruit,

inoverlegmetdegemeente,eenkeuzezalwordengemaakt

voordetetreffenmaatregelen.

• IndeLopikerwaardisinzichtelijkgemaaktopwelkepercelen

grondverworvenmoetenwordenteneindedevoorgenomen

maatregelentegaanuitvoeren.Degrondstrategiezaldaarbij

wordeningezet.VoorknooppuntPolsbroekheefteen

externepartijvariantenuitgewerkt,waaruiteenkeuzezal

moetenwordengemaakt.

Inhetlaatstekwartaalvan2018werdendemonitorings-

gegevensvandeKWA-inzetin2018geanalyseerd.Deresultaten

kunnenenigegevolgenhebbenvoordemaatregelen,maar

zullenvooralvanbelangzijnvoordeeventueleverdere

uitbreidingvandeKWA.Dezeanalysewordtinheteerste

kwartaalvan2019afgerond.

Optimalisatie Watervoorziening Brielse Meer

In2018iseenaangepastesubsidieaanvraagingediendvoorde

OptimalisatieWatervoorzieningBrielseMeer.Metnadere

verkennendeonderzoekenisinformatieverzameldwaarmee

opbasisvandestandaardsystematiekvoorkostenramingen

(SSK-systematiek)eenbegrotingopgesteldkonworden.

Dezebegrotingtoondeaandatdeeerdergeraamdekosten

47

onvoldoendewarenomhetprojectterealiseren.Debegroting

isgecontroleerdengecorrigeerdconformdeaanbevelingen

vanhetExpertisecentrumKostenenBaten.Debetrokken

stakeholdershebbenmediooktoberhetbelangvanhet

uitvoerenvanhetprojectherbevestigd.Indetweedehelft

van2018ishetgesprekgevoerdovernutennoodzaakvande

meerkostenenhetbelangvandeuitvoeringvanhetprojectals

geheelendusookdemedefinancieringdoorhetRijkinde

meerkosten.

Deplanningisominheteerstekwartaalvan2019demede-

financieringdoorhetRijkvastteleggen.Vooruitlopendhierop

iseind2018geconstateerddatderealisatiebegin2019moet

starten.

Maatregelen regionaal watersysteem

Onderzoek naar ondergrondse berging van hemelwater

DezoetwaterregioWest-Nederlandwerktaandiverseinitiatie-

venvoorhetondergrondsbergenvanhemelwater.Zoisde

zoetwaterregiobetrokkenbijhetTopconsortiavoorKennisen

Innovatie(TKI)-onderzoeksprojectCOASTAR(COastalAquifer

STorageAndRecovery).Uitgewerktepraktijkvoorbeelden

tonenaandatCOASTAR-concepteneenhaalbaarenwenkend

perspectiefkunnenbiedenvoorhetoplossenvan(zoet)

watervraagstukkeninderegioDenHaag-Westland-Rotterdam,

mitsorganisatorischenjuridischhaalbaar.Betrokkenpartijen

willendanooksamenkijkennaarverdererealisatie-

mogelijkhedenengrootschaligertoepassingeninZuid-Holland.

Diverseregionaleoverheden,drinkwaterbedrijvenenkennis-

institutenhebbendeintentieovereenkomstondertekend,met

alsdoelzichintespannenvoordeverdereontwikkelingentoe-

passingvanCOASTARinderegio.Inhetnajaarvan2018heeft

eenprojectgroep,deelsgevormddoorpartnersinhetgebied,

hetinitiatiefgenomenomCOASTARin2019eenstapverderte

brengen.Ookzijnverschillendedoelgroepbijeenkomsten

georganiseerdomdebelangenendaaraangekoppelde

bijdrageninbeeldtekrijgen.Erwordtonderanderetoegewerkt

naarhetopnemenvangrootschaligepilotsinhetvolgende

DeltaplanZoetwater.

Daarnaastwerktdezoetwaterregioaanandereinitiatievenop

hetgebiedvanondergrondsbergenvanhemelwater.Zo

hebbenbestuurdersvandegemeenteRotterdamenhet

HoogheemraadschapvanDelflandop20junideUrbanWater

BufferbijhetSparta-stadioninSpangen2018feestelijk

geopend.OpdrachtgeverwasgemeenteRotterdam.Omaande

doelstellingvanhetvoorkomenvanwateroverlasttegemoette

komen,heeftDelflandfinancieelbijgedragenaandeaanlegvan

deondiepekratjesbergingdieonderdeelisvanhetontwerp.[3]

Hetgebufferderegenwaterwordtonderanderegebruiktvoor

hetberegenenvanhetkunstgrasveldvanSparta.Daarnaast

heeftdeUrbanWaterBuffereenbovengrondseuitinggekregen

zoalseenspeelsewaterzuil,zitgelegenheidrondomhet

infiltratiedeeleneeninformatiepaneel.Dezebovengrondse

uitingheefttotdoelomomwonendenteinformerenenzohet

[3] DeaanlegvanhetkratjessysteemmaaktegeenonderdeeluitvanhetTKI-onderzoekstraject.

48

waterbewustzijntevergroten.BijderealisatievandeUrban

WaterBufferzijnmeerderepartijenbetrokken:gemeente

Rotterdam,Sparta,Evides,TKI,Hoogheemraadschapvan

Delfland,Cruijff-foundationenbewonersinitiatiefNatuurlijk

Spangen.Gedurendehetresterendedeelvanhetjaarheeft

degemeentedeopstellinggemonitordenkanmogelijkbegin

2019metdedaadwerkelijkeinfiltratieenonttrekkingworden

begonnen.DeUrbanWaterBufferwasin2018winnaarvan

deClimateChallengevanprovincieZuid-Holland.

Knikpuntgebieden voor bodemdaling provincie Zuid-Holland

Delangetermijnhoudbaarheidvanhetwaterbeheerende

huidigefunctieswordtalsonderwerpopgepaktindeknikpunt-

gebiedenzoalsdeMT-polderenhetrestveen,maarook

daarbuitenbijdeprocessenvanwaterbeschikbaarheiden

transitiesnaarhoudbarelandbouwenlandschapsbeheer.

Datvergtsamenwerkingvandiverseoverhedenenandere

stakeholders,waarbijverbindingwordtgezochtmetprocessen

zoalsomgevingsvisies,stresstesteneninitiatievenmethetRijk

zoalsderegiodeal.Dehoudbaarheidvanwateraanvoeren

-beschikbaarheidvormtdaarbijeenbelangrijkaandachtspunt.

Kennisontwikkelingiseenbelangrijkepijlerwaarvoorwordt

samengewerktinhetNationaleKennisprogrammaBodemdaling

(NKB).MethetNKBwordtopstructureelenprogrammatisch

gewerktaanhetverbinden,versterkenenontwikkelenvan

kennisrondomklimaat,waterenbodemdalingenhetontwik-

kelenvanhandelingsperspectievendiepassenbijdetoekomst.

Hetprogrammasluitaanopdeambitievandelandelijke

politiekomtoteennationaalkennisprogrammabodemdaling

tekomen.

Remmen brakke kwelpolder de Noordplas door peilopzet

InpolderdeNoordplasgaandeoppervlaktewaterpeilen

stapsgewijsomhoogomzogenaamdebrakkekwelte

onderdrukken.Inmiddelszijnineenaantalpeilvakkende

waterpeilenopgezet.Nognietinallepeilvakkenzijnhiervoor

denoodzakelijkemaatregelenuitgevoerd.Afgelopenjaaris

opeenaantalpercelendedrainagevervangenenzijnstuwen

aangepastomhetnieuwepeiltekunneninstellen.

Maatregelen LTO Noord

Metdeinzetvanbestuurders,beleidsadviseurs,mediaen

financiëlemiddelenuitLTO-fondseninvesteertdeLand-en

Tuinbouworganisatie(LTO)Noordinzuinigenefficiënt

zoetwatergebruik.HetledenbladvanLTO(DeNieuweOogst)

publiceertregelmatignieuwseninformatieoververzilting,

klimaatverandering,zoetwaterenoverdiverseprojecten

diebijdragenaanzuinigenefficiëntzoetwatergebruik.Ook

wordtzoetwatersteedsvakeralsonderwerpopledenavonden

behandeldenhebbenLTONederlandenLTONoordinhet

voorjaarvan2018eenvisieopzoetwateruitgebracht,waarin

hetzoetwatervraagstukendeinzetvanLTOaanbodkomen.

LTONoordinvesteertindiverse(pilot)projectenwaarinzuinig

enefficiëntzoetwatergebruikwordenbevorderd.Informatieen

resultatenuitprojectenwordenonderledenverspreid.Op

diverseplekkeninderegioWest-Nederlandwerkenagrarische

ondernemerssamenmetdewaterbeheerdersommaatregelen

detreffenopenomhetbedrijfeninhetwatersysteem.

49

Verziltingskennis bloembollenteelt / zoetzoutalliantie

LTONoordparticipeertineenalliantiemetDeltaprogramma

Zoetwater,KoninklijkeAlgemeneVerenigingvoorBloembollen-

cultuur(KAVB),STOWA,HoogheemraadschapvanHollands

NoorderkwartierenHoogheemraadschapvanRijnlandom

kennisteverzamelenoververziltinginrelatietotdeteeltvan

bloembolleninlaagNederland(onderanderedeZuid-Holland-

seeilandenenHaarlemmermeer).DeKAVBtrektditproject

vanuitdesectoren.Ervindenmetingenplaatsendeopgedane

kennismoetleidentothandelingsperspectievenvooronder-

nemersenwaterbeheerders.Alsdezeaanpakkansenbiedt,

volgtuitrolnaaranderesectoren.

BOB Duin en Bollenstreek (lopend)

InhetBOB-projectwerkenbollen-envasteplantentelersinde

BollenstreeksamenmetdeKAVBenadviseursaaninnovatieve

maatregelenomdeorganischebemestingteverbeteren.

Bijvoorbeelddoormeereffectieveorganischestof(EOS)aante

voeren,teeltmaatregelentenemenomdeafbraakvanorgani-

schestoftevoorkomenenprecisiebemestingtoetepassen.

Demaatregelenhebbennietalleeninvloedopdeuitstroomvan

nutriëntennaarhetoppervlaktewater,maarookophetwater-

vasthoudendvermogenvandebodem.Eenbodemmeteen

hogerorganischstofgehaltekanmeerwatervasthoudenen

zowordtdebodemmededragervanhetwatersysteem.Het

BOB-project,waarvoorPOP3-subsidieisverkregen,isinde

tweedehelftvan2017gestart.Inmiddelsloopthetprojecteen

jaarenhetwordtvoortgezettot2020.

HieropaansluitendishetprojectBollenWaterwijsgestart.

DitmetPOP3-middelengefinancierdeprojectisgerichtophet

uitdragenencommunicerenvanderesultatenvanhetBOB-

project.Belangrijkeaspectenhiervanzijnkennisontwikkeling

enkennisdeling.

Glastuinbouw (lopend)

Glastuinbouwbedrijvenhergebruikensteedsmeerproceswater

enonderzoekenofenhoeernogonbedoeldwaterstromenin

oppervlaktewaterterechtkomen.Hetopnieuwgebruikenvan

waterstromenontziethetmilieuenverminderthetwater-

gebruik.Ditvraagtperbedrijfgemiddeldeeninvesteringvan

enkeletienduizendeneuro’s.

Deglastuinbouwisookbezigomminderafhankelijkteworden

vanhetzoeteoppervlaktewatersysteem.Defocusligtdaarbij

vooralophetgebruikvanexternregenwater,bijvoorbeeldvan

industriëlegebouwenofwoonwijken,endemogelijkeopslag

indeondergrond.Eenbedreigingvoordetoenemende

zelfvoorzienendheidvandeglastuinbouwiseenbeperkingop

hetontzoutenvangrondwater.LTOvindthetvangrootbelang

datookoplangeretermijnontziltingvangrondwatermet

retourneringvanhetconcentraatindediepereondergrond

toegestaanblijft.

50HavenvanSpaarndamvoorderecreatievaart

51

Inzet op flexibeler peilhandhaving en efficiënte doorspoeling door

waterschappen

Hoogheemraadschap van Rijnland

Dedroogtevan2018heeftveelnieuwekennisenervaring

opgeleverd.Nietalleenzijnbekendeknelpuntenbevestigd,

erzijnooknieuweknelpuntenaanhetlichtgekomen.Zoblijft,

ondankseencapaciteitstoenamevandeKWA,deHollandse

IJssel(endeverziltingdiedaarplaatsvindt)vangrootbelang.

Tijdensdedroogteisookdekwetsbaarheidvanhet

Amsterdam-Rijnkanaalendaarmeederisico’svooreen

bestendigezoetwatervoorzieninginWest-Nederlandaanhet

lichtgekomen.

OpgedanekennisenervaringuitWaterbeschikbaarheiden

SlimWatermanagementzijntoegepasttijdensdedroogte.

Doorhettijdensdedroogtetijdigopzettenvanwaterpeilenin

deHaarlemmermeerpolder,heeftRijnlandhiermeerzoetwater

kunnenvasthoudenenisermeertegendruktegendezoute

kwelgeleverd.Hierdoorisin2018,ondanksdelangdurige

droogte,uiteindelijknietmeerwaterindepolderingelaten

daninvoorgaandejaren.Doorintensievesamenwerkingmet

collega-waterbeheerdersheefthethoogheemraadschapeen

zoetwaterbufferopdeHollandseIJsselkunnencreërenen

gebruiken.

TenbehoevevandehoogwaardigelandbouwheeftRijnland

tijdensdedroogtehetschutregimebijdesluizenbijSpaarndam

aangepast.Ditleverdebeperkingenopvoorderecreatievaart,

maarookeenzichtbarebeperkingvandeverzilting.In2019

wordendemetingenverdergeanalyseerdommeerinzichtte

krijgeninheteffectvandezemaatregel.Dezeanalyseisook

relevantommeerinzichttekrijgenindeeffectenvoorRijnland

vaneennieuwezeesluisbijIJmuiden.

Tijdensdedroogteisdedoorspoelingvanpoldersenvande

boezemwaarmogelijkbeperkt.Daarnaastzijntijdelijke

maatregelengenomenvooralternatieveafvoervanzoutekwel

enzijnaanvoerroutesvanzoetwaternaarpoldersaangepast.

Overdezemaatregelenisintensiefcontactgeweestmetde

agrarischesector.

RondhetpeilbesluitReeuwijksePlassenvindtmonitoringvan

grond-enoppervlaktewaterstandenplaatsomeffectenvanhet

flexibelepeilbeheerinbeeldtekunnenbrengen.Daarnaast

wordenookdeingelatenenuitgemalenhoeveelhedenwater

gemeten.Demonitoringlooptnoggeheel2019door.

Hoogheemraadschap van Delfland

Omeffectiefmetzoetwateromtegaanendewaterkwaliteit

binnenDelflandteverbeteren,zijninhetproject‘Sturenmet

water’sinds2017diverseonderzoekengedaanenmaatregelen

genomen.Hetbetreftondermeerderealisatievannieuwe

continueEC-monitoringspuntenmethieraangekoppelde

sturingsregels.

InditkaderheeftDelflandveelaandachtbesteedaan

implementatievandecaseParksluizen/Bergsluis.Ditprojectis

onderdevlagvanSlimWatermanagementRijn-Maasmonding

uitgevoerd.Onderzochtishoehetoperationeelwaterbeheeren

52

dezoetwatervoorzieningteoptimaliseren.Ditheeftgeleidtot

realisatievaneenalternatiefvoorwaterinlaatuithetBrielse

Meerinspecifiekeperioden.DeinlaatvanuitdeNieuweMaas

kanondervrijvervalplaatsvindenenbespaartdusenergie.In

2018isdeinlaatmeerderekereningezet.Erwordtin2019een

nieuwEC-monitoringspuntgeplaatst,zodaternogeffectiever

kanwordeningelaten.

Inhetkadervandetweedefase(stap2)Waterbeschikbaarheid

onderzoektDelflandsamenmettuindersnaarmogelijkheden

voorbeteresturingopEC-gehaltes,metalsdoelzoetwater-

besparing.

Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden (HDSR)

HDSRwerktinreedsopgesteldewatergebiedsplannen,regulier

waterbeheerenlopendepilotsonderandereaanhetrobuuster

makenvanhetwatersysteem,zodatefficiënterenspaarzamer

metwaterkanwordenomgegaan.Erwordtgewerktaaneen

herzieningvande(beleids)notapeilbeheerwaarinondermeer

dekadersvoorduurzaampeilbeheerbezienworden.

Zowordttoegewerktnaareendynamischervormvanpeil-

beheer.Ditwordtbeoogddooronderanderebeterte

anticiperenopwatertekortenmetbehulpvanactueleen

voorspeldehydrologieenmeteorologie.Ookmeergebruik

makenvannauwkeurigeneerslag-enwerkelijkeverdampings-

informatiedraagthieraanbij.

Daarnaastwordtaandachtbesteedaanhetintegrerenvan

zoetwatervraagstukkenmetruimtelijkeadaptatie,veenweide-

beleidenwateroverlastvraagstukkeninhetbeheergebied,

zodatmaatregelenengebiedsprocessenmeerderedoelen

dienen.

Voorhetveenweidegebiedheefthetwaterschapeenapart

programmainhetlevengeroepenwaarbinnenmeerdere

onderzoekspilotsdraaien.Daarinwordtonderanderegekeken

naardetoenamevandezoetwatervraag.

Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

IndeKrimpenerwaardwerkthethoogheemraadschapvan

SchielandendeKrimpenerwaardaanhetUitvoeringsprogramma

WatergebiedsplanKrimpenerwaard.Insamenwerkingmetde

gemeenteKrimpenerwaardwordtookgewerktaande

uitvoeringvaneennatuuropgave.Dezeplannenzijngericht

ophetvergrotenvanderobuustheidvanhetwatersysteemen

hetfaciliterenenrealiserenvannieuwenatuurgebieden.Eris

momenteelcirca500hectarenatuurvandeintotaalgeplande

2.250hectareaangelegd.Denieuwenatuurbevorderteen

robuustwatersysteemdoordatinnatteperiodenwaterkan

wordengebufferdenindrogereperiodenhetoppervlaktewater

kanuitzakken.Ditdraagtbijaaneenverminderingvande

totalejaarlijksewatervraag.Hetpeilbesluitvoordenieuwe

natuurgebiedenisin2018vastgesteld.

Hethoogheemraadschapheeftin2017eenPOP3-subsidie

toegekendgekregenvoorhetrealiserenvanondermeereen

nieuweinlaatvanuitdeHollandscheIJsselbijKrimpenaanden

IJssel.ZonderdatdetotalewatervraagvanuitdeHollandsche

IJsseltoeneemt,draagtdezenieuweinlaatbijaaneen

53

efficiënteredoorspoelingvanhetwatersysteemindebebouwde

komenaanverbeteringvandewaterkwaliteit.In2018heefthet

hoogheemraadschapvoorbereidingengetroffenomdezeinlaat

terealiseren.Eind2020moetdiegerealiseerdzijn.

Hethoogheemraadschapheeftin2017samenmetdegemeente

RotterdameneenbewonersorganisatieindeRotterdamse

Bloemenbuurteenplanopgesteldomviaeeninfiltratiesysteem

schadeaanhoutenfunderingenvanhuizentevoorkomenonder

drogeennatteomstandigheden.Hethoogheemraadschap

faciliteertdezevoorzieningviahetpeilbeheer.Hetiseeneerste

pilotgerichtopgrondwaterbeschikbaarheidindestedelijke

omgeving.Depilotgeeftinzichtinhoeveelwaterernodigisom

hetgrondwaterophetgewensteniveautehouden.Depompis

operationeelsindsoktober2018.Depilotloopttotenmet2019.

In2018isereennieuweaanvraaggedaanomeenpeilgestuurde

drainageaanteleggenindewijkAchterpoortteHaastrecht.Dit

omgrotegrondwaterstandsdalingentebeperkenbijschadege-

voeligebebouwing.

Debeheersingvandegevolgenvandedroogteenverzilting

heeftin2018verrewegdemeesteaandachtgevraagd.

Waterschap Hollandse Delta

Metbetrekkingtotdeflexibiliteitinpeilhandhavingendoor-

spoelingvanhetBrielseMeerzijntijdensdedroogtevan2018

extrainspanningenverrichtomzozuinigmogelijkmethet

beschikbarewateromtegaan.Daarbijisrekeninggehouden

methetbeperkteaanbodvanwater(zowelwatbetrefthoeveel-

heidalshetinnamepeilophetSpui)enisgezochtnaareen

goedebalansvoordetevensgeconstateerdelagerekwaliteit

(hogereCl-gehalte)vanhetbeschikbarewater.Integraalis

gekekennaaraanbodengevolgenenerzijdsenafnameen

kwaliteitsnormenanderzijds.Allestakeholdershebbenhunbest

gedaanomzorgvuldigomtegaanmethetbeschikbarewater.

Eenevaluatievanhetwaterschapmoetbegin2019deleer-en

verbeterpunteninzichtelijkmaken(eindjanuariispasweer

overgeschakeldopregulierbeheervanhetBernisse-Brielse

Meersysteem).Demogelijkhedenvoordeinzetvaneennog

flexibelerpeilbeheerenefficiënteredoorspoelingzullenin2019

endaarnaverderuitgewerktworden.

Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV)

2018stondinhettekenvanlangdurigedroogte.AGVheeftalle

zeilenbijmoetenzettenomvoldoendewatervandejuiste

kwaliteitopdejuisteplektekrijgen.Intensievesamenwerking

metvoornamelijkRijkswaterstaatisessentieelgeblekenomhet

waterdejuistekantoptelatenstromen.HetAmsterdam-Rijn-

kanaaliskwetsbaardergeblekenvoorverziltingdanverwacht.

Ookdebronnenvaninterneverzilting(poldersmetbrakkekwel)

binnenAGVzorgdenervoordatverschillende(nood)maatregelen

genomenmoestenworden.

Deinzichtendieindedrogeperiodezijnopgedaan,dragenbij

aaneenherijkingvandemaatregelen(voortvloeienduitde

Knelpuntanalyse2.0)dievoordetweedefasevanhetDeltaplan

wordenopgesteld.Hetheeftookgeleidtoteenaanpassingvan

demanierwaarophetprocesvanwaterbeschikbaarheidwordt

geïmplementeerd:vaneenkoppelingaanwatergebiedsplannen

toteenstakeholdergerichtebenaderingvanuithetboezem-

54

systeem.InhetdoorhetbestuurvastgesteldeboezemplanAGV

istevensbeslotenmetdeSlimWatermanagement-partners

samentewerkenaaneentoekomstbestendigARK-NZK

watersysteem.OnderSlimWatermanagementisookeen

seriousgamedroogte/verziltingontwikkeldeninmeerdere

(bestuurlijke)gremiagespeeld.

Depilot‘Temmenvanbrakkekwel’heeftin2018meerinzicht

indeondergrond,hetprocesvanzuiverenenbenodigde

vergunningenopgeleverd.Hierdoorkanin2019debrakkekwel

daadwerkelijkindepilotgetemdgaanworden.Eindresultaten

wordenin2021verwacht.

3.3.3 Voortgang pilots en onderzoek

Innovatiepilot zoetwaterfabriek De Groote Lucht

DoelvandezoetwaterfabriekDeGrooteLuchtishethergebruiken

vanafvalwaterdoordeintroductievaneenextrastapvoor

verwijderingvanmicroverontreinigingenennutriëntenuithet

effluent.Dezoetwaterfabriekmoetin2021hetaanvullend

gezuiverdeafvalwaterlozenopeennogterealiserenwater-

harmonica.Nadewaterharmonicadoorspoelthetwaterde

Krabbeplas(zwemwater),waarmeehetontstaanvanblauwalg

voorkomenwordt,omvervolgensalsnieuwezoetwaterbron

verdertewordenverspreidnaardeboezemenpolders.Dit

projectdraagtbijaandeambitiesvanhetHoogheemraadschap

vanDelflandophetgebiedvanduurzamezoetwatervoorziening,

kringloopsluitingenzelfvoorzienendheid.

In2016isgestartmetdeuitvoeringvandepilot.Dezemoest

ondermeerantwoordgevenopdevraag:“Watzijndeverwij-

deringsrendementenvanozonisatievoordediversestoffen?”

eninputgevenvoordetoekomstigefull-scaleinstallatie.In

2018isopbasisvandeonderzoeksresultatenuitdepiloteen

besluitgenomenoverdebestbeschikbaretechniek.Hieruitis

decombinatievanozonisatieenzandfiltratiegekomen.[4]

Opbasishiervanzijnschetsontwerpenmetbijbehorende

kostenramingenopgesteldvoorzoweldeZoetwaterfabriek

alsdebijbehorendeWaterharmonica.Tevensisdemelding

(lozingsvergunning)voorhetinlatenvanhetextragezuiverde

effluentophetoppervlaktewateraangevraagdenverkregen.

Voordefinancieringzijnafsprakengemaaktmetderegio-

partners,Rijkswaterstaateniseenbijdrageontvangenvanhet

ministerievanIenWvoorhetverwijderenvanmedicijnresten.

Debesluitvormingoverhetinvesteringsvoorstelisvoorbereid

envindtbegin2019plaats.RealisatievandeZoetwaterfabriek

endeWaterharmonicazalbijeenpositiefbesluitgeschieden

indeperiode2020-2023.

Joint Fact Finding wateraanvoerroutes West-Nederland

OnderdeelvandeDeltabeslissingZoetwateriseen

gezamenlijkonderzoek(jointfactfinding)naarverdere

vergrotingvandeKWAenmogelijkealternatievenomdeze

terealiseren,waarondereenpermanenteoostelijkeaanvoer

(POA)vanzoetwaternaarderegio.Ditonderzoekis

gerelateerdaandiverseanderetrajecten,zoalsde

ontwikkelingvandewatervraag,verbeterdeinzichtenin

[4] DepilotresultatenzijnvastgelegdengepubliceerdineenSTOWA-rapport‘ZoetwaterfabriekAWZIDeGrooteLucht: pilotonderzoekozonisatieenzandfiltratie .

55

schadebijtekortenennieuweinzichtenuitdeeerstefase

uitbreidingvandeKWA.

InopdrachtvandezoetwaterregioWest-Nederlandisin2018

onderzoekgedaannaardekosteneneffectenvandePOAvoor

West-Nederland.Hetonderzoekgeeftinzichtindetechnische

haalbaarheid,deimpactophetregionalewatersysteemeneen

indicatievankostenenbaten.Deimpactvanoostelijkeaanvoer

blijktsterkafhankelijkvandehoeveelheidwaterdiedoorge-

voerdmoetworden.Daaromadviserendeonderzoekersomeen

tussenvariantuittewerken,waarineendeelvandeaanvoervia

deoostelijkeroutewordtgerealiseerd.Dezetussenvariantheeft

minderimpactophetregionalesysteem.Deuitwerkingervan

wordtin2019doorderegioingevuld.

Onderzoeknaardeimpactvaneenoostelijkeaanvoervoor

West-Nederlandophethoofdwatersysteemheeftderegio

geagendeerdaanhetRijk.

Alternatieve bronnen voor drinkwaterproductie

Binnenderegiodoenverschillendeinitiatievenonderzoeknaar

alternatievebronnenvoordrinkwaterproductie.Waterschap

AmstelGooienVechtenWaternetonderzoekenhetafvangen

vanbrakkekwelincombinatiemetdrinkwaterproductieen

RijnlandkijktmetdrinkwaterbedrijvenDuneaenOasennaar

demogelijkhedenvanbrakwaterwinningalsalternatievebron.

In2019wordtgestartmethaalbaarheidsonderzoekenvan

brakwaterwinninginduingebiedenendiepepolders.Ditter

onderbouwingvaneenmogelijkeproefopstellingbinnende

tweedefasevanhetDeltaplanZoetwater.Daarnaastwordt

ookgekekennaarkwelwaterendeinzetvanoppervlaktewater.

Hetonderzoekendesamenwerkingwordenin2019vervolgden

geconcretiseerd.DitlooptgedeeltelijkviahetCOASTAR-project.

Onderzoek naar de inzet van stuw Hagestein voor het bestrijden van

verzilting op de Lek

DooreenalternatieveinzetvandestuwbijHagesteinblijkthet

mogelijkdeverwachtetoekomstigeverziltingvanhetoostelijk

deelvandeongestuwdeLektevoorkomen.DeLekisbelangrijk

voordezoetwatervoorzieningvanverschillendegebruiks-

functiesinderegio.BijBergambacht,StreefkerkenKrimpen

aandeLekbevindenzichbijvoorbeeldinnamepuntenvoor

drinkwater.Ookzijnerverschillendeinnamepuntennaarde

aanliggenderegionalewatersystemen.Opbasisvanmodel-

onderzoekdoorHydrologicinopdrachtvanVewinenRijks-

waterstaatuitjuni2018blijktdat20tot40m3/swaterover

stuwHagesteinvoldoendeisominperiodenvanlageafvoer

debenedenstroomsgelegeninlateneninnamelocatiesookin

detoekomstzoettehouden.Indezomervan2018isditookin

werkelijkheidbeproefd.Hetdoorlatenvandezehoeveelheid

blijktmetdebestaandestuwtechnischgoedmogelijk.Ditwordt

danookbinnenhetDeltaplanZoetwateralseenkansrijke

oplossinggezienvoordemogelijkeverziltingvanhetoostelijk

deelvanhetongestuwdedeelvandeLek.

56

3.3.4 Participatie

IndezoetwaterregioWest-Nederlandzijndesectorenland-

bouw,natuur,drinkwaterenhetHavenbedrijfRotterdaminhet

ambtelijkenbestuurlijkoverlegbetrokken.Tijdensdedroogte

isveeloverleggevoerdmetwatergebruikersoverhetomgaan

metdedroogteenhetzoefficiëntmogelijkinzettenvanhet

beschikbarewater.Inveelvandegebiedsprocessenvoor

waterbeschikbaarheidzijnlokaleafdelingenvanLTOen

individueleagrariërsbetrokken.Natuurorganisatieszijn

actiefbetrokkenbijdejointfactfindingwateraanvoerroutes

West-Nederlandendeklankbordgroepvoorimplementatievan

hetKierbesluit.Dedrinkwatersectorwerktaanhetrobuuster

makenvandedrinkwaterwinningenkijktdaarbijondermeer

inverschillendeonderzoeken,waarnodigsamenmetwater-

beheerders,kennisinstellingenenanderepartijen,naar

alternatievebronnenvoorzoetwaterproductie.

3.3.5 Kansen en risico’s

Deregiovoorzietdevolgendekansen:

• Hetintegraaloppakkenvanverschillendegebiedsopgaven,

zoalswatertekort,wateroverlast,waterkwaliteit,ruimtelijke

adaptatieenbodemdalingbiedtmogelijkhedeninde

uitvoering.Zokanwaterbeschikbaarheidbijhetonderdeel

droogtemeegenomenwordenindestresstestendie

gemeentenuiterlijkin2019moetenuitvoerenenwaar

waterbeheerdersveelalbijbetrokkenzijn.Ditsluitook

aanbijdewensvangebruikersenlokaleoverhedenom

deverschillendeopgavenintegraalengebiedsgerichtop

tepakken.

• Dedroogtevan2018heeftgezorgdvooreenbredergedra-

genbeeldvandeurgentieomrichtingdetoekomstbeterom

tekunnengaanmetdergelijkesituaties.Dekomstvande

Omgevingswetendeprocessendieoverhedendaarvoor

doorlopenvoorhetopstellenvanhunomgevingsvisies,

-plannenen-verordeningen,biedendekansomdroogteen

zoetwater(alsonderdeelvanhetbrederethemaruimtelijke

adaptatie)meerdanindehuidigesituatieeenplektegeven

inbeleidenplannenvoordefysiekeleefomgeving.

Daarnaastzietderegioookrisico’s:

• Verdergaandebodemdalingzowelinhetstedelijkals

landelijkgebied.Aanditonderwerpzaldekomende

decenniagewerktmoetenworden,ondermeeromde

CO2-uitstoottebeperken.Oplossingenvoorhetbeperken

vanbodemdalingkunnengepaardgaanmettoenemende

watervraag,diezekerindrogeperiodenvoorextraknel-

puntenkanzorgen.Ookontwikkelingeninrivierbodem-

dalingkunnenvoorderegioeenrisicovormenindevorm

vananderewaterverdelingoverderiviertakken.

• Demogelijkversneldezeespiegelstijgingincombinatiemet

lagererivierafvoerenvormtvoorderegioeenrisicovoor

waterbeschikbaarheidoplangeretermijn.Verschillende

aanvoerroutesnaarderegiokunnendoorverziltingextra

onderdrukkomentestaan,waardoor(eerder)aan

alternatieveaanvoerroutesgedachtmoetworden.

• Andereontwikkelingen,zoalsverdiepingvandeNieuwe

Waterweg,denieuwezeesluisbijIJmuidenenhetKierbesluit

57

brengeneveneensrisico’smetzichmeetenaanzienvande

watervraagendewaterbeschikbaarheid.Deeffectenvan

dezeontwikkelingenwordenmetmonitoringinbeeld

gebrachtenwaarnodigenmogelijkgemitigeerdof

gecompenseerd.

• Derelatiefgroteafhankelijkheidvandezoetwaterregiovan

hethoofdwatersysteem,dieuitdeupdatevanderegionale

knelpuntenanalysenaarvorenisgekomenenindezomer

van2018ookindepraktijkisbevestigd.Afwegingendiein

hethoofdwatersysteemleidentotwijzigingen,zijnalgauw

vaninvloedopdewaterbeschikbaarheidinderegiozelf.

Naastregionalemaatregelenvoorzelfvoorzienendheidvolgt

deregioontwikkelingeninhethoofdwatersysteemdieeen

mogelijkrisicovormenvoordewaterbeschikbaarheidin

West-Nederland.

3.3.6 Integrale aanpak

InWest-Nederlanddragenveelmaatregelenomhetwater-

systeemrobuustertemakenookbijaanandereopgaven,

zoalshetverbeterenvandewaterkwaliteit,hettegengaanvan

wateroverlast,hetverminderenvanbodemdalingenregionale

gebiedsontwikkelingen.Zowordtbijderealisatievande

zoetwaterfabriekinhetbeheergebiedvanDelflandgestreefd

naarhetverbeterenvandewaterkwaliteitencirculairwater-

gebruikdoorwaterlangerbinnenhetregionalesysteemte

houden.Doorwaterbeschikbaarheidmeetenemeninbredere

gebiedsprocessen,wordtvoorkomendatpartijenvoorelke

individueleopgavebijdezelfdegebruikers/lokalebelang-

hebbendenaankloppen.

58Marken

59

3.4 IJsselmeergebied


In2018heeftdedroogtegroteinzetvanallepartijeninderegio

gevraagd.Daarnaastheeftdezoetwaterregiostappengezetin

deverdereuitvoeringvanmaatregelenuitdeeerstefasevan

hetDeltaprogramma.Alsgevolgvandedroogteisdesamen-

werkingbinnendezoetwaterregioversterktenwordtgezamen-

lijkinhetprocesnaardevolgendefasedestapgezetnaar

mogelijkemaatregelen.Dedroogtevanafgelopenzomerheeft

ookverschillendeleerpuntenopgeleverdmetbetrekkingtot

ondermeerverzilting(vanhetIJsselmeerenhetARK),de

verdringingsreeks,debufferIJsselmeergebied,monitoringvan

waterkwaliteit,informatieverzameling,communicatieende

rol-entaakverdelingtussenderelevantestakeholders.

Maatregelenenuitvoeringvanprojectenliggengrotendeelsop

schema.Eenenkelemaatregelheeftvertragingopgelopenin

verbandmetgrondverwerving.Allepartijenzijnaandeslagmet

waterbeschikbaarheidengebiedsprocessenhiervoor,dieveelal

gekoppeldwordenaanmeerdereopgavendiespelenrond

waterofimpacthebbenopwater.Denkaanklimaatadaptatie

(stresstesten),bodemdalinginveenweidegebiedenen

herinrichtingvanwatersystemen.Ophetgebiedvankennis

eninnovatieisin2018vooruitganggeboekt,ondermeerdoor

deontwikkelingvaneenwatervraagtoolendeafrondingvan

depilot‘Morecropperdrop’.Omindetoekomst,ondermeer

bijeennieuwedroogte,dekwaliteitvanhetIJsselmeerbeter

tekunnenmonitoren,wordtvoordezomervan2019eenstart

gemaaktmethetuitbreidenenopnieuwinrichtenvanhet

zoutmonitoringsmeetnet.

3.4.2 Voortgang programma’s en projecten

Hoofdwatersysteem

HetRijkstreeftviaeenprogrammatischeaanpaknaareen

samenhangendeuitvoeringvanmaatregeleninhetIJsselmeer-

gebied.Hetstrevenissynergietussenmaatregelendiezijn

aangekondigdinhetDeltaprogrammaenmaatregelendiehet

Rijkuitvoertinhetbelangvanonderandereeentoekomst-

bestendigecologischsysteemenwaterkwaliteit.Rijkenregio

werkenhiertoeinhetProgrammaIJsselmeergebiedsamenaan

eenontwikkelperspectief.

Nieuw Peilbesluit IJsselmeergebied en Operationalisering Flexibel

Peilbeheer (OFP)

Hetproject‘Beschikbaarmakenvan20cmbuffer1efase’is

doorDGRWenRijkswaterstaatuitgesplitstindevolgendetwee

delen:

1 NieuwPeilbesluitIJsselmeergebied.

2 OperationaliseringFlexibelPeilbeheer.

HetPeilbesluitIJsselmeergebiedbestaatuiteenbeschrijving

vanbandbreedtes,eenbeoogdpeilverloopindezomerperiode,

effectenhiervaneneentoelichtinghierop.Dewijzewaarophet

peilwordtbeheerdenhoemeteffectenwordtomgegaan,maakt

deeluitvanhetprojectOperationaliserenFlexibelPeilbeheer.

60

Nieuw Peilbesluit IJsselmeergebied

Omdezoetwatervoorraadtot2050teborgenisondermeer

onderzoekgedaannaarhetpeilbeheerinhetIJsselmeergebied

voordekorteenlangetermijn.Opbasishiervanisin2014

beslotenomhetvastezomerstreefpeiltevervangendooreen

zogenoemdflexibelpeilmeteenbandbreedte,zodatmethet

peilbeheerbeterkanwordeningespeeldopdemeteorologische

omstandighedenendebehoefteaanzoetwater.Methet

nieuwepeilbesluitwordttevenseennatuurlijkerpeilverloopin

hetIJsselmeergebiedgeïntroduceerd.Hethuidige(meerjarig

gemiddeld)winterpeilvanhetIJsselmeergebiedverandertniet

tottenminste2050.

Hetpeilbesluitisop14juni2018ondertekenddoordeminister

vanIenWendaarna,samenmetdeMERennotavanantwoord,

terinzagegelegd.Erzijnvierberoepeningediend.Behandeling

doorderechtbankheeftplaatsgevondeneninhetvoorjaarvan

2019volgdedeuitspraak.Eenonherroepelijkpeilbesluitisin

2019voorzien.Terimplementatievanhetpeilbesluitisin2018

gestartmethetvormgevenvanmitigerendemaatregelen,

nadeelcompensatieenderegelingbevaarbaarheid.

Operationalisering Flexibel Peilbeheer

HetprojectOperationaliseringFlexibelPeilbeheer(OFP)iserop

gerichtombinnenhetjuridischkadervanhetnieuwepeilbesluit

eensetoperationeleafsprakenteontwikkelendieleidendzijn

bijdesturingvanhetpeilinhetIJsselmeer/Markermeeronder

gemiddeldeen(mild)extremesituaties.

Hierbijwordtrekeninggehoudenmetdesamenhangtussen

vraagenaanbodinhethoofdwatersysteemendeomliggende

regionalewatersystemen.Vooreengoedflexibelpeilbeheeris

versterkteoperationelesamenwerkingmetdeomliggende

watersystemenenwaterbeheerderseenvoorwaarde.Daarom

wordtditprojectinsamenhangvormgegevenmethetproject

SlimWatermanagement,samenmetdezelfdepartijeninhet

IJsselmeergebied(voorverdereinformatiezieonderdeelSlim

Watermanagement).

Inoverlegmetdewaterschappenenoverigeorganisatiesin

hetBestuurlijkPlatformIJsselmeergebiedisin2018het

beheerprotocolOFPinhoudelijkvormgegeven.Op7februari

2019ishetbeheerprotocolformeel(doorRWS)vastgesteld.

Voordemonitoringzijnin2018enkele(nul)metingenverricht.

Aandeverderevormgevingvanmonitoringenevaluatiewordt

noggewerkt.

Robuuste natuurlijke oevers IJsselmeergebied (vooroevers eerste fase)

Ditprojectbetreftmaatregelenomoeversgeschikttemaken

voormogelijknegatievegevolgenvanpeilwisselingen,met

namewaarhetnatuurbetreft.Demaatregelendienenzoveel

mogelijkviahetbuilding-with-natureprincipeteworden

uitgevoerd,waarmeetevensbeoogdwordteenboosttegeven

aanN2000enKRW,meteenrobuust(er)watersysteemtot

gevolg.Deinsteekisaantesluitenbijreedslopendeof

geplandeprojecten.

61

In2018hebbenHoogheemraadschapHollandsNoorder-

kwartier,RWS,Noord-HollandenAlliantieMarkermeerdijken

eengezamenlijkverzoekingediendvooreenbijdrageuitde

beschikbaremiddelenvoorbuilding-with-natureversterking

vandeHoeckelingsdam.Dezemaatregelsluitgoedaanbijde

werkzaamhedenterverbeteringvandeecologischekwaliteitin

hetMarkermeer.Deaanvraagisinoktober2018akkoord

bevondenengehonoreerd.Begin2019zal€2.200.000verstrekt

wordenaanRWSMN,omdateigendomenbeheervande

Hoeckelingsdaminhunhandenliggen.


Maatregelen Friese IJsselmeerkust

Doorhetflexibelpeilbeheerzullenbuitendijksenatuurgebieden

enstrandenvoordeFriesekustmogelijksnellerafkalven.Het

Rijkheeft€12miljoenuithetDeltafondsgereserveerdvoor

herstelwerkzaamheden.ProvincieFryslân,gemeenten

Súdwest-FryslânenDeFryskeMarren,WetterskipFryslân,

ItFryskeGeaénhetRijkwerkensamenaaneenplanomdit

geldoptimaalintezetten.OnderdenoemerVersterkenFriese

IJsselmeerkunstonderzoekenRijkenregiosamenhoede

herstelwerkzaamhedentecombinerenzijnmetverbeteringen

ophetgebiedvanrecreatie,natuurencultuurhistorie.

UitdeMERisgeblekendathetnieuwepeilbesluitgeen

significantegevolgenheeftvoordeFrieseIJsselmeerkust.

Welzou,tercompensatievannegatieveeffectenvoor

broedvogelsopdekalegrondelders,nieuwareaalmoeten

wordenaangelegd,waarbijdeFrieseIJsselmeerkustookin

beeldis.

InhetBestuurlijkOverlegMIRTvan22november2018iseen

voorkeursbeslissinggenomenvoordeaanpakvandeerosie

langsdeFrieseIJsselmeerkust,incombinatiemeteenregionaal

pakketvanmaatregelen.HetRijkzalhiervan€12miljoen

financieren,deregioendeVogelbeschermingsamen

€4,9miljoen.Indeplanuitwerkingsfasezullendemaatregelen-

pakkettendiedeprovincieFryslânheeftvoorgesteldbij

Workum,Mokkebank,Lemmer-Tacozijl,Hindeloopenen

Gaasterlandnaderwordenonderzochtenuitgewerkt.De

planuitwerkingsfaseloopttotenmet2020.Derealisatiefaseis

voorzienindeperiode2021-2024.

Programma Hogere Gronden regio Noord

In2014hebbendeprovinciesGroningen,DrentheenFryslânen

deinliggendewaterschappenhetProjectprogrammaHogere

GrondenregioNoordopgesteld.Metditprogrammawordt

beoogddewatervraagtebeperkenenwaterteconserveren.

OndermeerdeNatuurlijkeinrichtingDwarsdiepgebieden

Optimalisatieinlatenlandbouwgrondhogere(zand)gronden

Noord-Nederlandmakendeeluitvanditprogramma(zieook

beschrijvingactiviteitenWaterschapNoorderzijlvest).

Hetproject‘GebiedsontwikkelingdeDulf-Merksenen

omgeving’betreftuitbreidingvandedrinkwaterwinningen

waterconserveringdoorpeilverhogingenuitbreidingvande

zandwinplasNijbeets,aangevuldmetinternemaatregelenin

62IJsselmeermetdedijkvandeNoordoostpolder

63

hetnabijgelegenNatura2000-gebiedvanOordt’s-Merksen.

Dezandwinplasonttrektdoorhetlagepeilveelgrondwateruit

hetnatuurgebiedenomliggendelandbouwgronden.Diteffect

wordtversterktdoornabijgelegendrinkwaterwinning.Het

gebiedisdaardoordroogtegevoelig.Doorpeilverhoginginde

zandwinplasenhetNatura2000-gebiedenmeervasthouden

vanoppervlakte-engrondwaterwordtdedroogtegevoeligheid

verminderd.In2018isgewerktaanenigepeilverhogingenin

hetgebiedeniseenmeetnetingerichtomdenulsituatievast

teleggenendeeffectenvanmaatregelentemeten.Demaat-

regelenzullenvooreengrootdeelvoor2021wordenafgerond.


In2018isopverschillendeschaalniveausgewerktomde

zoetwatermaatregelenuitdebestuursovereenkomsttot

uitvoeringtebrengen.Hetbetrefthierbijregionalemaatregelen

diedeeluitmakenvandehiernabeschrevenprogramma’s,

pilotsofproeftuinen.Daarnaastwerkendewaterschappenaan

maatregelenalsflexibiliseringvanhetpeilbeheerinhun

beheergebieden.

Spaarwater 1

DitWaddenfondsprojectheeftplaatsgevondeninGroningen,

FrieslandenNoord-Holland.Opvierlocaties(Breezandin

Noord-Holland,BorgsweerinGroningen,Hornhuizenin

GroningenenHerbaijuminFriesland)zijninheteerstedeelvan

Spaarwater(2013-2015)verschillendemaatregelengerealiseerd

enisdewerkingervanonderzocht.Deresultatenzijnveel-

belovend.Metdesysteemgerichtedrainageishetpeilgericht

gestuurdenisdeeerstevergrotingvandezoetwaterlens

gerealiseerdinhetzandperceel.Hetblijktookmogelijkomhet

wateruitdrainageoptevangen,ondergrondsopteslaanen

beschikbaartemakenvoorberegening.Efficiëntgebruikvan

water-enmeststoffenmetdruppelirrigatie,oppervlakkig

aangelegdindebollenteeltinzandofmetslangendieonderde

bouwvoorliggenvoorpootaardappelteeltinklei,leiddein2015

altoteenmeeropbrengst.Metdebetrokkenpartijenisdaarom

geconcludeerddateenvoortzettingenaanvullingophet

projectzinvolis.Spaarwater2lieptotenmet2018enis

omgedoopttotdeklimaatpilotvanhetIJsselmeergebied.

Waterschap Zuiderzeeland/provincie Flevoland

InhetbeheergebiedvanWaterschapZuiderzeelandwordt

gewerktaandevolgendezaken:

• Optimalisering inlaatwater Rijkswateren

EendeelvandestuwenvanWaterschapZuiderzeeland

isgeautomatiseerd.Ditdraagtbijaaninzichtinhet

functionerenvanhetwatersysteemenmoetleidentot

eenreductievandehoeveelheidingelatenwater.

• Actieplan Bodem en Water.

InFlevolandligtbijhetDeltaplanAgrarischWaterbeheerde

nadrukopdebodem(ActieplanBodemenWater).Eriseen

aantalprojectengestartomdebodemstructuurendaarmee

hetwaterbergendvermogenvandebodemteverbeteren.

Eenaantalgroepenisaandeslaggegaanmethetproject

‘Zichtopdebodemstructuur’.In2019wordtditproject

verderuitgebreidmeteennieuwegroepagrariërs.

64

Wetterskip Fryslân

WetterskipFryslânwerktaandevolgendeprojecten:

• Zoutindringing schutsluis Harlingen.

Inhetnajaarvan2018isdeprovincieFryslângestartmethet

onderzoek‘TjerkHiddesluizenineenbredecontext’.Het

waterschapisbetrokkenbijditonderzoek.Alseerstestapis

dehuidigesituatiegeanalyseerd(wenseneneisen,gebieds-

analyse,probleemanalyse).Vervolgensismetdebetrokken

organisatiestijdenseenwerksessiezoveelmogelijk

informatieverzameldvoordeopgavenenmogelijke

oplossingsrichtingen.Opbasishiervanzijnalternatieven

voordesluizenenmogelijkekoppelkansenverkenden

uitgewerkt.Dezealternatievenzijnvervolgensbeoordeeld

aandehandvaneengezamenlijkontwikkeldbeoordelings-

kader.Hierinheefthetverminderenvandezoutindringing

eenbelangrijkeplek.Infebruari2019isdeonderzoeks-

rapportageopgeleverd;dezewordtgebruiktindevoor-

bereidingopdenieuwebestuursperiode.

• Pilot onderwaterdrainage in Friese veenweide.

Hetwaterschapendeprovincievoerenbijachtmelkvee-

houderseenproefmetonderwaterdrainageuit.Toepassing

hiervanmoetonderanderedeopbrengstvanmelkvee-

houdersindrogezomersverhogenendeinklinkingvanveen

endaarmeedebodemdalingvertragen.Deslootpeilen

kunnenindrogeperiodenverhoogdwordenendeonder-

waterdrainageverhoogtdegrondwaterstanden.In2019

wordendeeersteresultatenvandeproefverwacht.

• Beekherstel en natuurontwikkeling in de beekdalen van de Tjonger,

Linde en het Koningsdiep.

IndebeekdalenvanZuidoost-Frieslandwerkthetwater-

schapingebiedsprocessenaanhetherstelvandebekende

Linde,deTjongerenhetKoningsdiep.Hetzijnmeerjarige

projecten,waarindoorhermeanderingendeinrichtingvan

inundatie-/natuurgebiedenwaterconserveringeninfiltratie

vanoppervlaktewaterinhetgrondwaterwordenbevorderd.

In2018isgewerktaandevoorbereidingvanprojecteninde

bovenTjongerenhetGrootdiep.Indeprojectenwordende

KRW-doelennagestreefd,tewetenwaterconserveringen

hetverminderenvanwateroverlast.

• Visie Toekomstbestendig Waterbeheer.

In2018heefthetWetterskipdevisieToekomstbestendig

Waterbeheervastgesteld.Devisiebeschrijfthoehet

Wetterskiponderwerpenalswaterbesparingenverziltings-

bestrijdingwilaanpakken.Dezevisiewordtnuuitgewerktin

eenuitvoeringsagenda,waarbijervanuitgegaanwordtdat

viapilotsmeerinformatiebeschikbaarkomtomuiteindelijk

totbesluitvormingtekomen.Hetgaatomdevolgende

onderwerpen:

- Wateraanvoer naar het zandgebied. Ditprojectzalin2023

leidentotbesluitvormingoverdevervangingvan

opmalingen:waarditwelennietgaatgebeuren.

- Waterconservering in het zandgebied. Ditprojectleidttotde

uitvoeringvanmaatregelenenmonitoringindepilotge-

biedenindeperiode2021-2023.

65

- Stimuleren visie en kennisontwikkeling verzilting noordelijk

kleigebied in 2019. HetWetterskipwilhiersamenmetde

provincieaanwerken.

- Peilverhogingen in pilotgebieden in het noordelijk kleigebied om

verzilting van grondwater te beperken in 20212023

• Grondwaterstudie.

In2017zijnprovincieFryslân,VitensenWetterskipFryslân

gestartmetdeGrondwaterstudieFryslân.Hetdoelvandeze

studieisomdetoekomstigeontwikkelingenvanhetFriese

grondwatersysteeminbeeldtebrengen.Metdeverwerving

vankennisvanhetgrondwatersysteemkunnenuitspraken

wordengedaanoverdewijzewaarophetgrondwaternuen

indetoekomstduurzaamingezetkanworden.Royal

HaskoningDHVberekendemetbehulpvantweemodellen

deontwikkelingvanhetFriesegrondwatersysteem,voor

zoweldegrondwaterkwaliteit(zout/zoet)alsdegrondwa-

terkwantiteit.DitgeefteenbeeldvanhoehetFriese

grondwatersysteeminhetverledenwas,maarookhoehet

erindetoekomstuitzalzien(2050en2085).Omdeze

ontwikkelinggoedinkaarttebrengen,zijnberekeningen

uitgevoerdaandehandvanverschillendeklimaatscenario’s.

UitgangspunthierbijisdatbodemdalinginhetFriese

veenweidegebiedverlooptvolgensverwachtingbijuit-

voeringvanhetpeilbeleiduitdeVeenweidevisie;tevens

isrekeninggehoudenmetdebodemdalingdoorgas-en

zoutwinning.Daarnazijnscenario’sdoorgerekendmet

onderanderemaatregelenindewateraanvoer,peilenvan

hetveenweidegebied,verziltingsbestrijding,uitbreidingvan

deboezemenwaterconservering.

Inmiddelsishetrekenwerkafgerondenhetopstellenvan

derapportagegestart;dezewordtinhetvoorjaar2019

opgeleverd.Tussentijdszijnderesultatenvandegrondwater-

studiegedeeldmetstakeholdersvanlandbouworganisaties,

natuurorganisatiesengemeenten.Debestuurlijketrajecten

bijprovincieenwaterschapomdegrondwaterstudiealseen

bouwsteenvoornieuwbeleidvasttestellen(planningnajaar

2019),zullenparallelplaatsvinden.

• Gebiedsplan FranekeradeelHarlingen.

Inditgebiedwordenmaatregelenuitgevoerdomdeeffecten

vanbodemdaling,diehetgevolgzijnvandelfstofwinning,

opdewaterhuishoudingtecompenserenenhetgebied

klimaatbestendigtemaken.Doordeligginglangsde

Waddenzeeishetgebiedgevoeligvoorverzilting.Omervoor

tezorgendatdeverziltingnietverdertoeneemt,worden

ondanksdebodemdalingdewaterpeilennietverlaagd,

tenzijdedroogleggingzogeringwordtdatdebestaande

functienietmeertehandhavenis.Doordewaterpeilen

nietteverlagen,neemtdedroogleggingafenstijgtdekans

opnatschade.Ditlaatstewordtgecompenseerddoorde

herdrainagegedeeltelijktevergoeden.Indemeestverzilting-

gevoeligedelen(bepaaldmetbehulpvandeverziltings-

risicokaartuitSpaarwater)wordtextraaandachtbesteed

aandedrainageenaparteenmaatwerkadviesgemaaktvoor

anti-verziltingsdrainage.

66Wateropslagopbedrijfsniveauindeglastuinbouw.

67

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier

VoorhoogheemraadschapHollandsNoorderkwartiergaathet

omdevolgendeprojecten:

• Inlaat op Maat Oostpolder

IndeOostpoldermeethethoogheemraadschapsamenmet

degebruikershetzoutgehalteinhetoppervlaktewater.

Inzichtkrijgeninhetzoutgehaltedraagtbijaanheturgentie-

besefommaatregelentenemenenhelptbijhetsturenop

debenodigdehoeveelheidzoetwater,zowelinhetwater-

systeemalsvoorhetgebruikdoordeagrariër.Ditlaatste

resulteertinwaterbesparingenvormtdebasisvoor

participatiefwaterbeheer.HetprojectindeOostpolderis

afgerond.Deinzichtenmetbetrekkingtothetzoutgehalte

zijngebruiktinhetgebiedsprocesenhebbengeresulteerd

inurgentiegevoelbijdeagrariërseninoptimalisaties.

• Inlaat op Maat Texel

NetalsindeOostpolderwordtopTexelsamenmetagrariërs

hetzoutgehaltegemeten.InlaatopMaatisopTexelgestart

inhetkadervanTexelwater[5].Ditprojectisafgeronden

momenteelwordtnogonderzochtopwelkewijzeheteen

vervolgkankrijgen.

• Inlaat op Maat Noordelijk zandgebied

InhetNoordelijkzandgebiedisopinitiatiefvandeagrariërs

gestartmethetparticipatiefmetenvanhetzoutgehalte.

Hethoogheemraadschapbiedtondersteuningdoorhetter

beschikkingstellenvandedatabase.Demetingenvanhet

zoutgehaltevindennogsteedsplaats.Onderzochtwordtop

welkewijzeInlaatopMaatinhetgebiedsproceseenvervolg

krijgt.

• Demonstratieproject Breezand

InBreezandishetinitiatiefgenomenominhetoorspronke-

lijkeperceelwaarinhetkadervanSpaarwatereenonder-

grondsewaterbergingwasaangelegd,dezeberging

permanentaanteleggenenbovendienuittebreiden.

• Subsidieregeling Bodem en Water

InhetkadervanhetDeltaplanAgrarischWaterbeheer(DAW)

isinmei2018hetlandbouwportaalBodemenWater

geopend.Bijditloketkunnenagrariërssubsidieaanvragen

voorbijdragendiezijleverenaanonderanderehetbevorde-

renvanvoldoende,gezondenschoonwater.Maatregelen

dieeenzuiniggebruikvanzoetwaterbeogen,zijnhier

onderdeelvan.

• Optimalisatie waterverdeling boezemsysteem

Omhetgesprekoverdewaterbeschikbaarheidindepolders

goedtekunnenvoeren,isdestudie‘Optimalisatiewater-

verdelingboezemsysteem’gestart.Hierbijwordthet

ingelatenwaterzooptimaalmogelijkoverdeboezemen

poldersverdeeld.Daarbijwordtconformdeverdringings-

reekseenafweginggemaaktwaarhetwaternaartoemoet

binnenhetbeheersgebied.Destudie‘Optimalisatiewater-

verdelingboezemsysteem’heeftgeresulteerdineen

StrategieWaterverdeling.Hierbijzijndelessenvande

[5] Zie:www.TexelWater.nl

www.TexelWater.nl

68

droogtein2018meegenomenenzijndeagrariërsbetrokken.

Destrategiewordtin2019bestuurlijkvastgesteld.De

analysevandewatervraagisonderdeelvandestrategiedie

in2018debasisvormdevoordeWatervraagtool.Dezetool

voorspeltdewatervraagvoorlandbouwgewassenenkan

opdezemanierdeprognosesvoorhetpeilinhetIJsselmeer-

gebiedverbeteren.DeWatervraagtoolwordtgeïntegreerdin

hettrajectOptimaliseringFlexibelPeilbeheer.

Waterschap Noorderzijlvest

WaterschapNoorderzijlvestheeftin2018devolgende

activiteitenuitgevoerd:

• Natuurlijke inrichting Dwarsdiepgebied

Inditprojectwordtgrondwateraanvullingindewinter

bevorderdenwordtermeeroppervlaktewatervastgehouden

ineengebied,waardoordroogteschadezalafnemenende

noodzaakvoorwateraanvoerdrastischzalverminderen.De

onderzoeken,planvormingendeeerstefasevandegebieds-

processenzijnafgerond.Dooroorzakenbuitendeinvloed

vanprovinciesenwaterschappen(samenhangendmethet

verwervenvangrond)wordthetsubsidiabeledeelvanhet

projecthoogstwaarschijnlijkvertraagdafgerond,namelijkin

2022inplaatsvan2021.

• Optimalisatie inlaten

Inditprojectwordtonderzochthoehetinlatenvanwater

betergestuurdkanwordenombijtoekomstigeklimaat-

veranderingzoveelmogelijkinlaatwatertebesparenzonder

gewasopbrengstteverliezen.Ditdraagtbijaanhetefficiënt

omgaanmethetbeschikbarezoetwater.Eenjaarlangzijn

volgensplanningmeetresultatenverzameldengeïnter-

preteerd.Belanghebbendenzijnhierinmeegenomen.Het

grondwatermodelenhetoppervlaktemodelzijnopgezet,

echterishetonverzadigde-zone-modelendekoppelingvan

demodellennognietafgerond.Dezeachterstandwerd

veroorzaaktdooronverwachtetegenvallersbijhetwerven

vaneenstudentomhieraantewerken.Nuwordtaaneen

oplossinggewerktomdezeachterstandintehalenenhet

projectalsnogvolgensplanningeind2019afteronden.

Hunze en Aa’s

InhetgebiedvandeHunzeenAa’sisin2018gewerktaande

volgendeprojectenvoorbeekherstelenvernattingvan

natuurgebieden:

• Langs de Ruiten Aa

Doorvertraagdeproceduresisdeuitvoeringvanhetlaatste

beekhersteltrajectlangsdeRuitenAauitgesteldtot2019.

• Langs de Hunze en Zuidlaardermeer

HetbeekherstelprojectTusschenwaterisafgerondin2018.

PlanvormingisgestartvooronderanderedeBrandenen

Noordma.Ookisin2018eenintegraalmaatregelenplanvoor

hetZuidlaardermeerontwikkeld.

• Langs de Drentse Aa

In2018ishetbeekherstellangshetNijlandsloopjeuit-

gevoerd.Daarnaastisdeplanvoorbereidinggestartvooreen

pilotom7kilometerbeekbodemteverhogen.

69


Proeftuin Hunze en Aa’s

DeproeftuinHunzeenAa’sbestaatuitdevolgendepraktijk-

gerichteprojecten:

• Pilot ‘More Crop per Drop’

Indejaren2015totenmet2018heeftHunzeenAa’sdepilot

‘MoreCropperDrop’vanDelphyfinancieelondersteund.

IndezepilotzijnbijboereninDrentheproevengedaanmet

druppelirrigatiebijdeproductievanbollen,consumptie-

aardappelenenuien.Hoofddoelwasomgebruikerste

stimulerenefficiëntmetwateromtegaan.Bijconsumptie-

aardappelenopzandkandekwaliteitvandeaardappelen

sterkverbeterendoorhetgebruikvandruppelirrigatie,

doordatbijhogerevochtgehaltesindebodemhetaandeel

schurftopdeknollenvermindert.Ooklijkthetverhogenvan

deplantdichtheiddeopbrengstteverhogen.Hierdoorwordt

hetmogelijkdruppelirrigatiekosteneffectieftoetepassen.

Detechniekmoetechterinanderepilotsnogverderworden

ontwikkeld,voordatdezeopgrotereschaalkanworden

uitgerold.Daaromisvoor2019en2020POP3-subsidie

toegekendvooranderepilotsenverdereontwikkelingvan

detechniek.

• Optimaliseren interne waterverdeling (door aanpassen interne

infrastructuur)

In2016zijndedriedroogstejarenvandelaatstevijftienjaar

geanalyseerd.Daaruitblekenerlokaalnogmogelijkheden

tezijnomhetaangevoerdeIJsselmeerwaterbinnenhet

beheergebiedvanwaterschapHunzeenAa’sbeterte

verdelen.Daaromzijnin2017en2018pilotsgestart,waarbij

hetdoorspoelenisgestoptinkustgebiedenmetveelgraan

opkleiwaarvrijwelnietwordtberegend.In2018iseen

kosten-batenanalyseafgerondvandeinvesteringingrotere

doorvoergemalenommeerwaternaardezandigeGroninger

Veenkoloniëntekunnensturen.Voordesituatiein2050lijkt

diteenrendabeleinvestering.In2018iswaterbespaarddoor

hetstoppenvandoorspoeleninOldambtvandeOldambt-

boezem.In2018isditwateralsextrawateraanvoernaarde

GroningerVeenkoloniëngepomptmetbehulpvanaanvullende

pompen.In2019wordtditveldexperimentgeëvalueerddoor

metSWAP-berekeningendebatenvandezeextraaanvoerin

beeldtebrengen.Deconclusiesuitdezestudieszullende

basisvormenvoordevasttestellenwaterbeschikbaarheid.

• Proeftuin Gouden Gronden

IndezeproeftuinwerkthetwaterschapNoorderzijlvest

samenmeteenaantalpartnersaanmeerdereprojecten.

In2018zijnvierdemonstratieprojectenvoorbereiddiein

dekomendejarenagrariërskunnenhelpenomophun

percelenzoetwaterbesparendegrondbewerkingstechnieken

toetepassen.In2018zijnbovendienmeerderekennis-

bijeenkomstenencursussenoverduurzameregrondbewerking

gehouden,waardoor(onderandere)zoetwaterbetervast-

gehoudenwordtinlandbouwpercelen.

70

Proeftuin Wetterskip Fryslân

DeproeftuinvanhetWetterskipbestaatuitdrieprojecten:

• Zoetwaterbel Terschelling

In2018heefteenschetssessieplaatsgevondenmeteen

bredevertegenwoordigingvanzowelstakeholdersals

eilander-belangengroepen,dieresulteerdeineenconcept

maatregelenkaartvoordewaterhuishouding.Dezeis

vertaaldineenofferteaanvraagvoorscenario’sdiemeteen

grondwatermodeldoorgerekendzullenwordenomzoineen

700hectaregrootplangebiedopTerschellingmeerwaterte

conserveren.Berekendwordthoedezoetwaterbelinhet

duingebiedkanwordenvergrootdoorwaterconserveringin

combinatiemethetklimaatbestendigermakenvanhet

watersysteem.HierbijwordtbekekeninhoeverreNatura

2000-doelenkunnenwordengehaaldenoferookcompen-

serendemaatregelenvooranderefunctiesnoodzakelijkzijn.

Ookwordenineenkleindeelvanhetgebiedmaatregelen

getroffenomwater,datnunognaardepolderafstroomt,

teconserverenentelateninfiltrerenineenduinvallei.

Doordezoetwaterbelonderdeduinentevergroten,wordt

verdrogingvandenatuurbestreden,nemenpiekafvoerenaf,

wordthetwatersysteemklimaatbestendiger,neemthet

risicoopzoutindringingafenwordtdezoetwatervoorraad

vergroot.Bijhetprojectzijndiversestakeholdersbetrokken,

waaronderStaatsbosbeheer,Vitens,provincieFryslânende

gemeenteTerschelling.Nagunningvandeopdrachtwordt

hetmodelonderzoekin2019uitgevoerd.

• Proeftuin Bodemverbetering

Ditprojectisvoorbereidinsamenwerkingmetdegemeente

Dantumadiel,hetNordwinCollege,hetagrarischgebieds-

collectiefNoardelijkeFryskeWâldenendeprovincieFryslân.

In2017wasalgestartmetliteratuuronderzoek,overlegen

hetzoekennaargeschikteveldlocaties.Hetwerkelijketraject

isbegin2018vanstartgegaan.Hetbetreftdetransitievan

verwaardingvanorganischereststromennaarecologisch

bodembeheerdatresulteertineenvruchtbarebodemmet

eenverhoogdewaterretentie.Desponswerkingvande

bodemwordtvergroot,waardoorwaterbeterwordtvast-

gehoudenenermindernutriëntenuitspoelen.Ineenveld-

onderzoekwordtheteffectvandezetransitieopdebodem-

vruchtbaarheidendetoepasbaarheideneconomische

perspectievenvanbokashi(Japansewoordvoorcomposteren)

onderzochtbijmeerjariggebruik.Depraktijkproevenzullen

opmeerderelocatiesinhetwerkgebiedvanWetterskip

Fryslânplaatsvindenindeperiode2018-2020.

• Boeren meten water

Opditmomentwordtineentweetalgebieden(Franekeradeel-

HarlingenenomgevingHolwerd)geprobeerdeenpilotopte

zettenvoorBoerenMetenWater.Hetisdebedoelingdat

boerenzelfmeetapparatuuraanschaffenengaanmetenin

hunpercelenenperceelsloten.Deelnemendeboeren

wordenbegeleidenondersteunddoorAcaciaWaterende

betrokkenwaterschappen,zodatzedemeetresultatenbeter

lerenbegrijpenennagaandenkenoverdemanierwaaropze

metverziltingkunnenomgaan.Totnutoeishetergmoeilijk

boerentemotiverenomteparticiperenindezepilot,omdat

71

zeerzelfnutennoodzaaknognietvaninzienendaardoor

nietbereidzijnerinteinvesteren.

Klimaatpilot Spaarwater 2

InSpaarwater2staatdeeconomischeanalyseenregionale

opschalingvanSpaarwater-maatregelencentraal.Indezepilot

isvoordegeheleWaddenregioinbeeldgebrachtwaarde

verschillendemaatregelenkansrijkzijn.Daarnaastzijnde

effectenophetregionalewatersysteemonderzochten

gekwantificeerd.Hierbijisgekekennaarheteffectvande

maatregelenopbedrijfseconomischniveauvoordeagrariër

énnaarkosten/batenvoordewaterbeheerdergecombineerd

metdeeffectenophetgehelewatersysteem.Samenmetde

agrariërsisdituitgewerktvoordeOostpolder(Noord-Holland),

deNegenboerenpolder(Groningen)endeOudeenNieuwe

BildtpollenenNoorderleegpolder(Fryslân).Hetonderzoekis

eind2018afgerond.Hetdefinitieveeindrapportwordtbegin

2019opgeleverd.Op12maart2019wordteenafsluitend

symposiumgehoudenoverSpaarwater.

• Noorderzijlvest/Groningen

Deresultatenvandekosten-batenanalysewarendeels

gebaseerdopdeSpaarwater1-pilotbijNoorderzijlvest

(Hornhuizen)enzijndaardooronderanderegoedbruikbaar

voorhetverziltingsgevoeligenoordenenoostenvan

Noorderzijlvest/Groningen.

• Hunze en Aa’s/Groningen

Depilotvoorzoetwateropslagindebrakkeondergrondin

combinatiemetdruppelirrigatiebijBorgsweerisin2018

afgerond.Detechniekwerktenleverdein2018eenhogere

opbrengstopbijpootaardappelsopklei.Debetrokken

landbouwergeeftaandathijdetechnieknogtecomplexen

teduurvindtomopgrotereschaalopzijnbedrijftoete

passen.Bijintensievebollenteeltopzandisdetechniek

quakosteneffectiviteitkansrijker(ziepilotNoord-Holland).

Detechniekvangestuurdedrainagelijktinbrakkegebieden

metkwelvanHunzeenAa’sweltoepasbaaralsverziltings-

bestrijdingvoorlandbouwbedrijven.

• Wetterskip Fryslân/Fryslân

InFryslânzijnvoordeOudeenNieuweBildtpollenende

Noorderleegpolderinsamenwerkingmetdeagrariërs

verschillendemogelijkhedenonderzochtomverziltingin

depolderterugtedringen.Hierbijisgekekennaarverzilting

indebodemeninhetoppervlaktewater.Ditheefttotde

volgendeinzichtenenresultatengeleid:

- Ingebiedenwaarhetverschiltussendestijghoogteinhet

eerstewatervoerendepakketenhetdrainageniveauklein

is,ispeilverhogingeeneffectievemaatregelomverzilting

tegentegaan.Alshetverschilgroterwordt,neemthet

effectvandemaatregelaf.Daarbijneemtdebergingaf

dooreenpeilverhoging,waardoordekansopwater-

overlasttoeneemt.Datlaatsteisalleentebeperkendoor

meerruimtevoorwatertecreëren.

- Hetdraagvlakvoorpeilverhogingblijktoverhetalgemeen

klein,omdatdehuidigeverziltingnognietalseengroot

probleemervarenwordt.

- Uitdepilotskomtnaarvorendatmetanti-verziltings-

drainagemeerzoetwaterinhetperceelkanworden

72BeregeningvantulpenveldenindeNoordoostpolder.

73

vastgehouden,waardoorhetperceelmindergevoelig

wordtvoorverzilting.

- Voorhetheleverziltingsgevoeligegebiediseen

verziltingsrisicokaartgemaaktvoordehuidigesituatie

endesituatiein2050.

- Uitdekosten-batenanalyseopbedrijfsniveauisgebleken

datvoorondergrondseopslag(omzelfvoorzienendte

wordenophetgebiedvanzoetwater)dekostennog

behoorlijkhogerzijndandebaten.

• Noorderkwartier/NoordHolland

AlsklimaatpilotinhetIJsselmeergebiedisSpaarwater2

voortgezetmetdezelfdepilotlocatiesalsSpaarwater1.

Hetprojectwasallereerstbedoeldomeenbelangrijke

verdiepingsslagtemakenenmethernieuwdeinzichtende

vragenvanSpaarwater1tebeantwoorden.In2018in

Spaarwater2metsuccesafgerondenzijndeeerstestappen

gezetomdemaatregelenvaneenkleinschaligeonderzoeks-

pilotopteschalennaareenrealistischebedrijfsgrootte.De

resultatenbiedenuitzichtopeenkansrijkeimplementatie.

Anti-verziltingsdrainageheeftzijnwerkingbinnendepilots

bewezenenkaninmeerdereuitvoeringenwordeningezetals

effectieveanti-verziltingsdrainage.Ondergrondseopslagis

veelbelovendinhetovergrotedeelvandeWaddenregioen

kannagenoegoveralwaarhiersprakeisvaneenverziltings-

risicodemogelijkheidvanvolledigezelfvoorzieningvan

zoetwaterbieden.Infiltratieenonttrekkingleidenbijeen

meervoudigsysteemtotafbraakenvastleggingvanophet

perceelgebruiktegewasbeschermingsmiddelenenreductie

vanziektekiemendooreenbodempassage.Metefficiënte

irrigatie(boven-enondergrondsedruppelirrigatieen

sub-irrigatie)iseenwatereffectiviteittussende78%en46%

behaald.

Tijdensdepilotzijnmaatregelenhydrologischeneconomisch

doorgerekendvoorrepresentatievepoldereenheden,waarbij

eenmethodeisontwikkeldomdewaardevaninlaatwaterte

bepalen.Ditbiedteendoorslaggevendinzichtindehuidige

businesscaseenmaatschappelijk-economischehaalbaarheid

voorboerenwaterbeheerder.Voorallemaatregelengeldt

datschaalvoordelen,langetermijnperspectiefendoor-

ontwikkelingeenrolspelenindeeconomischehaalbaarheid.

Eenterealiserenstapdoorvanaf2019doorteontwikkelen

richtingpilotsdanweldemonstratiesoprealistische

bedrijfsgrootteengebiedsniveau.

• Zuiderzeeland/Flevoland

EénvandeprojectenvanheteerdergenoemdeActieplan

BodemenWaterisdepilotSpaarwater,dielooptvan2016

tot2020.Depilotisgestartoptweelocaties:hetlandbouw-

gebiedtenzuidwestenvanEmmeloordeninZuidelijk

Flevoland.Deeersteresultatenvandeproevenlatenziendat

hetvasthoudenvanwatermethetdrainagesysteemmogelijk

isinhetperceelindeNoordoostpolder.InZuidelijkFlevoland

bleekditlastigerinverbandmetdezandigeondergrond.

74

3.4.4 Participatie

Rijkswaterstaat,LTO,WaterbedrijfGroningenenWaterleiding-

bedrijfNoord-Holland(PWN)makendeeluitvanhetambtelijk

overlegZoetwaterregioIJsselmeergebied.BestuurlijkzijnLTO,

drinkwaterbedrijvenenanderebelanghebbendenbetrokkenvia

hetPactvanhetIJsselmeergebied.Metditpactisdeintentie

uitgesprokensamentewerkenaanmaatregeleninhetkader

vanveiligheid,zoetwaterenruimtelijkeadaptatie.

Inveelvandeprojectenenplannenrondzoetwatervoorziening,

waterbeschikbaarheidenbodemzijnlokaalverschillende

stakeholdersbetrokkenenvindtsamenwerkingplaats.Dit

verschiltperproject.Hetkanhierbijgaanomwatergebruikers

(bijwaterbeschikbaarheidsprocessen),maarookandere

belanghebbendenzoalsonderwijsinstellingendiedeeluitmaken

vansamenwerkingsverbandenrondomkennisontwikkeling

(proeftuinbodemverbetering).

BinnenhetHoogheemraadschapHollandsNoorderkwartierisin

hetkadervanhetontwikkelenvandeStrategieWaterverdeling

deWatervraagtoolontwikkeld.Dezetoolisinsamenspraakmet

vertegenwoordigersvandeagrarischesectorgemaaktenwordt

verderontwikkeldinhettrajectOperationaliseringFlexibel

Peilbeheer.


Deregiozietdevolgendemeekoppelkansen:

• Devraagstukkenomtrentwatertekortwordenmeegenomen

inintegralegebiedsprocessengelieerdaanruimtelijke

adaptatie.Opdezemanierkanwaterbeschikbaarheidmet

allestakeholdersbesprokenworden,maarkanookderelatie

metruimtelijkeordeningbetergelegdworden.

• Binnendetweeprogramma’senbijdemaatregeleninhet

regionalewatersysteemlopenmeerdereprojectenwaarin

maatregelenvoorzoetwaterenwaterkwaliteitopgenomen

zijn.Ditbiedtkansenomopgavenmeerintegraalopte

pakkenenvoormeerdereopgavengebiedsprocessente

combineren.

• HetDeltaplanAgrarischWaterbeheer(DAW)biedt

kansenommaatregelenvoorzoetwater,wateroverlast,

waterkwaliteiténgebruikersteverbinden.Eennieuwe

impulsaancirculaireenklimaatadaptievelandbouwbiedt

daarnaastmogelijkkansenomookwaterbeschikbaarheiden

droogtemeetenemen.

• Waterbeschikbaarheidendroogtekunnenmeegenomen

wordeninstresstestenenrisicodialogeninhetkadervan

ruimtelijkeadaptatie.Resultatenhieruitkunnenlandenin

Omgevingswetinstrumentenvanwaterschappen,provincie

engemeente.Ditbiedtkansenomwaternadrukkelijkermee

tenemeninruimtelijkeordening.

75

Deregiozietdaarnaastookrisico’s:

• Hoeweleenintegraleaanpakingebiedsprocessenvoordelen

heeftquasamenhangvanopgavenenhetbetrekkenvan

stakeholders,komthierdoordeplanningvoorwaterbeschik-

baarheidsomsinhetgedrang.Binneneenintegraleaanpakis

hetdaarnaasteenuitdagingomthema’smetminderhogeen

hogereurgentietecombineren.

• Dedroogtevan2018heeftdekwetsbaarheidvoorverzilting

vanuitverschillendehoekenduidelijkaangetoond.


Binnendegebiedsprocesseninhetkadervanwaterbeschikbaar-

heidwordenissuesalswateroverlastenwaterkwaliteitmeege-

nomen.InNoord-HollandenFlevolandzijnintegralebodem-

waterprogramma’sopgezet,waarbijagrariërsactief

meedenken.Indeheleregioissprakevaneennauweintegratie

metdeKaderrichtlijnWater-enwateroverlastprogramma’s.Ook

hetthemaeconomieheeftdeaandacht.ZovindeninSpaarwa-

ter,GoudenGrondenenbijdeoptimalisatievandeinlaten

uitgebreideeconomischeanalysesplaats.Deaanpakvan

bodemdalingwordtinFrieslandactiefgekoppeldaanwaterbe-

schikbaarheid;zoiswaterbeschikbaarheidondermeermeege-

nomenindemaatschappelijkekosten-batenanalysevoor

veenweidegebieden.

76Eenakkerwordtbemest.Doordegortdrogegrondkomterveelstofindelucht.

77

3.5 Hoge Zandgronden


Dedroogtevan2018heeftvoordeHogeZandgrondenZuiden

Oostinzichtenopgeleverddierichtinggevenaanmaatregelen

voordetweedefasevanhetDeltaprogrammaZoetwater.Het

herstelvangrondwaterstandenindeherfstenwinterenhet

hersteloplangeretermijnvormeneenaandachtspunt.

DeHogeZandgrondenkrijgtsteedsmeertemakenmetperioden

vandroogte,waardoordebalanstussenvraagenaanbodvan

wateronderdrukkomttestaan.Hetisdaarombelangrijkom

maatregelentenemendiehetdiepeenondiepegrondwater

aanvullen,doorgebruiktemakenvanhetneerslagoverschotin

dewintermaanden,enintezettenopverminderingvandewater-

vraag.Geletopdeklimaatontwikkelingendewaterschaarste,

kandevraagontstaanofkeuzesdieinhetverledenzijn

gemaaktvoordeverschillendefuncties,standkunnenhouden.

Ondanksdedroogteisdewaterverdelingindegebiedendie

vanwaterkunnenwordenvoorzienredelijkopniveaugebleven,

somsmetkunstenvliegwerk.Omditindetoekomsttekunnen

blijvenborgen,dientdeverdringingsreeksverhelderdte

wordenenishetvanbelangteblijveninzettenopinformatie-

uitwisselingtussenRijkenregioenbinnenderegiotussen

waterbeheerderen-gebruikerendezeuittebreiden.Daarnaast

dientverkendtewordenwelkemaatregelenerzijnomzoveel

mogelijkwatervasttehouden.


Hoofdwatersysteem

Uitbreiding Noordervaart

Erligteenbestuurlijkeafspraak(intentieverklaringapril2014)

omdewateraanvoerviadeNoordervaartnaardePeelregiote

vergrotenvan3,4m³/snaar5,4m³/sendaarnahetbeheeren

eigendomvandeNoordervaartovertedragenaanhetWater-

schapLimburg(voorheenWaterschapPeelenMaasvallei).Eris

regelmatigbestuurlijkoverleg.Derealisatievaneengrotere

waterleverantiewordtzospoedigmogelijkgewenst.

Afgelopenperiodebleekercultureelerfgoedopeenvande

beoogdetrajectenteliggen.Alternatieverouteszijnonder-

zocht,maarzijnduurderénintroducerennieuwerisico’s.

Rijkswaterstaatzal,inoverlegmetdeRijksdienstvoorhet

CultureelErfgoed,eenomgevingsvergunningsprocedure

starten.Hierdoorkanbijeventuelebezwarendemijlpaaltwee

jaaropschuiven,waardooruitvoeringin2021plaatsvindten

opleveringbegin2022.Debestedingvandebudgettenzal

hierbijtenlaatstein2021plaatsvinden.


Uitvoeringsprogramma Hoge Zandgronden

HetuitvoeringsprogrammaHogeZandgrondenbeslaatzesjaar

(2016-2021).Eengrootaantalmaatregelenwordtnietcentraal

aangestuurd,maarkomttotuitvoeringviadegebiedsgerichte

programma’svanprovincies,waterschappen,gemeenten,

78Doordeaanhoudendedroogteenhitteisdeheigrotendeelsverdwenen.Mensennatuurhebbenhetmoeilijktijdensdezelangdurigedroogteperiode.

79

waterbedrijvenenprojectenvanagrarischeondernemers,maar

ookvanoverigbedrijfslevenenmaatschappelijkeorganisaties.

OpdeHogeZandgrondenisintegraalwerkenhetuitgangspunt

endemeestemaatregelendienennaasteenzoetwaterdoelook

anderedoelen.Indezeintegraleplanvoorbereidingishet

procesWaterbeschikbaarheidgeïntegreerd.

MetuitzonderingvandeuitbreidingvandeNoordervaart,

vindenallemaatregelenplaatsinhetregionalewatersysteem.

HetuitvoeringsprogrammametRijk-regiofinancieringheeft

nieuweontwikkelingenopganggebrachteneenimpuls

gegevenaanlopendeactiviteiten.Daardoorisderegioinstaat

omintespelenop(versnelde)klimaatverandering.Deaandacht

magechternietverslappen.

Naasthetuitvoeringsprogrammaissprakevaneenaantal

autonomeontwikkelingen.Deelsgaathetdaarbijomdezelfde

activiteitenalsinhetuitvoeringsprogramma,waarbijrealisatie

vanhetuitvoeringsprogrammaeenstimulansgeeftaaneen

brederetoepassingzoalsdeombouwvantraditionelenaar

peilgestuurdedrainage.Verderbetrefthetmaatregelendieniet

inhetuitvoeringsprogrammazijnopgenomen,zoalshet

beregeningsbeleidinZuid.Deomvangvandezeactiviteitenis

moeilijkvasttestellen.Viaeenexpertjudgementkanwordt

getrachteeninschattingtemaken,metdekanttekeningdatde

margesgrootzullenzijn.

Hetdrogejaar2018heeftbijveelinstanties,burgersen

bedrijvendenoodzaakvanzuinig(envooralbewust)water-

gebruikonderdeaandachtgebracht.Ookheeftditgeleidtottal

vaninitiatieven,meteengroterofkleinereffect.Ookhiervoor

geldtdatdeaandachtnaeenaantal‘normale’zomersnietmag

verslappen.

Regio Zuid

RegioZuidheeftinmaart2019derealisatietotnutoeende

programmeringvoorhetresterendedeelvandeplanperiodein

beeldgebracht.Deuitvoeringligtopschemaenpartijenzullen

naarverwachtingvoldoenaanhetregionaalboduitde

bestuursovereenkomst.Debelangrijkepijlersvoorzoetwater-

maatregelenbijwaterschappenzijnrobuusteinrichtingvan

beekdalen(bijvoorbeeldhetMarkdalbijBreda,Weerrijs-Zuid,

PeelseLoopdeeltrajectZwarteWater-Aa,EsscheStroom,

KleineBeerze,Middelsgraaf),GewenstGrond-enOpperwater-

regime(GGOR)(bijvoorbeeldLeigraaf,Biezenloop,Heidsche

Peel),nattenatuurparels(Turfvaart-BijloopZuid)enoptimali-

serenvandewateraanvoer(onderanderebijSonenOlen).

Deaandachtvoorderolvanbodemkwaliteitvoorwaterbeheer

groeit(project‘BodemenWater’vanWaterschapDeDommel

envoedselbosBleijendijk).

Voordeuitvoeringisooksamenwerkingmetmedeoverheden,

bedrijfslevenenmaatschappelijkeorganisatiesnodig.

Daaromisbeslotenom20%vanhettotalebudgetvanuithet

Deltafondsendeprovincietereserverenvooreenzogenaamde

nieuwkomersregeling.Nieuwkomers(ofweloverigedoel-

groepen)zijnpartijendienadevaststellingvanhetuitvoerings-

programma(BestuursovereenkomstZoetwater)in2015zijn

aangesloten.Hetgaatondermeeromgemeenten,agrariërs,

80

Waterschaps-projecten

Nieuwkomer-projecten

PoldergebiedwaterschapBrabantseDelta,buitenHogeZandgronden

Figuur5ProjectenenmaatregelenwerkprogrammaDeltaplanHogeZandgronden2016-2021

81

terreinbeherendeorganisatiesenbedrijvenuitdevoedings-

middelenindustrie.Viaderegelingkunnenzijaanspraakmaken

opcofinanciering.In2018ishetvolledigevoornieuwkomers

gereserveerdebedragbeschiktdoordeprovincies.Hetanimo

bleekdusdaniggrootdateentientalgemeentelijkeprojecten

nietkonwordengehonoreerddoortekortaanbudget.Enkele

vandezeprojectenzijnoptepakkenmetdein2019toegekende

€2miljoenuithetDeltaplanZoetwater(vrijeruimtetotenmet

2021).

Metderegelingwordenstakeholdersgestimuleerdomeen

(pro)actieveroltepakken.Ditheeftgeleidtotgezamenlijke

initiatievenvanoverhedenénstakeholders.Eenaantal

voorbeelden:

• HerinrichtingvanhetGeleenbeekdal,watindekern

Sittard-Geleeneenverzachtendewerkingheeftopde

gevolgenvanklimaatveranderingendoordeontwikkeling

vaneengroenblauwedooraderingtevensbijdraagtaaneen

aantrekkelijkerleefmilieu.

• IntegralegebiedsgerichteaanpakvanhetKempenbroek,

metonderanderedeaanlegvandoorstroommoerassenen

klimaatbuffers.

• Infiltratievanafgekoppeldhemelwaterinstedelijkgroenen

natuur(onderandereinBreda,Tilburg,OssenPutte).

• Onderzoeknaarklimaatbestendigeteeltvansorghumen

druppelirrigatie.

• HergebruikvanproceswatervanbierbrouwersinBrabant,

watbijdraagtaanzuinigwatergebruik.

• Ombouwvan3.350hectaretraditioneledrainagenaar

peilgestuurdedrainageinLimburg,waardoorboerenhet

waterpeilnauwkeurigerkunneninstellenendaardoorwater

kunnensparen.

• DeltaplanwaterbesparingvanBrabantWateromdegroei

vande(drink)watervraagterugtedringenendeinzetvan

drinkwatervoorlaagwaardigetoepassingentebeperken.

IntotaalzijninregioZuidmeerdan40nieuwkomersprojecten

metsomsclustersvanmaatregelenenmeerdan120projecten

vanuitdewaterschappengestart.Financieringbestaat

grotendeelsuiteigeninvesteringen,aangevuldmetprovinciale

middelenenDeltafondsmiddelen.Figuur5toontdelocaties

vandeprojecten,waarbijelkestipstaatvooreenconcrete

projectlocatieofhetcentrumvanactiviteiten,wanneerdeze

ineengrotergebiedplaatsvinden(denkaanpeilgestuurde

drainage).

Regio Oost

InregioOostligtdeuitvoeringvandemaatregelenvande

overhedenopkoers.Degemeentenenwaterschappengaanin

deplanperiodemeermaatregelennemendaninhetregionaal

bodistoegezegd.Demaatregelenvanterreinbeherende

organisaties(TBO’s)enLTOliggennogwatachteropschema,

maarzijgaanhuntoezeggingennaarverwachtingrealiseren

binnendeuitvoeringsperiodevanhetprogramma(2016-2021).

VanuitdeRealisatiestrategieZON-maatregelenhebben

waterschappenenprovincieshetinitiatiefgenomenom

deuitvoeringvanmaatregelenvandediverseTBO’ste

bespoedigen,waardoorernuvoldoendevoortgangis.Voorde

maatregelenvanLTOisaansluitinggevondenmethetDAW-

programma.

Figuur6OverzichtvandeprojecteninRegioOost

82

83

InregioOostlopen,insamenhangmethetrealiserenvan

anderedoelen,meerdanhonderdgebiedsprocessenwaarin

zoetwatermaatregelenwordengenomen.Hiernavolgenenkele

voorbeeldenvanmaatregelen:

• WaterschapValleienVeluwewerktaanverbeteringvande

HierdenseBeek,waarindewinterteveelenindezomerte

weinigwaterstaat.Denatuurlijkeafvoervanwaterwordt

hersteld,inclusiefzonesdieonderwatermogenstaan.

Hierdoorwordtdeverdrogingbestredenenverbetertde

ecologischekwaliteitvanhetgehelebeekdal.In2019wordt

hetwerkafgerond.

• InWaterschapDrentsOverijsselseDeltaisdeeerstefasevan

hetherstelvandeMarsweteringgereedgekomen.De

kwaliteitvanhetbuitenwaterverbetert,erkanmeerwater

wordenopgevangenalshetvaakregentenwaterkanbeter

wordenvastgehoudenbijdroogte.Naafrondingvande

werkzaamhedenvoldoetdeMarsweteringaandeEuropese

eisenenaandeKaderrichtlijnWater(KRW).

• InhetbeekdalvanhetNieuwDrostendiep(Waterschap

Vechtstromen)komenmeerderegebiedsfunctiessamen.

Delagere,natteredelenzijndeelsbegrensdalsEHS-natuur.

InsamenwerkingkunnendedoelenvanNatuurmonumenten

hiergecombineerdwordenmetdeKRW-enwaterbergings-

doelenvanhetWaterschapVechtstromen.Daarnaastishet

gebiedgeschiktominhetkadervanzoetwatervoor

Oost-Nederland(ZON)watervasttehouden.

• WaterschapRijnenIJsselengemeenteOostGelreleggen

driewateropvanggebiedenentweenieuwewatergangen

aan,diebijextremeneerslagwateromLichtenvoordeheen

leiden.Naastdezemaatregelentrekkeninwoners,agrariërs

enbedrijvengezamenlijkopinhetproject‘KlimaatKlaor?!’

omLichtenvoordeweerbaartemakentegenweersextremen,

waaronderookdrogeomstandigheden.

• Gemeentenhebbenverschillendemaatregelenuitgevoerdin

hetkadervandeklimaatbestendigestad.Voorbeeldenzijn

hetafkoppelenvanverhardoppervlakinKampen,Almeloen

PuttenenhetomvormenvandePrinsBernhardstraatin

DeventerendeOldenzaalsestraatinEnschedetotklimaat-

bestendigestraten.

• Inhetlandelijkgebieddoenhonderdenagrariërsmee

aanVruchtbareKringloop-projecten.Daarnaastiseen

peilgestuurdedrainageaangelegdeniseennaaldbos

omgevormdtotloofbos.

Figuur6toontdegebiedenwaarmaatregelenzijnofworden

genomeninhetlandelijkgebied.N.B.demaatregelenvan

gemeentenendelandbouwstaanomwillevandeduidelijkheid

nietopdezekaart.


Subinfiltratie effluent Haaksbergen

InregioOostverlooptdepilot‘Subinfiltratieeffluent

Haaksbergen’volgensplanning.Dekansenenbedreigingen

vanverderetoepassingzijnverkendenvastgelegd.Beslotenis

omdeproefvoorttezetten,waardedrinkwatersectornuook

bijisaangehaakt.HetprojectisondergebrachtinhetKennis-

programmaLumbricus[6].

[6] www.programmalumbricus.nl

www.programmalumbricus.nl

84Eenhoveniersbedrijfgeeftextrawateraanjongeaanplant.Hetwaterwordtindenachtopgepomptenopgeslagenineencontainer.

85

Slimme Stuw (SAWAX)

Depilot‘SlimmestuwSAWAX’isconformplanninguitgevoerd.

HetwaterschapzetdepilotonderLumbricusvoort.

Optimalisatie wateraanvoer en waterverdeling waterlopen Zutphen

Depilotisafgerondenkrijgtvervolginhetgezamenlijke

klimaatprogrammavandegemeenteZutphenenWaterschap

RijnenIJssel.Deresultatenvandeoptimalisatiestudiezijn

vertaaldnaarhetdeelprogramma‘Zutphenstroomt’.

Deuitvoeringvandekortetermijnmaatregelenisgestartin

januari2019enzaldoorlopentotenmetdecember2021.Een

aantalvandezeprojectenisonderdeelvanhetbegin2019

gehonoreerdeInterreg-project‘Waterrobuustesteden’.Ditis

eensamenwerkingvanWaterschapRijnenIJssel,degemeente

Zutphen,deDuitsestedenMünsterenBocholtendeNeder-

landsepartnersWaterschapVechtstromenendegemeente

Hengelo.Dezepartnerszullenindeviergenoemdesteden

twaalfprojectenuitvoeren,metalsdoelvanelkaarssterke

puntentelerenomzobetervoorbereidtezijnophet

veranderendeklimaat.

Subirrigatie Limburg en Noord-Brabant

InregioZuidlopenbijwaterschappenLimburgenAaenMaas

onderzoekennaarsubirrigatie(waterinlaatindepeilgestuurde

drainage).Depilotshebbenalsdoelinvullingtegevenaan

spaarzaamwatergebruikenzelfvoorzienendheid.Daarnaast

zijndepilotseropgerichtomderesultatenbrederuittedragen,

zodatdergelijkemaatregelenookopandereplaatsenen/ofop

grotereschaalkunnenwordentoegepast.

HetprojectbijhetWaterschapLimburgrichtzichoptoepassing

vansubirrigatiedoormetondiepgrondwaterhetpeilgestuurd

drainagesysteemtevoedenendaarmeehetgrondwaterniveau

ineenperceelopeenoptimaalniveautekrijgenendewortel-

zonevochtigtehouden.DeveldproefbijeenbedrijfinAmerica

iseind2017afgerondenderesultatenzijngeanalyseerden

gerapporteerd.Aandehandvandeveldproefresultateniseen

modelstudiegestart.Opbasisvandezestudiekanworden

vastgesteldwaarinLimburgdemaatregelleidttotwater-

besparingeninhoeverredezemaatregelkansrijkis.De

modelstudiewordtinheteerstekwartaalvan2019afgerond.

BijhetprojectbijWaterschapAaenMaaswordthetdrainage-

wateropeenagrarischbedrijfhergebruiktenwatervanbuiten

hetbedrijfuiteenweteringenvanuitgrondwateraangevoerd.

Deregelbaredrainageisin2016en2017aangelegdende

wateraanvoerisbegin2017aangebracht.Metdepersleidingis

ookdeelektriciteitsvoorzieningaangelegdomdemetingen

mogelijktemaken.Hetontwerpvandeproefopzetis

vervolgensverderuitgewerkt.Deaangevoerdehoeveelheid

water,grondwaterstandenenbodemvochtgehaltenworden

gemeten.In2019wordenberekeningenopbedrijfsniveau

uitgevoerd,omdemetingenteinterpreteren.Deresultaten

hiervanzullenin2020en2021wordengebruiktomdeeffecten

metbehulpvaneenregionaalbodem-engrondwatermodelte

extrapolerenenkansrijkelocatiesvoordezemaatregelente

identificeren.

86

3.5.4 Participatie

Samenwerkingmetgebruikersiséénvandeonderwerpendie

centraalstondenopdestartbijeenkomsten(éénvoorOost,

éénvoorZuid).Indezebijeenkomstenwerdvooruitgeblikt

naardeperiodevandeuitvoering.Ookwerdenideeënvanuit

maatschappelijkepartijenenorganisatiesgepresenteerd,

zoalsgroenblauweschoolpleinen,peilgestuurdedrainage

enalternatieveteeltenindelandbouw,indevormvaneen

kennismarkt.Vanwegedeprojectmatigeuitvoeringvan

maatregelenwordtaltijddedialooggezochtmetgrond-

eigenarenenanderestakeholders.

Regio Oost

Hetregionaalbestuurlijkoverleg(RBO)RijnOostheeft

eind2016demaatregelenuitderealisatiestrategieZON

aangenomen.Dieleidttotintensievesamenwerkingin

gebiedsprocessenmetnadrukkelijkeenintensieveparticipatie

vangebruikers,zoalslandbouwersenterreinbeheerders.

In2018heeftdieparticipatiedaadwerkelijkvormgekregen,

omdatwaterschappenenprovincieshetinitiatiefnamende

uitvoeringvanprojectenvanterreinbeheerdersteversnellen.

Ombetertekunneninspelenopdeintensievesamenwerking,

isdewerkgroepZONin2017uitgebreidmeteenvertegen-

woordigervanLTOenin2018meteenvertegenwoordiger

namensdegezamenlijkeTBO’s.

Desamenwerkingmetgemeentenisgeïntensiveerd,zoisin

2018eenwerkgroepsamenmetgemeentenaandeslaggegaan

omhetmaatregelenprogrammavoordetweedefasevan

uitvoering(vanaf2022)verdervormtegeven.Ookwoning-

bouwcorporatieszijnhierbijaangesloten.Daarbijwordt

nadrukkelijkaansluitinggezochtmethetProgramma

RuimtelijkeAdaptatie.ZoverzameltregioOostinoverleg

metdegemeenteninformatieoverdroogte,diegemeenten

kunnengebruikenbijdestresstesten.

Regio Zuid

InderegioZuidiseenprojectgroepDeltaplanHogeZand-

gronden(DHZ)actief,waaringebruikersalgeruimetijd

meedenkenoveren(proactief)meewerkenaandeuitvoering

vanondermeerzoetwatermaatregelen.Degebruikersnemen

deelaandeMaas-stuurgroep(RBOM-DHZ).Inmiddelszijn

gemeentenhierookbrederaangehaaktviahetDeltaplan

RuimtelijkeAdaptatieendebestaandewerkeenhedenvoorhet

BestuursakkoordWater.Bijdedrietranchesvoorideeënvan

nieuwkomerskwamenrelatiefveelconcretevoorstellenvan

gemeentenendeagrarischesector.

WaterschapBrabantseDeltaheeftdekadersWaterbeschik-

baarheidbestuurlijkvastgesteld.Ingebiedsprocessenworden

dezekadersverderuitgewerktenwordenafsprakengemaakt

overdegezamenlijkeverantwoordelijkheden.Bijvoorkeur

wordendezeafsprakenvastgelegdinzogenaamdewater-

gebiedsplannen.In2018isdituitgevoerdvoordegebieden

vandeAaofWeerijs,MolenbeekenChaamsebeken.

87


Deuitvoeringvanzoetwatermaatregelenisverbondenaan

andereopgavenzoalswateroverlast,waterkwaliteiten

verdroging.Bijhetuitvoerenvanmaatregelendoormetname

waterschappenenterreinbeheerderszalvaakmeegeliftworden

opdeuitvoeringvanmaatregelenvoorbijvoorbeeldKRW,

Natura-2000/PASenGGOR-projecten.

Daarnaastzullenmaatregeleninstedelijkgebiedvooreendeel

samenlopenmetherstructureringengrootonderhoud.Bijde

landbouwissprakevansamengaanmetDAW(zieintegrale

aanpak).Dieintegralemaniervanwerkenisnodigomtot

uitvoeringtekomenenvormtdaarmeezoweleenkans

(meekoppelen)alseenrisico(vertraging).

Definanciëlerisico’sliggenbijderegio.Tegenvallendekosten

zullenmogelijkleidentoteenbeperktermaatregelpakket.

InregioOosthebbendegezamenlijkepartijenruimvoldoende

maatregelenuitgevoerdofgeprogrammeerd.Tegenvallende

kostenzijndaargeenzorgpuntendegezamenlijkepartners

kunnenindeplanperiodemeermaatregelentotuitvoer

brengendanisafgesproken.


VooruitlopendopdeDelta-aanpakwaterkwaliteitenzoetwater

isopdehogezandgrondenintegraalwerkenstandaardpraktijk.

Hetsamenbrengenvandeverschillende(grond)waterdoelen

(kwaliteitenkwantiteit),inrichtenvaneenrobuustwater-

systeem,inspelenopalleaspectenvanklimaatverandering

enditverbindenmetderealisatievananderebelangenvan

gebruikerswatbetreftinrichtingengebruik,hoortbijde

‘gewone’maniervanwerken.Ookwordtvanuitdegemeente-

lijkeopgavenuitRuimtelijkeAdaptatienadrukkelijkgezocht

naarintegraleoplossingen.

88DeBakkerskilisbijNieuwendijkinnatuurgebieddeBiesbosch.

89

3.6 Zuidwestelijke Delta


InZuidwestelijkeDeltazijnverschillendeervaringenen

leerpuntenopgedaanmetdedroogtein2018.Zowaren

grondwaterstandenveruitgezaktenwasdeblauwalgen-

overlastgroterdaninvoorgaandejaren.BijWaterschap

HollandseDeltaontstonddaardooreendilemma:geenwater

inlatenofwatermetblauwalgeninlaten.Uiteindelijkiserwel

wateringelaten.Helderekaders(inclusiefgezondheidszorg)

zijnnoodzakelijk.HetdoorspoelenvanhetVolkerak-Zoommeer

(VZM)istijdelijkgestaaktomachterwaartseverziltingvanuitde

NieuweWaterwegtevoorkomen.Ditheeftgeeninvloedgehad

opdewaterbeschikbaarheidrondomhetmeer.Waterschap

BrabantseDeltaheeftgebruikgemaaktvandeMarksluis

(beheerRWS)omhetMark-Vlietsysteemdoortespoelenen

blauwalgenvrijtehouden.

Hethandelingsperspectieftijdensdezomerperiodebleekook

indezedrogeenwarmezomerindegebiedenmetaanvoer-

mogelijkhedenvoldoende.Weliseroponderdelenonduidelijk-

heidervarenoverdeverdringingsreeks.

Omdedroogteindetoekomst(beter)telijftekunnengaan,

iseffluentpotentieeleenstructurelebronvanzoetwater.

SamenwerkingenhetinpraktijkbrengenvanSlim

Watermanagement(waaronderinzetMarksluis)hebben

daarbijookalgoedgewerkt.Verderkanhetoptimaliserenvan

hetmeetnetenmodellenbijdragenaanvoorspellingenvoor

dedroogte.

In2018isgeenbesluitgenomenoverhetzoutmakenvan

hetVZM.HetVZMmaaktonderdeeluitvanhetpakkette

prioriterenmaatregelenvanuitdeProgrammatischeaanpak

GroteWateren.Daarvoorzijnindebegrotingvan2019

middelengereserveerdtotenmet2031.Hetontwikkel-

perspectiefvoorhetVZM(zoutenbeperktgetij)staatdaarbij

nietterdiscussie;nietvoorhetRijkennietvoorderegio.De

zoetwatermaatregelenbehorendbijeenzoutVZM,zijnookbij

eenzoetesituatieeenzinvolleinvestering:zezorgenvooreen

betrouwbareaanvoermetbetereleveringszekerheideneen

beterekwaliteit.Deregiozalgekoppeldaandeherijkingvande

zoetwaterstrategiebepalenwelkeonderdelendekomende

jarenwordenopgepakt.


Hoofdwatersysteem

Innovatieve zoet-zoutscheiding Krammersluizen

Eind2018isinternbinnenRijkswaterstaatopdrachtgegeven

voorderealisatievandeinnovatievezoet-zoutscheidinginde

Krammersluizen.Deopdrachtisgeïntegreerdinhetproject

RenovatieKrammersluizendatkomendejarenzalworden

uitgevoerd.Detechniekgaatdeuitwisselingvanzoetenzout

watertegendoorhetcreërenvaneenfijngordijnvanlucht-

belletjesmeteenvernieuwdebellenschermtechnologie,in

combinatiemethetspoelenmetzoetwater.Daarmeewordtde

90

zoutlastvandeOosterscheldeophetVolkerak-Zoommeerop

efficiëntewijzebeheerst.Datisnodigomdehuidigezoetwater-

functieadequaattekunnenblijvenvervullen.Tenopzichtevan

debestaandezoet-zoutscheidingzorgthetnieuwesysteem

naarverwachtingvooreenaanzienlijksnellerschutproces,een

forsebesparingopdebeheer-enonderhoudskosteneneen

groteverminderingvanhetenergieverbruik.

Optimalisatie doorspoelbeheer Volkerak-Zoommeer (C2)

In2016isgestartmethetzogenaamdanticiperenddoorspoelen.

Hetdoelhiervanisomeengoedeuitgangssituatievoorhet

chloridegehalteinhetVolkerak-Zoommeertecreërendoor

enkelewekenvoorafgaandaan15maartaltebeginnenmethet

doorspoelenmetwateruithetHollandschDiep.Hetstrevenis

omzoop15maarteenchloridegehaltelagerdan380mg/l

(meetpuntinspuikanaalBath)tebereiken.Indedrogezomer

van2018heeftdeaanpakvananticiperenddoorspoelen

gewerktenzijnergeenproblemengeweestmetdegeldende

normvoorhetchloridegehalte.In2019wordtdegeschetste

aanpakvandoorspoelenvoortgezet;op1februariisal

begonnenmetdoorspoelen.

Deaanpakenresultatenzijnbreedgedeeldinderegio,met

deverschillendeaangrenzendewaterschappenalsookin

verschillendebestuurlijkegremiavanwegedediscussies

overeenzoetofzoutVolkerak-Zoommeerindetoekomst.


Extra aanvoerroute Noordwest-Brabant via de Roode Vaart inclusief

de optie voor doorvoer (altijd goed maatregel Roode Vaart) (D5)

Erwordteenextraaanvoerroutevanzoetwatergecreëerdvoor

West-BrabantviadeRoodeVaartinZevenbergen.Indekern

ZevenbergenwordendeRoodeVaartNoordenZuidweermet

elkaarverbondendooreenopenwatergedeelteeneenlange

duiker.

Naaanbestedingin2017enhetinhetbouwteamnader

uitwerkenvanhetontwerp,werddirectnadezomervan2018

duidelijkdatdemaatregeldoorvoerRoodeVaartindekern

Zevenbergenaanzienlijkduurderisgeworden.Overde

meerkosteniseind2018eenprincipeakkoordgeslotentussen

gemeenteMoerdijk(opdrachtgever)endeaannemer.De

samenwerkendepartijenenhetRijkbesluiteninhetvoorjaar

van2019overdemeerkosten.

Maatregelen alternatieve zoetwatervoorziening rondom Volkerak-

Zoommeer (D4, D7 en D8)

Dezemaatregelenhangennauwsamenmetdedefinitieve

besluitvormingoverhetVolkerak-Zoommeer(VZM)inhetkader

vandeRijksstructuurvisieGrevelingenVolkerak-Zoommeer

(RGV).Demaatregelenmoetenstartenindeeerstefase

(2016-2021)enlopendoortotindetweedefase(2022-2028)van

hetDeltafonds.

Indeloopvan2018werdduidelijkdatergeenbesluitgenomen

zouwordenvoorhetzoutmakenvanhetVZM.Deregioheeft

91

eenaangepastpakketmetaltijd-goedmaatregelenuitgewerkt

datindeperiodetotenmet2021uitgevoerdkanworden.Hierin

zittenmaatregelendiegeïnitieerdwordendoorzoweloverheden

alsgebruikers.Hetdraagvlakvoordezemaatregelenbinnende

regioisgrootendekansdatdemaatregelentijdigworden

gerealiseerd,ishierdoorgroot.Hetaangepastepakketis

voorjaar2019vastgestelddoorderegioenhetBPZ.

Onderdeelvanhetpakketisdeeerstestapinhetrealiserenvan

depermanenteinlaatvoorzieningbijdesluisRoodeVaart,met

ruimeremogelijkhedenomwaterondervrijvervalintelaten

(onderdeelvanmaatregelD7).Devoorzienetijdelijkeinlaat-

voorziening(noodgemalendiedraaienopdiesel)komtte

vervallen.Degekozenrobuustepermanenteinlaatvoorziening

isduurzamerdandeeerderbeoogdetijdelijkevoorzieningen

reduceertde(toekomstige)beheerkostenvoorderegio.


Robuuster maken spaarbekkensysteem Biesbosch (B2)

EvidesmaakthetBiesbosch-spaarbekkensysteemrobuuster

doordebruikbarevoorraadtevergroten.Ditdoorondiepe

delenuittebaggerenenterugtestortenindezeerdiepedelen

vanhetspaakbekkenDeGijster.Daarnaastwordteennieuw

innamepompstationaandeBergscheMaasgebouwdmet

eenveelgroterepompcapaciteitdanhethuidigeinnamepomp-

station.Hetbaggerenisinjuni2018gestartennoginuit-

voering,meteenverwachtelooptijdvananderhalfjaar.

Devoorbereidingvandebouwvanhetnieuweinnamepomp-

stationisinnovember2018gestart.

Nieuwe Dordtse Biesbosch en Waterbeheerplan Putten (D1/D2)

DerealisatievandemaatregelNieuweDordtseBiesboschis

nagenoegafgerond.In2019zaldewerkingvansysteemgetest

wordenenenkelerestpuntenafgewerktworden.Voorhet

WaterbeheerplanPuttengeldtdathetbelangrijksteonderdeel

in2018isafgerond.Ermoetnogeenaantalopenstaande

puntenwordeningevuld,voordathetWaterbeheerplankan

wordenafgerond.

Watergebiedsplan Tholen en St. Philipsland (D3)

Maatregelenuithetwatergebiedsplanuit2012,alsresultaatvan

eengebiedsproces,wordensuccessievelijkuitgevoerd.In2018

zijnenkelenatuurvriendelijkeoeversaangelegdterverbetering

vandewaterkwaliteit,evenalsenkeleduikerstenbehoevevan

hetjuistepeilonderdagelijkseomstandigheden.In2018zijn

geenmaatregelengetroffenomwateroverlasttijdensextreme

neerslagtebeperken.


Proeftuin Zoetwater (2016-2018)

DeProeftuinZoetwaterkenteendynamischkarakter,hetiseen

levendeproeftuin.Bijaanvangwarenernegenprojectideeën.

Nietaldezeideeënzijntotwasdomgekomen,ondermeer

vanwegeeengebrekaandraagvlak.Hierstaattegenoverdatin

deloopdertijdookweernieuweideeënzijntoegevoegd.

Hiernavolgteenoverzichtvandevoortgangvanalleprojecten

diezijnafgerondin2018danwelinuitvoeringofvoorbereiding

zijn.

92WindturbinesaanderandvanhetVolkerrak

93

• Zoetzoutkartering en Monitoring (E1)

HetprojectZoet-zoutkarteringisin2018afgerondmeteen

eindrapportageeneengeoptimaliseerdeviewer,waarmee

elkeinternetgebruikerdezoet-zoutkarteringvanuit

verschillendeinvalshoekenkanbeschouwen.Deviewerisin

tezienvia:https://kaarten.zeeland.nl/map/freshem#.

• GOFRESH II – Ondergrondse wateropslag Zuidwestelijke Delta (E2)

Ditprojectisafgerondmeteeneindrapportage,waarinde

verschillendegetesteaanpakkenvanondergrondse

wateropslagintechnischezinzijnbeschrevenendaarnaast

huneconomischerendabiliteitisbeschouwd.

• DeltaDrip – Optimalisatie watertoediening (E5)

HetprojectDeltaDriprichtzichoptoedieningvangebieds-

eigengrondwaterverrijktmetnutriëntendoormiddelvan

ondergrondsedruppelirrigatie.Hierbijwordenpercelenmet

verschillendeconfiguratiesonderlingenmeteenregulier

beregendperceelvergeleken.Hetprojectiseind2018

goedgekeurdvoorPOP3-subsidieendaarnaismeteen

gestartmetdeaanlegvanhardware,zodatindezomer

van2019deeerstevergelijkingengemaaktkunnenworden

tussendeverschillendemanierenvanzoetwatertoevoer.

Hetprojectheefteenlooptijdvandriejaar.

• Meer fruit met minder water – verhoging vochtcapaciteit van de

bodem (E7)

Ditonderzoekrichtzichopverschillendeoptimalisatie-

proevenindefruitteelt.Eéndaarvanisverhogingvande

vochtcapaciteitvandebodemdoorverrijkingmetfosfaat-

armorganischmateriaal.Eentweedeproefbetreftverhoging

vandewateropnamedoorinoculatiemetschimmelsdiein

symbioselevenmetdewortelsvandefruitbomen.Een

derdeproefbestaatuitspecialewaterbesparendesprinklers

voorhetbesproeienvanfruitbomen.Daarnaastwordt

voorzienindemonstratiesvanhetopleggenvandroogte-

stresswaardoordegroeiactiviteitwordtgestimuleerd.De

POP3-subsidievoorditprojectiseind2018afgegeven.Het

projectwasalopgestartenzaleind2020wordenafgerond.

• Waterhouderij Walcheren (E11)

Ineengebiedvan300hectarehebbenzevenboerenzich

verenigdindestichtingWaterhouderijWalcherenom

gezamenlijkeningoedoverlegmethetwaterschapte

experimenterenmeteenaangepastwaterbeheerinhun

gebied.Samengevatkomtheteropneerdatzijnagaanof

eenhogerpolderpeildeflexibiliteitlevertombijnaderende

zwareneerslaghetwaterpeiltijdigteverlagen,zodatde

neerslaggeenmeerschadeveroorzaakt.Infeiteisditeen

vormvanklimaatadaptiefdraineren.Omdeeffectiviteitte

bepalen,wordteenintensievemonitoringuitgevoerddieop

termijnuitgewerktmoetwordenineengeautomatiseerd

beslissingondersteunendsysteem(BOS).Naastdeze

technischeaspectenvormtookdeintensievesamenwerking

tussendeboerenonderdeelvandeinnovatie.DePOP3-

subsidievoorditprojectiseind2018verleendenhetproject

zaldriejaarlopen.

https://kaarten.zeeland.nl/map/freshem#

94

• Drainstore

Drainstoreiseennieuwprojectdatin2018isgestartenerop

isgerichtdrainwateroptevangenvoordathetindesloot

terechtkomtenhetdanindediepereondergrondte

injecteren.Hetopdiemaniertoegevoegdevolumezoet-

waterkanindezomerwordenonttrokkenvoordewater-

voorziening.Bijkomendvoordeelvandezeaanpakisdathet

perceelminofmeerwordtafgekoppeldvanhetregionale

watersysteem,zodatdedrukopdatsysteemtijdenshevige

neerslagvermindert.

3.6.4 Participatie

HetGebiedsoverlegZuidwestelijkeDeltawerktsamenmet

ondernemersenmaatschappelijkepartijenaaneenveilig,

economischaantrekkelijkenecologischvitaaldeltagebiedmet

voldoendezoetwater,nuenindetoekomst.Dezoetwater-

maatregelenuitdevoorkeursstrategiehebbeneengroot

draagvlakbijdezeondernemersenmaatschappelijkepartijen

indeZuidwestelijkeDelta.Dezepartijenzijnondermeer

vertegenwoordigdindeAdviesgroepZuidwestelijkeDelta,

diehetgebiedsoverlegophetniveauvandevoorkeursstrategie

enBestuursovereenkomstZoetwatergevraagdenongevraagd

adviseert.

IndeproefprojectenvandeProeftuinZoetWaterissprakevan

directesamenwerkingtussenondernemers,kennishouders

enoverheid.Dezesamenwerkingverlooptgoedenleidttot

eengroterebetrokkenheidvanagrarischeondernemersbij

dezeproeven,omdatzijziendaterconcreteresultatenbehaald

worden.In2019wordteencommunityofpracticeingesteld,

waarvoordevoorlopersuitdelandbouwsectorworden

uitgenodigd.Metdezegroepzaleenintensieverekennis-

uitwisselingplaatsvindenenactiefgestreefdwordennaar

uitbreidingvandegroep.

Voorbereidingenbesluitvormingovereenandereinvullingvan

hetprogrammazoetwaterheeftplaatsgevondensamenmetde

AdviesgroepZuidwestelijkeDelta.Hierinzittenvertegenwoor-

digersvangemeenten,ZLTO,beroeps(binnen)vaart,drinkwa-

terbedrijvenendeterreinbeheerders/natuurorganisaties.Bij

dezepartijenbestaatdraagvlakvoorhetalternatievepakket

metzoetwatermaatregelen.


Nadatduidelijkwerddatergeenbesluitzouwordengenomen

overhetzoutmakenvanhetVolkerak-Zoommeer,heeftde

regioeenaangepastpakketmetmaatregelenuitgewerktdat

totenmet2021uitgevoerdkanworden.Dezemaatregelenzijn

doordeoverhedenengebruikersgeïnitieerd,waardoorhet

draagvlakbinnenderegiogrootis.Hierdoorisdekansgroot

datdemaatregelentijdigwordengerealiseerd.Onderdeelvan

hetpakketisookdeeerstestapinhetrealiserenvande

permanenteinlaatvoorzieningbijdesluisRoodeVaart.De

gekozenrobuustepermanenteinlaatvoorzieningisduurzamer

dandeeerderbeoogdetijdelijkevoorzieningenreduceertde

(toekomstige)beheerkostenvoorderegio.

Daarmeeisdeeerstestapinderobuustezoetwatervoorziening

rondomhetVolkerak-Zoommeergeborgd.Voordevervolg-

95

stappenis(zosnelmogelijk)helderheidnodigoverdetermijn

waaropinvullingwordtgegevenaanhetgezamenlijkvast-

gelegdeontwikkelperspectieftoteenzoutVZM,met

bijbehorenderobuustezoetwatervoorziening.


DevoorkeursstrategieZuidwestelijkeDeltaiseenintegrale

strategiemetwaterveiligheid,ecologieeneconomiealspijlers.

Bijzoetwatermaatregelentenbehoevevandelandbouw

wordenruimtelijkekwaliteit,kansenvoornatuurenvoorkomen

vanwateroverlastmeegenomen.Tevenswordtdeverbinding

gezochtmetdeklimaatthema’scirculaireeconomie,ruimtelijke

adaptatieenenergietransitie.

Bijdepeilopzetenoptimalisatiedoorspoelbeheerwordtinhet

VZMrekeninggehoudenmetdenatuur(kustbroedvogelskale

gronden,N2000).Depeilopzetwordtzoveelmogelijknade

broedperiodeingezet,inkleinestappen.

96Vanwegedeaanhoudendeextremedroogtekunnendebinnenschepenmindervrachtvervoeren.

97

3.7 Rivierengebied

3.7.1 Impact en lessen droogte

DeregioRivierengebiedheeftverschillendeervaringen

opgedaanenleerpuntenbenoemdmetbetrekkingtotde

droogtein2018.Ophetgebiedvancommunicatiehebbende

regionaledroogteoverleggengoedgefunctioneerd.Welleidde

hethogeaantaloverleggremiaoplandelijkenregionaalniveau

ertoedatdeinformatielijnencomplexwaren.

Dedroogteheeftinderegiogeleidtotverslechteringvande

waterkwaliteitvanmetnamedegroterivieren.Ookdenatuur

heeftschadegeleden.Omdenatuurschadevandedroogte

volwaardigtekunnenmeenemenbijdestrategieënvoorde

tweedefase,isaanvullende,betergekwantificeerdeinformatie

overdekwetsbaarheidvannatuurnodig.Ookishetwenselijk

omhelderheidtecreërenoverhetregionalegebruikvande

verdringingsreeks.Hierbijiseenflexibele,gebiedsgerichte

aanpaknoodzakelijkgebleken.

Rondombesparing/verspillingzouhetintijdenvanaanhou-

dendedroogteeengoedezaakzijnwanneerwaterinderivieren

wordtvastgehoudenominlaatmogelijkhedentefaciliteren.

Maatregeleneningrepenhiervoorkunnenverderverkend

worden,waarbijSlimWatermanagenteenrolkanspelen.Tot

slotkandedroogtevan2018benutwordenomheturgentie-

besefvoorzoetwatermaatregelenteversterkenenknelpunten

encrisismaatregelenteverbindenmetdelangetermijn-

oplossingenvanuithetDeltaprogramma.


Hoofdwatersysteem

Pilot langsdammen

SamenmetzevenanderepartijendoetRijkswaterstaatbinnen

hetprojectWaalSamenonderzoeknaardeeffectiviteiten

eigenschappenvanzogenaamdelangsdammen.Dezeparallel

aandestroomrichtinglopendedammenzijnovereenlengte

van10kilometerindebinnenbochtenvandeWaalgeplaatst,

terhoogtevanOphemert,DreumelenWamel.

In2018zijndegeplandemonitoringsinspanningenuitgevoerd

enzijntevensaanpassingenaandeinstroomdrempels

gerealiseerd(inregelen).Descopevanhetprojectplanis

aangepast.Volgensplanningzaldepilotinhettweedekwartaal

van2020zijnresultatenopleveren:eenMIRT4-besluitvoor

deoverdrachtvandeempirischingeregeldeopeningenen

eventueeleenbesluitvooreenMIRT-onderzoekofMIRT-

verkenningvoorhetverderuitrollenvandeherinrichtingvan

hetzomerbed.Hierbijbehoortookeenadviesteroptimalisatie

vanhetServiceLevelAgreement(SLA)voorhetriviersysteem,

terbeterebenuttingvanhetriviersysteemenhetbeheersen

vandeproblematiekbijhetrivierbeheermetbehulpvande

langsdammentypeWaalSamen.

98

Regionaal watersysteem

Stimuleringsregeling voor zoetwatergebruikers

Eind2017hebbendebesturenvanWaterschapRivierenlanden

deZLTOeenstimuleringsregelingvoordegebruikersvan

zoetwatervastgesteldenopengesteld.Gebruikersworden

viaderegelinggestimuleerdommetinnovatiesvoorwater-

besparingenwatergebruiktekomen.Dezeregeling,metsteun

vanuithetDeltafonds,geldtvoorhetRivierengebiedtenzuiden

vandeWaal.Naarditgebiedwordtrivierwateruitdevoor

klimaatveranderinggevoeligeMaasingelaten.In2018isal

eenaantalaanvragengehonoreerdenuitgevoerd.

Vanafoktober2018isdestimuleringsregelinginaangepaste

vorm,zondersteunvanuithetDeltafonds,ookopengesteld

voorhetoverigedeelvanhetwaterschapsgebied,tennoorden

vandeWaal.Hierdoorisbredereaandachtvoorderegeling

ontstaan.Ookdoordedrogezomervan2018isdeaandacht

voorwaterbesparingmerkbaartoegenomenbijagrariërsen

ookbijstandsorganisaties,kennisinstitutenenleveranciers

vanwaterbesparendemaatregelen.

Opstellen aanvoermodellen

WaterschapRivierenlandwerktaanhetopstellenvanSOBEK-

aanvoermodellenvanhetoppervlaktewatersysteem.In2018

zijndemodellenvoorhetLandvanHeusdenenAltenaenhet

LandvanMaasenWaalopgesteld.DegebiedenVijfheeren-

landenenAlblasserwaardvolgenin2019.Demodellen

gebruikenalsinputdewaterbehoeftedieisberekendmet

hetMORIAmodelvoorgrondwaterendeonverzadigdezone.

Zodrabekendisophoeveelwateruithethoofdwatersysteem

kanwordengerekend,kanmetdeSOBEK-aanvoermodellen

wordenberekendinwelkemate,opwelkeplekenbijwelke

droogtegebeurtenisindewaterbehoeftekanwordenvoorzien.

Aandehandvandeknelpuntentijdensdedroogtevan2018

wordterin2019,parallelaandeknelpuntenanalyseinstudies

voordeaanvoermodellen,eeneersteverkenninguitgevoerd

naarmaatregeleninhetwatersysteemvoorfase2(2022-2027).


Klimaatpilot ‘Duurzaam gebruik ondiep grondwater’

Deverwachteklimaatveranderingheeftgevolgenvoorhet

wateraanbod,dewaterbehoefte,hetwatertekort,verzilting

enhetwegzakkenvanderivierwaterstand.Omteanticiperen

opdeveranderingvanhetklimaat,isdeambitievanhet

waterschapomzelfvoorzienendheidtevergrotenenzode

afhankelijkheidvanwaterinlaatvanuithethoofdwatersysteem

teverminderen.Ineerderestudiesisaangetoonddatalsgevolg

vandeklimaatveranderingeenwatertekortgaatoptreden.Om

ditwatertekorttebeperken,zijndiverseregionalemaatregelen

mogelijk.Eénervanishetbenuttenvanhetondiepegrond-

water.

Hetdoelvandeklimaatpilotistebepalenwelkeregionale

mogelijkhedenerzijnomhetondiepegrondwaterinhet

beheergebiedvanWaterschapRivierenland/Zoetwaterregio

Rivierengebiedopeenduurzamemanieralsalternatieve

zoetwaterbron(hethoofdwatersysteemblijftdehoofdbron)te

gebruikenenzodeafhankelijkheidvanhethoofdwatersysteem

99

teverminderen.Duurzaamheefthierbijdebetekenisvan

hernieuwbaar(opnatuurlijkewijzeaangevuld),zonder

aantastingvandegrondwatervoorraadenzonderonomkeer-

bareschadeaangrondwaterafhankelijkefuncties.

Binnendezeonderzoeksactiviteitenparticiperenstakeholders

actiefinhetproject.Deuitkomstenwordenwaarmogelijk

vertaaldnaarpraktijkgerichtentoekomstbestendigbeleidvan

provincieenwaterschap.Deuitvoeringvandezepilotvindt

plaatsin2019en2020.

3.7.4 Participatie

Bijdetotstandkomingvandestimuleringsregelingwater-

besparingindezuidelijkehelftvanhetrivierengebiedisin

2016-2017eenrepresentatievegroepzoetwatergebruikersvia

deZLTObetrokken.Opkleineschaalisin2018eengebieds-

procesmetLTO-Noorduitgevoerdomtekomentoteen

aangepastestimuleringsregelingvoorhetnoordelijkedeelvan

hetrivierengebied.


Deperiodevandroogtein2018heeftgezorgdvooreen

versterktgevoelvanurgentierondhetthemazoetwateren

droogte.Hetbiedteenkansommeerbewustzijnendraagvlak

tecreërenrondomdelangetermijnprocessenvanhetDelta-

programmaZoetwater.Daarnaastvormtdeperiodevan

droogteeenbasisomdedialoogoverwaterschikbaarheidin

deregiotevoeren,waarbijhetthemakanwordengekoppeld

aanrecenteervaringenuitdepraktijk.Devertalingvande

samenhangvanhetregionalewatergebruiknaarlandelijke

afwegingenenviceversaishierineenuitdaging.


DeintegraleaanpakinderegioRivierengebiedkomttotuiting

ineenaantalprojecten.Zowordtbijdedialoogoverwater-

beschikbaarheidvoortgebouwdopdepilotRuimtelijke

AdaptatieinhetLandvanMaasenWaal.Ookwordttenbehoeve

vandeenergietransitiedetoepassingvanaquathermiebijhet

aanvoergemaalVredenburginArnhem-Zuid(Overbetuwe)

onderzocht.Deaanpakvanbodemdalingleidttoteengrotere

watervraag,alsgevolgvanonderwaterdrainage.Metdeze

waterbehoefteisindeberekeningvandetotalewaterbehoefte

vanhetrivierengebied(70m3/s)totophedennoggeen

rekeninggehouden.

Tabel3.2VoorbeeldenvanuitgevoerdeprojectenperthemabijDeltaplanagrarischWaterbeheer

Verdroging

(ruim80projecten)

Vernatting

(ruim60projecten)

adaptatie

(ruim65projecten)

Kennisoverdracht Kennisoverdracht Kennisoverdracht

Watervasthoudenineenkavelslootdoor:

plaatsenLOP-stuwofverhogen

bestaandeduiker,ofdezevolledigte

dempen,ofverhogenvandeslootbodem

Investeringenm.b.t.infiltratievia

onderwaterdrainage(bijvoorbeeld

veenweidegebied)

LandelijkuitrollenVruchtbareKringloop

overallesectoren.Hetbetrefthier

voornamelijkhetgezamenlijkopstellen

vanhetplandoormeerderebedrijvenin

eengebied

Aanlegregelbare/peilgestuurde

drainageeventueelincombinatiemet

klimaatadaptieveregelbaredrainage

Watervasthoudenineenkavelslootdoor:

plaatsenLOP-stuw,ofverhogen

bestaandeduiker,ofdezevolledigte

dempen,ofverhogenvandeslootbodem

Investeringenmetbetrekkingtot

infiltratieviaonderwaterdrainage

(bijvoorbeeldveenweidegebied)

Investeringeningerichte

watergeefsystemen







Investeringenmetbetrekkingtot

infiltratieviaonderwaterdrainage

(bijvoorbeeldveenweidegebied)

Gebiedsgerichtbedrijfswaterplan

opstellen.Hetbetrefthiervoornamelijk

hetgezamenlijkopstellenvanhetplan

doormeerderebedrijvenineengebied

Gebiedsgerichtbedrijfswaterplan

opstellen.Hetbetrefthiervoornamelijk

hetgezamenlijkopstellenvanhetplan

doormeerderebedrijvenineengebied

100

101

3.8 Gebruikers

3.8.1 Landbouw

Steedsmeeragrariërszijnzichbewustvandenoodzaakvan

goedenvoldoendezoetwater.Daaromwileengroeiendaantal

vanhenmeerinzichtkrijgeninwelkemaatregeleneffectiefop

hunbedrijftoetepassenzijn.Inzijnalgemeenheidwordtviade

inzetvanbestuurders,beleidsadviseurs,mediaenfinanciële

middelenuitLTO-fondsengeïnvesteerdinzuinigzoetwater-

gebruik.

Terugblik op 2018

Eenterugblikop2018wordtvooreenbelangrijkdeelbeheerst

doordeextremedroogte.Indeveleevaluatiesdiedaaraanzijn

gewijd,blijktdatde(zoet)waterbeschikbaarheidminder

prominentinbeeldisgebrachtdandeaspectenrondonder

anderedeverdringingsreeks.Juistdeverdringingsreeksdientin

deogenvanLTOalsvangnettefungerenvoorhetgeheelvan

maatregelenintijdenvangroteschaarste.

Voorhetoppeilhoudenvandepositievanland-entuinbouwis

eengoedezoetwatervoorzieningvangrootbelang.Hiertoe

dientnietalleentewordeningezetopefficiëntwatergebruik,

maarzijnookhetlangervasthoudenenbergenvanzoetwater

belangrijkeaandachtspunten.Daarnaastwordtinzijnalgemeen-

heidgepleitvoorhetrobuustermakenvanhetwaterbeheer-

systeem,zodatzowelintijdenvanlangdurigedroogtealsin

tijdenvanextremewateroverlast(onderandereveroorzaakt

doorpiekbuien)hetwatersysteemvoldoendeinstaatisom

groteschadetevoorkomen.

Verderwordtdeverziltingeensteedsgroterprobleemvoorde

landbouw.Doordedroogtesituatienamdeverziltingtoeen

doorverminderdemogelijkhedenvandoorspoelenwerdde

zoutindringingvanuitzeegroter.Vanuitdeagrarischesector

wordterdaaromopaangedrongenomwaarmogelijkde

verziltingtegentegaan,zekerindiesituatieswaardoor

menselijkhandelendeverziltingistoegenomen.

Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW)

Ondermeervoorhetwaarborgenvaneengoedezoetwater-

voorzieningwerkenagrariërsenwaterschappensameninhet

DeltaplanAgrarischWaterbeheer(DAW).VanuithetDAWzijnin

2018circa500projecteninuitvoeringgebracht.Eengrootdeel

ervanwasgerichtopverbeteringvandewaterkwaliteit,maar

in2018namookdeaandachtvoorvraagstukkenrondwater-

kwantiteittoe.Zozijnerzoweltechnischemaatregelen(denk

aanstuwen,onderwaterdrainageenpeilgestuurdedrainage)

alsecologischemaatregelenuitgevoerdomdedroogte-

problematiektegentegaan.Bijecologischemaatregelengaat

hetondermeeromhetverhogenvanorganischestof,bodem-

structuurverbeteringenhetgebruikvangroenbemesters.

Daarnaastisersteedsmeeraandachtvoorklimaatadaptatie.

Tabel3,2bevatvoorbeeldenvanuitgevoerdeprojectenper

thema.

HetDAWbegintdaarmeeopstoomtekomen.Succesfactoren

zijnondermeerdebottom-upbenadering(hetgesprekbegint

102

bijdeagrariër),deprogrammatischeondersteuningdoor

hetsupportteam,deaanwezigheidindegebieden,de

communicatie(Waterkaravaan)endegoedesamenwerking

metwaterschappen.

Zoetwaterbeschikbaarheid in de regio’s

Alleregio’szijnaandeslagmetgebiedsuitwerkingenvoor

waterbeschikbaarheid.Deambitieisomin2021ditlands-

dekkendvoorelkaartehebben.Degebiedsuitwerkingenleiden

echterniettotéénoptelsomvanwaterbeschikbaarheid,hetis

eerdereenmozaïekmetuiteenlopendeuitwerkingenen

gebiedgroottes.

Daarkomtbijdatdewaterbeschikbaarheidveelalmeerdere

doelenkent.Inditverbandishetnietmogelijkomeenaantal

specifiekeaandachtspuntenvoorhetuitvoeringsplanvan2019

aantereiken.InsteekvanuitLTOisomdoortegaanopde

ingeslagenwegenwaarmogelijkeentandjebijtezetten.

Datvraagtdanwelompositievebesluitvormingoverde

toekomstigefinancieringvanDAW.

Verderzalerinrelatietotdeklimaatadaptatieinzetgepleegd

wordenomvanuitdieinsteekbijtedragenaaneenbreed

gedragenensneluitvoerbaaruitvoeringsprogramma.Voorde

zomer2019isdatgereed.Tenslottewordeninhetkadervande

BeleidstafelDroogtemaatregelenvoorziendieeendirecte

relatiezullenhebbenmetdewaterbeschikbaarheid.

3.8.2 Industrie

Economischegroeienindustriëleproductiehangennauw

samen,enleidentoteentoenemendevraagnaargrondstoffen,

energieenwater.Deindustriekanzonderwaternietproduceren

enisookvoorhaarenergiebehoeftevooreenflinkdeel

afhankelijkvandebeschikbaarheidvanwater.Efficiënter

gebruikvanwaterisdanookessentieel.Deindustrieiszich

daartenvollevanbewust.Datisbijvoorbeeldtezienaanhet

sterktoegenomenaantalbedrijvendatinhetjaarverslag

verantwoordingaflegtoverhetwatergebruik.

Traditioneeliswatergebruikindeindustrievooraleen

technischekwestie.Deindustrierealiseertzichechterdatwater

eenschaarsgoedwordt.Daardoorstrektdeaandachtvoorhet

onderwerpzichvakerdanvoorheenuittotbuitendefabrieks-

muren.Dathoudtindatnietalleenwordtgekekennaarhet

gebruikindefabriekmaarooknaarhetgebruikindegehele

waardeketen.

HetwatergebruikvanindustriëlebedrijveninNederland

vertoondejarenlangeendalendetrend.Zuinigomgaanmet

waterlevertnietalleenduurzaamheidswinstop,maarleidtook

totkostenbesparingen,metnamevanwegehetterugdringen

vanhetenergiegebruikvoorkoelingofverwarmingvanwater.

Hetgebruikvanwaterdoordeindustrieisindeafgelopen

decenniaaanzienlijkgereduceerd.UitcijfersvandeVewin

inzakedeafzetvanleidingwaterblijktdatdieafzetdalingvooral

plaatsvondinhetzakelijksegment.Hiernamhetgebruiktussen

1990en2014afmet84miljoenm3(-23%)tot285miljoenm3,

103

ditondankseengroeiendeeconomieenwerkgelegenheid.

In2015en2016isdeafzetindezakelijkemarktweerwat

aangetrokken,tot290miljoenm3in2016(bron:Vewin,

Drinkwaterstatistieken2017).Waarschijnlijkhangtderecente

toenamevanhetwatergebruiksamenmetdeeconomische

groei.

Belangrijkeaandrijversvanwaterbesparingensubstitutiezijn

kostenbesparingenmaatschappelijkondernemen.Zowelbijde

overheidalsinhetbedrijfsleveniseenversterktstrevennaar

eencirculaireeconomiezichtbaar.Doorzuinigerwordende

productieapparatuurzalhetproceswatergebruikverder

afnemen.Bepaaldeprocessenhebbenzelfshelemaalgeen

watermeernodig,bijvoorbeeldomdatwordtgekoeldmetlucht

inplaatsvanmetwater.Daarnaastnemendetechnologische

mogelijkhedenvoorrecyclingenkringloopsluitingtoe.

Tabel3.3laathetgecombineerdeeffectzienvanwater-

besparingensubstitutieopdewatervraagin2030tenopzichte

van2015.

Indeperiodetussen2004tot2016ishetgebruikvangrond-

waterdoordeindustrieafgenomenvan216miljoenm3in2004

naar144miljoenm3in2016(bron:CBS),eenreductievan33%.

Delaatstejarenissprakevaneenlichtetoenamevanhet

gebruikvangrondwaterdoordeindustrie.Ookdezetoename

hangtwaarschijnlijksamenmetdeeconomischegroei.

Eenrelatiefgrotegebruikervangrondwaterzijndebier-

brouwerijen.Waterbesparingisaljarenlangéénvande

prioriteitenvanNederlandsebrouwers.Zijstrevenernaarhet

watergebruikzolaagmogelijktehouden:ineenperiodevan

negenjaar(basisjaar2005)isditteruggebrachtmet19%naar

gemiddeld4literperlitergeproduceerdbier.Dereductiekomt

ondermeervoortuitoptimalisatievandespoelprocessen,

maarookdoorproductinnovatievandeafvullijnen.De

brouwerijenhebbenzichtendoelgesteldomin202025%

minderwatertegebruikendanin2005.

Indepapiersector,eenanderesectordierelatiefveelgrond-

watergebruikt,ishetwaterverbruik(grondwater,leidingwater

enoppervlaktewater)eveneens(aanzienlijk)gedaald,namelijk

van74,4miljoenm3perjaarin2013tot50,6miljoenm3perjaar

in2017(bron:JaarverslagVNP).Eenvoorbeeldvanwater-

besparingindezesectorisIndustriewaterEerbeek.In2018

verrichttestaatssecretarisVanVeldhovenvanInfrastructuur

enWaterstaatbijditbedrijfdestarthandelingvanhetproject

‘DuurzaamwaterEerbeek’.Metditprojectwordtafvalwater

vandrielokalepapierfabriekenzonderchemicaliëngezuiverd,

enkanhetanaeroobgezuiverdeafvalwaterdeelsopnieuwals

proceswateringezetworden.Ditzorgtvooreenaantal

belangrijkebesparingenopgrondwater,aardgas,chemicaliën

enCO2-emissie.

Naarschatting80-90%vanhetonttrokkenoppervlaktewater

wordtingezetalskoelwater,inhetbijzonderindechemieen

bijderaffinaderijen.Bijdezesectorenishetverbruikvan

oppervlaktewaterdelaatstejarengedaald.Tot2012wasnog

sprakevaneenlichtestijging,daarnadaaldehetgebruikvan

circa3,5miljardm3in2012totcirca3miljardm3in2016

Hetgecombineerdeeffectvanwaterbesparingensubstitutieopdewatervraagin2030tenopzichtevan2015

Economischeactiviteit Ondergrens(%) Basis(%) Bovengrens(%)

Delfstoffenwinning -8,7 -7,0 -4,0

Elektriciteitsbedrijven -8,7 -7,0 -4,0

Industrie

Voedingengenotmiddelen -17,1 -13,7 -10,2

Papierengrafisch -26,5 -21,5 -12,2

Aardolie -31,4 -25,1 -14,5

Chemie -29,7 -23,8 -13,7

Basismetaal -22,2 -17,7 -10,2

Overig -8,7 -7,0 -4,0

Bron: Prognoses en scenario’s drinkwatergebruik in Nederland, Vewin, 2017

Tabel3.3Effectwaterbesparingensubstitutieopdewatervraagin2030tenopzichtevan2015

104

105

(bron:CBS).Dejaarlijksefluctuatiesindekoelwaterbehoefte

zorgenvooreenwisselendtotaalwaterverbruik.Oppervlakte-

waterdatvoorkoelingwordtgebruikt,wordtnietverbruikt:

nakoelingwordtnagenoegalhetwaterweerteruggebrachtin

hetlokalewatersysteem.

Minderendoelmatiggebruikvanwaterismogelijkdoor

investeringeninnieuwetechnologieënomprocessenefficiënter

temaken.Nieuweinstallatiesbiedenbeteremogelijkhedenom

zuinigermetwateromtegaan.Ookprocesoptimalisatieen

verbeteringenophetgebiedvanonderhoudenbeheerdragen

bijaandeverdereverduurzamingvanhetwatergebruik:

focussenoplekkagesennauwkeurigbijhoudenenbijsturenvan

hetwaterverbruikzorgenvoorbetereprestatiesvande

machines.

Indekomendejarenzullenindustriëlebedrijvenblijveninzetten

ophetverderreducerenvanhetwatergebruikinhetproductie-

proces.Steedsnadrukkelijkerzettenbijvoorbeeldvoedings-

middelenbedrijveninophetverbeterenvandeefficiëntievan

hetwatergebruikindeheleproductieketendoorafsprakente

makenmetleveranciersenviainkoopvoorwaarden.Ookwordt

nadrukkelijkregionaaldesamenwerkinggezochtmetandere

watergebruikerszoalsagrariërsennatuurbeheerdersomwater-

kringlopentesluiten.EenmooivoorbeeldhiervanisBoerBier

Water,datstarttein2012enzichrichtophettoekomstbestendig

makenvandewaterhuishoudingenbodemkwaliteitinderegio.

Binnenditprogrammawerkenboeren,overheidenhetBrabantse

bedrijfslevenmetelkaarsamen.Zowordtbijvoorbeeldhet

restwatervanbrouwerijBavariaherverdeeldonderagrariërs.

3.8.3 Drinkwater

Vewinheeftnamensdedrinkwatersectoreensectorbrede

investeringsagendaopgesteldinhetkadervandezoetwater-

strategievanhetDeltaprogrammaZoetwater.Diversemaat-

regelenenonderzoekenwordenuitgevoerddoordevolgende

drinkwaterbedrijven:Evides,BrabantWater,Waterleiding-

maatschappijLimburg,WaterleidingbedrijfGroningen,Oasen,

Dunea,Vitens,PWNenWaternet.Waterleidingmaatschappij

Drentheneemt(nog)geenconcretemaatregeleninhetkader

vanhetDeltaprogrammaZoetwater.Devoortgangvande

maatregelenwordthiernaperdrinkwaterbedrijfweergegeven,

gevolgddooreenkortetoelichting.

Evides

EvidesmaakthetBiesboschspaarbekkensysteemrobuuster

doordebruikbarevoorraadtevergroten.Ditdoorondiepedelen

uittebaggerenenterugtestortenindezeerdiepedelenvanhet

spaarbekkenDeGijster.Daarnaastwordteennieuwinname-

pompstationaandeBergscheMaasgebouwdmeteenveel

groterepompcapaciteitdanhethuidigeinnamepompstation.

Hetbaggerenisinjuni2018gestartennoginuitvoering,met

eenverwachtelooptijdvananderhalfjaar.Devoorbereidingvan

debouwvanhetnieuweinnamepompstationisinnovember

2018gestart.

106

Brabant Water

Brabantswatervoertondermeerdevolgendeprojectenuit:

• Wabes – waterinfiltratie

BrabantsWaterstartsamenmetpartnerseenwaterinfiltratie-

pilotomdeeffectenvaninfiltratievandakwatervan

agrarischebedrijveninbeeldtebrengen.Hierbijgaathetom

effectenopzoweldewaterkwaliteitalsdewaterkwantiteit,

oplokaleschaal(tweevandevijfpilotlocaties)enbij

opschalingnaargeheelBrabant.Ditbetreftmetnamede

effectiviteitendoelmatigheidvaninfiltratie:hoeveelextra

grondwatervoorraadontstaater,enwatisdekwaliteitervan.

• Bufferboeren Veghel

InhetprojectBufferboerenVeghelwordtgeprobeerddeel-

nemendeboerenderesultatenvanBufferboerenLoosbroek

telatentoepassen.Hierbijwordtéénvandemogelijke

oplossingen,namelijkhettoepassenvanbezonkenspoel-

watervoorsubirrigatie,bijeenboeronderzocht.

• Gebiedsonderneming Duinboeren & Maatschappij

DeGebiedsondernemingDuinboeren&Maatschappijiseen

initiatiefvanStichtingDuinboeren,waarmeezedekomende

vijfjarenwerktaanhetGebiedsplanDuinboeren.Doelisde

kwaliteitvanhetagrarischgebiedrondomdeLoonseen

DrunenseDuinentebehouden.BrabantWaterN.V.iseen

vandepartnersvandegebiedsonderneming.

Dunea

Duneaheeftdriekernactiviteitenbenoemd,tewetenGOBAM,

Lekregulierenmultibronnenportfolio.Hiernastaatde

voortgangvandezeactiviteitennaderomschreven:

• GOBAM

Hetonderzoeknaarenhetproefprojectvoorgeavanceerde

zuivering(GOBAM)zijngestartin2018.Naderonderzoek

naardeeffectenophetduingebiedendeverwijderingvan

onderanderegeneesmiddelenenopkomendestoffenwordt

gestartenloopttotenmet2020.DewerkingvanGOBAMen

duintezamenwordtmeegenomeninbesluitvormingover

implementatieervanvoordevolledigecapaciteit,evenals

hetopnieuwvaststellenvanhetnutendenoodzaakvaneen

dergelijkezuiveringsstap.

• Lek regulier

InnameuitdeLekisgeschiktalstijdelijketweedebronenals

mengbedrijfMaas-Lek.VoordeLekalsvolwaardigereguliere

tweedebron(hetjaarrond)zijnaanvullendestappeninhet

procesbenodigd.Hetvergunningstrajecteneventueel

benodigdeaanvullendezuivering(coagulatie)enwater-

kwaliteitsmonitoringwordenin2019verderuitgewerkt.

• Multibronnenportfolio

Duneawerkttoenaareenmultibronnenportfolio.Inde

afgelopenjarenzijnmetnamedemogelijkebronnen

onderzochtenvergeleken.In2019wordtbeslotenwelke

bronnenvoorDuneaindetoekomsthetmeestgeschiktzijn.

Ookwordendeeerstehaalbaarheidstoetsenuitgevoerd

voordemogelijkecapaciteitperbron,benodigdezuivering

eneffectenophethuidigesysteem.Indekomendejarenzal

ditsteedsconcreterworden.

107

Waterbedrijf Groningen

WaterbedrijfGroningenlevertviadochterondernemingNorth

WaterindustriewateraanindustriëleklantenindeEemshaven.

Ditindustriegebiedisintrekalslocatievoordatacenters,

biobasedbedrijvenenenergie-intensievebedrijven(bijvoor-

beeldwaterstofproductie,staalindustrie).Dehuidigewater-

vraagkannognetgerealiseerdwordenvanuitdedrinkwater-

infrastructuur.Omdrinkwatervoorhoogwaardige

toepassingentereserveren,heeftwaterbedrijfGroningen,

viaNorthWater,eenprojectontwikkeldom‘zoet’oppervlakte-

wateruithetEemskanaalover30kilometertetransporteren

naardeEemshaven.In2019wordtgestartmetdeaanlegvande

industriewaterleidingenrealisatievandeIndustriewaterfabriek

(locatieRWZIGarmerwolde).Inperiodesvandroogteisde

aanvoervanIJsselmeerwaternaardeprovincieGroningen

limiterendendientereenalternatievebroningezetteworden

voordeindustriewatervoorziening.InditgevalzalhetRWZI-

effluentalsback-upgaandienen.

OokgaathetWaterbedrijfGroningenparticipereninhet

projectFRESHEMvoordezoet-zoutkarteringvandeprovincie

Groningen.Andereparticipantenvoorditprojectzijnonder

meerdeprovincieGroningenendenoordelijkewater-

schappen.Naastdezoet-brak-zoutverdelingvanhetgrond-

waterwordenookdekleilageninhetgebiedmetzoet

grondwaterinkaartgebrachtvoorgrondwatermanagement;

dezekunnengebruiktwordenvoordestrategische

grondwatervoorraden.

PWN

PWNwerktsamenmetRijkswaterstaatenHoogheemraad-

schapHollandsNoorderkwartierineenpilotommedicijnresten

uitheteffluentvandeRWZIWervershoofteverwijderen.

Doelvandepilotisomhetafvalwatertekunnenhergebruiken

alsgrondstofvoordrinkwater.Besluitvormingoverde

investeringenmoetplaatsvindenin2020.

Waternet

Binnenderegiodoenverschillendeinitiatievenonderzoeknaar

alternatievebronnenvoordrinkwaterproductie.Waterneten

WaterschapAmstel,GooienVechtstreekonderzoekenhet

afvangenvanbrakkekwelincombinatiemetdrinkwater-

productie.HetHoogheemraadschapvanRijnlandonderzoekt

metdrinkwaterbedrijvenDuneaenOasendemogelijkheden

vanbrakwaterwinningalsalternatievebron.Daarnaastwordt

ookgekekennaarkwelwaterendeinzetvanoppervlaktewater.

Hetonderzoekendesamenwerkingwordenin2019vervolgd

engeconcretiseerd,gedeeltelijkviahetCOASTAR-project.

Waterleidingmaatschappij Limburg (WML)

WaterleidingmaatschappijLimburgheeftbijhetWater-

productiebedrijfHeeleenstrategischegrondwaterwinning

gerealiseerd.DezewordtingezetindiendeMaaskwalitatief

ongeschiktisvoordebereidingvandrinkwater.Voordeinzet

vanextragrondwaterzijndiepepompputtengerealiseerd.

HiervoorheeftdeprovincieLimburgeenvergunninginhet

kadervandeWaterwetafgegeven.

WMLwerktmeeineenprojectvanWaterschapbedrijfLimburg

(WBL)engemeentenenwoningbouwverenigingeninKerkrade,

108

genaamdSUPERLOCAL.Inditprojectwordteenexperiment

uitgevoerdomvanregenwaterdrinkwatertemaken.

DeprovincieLimburgissamenmethetwaterschapgestartmet

deuitvoeringvanwaterbeschikbaarheid.Erzijninterviews

gehoudenmetwatergebruikers,waaronderWML.In2018is

gestartmettweepilots:ParkstadenWeerterland.Inhetkader

vandeStructuurvisieOndergrondendeBeleidsnotaDrink-

waterwijstdeprovincieLimburginoverlegmetWMLASV’s

aan.Erisgeconstateerddatdebronnenvoordedrinkwater-

voorziening(oppervlaktewaterengrondwater)inLimburg

onderdrukstaan.Erzijn(nogsteeds)problemenmetnitraat,

gewasbeschermingsmiddelenennieuwestoffen.

ProvincieLimburgenWaterschapLimburgzijnsamenmet

gemeenten,LLTB,Natuurmonumenten,WMLenanderewater-

stakeholdersin2019hetprojectLIWA(LimburgseIntegrale

Wateraanpak)gestart,deopvolgervanNLP(NieuwLimburgs

Peil).NLPwasvooralkwantiteitgerichtenklimaatveranderingis

destijdsnietmeegenomen.Provincieenhetwaterschapwilden

eenmeerintegraleaanpakenookuitdrukkelijkwaterkwaliteit

meenemen.HetdoelvanLIWAisbouwstenenteleverenvoor

dewaterbeheerplannenvanwaterschap,provincieende

omgevingsvisiesvangemeentendiedekomendeperiode

wordengemaakt.TevensmoetLIWAinputleverenvoorandere

beleidstrajecten(denkaanKRW,Deltaprogramma,bestrijden

droogte,wateroverlast,waterbeschikbaarheidenzovoort).

Provincieenwaterschapwillenhiermeeeenmaatschappelijk

gedragenduurzaamenklimaatrobuustwaterbeleiden

waterbeheerrealiseren.Ervindtinditprojectgeenbesluit-

vormingplaats,ditgebeurtindebeleidsprocessen.Welwordt

aangegevenwatheteffectisvandemaatregelen,wathetgaat

kostenenwaarmogelijkbudgetbeschikbaarisenwanneer.

Demaatregelenwordenonderanderedoorgerekendmet

IBRAHYM2.1enandereactuelemodellenzoalsSOBEK(beken

enwaterlopen)enKRW-verkenner(waterkwaliteit).Invier

deelgebiedeninLimburgwordtin2019eenwatersysteem-

analysegemaakt.

WMLheeftdeelgenomenaandeverkennendepilot

PepinusbeekvanDeltaplanHogeZandgronden(DHZ).Hierin

werdonderzochtofspoelwatervangrondwaterwinningen

ingezetkanwordenomnatuurgebiedenofagrarischegebieden

vanwatertevoorzienineendrogeperiode.Jaarlijksgaatditom

circa80.000m3water.Aangenomenwordtdathierongeveer

200hectaremeeberegendkanworden.Opkortetermijniser

nietvoldoendenoodzaakomteinvesterenineenzuiveringom

hetwaterterplekketelateninfiltreren,danwelinfrastructuurte

bouwenomhetwaternaareengewensteplektetransporteren.

Voordepilotis(nog)geenkostentechnischrendabeletoe-

passinggevonden.Ditsluittoepassingindetoekomstechter

nietuit.

InhetkadervandeDelta-aanpakWaterkwaliteitenZoetwater

wordtvanuitdeStuurgroepRBOM/DHZeenverkenning

uitgevoerdvoordegebiedsgerichteaanpakvannutriëntenen

bestrijdingsmiddelen.Hierinwordtdeoptie/maatregelvaneen

versneldeverduurzamingvandelandbouwmeegenomen.Deze

verkenningwordtnuambtelijkuitgewerktineenMaasbrede

overleggroeponderregievandeprovincieBrabant.WML

109

participeerthierinenheeftvoordeuitwerkingvandegebieds-

gerichteaanpakeenpilotgebiedingebracht:dewinplaats

Heer-Vroendaal.WMLwilbijdezeuitwerkingdeervaringenuit

hetprojectDuurzaamSchoonGrondwater(DSG)meenemen.

Depilotisinmiddelsafgerondenwordtgeëvalueerdinde

StuurgroepRBOM/DHZ.HetprojectDSGwordtin2019

voortgezetinhetkadervandeuitvoervandemaatregelendie

zijnafgesprokeninhetzesdeActieprogrammaNitraatsamen

metprovincieLimburg.

WaterschapLimburgheeftinhetkadervan‘WaterinBalans’,

ontstaannaaraanleidingvandewateroverlastproblematiek

in2017,eenambtelijkeeneenbestuurlijketafelgevormd.De

ambitieisklimaatbestendigenwaterrobuusttehandelenin

2020,gerichtophetklimaatbestendigenwaterrobuustzijn

in2050.WMLzithieraantafelmetonderanderedeprovincie

Limburg,gemeentenennatuur-enterreinbeheerders.Water-

kwaliteitwordthierinookmeegenomen.WMLneemtdeelaan

diverseprojectenwaaronderSchoneMaasWaterketen.Ookis

WMLsamenmetprovincieLimburgeenprojectgestartomde

grondwaterbeschermings-enwaterwingebiedeninLimburg

opnieuwdoorterekenen,metalsuiteindelijkdoelde

beschermingteoptimaliseren.

WMLneemtdeelaandegrensoverschrijdendewerkgroepen

(GOW)Jeker-GeulenDeDommel-Thornerbeek,waarindiverse

waterpartnersondermeersamenwerkingopzoekenen

gegevensuitwisselen.DeGOW’szijninopdrachtvanhetRijk

langsdegehelegrenstussenNederlandenBelgiëingericht

vanuitdeKaderrichtlijnWater.Zegaanoverwaterkwaliteiten

waterkwantiteiteneriseenconnectiemetdeinternationale

Maascommissie.

Oasen

Dedrinkwatersectorwerktondereigenverantwoordelijkheid

aanhetmeerrobuustmakenvandedrinkwaterwinning,met

hetoogopmogelijkeverslechteringvandewaterkwaliteitin

deRijn.Oasenontwerptenbouwtzuiveringengebaseerdop

membraanfiltratieomvoorbereidtezijnopeventueleverzilting

vandemondingvanrivierdeLekendeNieuweWaterweg.

DezuiveringbijdeoevergrondwaterwinningLekkerkerkis

inmiddelsmetditconceptaangepast.Komendevijftotvijftien

jaarvolgendezuiveringteNieuw-LekkerlandenteRidderkerk.

MetRijkswaterstaatenDuneawordtonderzochtopwelkewijze

Oasendewinningeneninnamepuntenmeerbovenstrooms

zoetkanhoudendooreenaangepastewaterverdelinginhet

hoofdwatersysteem.Aangepastbeheervandestuwwordtin

hetDeltaprogrammaZoetwateralskansrijkemaatregelgezien.

Vitens

VitensheeftsamenmetdewaterschappeninOverijsselen

Gelderlandeenpubliekscampagnegestartommensenbewust

temakenvandehoeveelheiddrinkwaterdiezijgebruiken.Uit

onderzoekisgeblekendatNederlandersdenkendatzeelkedag

60literwaterverbruiken,terwijldatinwerkelijkheid120liter

perdagis.Indepubliekscampagnewordenooktipsgegeven

hoewatertebesparen.

110Bronvanwater:sprengeninPaleisparkHetLoo,Apeldoorn

111

3.8.4 Natuur

Participatie natuurorganisaties in het Deltaprogramma Zoetwater

NatuurorganisatiesenhetDeltaprogrammaZoetwater

hebbenafgesprokenomeensperhalfjaartesprekenover

deonderlingeafstemming,samenwerkingenlopendezaken.

Ookwordtgekekenwaarinputvanuitdenatuurorganisaties

gewenstisenhoedezegeorganiseerdwordt.Ditgeeftnatuur-

organisatiesdekansomgerichtinputteleveren.Indepraktijk

isditnieteenvoudig,omdatnatuurorganisatiesnietinstaatzijn

omaanhetgroteaantaloverleggenenbijeenkomstendeelte

nemen.Denatuurorganisatieszijnookinverschillende

zoetwaterregio’sactiefbetrokken,onderandereinWest-,

Oost-enZuid-Nederland.

Permanente Oostelijke Aanvoer

Eénvandeprojectenwaarindenatuurorganisatiesenhet

DeltaprogrammaZoetwatersamenwerken,isdePermanente

OostelijkeAanvoer(POA).Denatuurorganisatiesgevenaandat

dejointfactfindingnaardePOAin2018heeftgeleidtotmeer

begripeninzichtindezedoordenatuurorganisatiesvoor-

gesteldemaatregel.Denatuurorganisatieszijnpositiefoverde

uitkomstenophetgebiedvanhaalbaarheid,nutennoodzaak

vandemaatregel.Hetpreciezeontwerpvandemaatregel

POAisnogonderwerpvannaderonderzoekin2019,ter

voorbereidingopbesluitvormingovereennieuwmaatregelen-

pakket.

Kernvandemaatregelisdatdeinnamevanzoetwatermeer

stroomopwaartswordtgelegd,waardoordeverziltings-

gevoeligheidafneemtendaarmeeookhetwatertekort.Dit

biedtinpotentiedemogelijkheidomdeNieuweWaterwegen

hetHaringvlietenderestvandedeltaopentehoudenofverder

teopenen,hetgeengoedisvoordenatuur,voorvissoortenals

zalmensteurenvoordegetijdennatuur.

OokopentdePOAdewegomnatedenkenoverinhoeverre

eenopendeltaonderdeelvandeadaptatiestrategiezou

kunnenzijn.Denatuurorganisatiespleitendaaromookvoor

eenmeerintegraleaansturingvanuitDeltaprogramma

Zoetwater,DeltaAanpakWaterkwaliteit(onderandere

KaderrichtlijnWaterenProgrammatischeAanpakGrote

Wateren)enprogramma’sgerichtopklimaatadaptatie.Dit

omdatdoordedaaringeadresseerdethema’sinsamenhang

tebezienoplossingenvoordetoekomstbeterinbeeldkomen.

DePOAishiereenvoorbeeldvan,maarzozouookvanuitdie

breedtenaareeninnamepuntalsBernissegekekenkunnen

worden.Denatuurorganisatiesnoemenhetzinvolomlessen

tetrekkenuitdeervaringenrondomhetPOA-traject,dat

moeizaamopgangkwam.

Waterwijzer Natuur

StaatsbosbeheerenNatuurmonumentenzijnvertegen-

woordigdindebegeleidingscommissievandeWaterwijzer

Natuur.DeWaterwijzerNatuurisbedoeldomvasttestellen

welkeeffecteningrepenindewaterhuishoudinghebbenop

denatuurlijkevegetatieenwelkeconsequentiesklimaat-

veranderingheeftvoordehaalbaarheidvandezedoelen.

Daarnaastkanhetinstrumentgebruiktwordenomnieuwe

kansrijkelocatiesvoornatuurontwikkelingtevinden.In2018

isdeWaterwijzerNatuuropgeleverd,metdeaankondigingdat

in2019nogeenverbeterslagzalplaatsvinden.

112

3.8.5 Scheepvaart

Lagewaterstandenvormenintoenemendemateeenuitdaging

voordescheepvaart.Doorklimaatveranderingwordtde

grootstetoevoerbronvanhetNederlandsewatersysteem,

deRijn,steedsmeereenregenrivier.Ditbetekentdatervaker

langereperiodenvanlaagwateroptreden.DeNederlandse

rivierenzijndaarnaastaansterkebodemerosieonderhevig.

JaarlijksdaaltderivierbodeminOost-Nederlandenkele

centimetersdooreentekortinaanvoervansediment.

Hardelagenensluisdrempelszakkennietmeeenkunnen

eenobstructievormenvoordescheepvaart.Descheepvaart

isdaaromsterkafhankelijkvangoedonderhoudenrivieren

metvoldoendediepgang.

BinnenhetDeltaprogrammawordtgezochtnaarbrede

rivierkundigeoplossingenenwordthetvraagstukvanuit

verschillendeinvalshoekenbeschouwd.Daarmeewordtniet

alleenbijgedragenaandeverbeteringvanzoetwater,maar

wordtookvoorkomendatdebevaarbaarheidvanrivieren

terugloopt.Doorconcretemaatregelenzoalsdeaanlegvan

langsdammenendoornunatedenkenoverderiviervan

morgen,blijftderiviergeschiktvoorvlotenveiligscheepvaart-

verkeer.DatiswaarhetDeltaprogrammavoorstaat:anticiperen,

informerenenmeekoppelen.Gezamenlijkwerkenaaneen

robuustwatersysteemdatecologie,veiligheideneconomie

verbindt.

Debinnenvaartkijktop2018terugalseenjaarvanuitersten.

Beginvanhetjaarwerdenallestormvloedkeringentegelijk

geslotenvanwegespringvloedincombinatiemetnoordwester-

storm.Derestvanhetjaarheeftvooralinhettekengestaan

vanlagewaterstandenopderivierenmetwaterdieptenop

deWaalvan1,60menopdeIJssel1,45m.BinnenhetDelta-

programmawordtaljarengesprokenoverdegevolgenvan

klimaatverandering.Dedroogtevan2018laatzienwat

klimaatveranderingindepraktijkkanbetekenen.Hetis

daaromeenjaaromvanteleren.

Gedurendeeengrootdeelvan2018voerenbinnenvaart-

schepenvanwegebeperktewaterdiepteopdeWaal,Rijnen

IJsselmeteenlagerebeladingsgraad.Ditveroorzaaktebij

bepaaldesegmenteneenmarktverstoringenhogeretransport-

kosten.Hetnavigerenwerdvoorschippersmoeilijker,omdat

metmeerschepenineensmallerevaargeulgevarenmoest

worden.Ookontstondvertragingbijsluizenvanwegewater-

besparendemaatregelenofhettegengaanvanzoutindringing.

Hardelagen,dienietmeeslijtenbijbodemerosie,vormden

obstakelsinderivier.

Doordedroogteontstondhetrisicooponomkeerbareschade

aannatuurendijkenendaaromwerddeverdringingsreeks

inwerkinggesteld.Deprioriteringbijmaatregelendienood-

zakelijkerwijsgenomenmoestenworden,roeptvragenopbij

descheepvaartsector.Hoebepaaljeonomkeerbareschade?

Zijndekostenenbatenvanmaatregelenvoorafvoldoende

inzichtelijkeninbalans?Vragendiedekomendetijd

beantwoordmoetenwordenomervantekunnenleren.

113

OpdeWaalbleekminderwaterdieptebeschikbaardanbijde

afvoerteverwachtenwas.Erwerdnietlangervoldaanaande

internationaalafgesprokennormvan2,80mwaterdieptebij

eenovereengekomenlagerivierstand(OLR).Nederlandisdoor

hetDeltaprogrammaklaarvoorhoogwater,maarvoorlaag

waterisdatminderhetgeval.Descheepvaartsectorisdaarom

blijdatdeministerhetinitiatiefneemttothetprojectintegraal

riviermanagement(IRM)enhooptdatdeproblemenvan

droogteenbodemerosieonderzochtenaangepaktworden.

Debinnenvaartneemtruim30%vanhettotalegoederen-

vervoervoorhaarrekeningeninbulkladingisditzelfs80%.

Hetgaatomgrotevervoersstromendieanderemodaliteitenbij

stagnatienietkunnenopvangen.Tijdensdelagerivierstanden

van2018verhoogdenbinnenvaartondernemersdaaromde

omloopsnelheidofgingenzemetduwbakkenlangszijvaren

omdeindustriezogoedmogelijkteblijvenbevoorraden.Dit

heeftermedetoegeleiddatNederlandechtgroteproblemen

bespaardisgebleven.

114AardbeienteeltnabijErp.

115

3.9 Voortgang Waterbeschikbaarheid (landelijk en regionaal niveau)

3.9.1 Nationale Coördinatie

HetBestuurlijkPlatformZoetwater(BPZ)coördineertde

uitwerkingenimplementatievanwaterbeschikbaarheidomde

samenhanghiervanteborgen.Deuitvoeringvandecoördinatie

isbelegdbijhetProgrammabureauZoetwater,dathiervooreen

ambtelijkewerkgroepheeftingesteld.Debelangrijkstetaken

vandewerkgroepzijn:

• faciliterenvandeafstemmingensamenhangtussen

hethoofdwatersysteemenzoetwaterregio’sentussen

zoetwaterregio’sonderling

• biedenvaneenplatformomvanelkaartekunnenleren

enelkaartestimuleren(werksessies)

• bewakenvandevoortgang,verzorgenvandeevaluatie

enhetfaciliterenvande(door)ontwikkelingvan

Waterbeschikbaarheid.

HetBPZheeftijkmomentenafgesprokenomdevoortgang

vandeuitvoeringvanWaterbeschikbaarheidtemonitoren.

Dezegevenhetplatformdegelegenheidomtijdigtesturen

opdevoortgangvaneninzichtenuitWaterbeschikbaarheid.

Deijkmomentenhelpenindeonderlingevergelijkbaarheid,

afstemmingenhetverkrijgenvaneennationaalbeeld.In

november2018heefthetBPZingestemdmetjaarlijkseinplaats

vanhalfjaarlijkseijkmomenten,aansluitendbijde

jaarrapportagevanhetDeltaprogramma.

Tussentijdse evaluatie

ZoalsinhetDeltaprogramma2015aangekondigd,heeftin2018

eentussentijdseevaluatieplaatsgevondenvanhetproces,

despelregels,debeschikbareinstrumentenomafspraken

temakenenhetambitieniveauvanWaterbeschikbaarheid.

Deevaluatieheeftvieraandachtspuntenopgeleverd,die

gaanoverdedoorwerkingvanWaterbeschikbaarheidinhet

omgevingsbeleid,deaansluitingbijhetDeltaprogramma

RuimtelijkeAdaptatie,deplanningvanactiesvoorurgente

gebiedenendewijzewaaropoptimalisatiesinhetwaterbeheer

wordenbesprokenenvastgelegd.

Dezeaandachtspuntenzijnmeteenterhandgenomen.De

doorwerkingvanWaterbeschikbaarheidinhetprovinciale

omgevingsbeleidwordtactiefgemonitord.Voordedoorwerking

inhetgemeentelijkeomgevingsbeleidwordtdeaansluitingbij

hetDeltaprogrammaRuimtelijkeAdaptatiebenut.Omdeze

aansluitingtefaciliteren,zijnkaartenontwikkeldenontsloten

diehelpenomdeeffectenvandroogtemeetenemeninde

gemeentelijkestresstestenvoorklimaatverandering.Ener

zijnbijeenkomstengeorganiseerdomdeverbindingtussen

WaterbeschikbaarheidenRuimtelijkeAdaptatietestimuleren.

Eriseenkaartmeturgentegebiedenvastgesteldenafgesproken

datdeuitwerkingvanWaterbeschikbaarheidindeurgente

gebiedenuiterlijkin2021gereedis.Alleenopdehoge

zandgrondenwordtmeertijdgenomenvoorintegrale

gebiedsprocessen.Hetvastleggenvanafsprakenover

Figuur7ProcesWaterbeschikbaarheid

DIaLOOG

Stap1Transparantie

Stap2Optimalisatie

Stap3Afspraken

116

117

Waterbeschikbaarheidwasonderwerpvaneenwerksessiein

november,waaringoedevoorbeeldenendilemma’szijn

gedeeld.

Voortgang Waterbeschikbaarheid

DeuitwerkingvanWaterbeschikbaarheidbeperktzichniettot

degebiedsprocessenvoorzoetwatervoorziening.Uitde

BeleidstafelDroogtevolgenurgenteactiesdieaansluiten

bij/invullinggevenaanWaterbeschikbaarheid,zoalshet

verduidelijkenvandeonomkeerbareschadeaannatuurin

categorieIvandeverdringingsreeks.Ditisin2019uittewerken

doorwaterschappenenprovinciessamenmetdeterrein-

beheerders.Metdeaandachtvoordroogteindestresstesten

enrisicodialogeninhetkadervanhetDeltaprogramma

RuimtelijkeAdaptatiewordteveneensinvullinggegevenaan

Waterbeschikbaarheid.Bovendienbiedtdeaansluitingbijde

gebiedsprocessenvoorRuimtelijkeAdaptatiegoedemogelijk-

hedenvoordedoorwerkingvanWaterbeschikbaarheidin

gemeentelijkeomgevingsvisies.

3.9.2 Waterbeschikbaarheid Hoofdwatersysteem

VoorWaterbeschikbaarheidHoofdwatersysteemisin2018een

flinkevervolgstapgezetbijhetbiedenvantransparantie.De

instrumentenWabesenknelpuntenanalysezijndoorontwikkeld

enerismeerzichtopknelpunteninhethoofdwatersysteemen

bijbehorendebovenregionaleensectoralekeuzes.Daarnaastisin

2018meergefocustopmogelijkemaatregelenenoptimalisaties,

metonderandereeengroslijstvanmaatregelenalsresultaat.

Stap 1: Transparantie

Detweebelangrijksteinstrumentenvoorhetbiedenvan

transparantievanvraagenaanbodinhethoofdwatersysteem

zijnWabesendeknelpuntenanalyse.Deresultatendaarvanzijn

in2018éénofmeerderemaleninalleriviertakken/deelgebieden

vanhethoofdwatersysteemgedeeldmetderegionalewater-

beheerdersen-gebruikers.

Sindsjanuari2018zijndeWabes-resultaten,dieinmaart2019

weergeüpdatetzijn,vooriedereentoegankelijk[7].Voorcirca

150inlaatpunteninhethoofdwatersysteemzijnergegevens

overdeteverwachtendebieten,waterstanden,temperatuur

enchloride,opbasisvanhonderdjaarreeksendiedevolgende

scenario’smeenemen:

• Referentie2015huidigesituatieenDeltascenarioWarm

2050.

• Referentie2017metmaatregelenDeltaplanfase1hoofd-

watersysteem(KWA,flexibelIJsselmeerpeilenRoodeVaart)

huidigesituatieenalleDeltascenario’s.

• ResultatenvandevierDeltascenario’svoor2050ende

variantParijs(zienavolgendetabel).Hierinwordenverwachte

debieten,waterstanden,temperatuurenchloridegehalte

voorspeldonderscenario’svoordeklimaat-ensocio-

economischeontwikkelingen(diebijvoorbeeldook

ontwikkelingindrinkwateronttrekkingmeenemen).

Deknelpuntenanalyserichtzichopachtlandelijkehotspots,

waarwatervraagen-aanbod(potentieel)nietmetelkaar

[7] Deresultatenzijnintezienviawww.wabes.nl

www.wabes.nl

118

matchenenwaarbovenregionaleafwegingeninde

waterverdelingof-voorzieninggemaaktmoetenworden

ombeidedichterbijelkaartebrengen.Resultatenvande

knelpuntenanalysezijnbesprokentijdensdezoetwater-

tweedaagseninjunienoktober2018.VoorWaterbeschikbaar-

heidHoofdwatersysteemzijninhetbijzonderdevolgende

afwegingenrelevant:

• HoeverdelenwehetwateroverdeRijntakkenbij

maatgevendelageafvoer?

- Welketakkenhebbenprioriteitingevalvandroogte:

Waal,Lek,IJssel,Amsterdam-Rijnkanaal?

- Inherentdaaraan:welkefunctiesaanhethoofd-

watersysteemwordenalseerstebediendalsgevolg

vandeverdelingoverdeRijntakken?

• Hoebenuttenwedezoetwatervoorraaduithet

IJsselmeergebiedzooptimaalmogelijk?

- Welkegebieden,inclusiefTwentekanalenen

Noordzeekanaal/Amsterdam-Rijnkanaal?

• Hoegaanweoplangetermijnommetverzilting,

medeinhetlichtvanversneldezeespiegelstijging?

- Verziltingismoeilijktecontrolerenonderde

omstandighedenvanwatertekort.

- Verziltingsbestrijdingvraagtveelzoetwater,wat

tenkostegaatvananderefunctiesengebieden.

OnderleidingvanhetDeltaprogrammaZoetwatervindt

overbovenstaandeafwegingencontinuafstemmingplaats

tussenhetministerievanInfrastructuurenWaterstaat/

Rijkswaterstaat,regionalewaterbeheerdersengebruikers

vanzoetwater.

Stap 2: Optimalisaties

Optimalisaties,beheerinspanningenenverantwoordelijkheden

zijnvanafditjaarbespreekpuntvoorWaterbeschikbaarheid

Hoofdwatersysteem.Ditgebeurtopbasisvandebeschikbare

informatieuitWabesendeknelpuntenanalyseoverdekansop

waterbeschikbaarheideninalledeelgebiedenvanhethoofd-

watersysteem.

Tijdensdezoetwatertweedaagseniseengroslijstvanmaat-

regelenvoorhethoofdwatersysteemopgesteld,dievervolgens

isteruggebrachttoteenlijstvanmogelijkemaatregelen.Deze

selectieisinsamenspraakmetRijkswaterstaat,regionale

waterbeheerdersenaanwezigegebruikersgemaakt.In2019zal

metbehulpvandeinstrumentenvanuitdeknelpuntenanalyse

enWabeseersteenverfijningplaatsvindenvanmogelijke

optimalisatiesnaarkansrijkeoptimalisaties,omvervolgens

uittekomenopeenvoorkeurspakketin2020.Daarbijheeft

WaterbeschikbaarheidHoofdwatersysteemaanvullendopde

zoetwatertweedaagseninmaarteenconsultatiegeorganiseerd

metde(eind)gebruikersvanhethoofdwatersysteem,omdat

dezenietallenvertegenwoordigdwarentijdensdezoetwater-

tweedaagsenvan2018.

InhetPlatformZoetwaterzorgenderegiodienstenvan

Rijkswaterstaatvoorafstemmingoverdebovenregionale

afwegingenenkeuzesinhethoofdwatersysteem.Ook

besprekenzijhoederegionalewaterbeheerdersen-gebruikers

vanhethoofdwatersysteemzogoedmogelijkworden

betrokkenbijdezekeuzesenhetbepalenvanhetkansrijke

119

maatregelpakketvoorhethoofdwatersysteem.Inhetnajaar

van2019zalhetkansrijkemaatregelpakketuitgewerkten

besprokenzijnmetdewaterbeheerdersen-gebruikers.

Stap 3: Afspraken

Formeleafsprakenzijnnognietgemaakt,maarstaanopde

planningvoor2020-2021.Vormvolgthierbijdeinhoud,waarbij

hetnogzoekenisnaardepassendewijzeomafsprakenvast

teleggenoverWaterbeschikbaarheidHoofdwatersysteem.

Hieriniseenbalansnodigtussenvoldoendehelderheid

(enformalisering)enflexibelkunnenhandelenonder

verschillendedroogtesituaties.

Vooruitlopendophetmakenvanafsprakenheeftin

september2018–aandehandvaneencasusoverhetmidden-

rivierengebied–eenkorteverkenningplaatsgevondenvande

(on)mogelijkheden,vormenhaalbaarheidvanhetmakenvan

afsprakenmetwaterbeheerdersengebruikersvanhethoofd-

watersysteem.Eénvandeconclusieswasdatafsprakenveelal

maatwerkzullenvergen,maardatkadersen/ofredeneerlijnen

gewenstzijn.Ooktimingisvanbelang,zowelvoorhet

onderscheidtussenafsprakenvoorkortetermijn(ingevalvan

actueeldreigendwatertekort)enlangetermijn(methetoogop

investeringenvanzoweloverheidalsgebruikers)alsvoorhet

houdenvangebiedsprocessenvoorhernieuwdeafspraken.

Voorditlaatsteisnognietinelkdeelgebiedvanhethoofd-

watersysteemdetijdrijp.

Indepilotshebbenenkeleoefeningenplaatsgevondenmethet

formulerenvanoptimalisatiesenhetaangevenvanafspraken

enverantwoordelijkheden.ZoisvoordepilotHollandsDiep

eenoefenversievanafsprakenoverwaterbeschikbaarheid

opgesteld.Dezebevateenvoorbeelduitwerkingvoorafspraken

oververantwoordelijkhedeneninspanningen.IndepilotMaas

zijnookverantwoordelijkhedenenmogelijkeoptimalisaties

benoemd.Dezeervaringenwordenmeegenomeninde

uiteindelijkekeuzeoverhoeafsprakenvastteleggenendeze

ervaringenzijntevensgedeeldtijdenseenCommunityof

PracticevanhetDeltaprogrammaZoetwater.

InhetPlatformZoetwatervanRijkswaterstaatbesprekende

RWS-regiodienstenmetelkaarofenzojahoedeafspraken

voorwaterbeschikbaarheidvormgegevenkunnenworden.

Ditisnoodzakelijkomdeuitvoeringna2021mogelijktemaken.

Perdeelgebiedinhethoofdwatersysteemverschiltde

noodzaaken(on)mogelijkheidvoorhetmakenvan(nieuwe)

afspraken.Ditheefttemakenmetbeschikbarepersonele

capaciteit(knelpuntinsommigeregio’s),desturingsmogelijk-

hedenencomplexiteitvanhetwatersysteem,de(juridische)

risico’svanbindendeafsprakenenhetaantalbestaande

afsprakeninvigerendewaterakkoorden,vergunningenen

peilbesluiten[8](dienieuweafsprakenminderurgentmaken).

Ditbetekentdaterperdeelgebiedvanhethoofdwatersysteem

maatwerknodigis:hierbijisdematevanurgentiedoorslag-

gevendvoordekeuzeinwelkegebiedenenopwelkewijze

(nieuwe)afsprakenwordengemaakt.

[8] IntotaalheeftRWSzestienwaterakkoorden,eentientalpeilbesluitenenmeerdanduizendvergunningenmetbelanghebbenden.

120

3.9.3 Afstemming met Waterbeschikbaarheid van de regio’s

DesamenhangtussendeontwikkelingvanWaterbeschikbaar-

heidHoofdwatersysteemendeWaterbeschikbaarheiddiein

deregio’sontwikkeldwordt,iseenuitdaging.Dediversiteitin

aanpakentimingbrengthetrisicometzichmeedatresultaten

uiteindelijknietgoedvergelijkbaarzijn.Daaromwordtafgestemd

metdenationalecoördinatievanhetKernteamZoetwater,dat

desamenhangtussendesystemenalsprioriteitheeft.

West Nederland

IndezoetwaterregioWest-Nederlandzijncircatwintiggebieds-

processengestart,waarinwaterbeschikbaarheidcentraalstaat

ofonderdeelvormtvaneenanderegebiedsopgave.De

initiatiefnemerisinallegevalleneenprovincieofeenwater-

schap.Inallegebiedsprocessenzijngebruikersbetrokken,met

nameagrariërs,maarookdrinkwaterbedrijvenengemeenten.

Dewatervraagenhetwateraanbodwordengedeeldvia

onderzoeksrapporten,presentatieseningesprekken.In

aanvullinghieropmeeteenaantalagrariërsindeHaarlemmer-

meerzelfhetzoutgehalteindesloot.Dedialooggaat

nadrukkelijkovermogelijkhedenomdewatervoorziening

meerklimaatbestendigtemaken,waarbijdoelmatigheid

wordtmeegewogenindekeuzevanmaatregelen.

In2018isinhetnationaalBestuurlijkPlatformZoetwater

afgesprokenomindeuitwerkingvanWaterbeschikbaarheid

prioriteittegevenaanurgentegebiedenenwaarmogelijkde

aansluitingtezoekenmetdestresstestenvoorRuimtelijke

Adaptatie.Dewaterschappenhebbenurgentegebiedenaan-

gewezen.Deonderbouwingvandeurgentieverschiltpergebied

envarieertvanbodemdaling,zoutlast,gevoeligefunctiestot

aantalmeldingenvanwateroverlast.Indeurgentegebieden

wordtWaterbeschikbaarheiduiterlijkin2021uitgewerkt.De

regioligtopkoers,alzijnerverschillentussendewaterschappen.

IJsselmeergebied

Vanwegedediversiteitvanderegiowordtdevoortgangper

waterschapbesproken.Elkwaterschapistrekkervaneenaantal

pilotsofondersteunendeonderzoeken.Indepilotszelfworden

ookandererelevantepartijenbetrokken.

Waterschap Noorderzijlvest

Erlopenverschillendepeilbesluiteninheteersteschilgebied.

Hierinwordtverziltingmetdebelanghebbendenbesprokenen

wordtnagegaanwatdemogelijkhedenzijnomhiermee

rekeningtehoudenindemaatregelennaaraanleidingvanhet

peilbesluit.Verderzijnergebiedsconsultatiesgeweestover

waterbeschikbaarheidinhetZuidelijkWesterkwartierals

onderdeelvanhetprojectTopsoil.

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier

BinnenhetHoogheemraadschapHollandsNoorderkwartieris

destudie‘Optimalisatiewaterverdelingboezemsysteem’

uitgevoerd.DitheeftgeresulteerdineenStrategieWater-

verdeling.SamenmetdefaalkansenuithettrajectWabes

(omtrentdewaterbeschikbaarheidvanuithetIJssel-en

Markermeer)wordendefaalkansenvoordegebiedenbinnen

hetbeheersgebiedinzichtelijkgemaakt.

121

Daarnaastisin2018hetgebiedsprocesOostpolderafgerond.

Samenmetagrariërszijnerafsprakengemaaktomtrent

optimalisatiesinhetwatersysteemenwelkemogelijkheden

agrariërshebbenomtrenthettreffenvanzoetwatermaatregelen.

OpTexelisindepolderEijerlandeveneensmetagrariërsde

mogelijkhedenomtrentzelfvoorzienendheidonderzocht.

Optimalisatiestenaanzienvanhetwatersysteem,waaronder

hetplaatsenvanzoet-zoutstuwen,wordenmomenteel

geprogrammeerd.

InhetNoordelijkZandgebiedwordtmetagrariërsende

gemeentesamengewerktomdewaterbeschikbaarheidbinnen

hetruimtelijkadaptatietrajectvormtegeven.

Zuiderzeeland

WaterbeschikbaarheidisvoorFlevolandalsgeheelopgepakt.

Dedroogtevan2018heeftbelangrijkeinzichtenopgeleverd

voordewaterbeschikbaarheid.Onderanderetengevolgevan

dedroogteisdeverwachtingdathetdossierwaterbeschikbaar-

heidinFlevolandpasin2020wordtafgerond.

Wetterskip Fryslân

Waterbeschikbaarheidisonderdeelvanallelopendeen

toekomstigegebiedsprocessen.In2018isintiengebieds-

processenwaterbeschikbaarheidalseenvandegebieds-

opgavenmeegenomenindegesprekkenmetingelanden.

Indezegebiedsprocessenzijnmetnameagrariërs,terrein-

beherendeorganisatiesengemeentenbetrokken.

Dedrogezomervan2018heefthetonderwerpwaterbeschik-

baarheidnadrukkelijkopdeagendavandegebiedsprocessen

gezet.Indegesprekkenmetingelandenwordtstilgestaanbijde

knelpunten(ookverziltingindienrelevantvoorhetbetreffende

gebied),deurgentieendemaatregelendiehetwaterschapof

deagrariërs,terreinbeherendeorganisatiesofanderepartijen

kunnentreffenomdewatervoorzieningmeerklimaatbestendig

temaken.Hierbijwordtdoelmatigheidmeegewogeninde

keuzevanmaatregelen.

Waterschap Hunze en Aa’s

InhetdeelgebiedOldambtloopteenwaterbeschikbaarheids-

pilot.Naoverlegmetvertegenwoordigersvandelandbouwis

daarin2017en2018gestoptmetdoorspoelen,omdatervrijwel

nietwerdberegendinditgebied.Heteffectvanhetstoppen

metdoorspoelenwordtgemonitord.

Indedrogezomervan2018isalsveldexperimentmetnood-

pompenhetinhetOldambtbespaardewaternaardeGroninger

Veenkoloniëngepompt.Daarwastoenwatertekort.Dekosten

enbatenvandezeextrawateraanvoerwordenmomenteel

geëvalueerd.Opbasishiervanzalbeslotenwordenofhet

waterschapdewaterbeschikbaarheidvoordeGroninger

Veenkoloniënwilvergroten.

InhetdeelgebiedDrentseAawordtgeenIJsselmeerwater

aangevoerdvanwegedehogeaquatisch-ecologischewaarde

vandeDrentseAa.

IndeVeenkoloniënenWesterwoldeishetviaalgemeneregelsin

dekeurvoorbepaaldegebiedentoegestaanomteberegenenuit

grondwater.Erwordtonderzochtofditinmeergebiedenkan

wordentoegestaan.Dezebeschikbaarheidvanzoetgrondwater

voorberegeningwordtopkaartgezetengeregeldviadekeur.

Ditvormteendeelvandewaterbeschikbaarheidinhetgebied.

122

Decommunicatieoverdewaterbeschikbaarheidmetdestreek

zalgebeurenin2019en2020inhetcommunicatieprocesdat

perdeelgebiedplaatsvindtinhetkadervanhetwaterbeheer-

programma2022-2027.

Debesluitvormingoverdewaterbeschikbaarheidgebeurtin

2021.Ditvaltsamenmetdebesluitenoverhetwaterbeheer-

programma2022-2027.

Hoge Zandgronden

Regio Oost en Zuid

Inderegio’sOostenZuidiseenplanvanaanpakopgesteldvoor

waterbeschikbaarheidbinnenhettotalewerkpakketzoetwater.

Heteindresultaatvanditplanvanaanpakiseenhandelings-

perspectiefvoorwaterbeheerderengebruikerbijdroogtenuen

indetoekomst.Dekernvandeaanpakvanwaterbeschikbaar-

heidopdeHogeZandgrondenisgebiedsgericht,insamenhang

metanderebelangenenruimtelijkevraagstukkenenmeteen

handelingsperspectiefvoorallepartijen.

In2021presenterendeHogeZandgrondeneengebiedsdekkend

beeldvanWaterbeschikbaarheid.Ditbeeldwordtondersteund

meteenaantalkaartlagen:transparantie,optimalisatie,

afspraken.

• Voortransparantiebrengenpartijeninbeeldhoeveelwater

beschikbaarisenhoegrootdewatervraagis.Deknelpunten-

kaarttoontdebelangrijksteknelpunten.

• Optimalisatielaatzienwaarmaatregelenzijngenomenof

waarmaatregelenindekomendeperiodezijnvoorzienomde

waterbeschikbaarheidteverbeteren.Depreciezeinvulling

vandelokalemaatregelenvolgtuitdegebiedsprocessen.

• Degemaakteafsprakenwordenopgenomenineenderde

kaartlaag.Hetbesefdatnaastpubliekeinzetookpubliek-

privateenprivateinzetnodigzalzijn,ishierinessentieel.

Dediverseactiviteitenophetvlakvanwaterbeschikbaarheid

dragenbijaaninzichtinwaterbeschikbaarheidenbetrokkenheid

vangebruikers.Voordehogezandgrondenkomthetaanop

structurelemaatregelenombeteromtegaanmetdetoe-

nemendekansopextremedroogte(enextremewateroverlast):

• Oppercelen(onderandereorganischestof,bodemstructuur)

eninwijkeninstedelijkgebied(bijvoorbeeldafkoppelingen

aanlegvanwadi’s).

• Optimalisatievanhetwatersysteemoptenatenoptedroog

(hierziteenspanningop,omdatwatersystemenveelalniet

zijnuitgelegdopdroogte).

• Aanpassingvandefunctiesaanhetveranderendklimaat;

ruimtelijkeadaptatieinstedelijkenlandelijkgebied.

Bovenstaandestructurelemaatregelenvormendéopgavevoor

overheid,grondeigenarenen-gebruikersende(agro)keten

voordekomendedecennia.

Zuidwestelijke Delta

DeuitwerkingvanWaterbeschikbaarheidindeZuidwestelijke

Deltaverschiltperprovincievanwegesysteemverschillen

binnenderegio(bijvoorbeeldgebiedenmetenzonderaanvoer-

mogelijkheden)enomdattweevandedrieprovinciesooknog

totanderezoetwaterregio’sbehoren.Alledriedeprovincies

hebbeninmiddelseenvastgesteldplanvanaanpak.

123

Provincie Zeeland

HetbetrekkenvangebruikersinhetkadervanWaterbeschik-

baarheidverlooptonderandereviaverschillendestreekbijeen-

komstenverdeeldovermeerderedeelgebieden.Begin2018zijn

inZeelanddrieregioavondengeorganiseerdrondomWater-

beschikbaarheid,waarmeedefasetransparantieoverde

zoetwaterknelpuntenminofmeerisafgesloten.Voorzover

dietransparantienogontbrak,heeftdenatuurdatbesefin

dezomeropniveaugebracht.Devolgendefase,dievan

optimalisatie,isinZeelandgeeneenvoudige,omdathetinde

meestedeelgebiedennietgaatoverdeverdelingvanbeschik-

baarwater,maaroverdeoptiesomneerslagefficiënteropte

slaanenhetzoetwatergebruikdoelmatigertemaken.Die

optiesvergenpraktijkonderzoekdatwordtuitgevoerdinhet

kadervandeProeftuinZoetWater.Overdevoortgangen

kennisontwikkelingindieproeftuinzijnveelzoetwater-

gebruikersindeloopvan2018nadergeïnformeerdviathema-

avondenengebruikersbijeenkomstenGO-FRESH,georganiseerd

doordeZLTO.DaarmeekenthetprocesvanWaterbeschikbaar-

heidinZeelandmomenteelmeereenorganischedaneen

institutionelevorm.Inpraktischezinisdatechterwellicht

doelmatiger,omdatinformatieaangeleverddoordeeigen

standsorganisatiegemakkelijkerwordtverspreiddandoor

eenoverheid.Voor2019lijktdezevormookweerdemeest

perspectiefrijke,omopdiemanierkennisteverspreidenviade

vertrouwdekanalen.

Provincie Noord-Brabant

VoordeZuidwestelijkeDeltabeperktditgebiedzichtothet

peilbeheerstegebiedvanWaterschapBrabantseDelta.Het

waterschapheeftreedsin2017dekadersWaterbeschikbaar-

heidvastgesteld.Hierinisonderandereopgenomendatde

vraagaanhethoofdwatersysteemzoveelmogelijkbeperkt

dienttewordendoorhetrealiserenvaneen(klimaat)robuuster

regionaalwatersysteem(Krekenvisie).Eenhelderafwegings-

kadervoorbeheerdientin2018en2019tewordenuitgewerkt.

Voorenkelegebieden(waaronderdegebiedendiewater

onttrekkenaanhetVZM)iseennadereuitwerkingmet

gebruikerswenselijk.Hetplanvoorparticipatievemonitoring,

metalsdoelenoptimaliserendoorspoelingenvergroten

systeemkennis,isin2018uitgewerkt.Ditvormtonderdeelvan

hetgebiedsprocesdatindegebiedenvandeelprojectD7is

opgenomeninhetpakketmetalternatievemaatregelen.

Provincie Zuid-Holland

HetZuid-HollandsedeelvandeZuidwestelijkeDeltabeperkt

zichtotGoeree-Overflakkee.Droogteenwaterbeschikbaarheid

heeftdegemeentein2018meegenomenineenstresstest

klimaatverandering.Daarmeezijndeuitkomstenvanhet

gebiedsprocesoverwaterbeschikbaarheiduit2013

geactualiseerd.Derisicodialoogisgeplandvoor2019.

Rivierengebied

InderegioRivierengebiedisviadiversepilotsaanWater-

beschikbaarheidgewerkt.Deuitkomstenenervaringenvanuit

dezoetwaterpilot‘KopvandeBetuwe’endepilot‘Ruimtelijke

adaptatieinhetLandvanMaasenWaal’wordengebruiktin

dialogenoverwaterbeschikbaarheidindegebiedenOverbetuwe

enLandvanMaasenWaal.Eind2021wordendezedialogen

afgerond.Daarnaastwordterindeklimaatpilot‘Duurzaam

gebruikondiepgrondwater’samengewerktmetdiverse

stakeholdersuitderegio.Metdezepilotontstaatgroterinzicht

invraagenaanbodvanzoetwaterinderegio.

IJsselmeergebied (IJG)

Nederrijn & Lek (NRL)

AmsterdamRijnkanaal/Noordzeekanaal

(ARK/NZK)

Zuid-Nederland (ZN)

Zoetwater Oost-Nederland

(ZON)

Rijn-Maasmonding(RMM)

Dezesregio’svanSlimWatermanagement

N.B.DeSWM-regio’szijnniet

vollediggelijkaandeDPZW-regio’s.

124

125

3.10 Voortgang Slim Watermanagement

3.10.1 Landelijke Coördinatie

SlimWatermanagement(SWM)isgeorganiseerdinzeszoge-

naamdeSWM-regio’s(ziefiguur).Daarnaastwordteenaantal

regio-overstijgendeactiviteitengeneriekopgepakteniser

landelijkecoördinatie.

Vanuitdelandelijkecoördinatieisookin2018hetcoördinatie-

teamSWM–metvertegenwoordigersvanuitSWM-regio’sen

landelijkprojectmanagement–getrokken.Hetcoördinatieteam

wordtgebruiktomwerkzaamhedenopelkaaraftestemmen

envanelkaarteleren.In2018heefthetcoördinatieteamonder

meerhetjaarplan2019opgesteldenopgeleverd.Ditjaarplan

iseind2018inhetlandelijkdirecteurenoverlegSlimWater-

managementbesprokenenvervolgensbegin2019aanDGWB

voorakkoordvoorgelegd.

VoorveelSlimWatermanagement-betrokkenenbijwaterschap-

penenRijkswaterstaatstond2018inhettekenvan

dedroogte.Ervaringenenresultatentotdantoezijnbenut,

waarbijdeintensievesamenwerkingeninstrumentenvanuit

SlimWatermanagementeenbelangrijkesuccesfactorzijn

geblekenindeomgangmetdroogte.ZoformuleertdeBeleids-

tafelDroogtedeaanbevelingomhetprogrammaSlimWater-

managementindetweedefasevanhetDeltaprogrammavoort

tezettenenverderuittebouwen.Tevenszijnleerpunten

opgedaandiezullenwordenbenutvoor2019.Vanuitde

landelijkecoördinatiewordtgestuurdophetverwervenen

toepassenvangebiedsoverstijgendekennisviazogenaamde

generiekemaatregelen.In2018stondnaastdedroogtevooral

deonderlingeconsistentievanregionaleredeneerlijnencentraal.

In2018zijntevensdeuitbestedingennaarmarktpartijenen

kennisinstitutenvoorSlimwatermanagementalsgeheelverzorgd

enishetdigitaalplatformwww.slimwatermanagement.nl

vernieuwdeninbeheergenomen.Ditplatformiséénvande

middelenomkenniseninformatietedelentussendebetrokken

partners.

3.10.2 Regionale projecten

West-Nederland

InderegioAmsterdam-Rijnkanaal–Noordzeekanaalwerken

dewaterbeheerdersgezamenlijkaaneenpakketvanverbeter-

maatregelenendeimplementatievandezemaatregelen.Elke

maatregeldraagtbijaanhetdoelvanSlimWatermanagement:

hetbeschikbarewater(systeem)beterbenutten.

In2018heeftdepraktijkbewezendatSWMgrotetoegevoegde

waardeheeft.Dewesterstormendrogezomersteldenderegio

voorongeëvenaardeuitdagingen.Deextremeomstandigheden

bewezenwederomdenoodzaakvansamenwerkingengoed

ontsloteninformatie.Hetvernieuwdeinformatieschermheeft

zijnnutbewezenenredeneerlijnenenmodellenzijnhierop

aangescherpt.

www.slimwatermanagement.nl

126MedewerkersvanStaatsbosbeheerreddenvissenuiteenpoelbijdeBontekoeweginBaak.Doorlangdurigedroogtestaaternauwelijksnogwaterin.

127

Naastdeimplementatieindepraktijkheeftookdeontwikkeling

nietstilgezeten.Eenmooieaanzetisgemaaktmethet(door)

ontwikkelenvandeseriousgameswateroverlasten-tekortdie

ookbestuurlijkzijngespeeld.Deresultatenvandefaalkansanalyse

wateroverlastwordenvertaaldnaarsporenzoalsvervangings-

enonderhoudsprogramma’s.Ookzijnvervolgvragenopgesteld

voorontwikkelingeneneconomischegevolgenvanklimaat,

verstedelijkingenzeespiegel.Dezomer2018bevestigtde

noodzaakombijdroogtevanuiteenrisicobenaderingtekijken,

zoalsbijIMPREX.Daarnaastiseenbegingemaaktmetde

verkenningvaneengezamenlijkbeslissingsondersteunend

systeem(BOS)eniseenpilotuitgevoerdrondmachinelearning.

DeinzichtenvanuitSWMhebbenookgeleidtoteenverbreding

vandescope.DeaansluitingmethetDeltaprogramma

ZoetwaterendeBeleidstafelDroogteisgeïntensiveerd.

Daarnaastiseenspoorgestartmetwaterschappen,RWSen

deprovinciesnaartoekomstbestendigwaterbeheermet

verbindingnaarhetruimtelijkdomein.Deafstemmingmet

deaangrenzenderegio’skrijgtmeeraandacht,onderandere

dooreengecombineerderegiodagin2019.

Rijn-Maasmonding

InderegioRijn-Maasmonding(RMM)zijnvijfverschillende

gebiedenonderscheidenwaaropmaatregelenwordenverkend

enuitgevoerd:

1 Bergsluis.

2 BrielseMeer.

3 HollandseIJssel.

4 Volkerak-Zoommeer.

5 RMM-samenhang.

In2018isalsonderdeelvanhetprojectRMM-samenhangde

seriousgameverderdoorontwikkeldendiebevindtzichnuin

deafrondingsfase.Hetspelleverteenbijdrageindeonderlinge

bewustwordingalsergekozenmoetwordenvoormaatregelen

intijdenvanwatertekortenverzilting.Voorhetdeelgebied

HollandscheIJssel(HIJ)iseeninformatieschermontwikkeld,

datopditmomentwordtuitgebreidmeteenaantalmeet-

locatiesinderestvanRMM.Ookwerkenbeheerdersaanhet

vergrotenvandenauwkeurigheidvandedatainditscherm.

2019zalvoorbeideproducteninhettekenstaanvanbeheer,

onderhoudenborging.DecaseParksluizen/Bergsluisisin2018

afgerond.In2019wordteenhaalbaarheidsstudiegedaannaar

deinzetvandeBergsluisindefunctievanwateraanvoer.In

dezeverkenningwordenvariantenvergelekenwaarmeede

flexibiliteitinwateraanvoertussendesystemenvandeRotte

endeSchievergrootkanworden.InhetVolkerak-Zoommeeris

verderonderzoekgedaannaarmogelijkhedenvooroptimalisatie

waterbeheer.Defocuslaghierbijopeenevaluatievanhet

calamiteitenpeilenoptimalisatievandechloridemetingen.

Dedroogtecrisisvanafgelopenjaarheeftdecomplexiteiten

afhankelijkheidvandediversewatersystemennogmaals

benadrukt.Deredeneerlijneneninformatieschermenhebben

dezeperiodeeenondersteunenderolvervuldindeinzetvan

operationelemaatregelen.Deopgedanekennisvande

droogtecrisiswordtin2019verwerktinupdatesvande

redeneerlijnen.

128

IJsselmeergebied

InhetIJsselmeergebiediseenprojectgroepOperationalisering

FlexibelPeilbeheer/SlimWatermanagementIJsselmeergebied

actief,diebestaatuitmedewerkersvannegenbetrokken

waterschappenendriedienstenvanRijkswaterstaat.

Begin2015ishetPlanvanAanpakOperationaliseringFlexibel

Peilbeheer(OFP)enSlimWatermanagement(SWM)vastgesteld.

DeprojectgroepbestaatinmiddelsuitRWSenallenegen

betrokkenwaterbeheerdersdiehetbeheervoerenoverde

directenindirectaanhetIJsselmeerenMarkermeerverbonden

watersystemen.

In2019gaandewaterbeheerdersderedeneerlijnenvoorwater-

tekortenwateroverlastverderuitwerkenenaanscherpenop

basisvandeervaringenvanafgelopenzomer.Ookwordtde

eersteversievanhetinformatieschermdoorontwikkeld.

Daarnaastwerkendewaterbeheerdersaandeprognose

watervraag,wordtgestartmethetverzamelenenbewerken

vandataenwordtdekoppelinggemaaktmethetinformatie-

scherm.Dememometbetrekkingtotenergiebesparingwordt

eveneensafgerond,daaruitblijktdatdeverwachtebesparing

nietwordtgehaald.Dezeconstateringenhetvervolgwordt

besprokenmetdeopdrachtgevers.RWSendewaterschappen

werkensamenaaneenverkenningomtekomentoteen

overkoepelend,aanvullendakkoordvoorhetIJsselmeergebied.

Deseriousgamewordtditjaargespeeldbijonderanderede

BestuurlijkeIJsselmeergroepenbijhetmanagementvan

RijkswaterstaatMidden-Nederland.

Hoge Zandgronden Oost-Nederland (ZON)

HetkernteamSWM-regioZONbestaatuitvertegenwoordigers

vanRijkswaterstaat,WaterschapDrentsOverijsselseDeltaen

WaterschapVechtstromen.IndeWerkgroepSWM-regioZON

nemennaastgenoemdepartijenookprovincieOverijssel,

provincieDrenthe,WaterschapRijnenIJsselenWaterschap

ValleienVeluwedeel.Dezewerkgroepiseensubwerkgroepvan

deWerkgroepZoetwaterOostNederland(ZON)waarinnaast

allebovengenoemdepartijenookvertegenwoordigerszitting

hebbenvanVitens,LTOeninliggendegemeentenenprovincie

Utrecht.Dewerkgroeplegtverantwoordingafaanhet

RegionaalBestuurlijkOverleg(Rijn-Oost).Opgezettetijden

rapporteertdeWerkgroepSWMdevoortgangindeWerkgroep

ZON.

HetplanvanaanpakvoorSWMindeHogeZandgrondenOost

kentdriesporen:

1 Verbetereninformatievoorzieningtussenwaterbeheerders.

2 VerdergaandesamenwerkingmetDuitsewaterbeheerders.

3 RegionalethemabijeenkomstoverSlimWatermanagement.

Binnendezesporenwordendevolgendeactiviteitenuitgevoerd:

• Informatiescherm IJsselmeergebied en ZON (fase 1 en fase 2)

Deregio’sIJsselmeergebiedenZONhebbengezamenlijkeen

planvanaanpakgeschrevenenopbasisdaarvaneenfase1

vanhetInformatieschermlatenontwikkelen.Betrokkenzijn

deinliggendewaterschappeninhetRDONoordenRDO

Twenthekanalen.Nagenoegallewaterschappenstellen

129

hunmeetdataterbeschikkingviadeDigitaleDeltaroute.

Fase1doorlooptmomenteeleenaanvullendeopdracht.

Fase2wordtvoorjaar2019opgestartenzalinzichtbieden

indewaterbalansvoorhetIJsselmeer.Uitkomstenvande

WatervraagtoolzullenookinhetInformatieschermSWM

wordengevisualiseerd.Ditismetnamevanbelangvoorde

RDO-overleggen(NoordenTwenthekanalen)omwatervolu-

mesperbeheerderconformdeverdringingsreekssystema-

tiekinbeeldtehebben.Knelpuntisdatmomenteelnogniet

allerelevantemeetdataopdegewenstewijzeworden

aangeleverd.

• Ontwikkeling Watervraagtool (regio IJsselmeergebied en ZON)

In2018iseenopdrachtuitgezetvoorhetopstellenvaneen

planvanaanpakvoordeontwikkelingvaneenwatervraag-

instrument.Middennovember2018isditopgeleverddoor

HKV.Inhetvoorjaarvan2019wordthetplanvanaanpak

gekoppeldaaneenopdrachtopdemarktgezeteninde

zomervan2019komthetoperationeelbeschikbaarter

ondersteuningvandeRDO-overleggen(Noorden

Twenthekanalen).

• Redeneerlijnen (droog en nat) regio ZON

In2018eenredeneerlijnenstudieuitgevoerdindevormvan

eenstorymap,waarbijdocumentenzijngekoppeldaan

kaartinformatie.Dezewordtbegin2019opgeleverd.

• Organisatie van regionale Slim Watermanagementdag IJsselmeer

gebied en ZON

Op7maart2019isderegionaleSlimWatermanagementdag

IJGenZONgehoudeninLelystad.Metdaaraangekoppeld

eenregionaaldirecteurenoverlegvandebetrokkenpartners

inIJsselmeergebiedenregioZON.

Hoge Zandgronden Zuid (DHZ)

• Governance en besluitvorming

Inmaart2018isalslaatsteonderdeelvanditprojectdein

2017ontwikkeldeseriousgameingezetvooreengesprekop

bestuurlijkniveauoverdezogehetensamenwerkingskaart

endewijzewaaropisgehandeldtijdensdewateroverlast

in2016.DaarbijbleekdaterinZuid-Nederlandgedurende

regulierbeheer(erisdusnoggeensprakevaneencalamiteit)

nietautomatischeendoordebestuurdersgewenst

gezamenlijkambtelijkadviesaandebestuurderswordt

gegeven,maardatelkeadviseurzijn/haarbestuurder

informeertopbasisvaneigeninzichten.Dezeconstatering

wasaanleidingvoorhetformulerenvandenieuwe

SWM-maatregel‘BesluitvorminginGRIP-0’(nr.G1906).

• Situatiebepaling wateroverlast op basis van meerdere bronnen

(SWOMB)

Ditprojectbeoogdeviaeenapp/internet-pluginopbasis

vanverschillendebronbestandeneenvoortdurendactueel

wateroverlastbeeldbeschikbaartemaken.Begin2018is

eenstartbijeenkomstgeorganiseerdomdittrajectvorm

tegeven.Daarinisbeslotentewachtenopafrondingvan

130

hetprojectHydroTwinvanWaterschapRivierenland.De

resultatenvanHydroTwinzijnnovember2018gepresenteerd

enmeteendaarnaisbesprokendatSWOMBcomplementair

isendoorgangmoetvinden.SWOMBzalwanneermogelijk

gebruikmakenvandanwelaansluitenopHydroTwin.

Begin2019wordthetwerkplanvoorSWOMBbijgesteld

vooruitvoeringin2019.

• Handelingsperspectief kanalen

Nadegezamenlijkevraagspecificatieisdeuitwerking

uitbesteed.Doelvandestudieisomdemaatschappelijke

kostenbijwateroverlastteminimaliserendoormiddelvan

eenredeneerlijnvoordeinzetvanmaatregeleninspecifieke

omstandigheden.

Rivierengebied

SlimWatermanagementNederrijn-Lek(SWMNRL)omvat

activiteitendiezijngerichtophetoptimaalbenuttenvande

stuwcomplexenindeNederrijn-Lek.In2018isgewerktaande

doorvertalingvandehandelingsperspectievenuitfase2naar

beheerprotocollen.

Indeloopvan2018zijndeactiviteitenvoorSWMNRLopeen

laagpitjegezetenverschoofdeaandachtnaarderolvande

stuwcomplexenindelandelijkewaterverdeling.Hetisdevraag

inhoeverrekeuzesvoorSlimWatermanagementopregionaal

bestuurlijkniveaugemaaktdienenteworden.Deverwachting

isnamelijkdateventuelebestuurlijkebesluitvormingeerderop

nationaalniveauvereistis,omdatdebestaandeafsprakenover

delandelijkewaterverdelingbij(extreem)laagwateralsneleen

essentieelonderdeelvandeafwegingvormen.HetBestuurlijk

PlatformZoetwaterlijktindatgevaleenpassenderplatform

vooragenderingvanbesluitvorming.

Inhetnajaarvan2018isinhetRivierengebieddenieuweregio

SlimWatermanagementMidden-Nederlandingericht.Deze

regiofocustopderegionalewaterbeheervraagstukkenbij

laagwaterenkentookeenaangepastesamenstelling.In2019

startderegiometeeninventarisatievandevraagstukken

waarvoorSWMeenoplossingkanbieden.Metdezeinput

wordtdekomendetijdgewerktaanredeneerlijnenvoor

watertekortsituatiesinderegio.Voorzoverdestuwcomplexen

eenrolspelenindewatervoorzieningvanderegio,worden

zijmeegenomenindeverdereontwikkelingvanSWM

Midden-Nederland.Daarbuitenvervullendestuwcomplexen

vooraleenrolindestrategievoordewatervoorzieningvanuit

hethoofdwatersysteemnaardediversezoetwaterregio’s

onder(extreme)laagwateromstandigheden.

131

3.11 Kennisspoor Zoetwater

BinnenhetKennisspoorZoetwaterwordtkennisontwikkeld

gerichtophetvergrotenvandewatersysteemkennis,

verbeteringvanhetmodelinstrumentarium,hetinbeeld

brengenvandeeffectiviteitvanmaatregelen(hydrologisch

eneconomisch)enhetherijkenvandezoetwaterstrategie.

In2016isgestartmetdeKnelpuntenanalyse2.0.Doelenvan

ditprojectzijnhetherijkenvandezoetwaterstrategie,het

verkennenvannutennoodzaakvanaanvullendezoetwater-

maatregeleneneenbijdrageleverenaandeonderbouwing

vandeafsprakenoverdewaterbeschikbaarheidtussenRijken

regio.In2018iseenhotspotanalyseuitgevoerd,waarmeeeen

eerstebeeldvanbovenregionaleknelpuntenenaanvullende

maatregelenisverkregen.Voorhetuitvoerenvandehotspot-

analyseisgebruikgemaaktvandehonderdjarigereeksdiein

2017methetNationaalWatermodelisafgeleid.Omsneleen

eersteinzichttehebbeninbovenregionalegevolgenvan

mogelijktenemenmaatregelen,isgebruikgemaaktvande

QuickWaterAllocationScanningTool(QWAST).Verderisin

2018heteconomischinstrumentariumdoorontwikkeldenis

eenstartgemaaktmetdeeconomischeanalyse.DeWater-

wijzersNatuurenLandbouwzijnopgeleverdevenalsde

effectmodulenvoordrinkwaterenindustrie.Deeffect-

modulevoorscheepvaartisgeüpdatet.Tenbehoevevande

economischeanalysezijndeeffectmodulendaarnaastgeschikt

gemaaktomincombinatiemethetNationaalWatermodel

gedraaidteworden.

In2018isgewerktaaneenaantalkennisprojectendieinde

jarendaarvooralwarengestart.Daarnaastzijndevoor-

bereidingengetroffenvoornieuweprojectendiein2018zijn

gestartofin2019zullenbeginnen.Inhetkadervandekennis-

alliantieVerziltingisin2018praktijkonderzoeknaarde

zoutgevoeligheidvanbollengestart.Deregioscanisgeschikt

gemaaktvoorlandelijketoepassingendiverseregionalepilots

zijnopgestart.DeIntegraleStudieWaterveiligheidenPeil-

beheerIJsselmeergebiediszogoedalsafgerond.In2019

wordenderesultatenvandestudiebestuurlijkvastgesteld.

Dezewordenonderanderegebruiktvoordeherijkingvande

Deltabeslissingenenvoorkeursstrategieën.Ookisverder

gewerktaanhetIMPREX-onderzoek,specifiekvoorde

ontwikkelingvaneenrisicobenaderingvoordeanalysevan

droogteenwatertekortinNederland.Ditdraagtweerbijaan

deonderbouwingvandebesluitvormingrondwaterbeschik-

baarheidenvanmaatregelen.BinnenhetprojectLumbricusis

verdergewerktaaneenklimaatrobuustbodem-enwater-

systeem.Opwww.programmalumbricus.nlzijndevoortgang

enresultatentevinden.Totslotisereenverkenninggedaan

naardetoepasbaarheidvanBayesiaansestatistiekinhet

signalerenvanklimaatveranderingmetfocusopdroogte.

www.programmalumbricus.nl

Tabel4.1Jaarlijksebestedingenvoordeuitvoeringvanfase1vanhetDeltaplanZoetwater

2015

1.463.802BijdrageDeltafonds

2019

30.186.732

2017

12.008.032

2021

26.714.054

2016

9.589.068

2020

32.339.372

2018

14.120.881

2022

17.962.231

2023

7.931.231

€30.000.000

€20.000.000

€10.000.000

€35.000.000

€25.000.000

€15.000.000

€5.000.000

Fase1:2015-2021/2022-2023

132

Tabel4.1Jaarlijksebestedingenvoordeuitvoeringvanfase1vanhetDeltaplanZoetwater

133

4.1 Totstandkoming programmering 2019 – 2021

In2014hebbenalleuitvoerendepartijen(Rijkswaterstaat,

provincies,waterschappen)aandehandvaneengezamenlijk

opgesteldprojectformateeneersteuitwerkingaangeleverd

vandezoetwatermaatregeleninhetDeltaplanZoetwater.In

dezeuitwerkingisonderandereeenbeschrijvinggegevenvan

deopgave,betrokkenpartijen(waaronderinitiatiefnemers),

planning,financiering,ambtelijkeenbestuurlijkeorganisatieen

monitoring.

4.2 Mee- en tegenvallers programmering

Indewerkwijzevoordeprogrammeringisafgesprokendatbij

tegenvallerseerstbinnenhetbeschikbarebudgetnaar

oplossingenwordtgezocht.Alsdatnietlukt,wordtditinhet

BestuurlijkPlatformZoetwater(BPZ)besproken.Wanneer

doortegenvallersindegeprogrammeerdemaatregelende

€159miljoeninvesteringsruimtevanuithetDeltafondsvoor

deperiode2015-2021dreigttewordenoverschreden,zal

hetBPZbesprekenhoedoorfaseringen/ofprioriteringde

programmeringweerbinnendegrensvandeprogramma-

ruimtewordtgebracht.

Dehalfjaarlijksemonitoringvandevoortgangheeftbegin2019

latenziendateruitvoeringsprojectengaandoorlopenna2021.

Zoetwaterregio’sWestenIJsselmeergebiedgevenaandatde

realisatiedoorloopttotenmet2023.VoorregioWestbetreft

hetdeuitvoeringvandeKlimaatbestendigeWateraanvoer

(KWA),waardegrondverwervingmeertijdvraagt.Voorregio

IJsselmeergebiedgaathetomhetproject‘Natuurlijkeinrichting

Dwarsdiepgebied’,waardegrondverwervingendeuitvoering

vanmaatregelenmeertijdvraagt.Derealisatievandemaat-

regelenaandeFrieseIJsselmeerkusttercompensatievanhet

nieuwepeilbesluitIJsselmeerzalna2021doorlopen.

Tabel4.1geeftinzichtindejaarlijksebestedingenvoorde

uitvoeringvanfase1vanhetDeltaplanZoetwater.Hiertoe

4 Programmering 2019 – 2021

134

Figuur8Planningfase1enfase2

was

wordt

fase1 fase2

fase2

2015 2022 2027

fase1

135

hebbenRijkswaterstaatendezoetwaterregio’sprojectformats

aangeleverd.Metgroenzijnderealiseerdebestedingenvanuit

hetDeltafondsaangegeven,metblauwdegeprogrammeerde

bestedingeneninrooddebijdragenvoor2022en2023.

InhetBPZiseerderafgesprokenomuitvoeringna2021onderte

brengenindemaatregelpakkettenvoordetweedefase,omzo

hetbudgetvandeeerstefasemaximaaltebenuttenvóóreind

2021.Omhetknippeninlopendeprojectentevoorkomen,isin

hetBPZvan14maart2019beslotenomfase1teverlengentot

enmet2023enfase2conformdeplanningtestartenper2022.

Fase1en2lopendaarmeetweejaarparallel.

OokheefthetBPZdevolgendeaanpassingeninde

programmeringvoorderegioZuidwestelijkeDeltaenderegio

West-Nederlandgeaccordeerd:

• Alternatiefpakketzoetwatermaatregelenvanderegio

ZuidwestelijkeDelta(was€12,5miljoen;wordt

€12,0miljoenuithetDeltafonds).

• TegenvallerbijdemaatregelOptimalisatieWatervoorziening

BrielseMeer(€1,2miljoenuithetDeltafonds).

• MeevallervanregioWestbijdeKlimaatbestendigeWater

AanvoerMidden-Nederland(KWA);meevaller€2,7miljoen

opbasisvanactueleraming.

Daarbijisafgesprokenomderisicoreserveringvanaf2019inte

zettenvoornieuweurgentemaatregelen.Deconsequentie

hiervanisdatergeenruimtemeerisalszichinfase1tochnog

tegenvallersvoordoen.Erisreedseenlijstmeturgente

maatregelenopgesteld,inclusiefprioritering.Voordeze

maatregelenwordenprojectformatsingevuld.Naaccordering

vaneenprojectformatwordtdebetreffendemaatregel

opgenomenindeprogrammering.Bijeventuelenieuwe

tegenvallerswordtergeprioriteerd.Datbetekentdatwerk-

zaamhedennaarfase2wordenverschovenofvervallen.

136

Tabel4.2Overzichtgeagendeerdemaatregelenenramingkostenperiode2022-2028(inmln€)

agenderen2022-2028

Maatregel Ramingkosten(mln)

Totaal VraagDeltafonds

HogeZandgrondenOost&Zuid

Watersysteemadapterenfase2 473 158

WestNederland

Robuusteaanvoerenrobuustsysteem(verdereuitbreidingKWAofalternatievendaarvoor) 30-60 30-60

ZuidwestelijkeDelta

Vergrotenrobuustheidregionaalwatersysteemo.a.:

RoodeVaartdoorvoerWest-BrabantenZeeland 25 12,5

KrekenvisieWest-Brabant 20 10

VerleggeninlaatpuntenOost-Flakkee 8,8 6,8

AlternatievezoetwateraanvoerReigersbergschepolder 1,5 1,1

KlimaatpilotProeftuinZoetwaterZWD 3 1,5

IJsselmeergebied

Beschikbaarmaken20cmbuffer(fase2) Inbudgetfase1 Inbudgetfase1

Vooroeversfase2 10 10

Maatregelenregionaalwatersysteem 18 4

MaatregelenHogeGrondenNoord 4,6 2,3

Stimulerengebruikers:pilots/innovaties 1,6 0,8

Rivierengebied

Maatregelenregionaalsysteemo.a.maatregelenrivierengebiedZuid 5 2,5

Onderzoek(landelijk)

Waterbeschikbaarheid,SlimWatermanagement 3 3

TotaalMaatregelen2022-2028 605-635 240-270

137

4.3 Doorkijk financiële ramingen tweede fase 2022 – 2028

Voordeperiode2022-2028iseenaantalmaatregelen

geagendeerd.Hiervooriseentotaalbedragvanruim

€600miljoengeraamd.DeinhetDeltaplanZoetwater

geagendeerdemaatregelenzijnbegin2016geactualiseerd.

Tabel4.2geeftperzoetwaterregioinzichtindezemaatregelen.

Uitdereactievandezoetwaterregio’sblijktdatervoorlopig

geenaanleidingisdestrategievoorzoetwateraantepassen.

Deresultatenvandeeerstefase,deuitwerkingvanWater-

beschikbaarheidennaderonderzoekbepalendeafwegingen

voordeverdereagenderingenuiteindelijkeprogrammering

voordetweedefase.Hiervooriseenroutekaartmetmijlpalen

gemaakt.ViahetDeltaprogrammaZoetwaterwordenin2019

maatregelpakkettenopgestelddiena2021inuitvoeringzullen

wordengenomen.Hetbetreftmaatregelenwaaraanbetrokken

partijenbijdragen(cofinanciering).HetRijkheefthiervoorinhet

Deltafondsbudgetgereserveerd.

Inhetkadervandebeleidsvoorbereidingvoordetweedefase

DeltaprogrammaZoetwaterishetprogrammabureaugestart

methetinventariserenvankansrijkemaatregelen.Hiertoe

wordtinformatieverzameldoverdoel,omvang,kostenen

indienmogelijkbatenvanmaatregelen.In2018iseenstart

gemaaktmethetbijeenbrengenvandezeinformatie.

Eind2019moetendekansrijkemaatregelpakketteninconcept

gereedzijn.

138

Regio Samenvattingbeoordeling

West In2018zijnverschillendeoverleggengeweestmetdeprojectleidervanhetproject‘Optimalisatiewater-

voorzieningBrielseMeer’.DitheeftertoegeleiddatinhetBPZvan14maart2019eenbesluitisgenomenvoor

eenverdelingvanhetmeerwerktussenhetDeltafondsenderegionalepartners.

Zuid ZoalsafgesprokenmetderegioZuidzijnprojectenaangedragenvoordeECKB-toets.Dieissteekproefsgewijs

uitgevoerd.Somswasaanvullendeinformatienodig.Hetresultaatvanalleuitgevoerdetoetsenwasgroen

(akkoord).Ookin2019wordteenaantalprojectentertoetsingaangeboden.

Oost ZoalsafgesprokenmetderegioOostzijnprojectenaangedragenvoordeECKB-toets.Dieissteekproefsgewijs

uitgevoerd.Somswasaanvullendeinformatienodig.Hetresultaatvanalleuitgevoerdetoetsenwasgroen

(akkoord).Ookin2019wordteenaantalprojectentertoetsingaangeboden.

Rivierengebied Geenbijzonderheden.

ZuidwestelijkeDelta

NadefinitievebesluitvormingoverhetvoorlopignietzoutmakenvanhetVolkerak-ZoommeerheeftdeZWD

eenalternatiefpakketmaatregelenvoorgesteld.Hetalternatievepakketzoetwatermaatregelenvanderegio

ZuidwestelijkeDeltavergteenbijdragevan€12,0miljoenuithetDeltafonds.Detegenvallervan€5,4miljoen

voordoorvoercentrumZevenbergenmaaktdeeluitvanhetalternatievepakket.Erzijndiversegesprekken

geweestmetdeZWDenerisookeenwerkbezoekgebrachtaanZevenbergenterbeoordelingenbespreking

vandemeerwerkkosten.

IJsselmeer Geenbijzonderheden.EriseenwerkbezoekgebrachtaanhetprojectNijbeetsomdaterenkelevragenen

onduidelijkhedenwarenbijonderdelenvanhetproject.Tijdenshetwerkbezoekzijnallevragengoed

beantwoord.

Hoofd-watersysteem

Hetcontactmetdediverseprojectleidersvandemaatregeleninhethoofdwatersysteemisgoed.Erzijn

gesprekkengeweestovermetnamedevoortgangeninhoudvandemaatregelentenbehoevevanhet

IJsselmeer,alsgevolgvanhetvernieuwdepeilbesluit.

Tabel4.3SamenvattingBeoordelingExpertiseCentrumKostenenBatenperregio

139

4.4 Werkwijze programmering en toets ECKB

Indewerkwijzevoordeprogrammeringisafgesprokendathet

ExpertisecentrumKostenenBaten(ECKB)jaarlijkseen

onafhankelijkoordeelgeeftoverdeonderbouwingvankosten

enrisico’s.Ditisonderdeelvandeverantwoordingvande

uitgavenvoordezoetwatermaatregelen.DeECKB-beoordeling

iseenadviesaanhetKernteamZoetwater.Doelvandezetoets

isomdeoverheidsuitgaventeverantwoordenentransparantte

kunnenrapporterenoverdebestedingenuithetDeltafonds.

Indetabel4.3staatdesamenvattingvandebeoordelingvan

hetExpertiseCentrumKostenenBatenperregioweergegeven

Hetresultaatvandebeoordelingissamengevatintabel4.4.

Dezetabelmaaktonderscheidnaarviercategorieën:

Blauw:maatregelgereed.

Groen:akkoord.

Geel: meerinformatienodig

(financieringakkoord,mits…).

Rood: vooralsnogniettebeoordelen.

DehoofdconclusievandeECKB-toetsisdatbestedingenuithet

Deltafondsgoedverantwoordzijnendatrisico’sbeheersbaar

zijn.Desamenwerkingmetdeverschillendeprojectleidersis

goed.Erisopenenconstructiefmeegewerktenaanvullende

informatieverstrektindienhetECKBhieromvroeg.

Tabel4.3BeoordelingECKBzoetwatermaatregelenmetbijdrageDeltafonds(versie11november2018)

140

DeltaprogrammaZoetwaterfase1 Kosten Risico2018 2019 2020-2021 2018 2019 2020-2021

HogeZandgronden(Oost&Zuid)UitvoeringsprogrammaHogeZandgrondenOostenZuid HZ1KlimaatpilotZuidSubirrigatieLimburg HZ2A n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.KlimaatpilotZuidSubirrigatieNoordBrabant HZ2B n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.KlimaatpilotOost1Effluent HZ3KlimaatpilotOost2Stuw HZ4KlimaatpilotOost3Waterverdeling HZ5IJsselmeergebiedOptimalisatieinlatenlandbouwgrondopdehogere(zand)grondeninNoord-Nederland IJG1NatuurlijkeinrichtingDwarsdiepgebied IJG2KlimaatbestendigstroomgebiedDrentseAa IJG3 n.v.t. n.v.t.GebiedsontwikkelingdeDuif/DeMerksen(Nijbeets) IJG4ProeftuinIJsselmeergebied:Spaarwater IJG6 n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.ProeftuinIJsselmeergebied:Goudengronden IJG7 n.v.t. n.v.t.ProeftuinHunzeenAa’s IJG8ProeftuinWetterskipFryslân IJG9MaatregelenFrieseIJsselmeerkust HWS8Robuustenatuurlijkeoevers HWS9RivierengebiedStartmaatregelenRivierengebiedZuid RIV1KlimaatpilotDuurzaamgebruikondiepgrondwater RIV2 n.v.t. n.v.t.HoofdwatersysteemPrinsesIreneSluisKWA HWS1 n.v.t. n.v.t.OpstellennieuwPeilbesluitIJsselmeer HWS2 n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.ImplementatiepeilbesluitIJsselmeer HWS3 n.v.t. n.v.t.OperationaliserenFlexibelPeilbeheer HWS4OnderzoekLangsdammen HWS5 n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.WaterbeschikbaarheidinhetHWS(Wabes) HWS6SlimWatermanagement HWS7Noordervaart HWS10WestNederlandUitbreidingKWA WN1OptimalisatiewatervoorzieningBrielseMeer,stap1 WN2KlimaatpilotZoetwaterfabriekDeGrooteLucht WN3ZuidwestelijkeDeltaRodeVaartdoorvoerWest-BrabantenZeeland ZWD1E1-FRESHEMZoet-zoutkartering ZWD2E2-GO-FRESHIIondergrondsewaterconservering ZWD3E4-OmgevingsaanpakMildeontzilting ZWD4E5-DeltaDrip ZWD6E6-Zoutmanagementinzoektochtnaarzouttoleranteaardappel ZWD5E7-Meerfruitmetminderwater ZWD7E10-VerkenningGebiedsfreshmaker ZWD9E11-VerkenningWaterhouderijWalcheren ZWD8

gereed akkoord meerinfonodig(financieringakkoord,mits...) vooralsnogniettebeoordelen

141

4.5 Overzicht geraamde kosten zoetwatermaatregelen

per regio

Indeprojectbeschrijvingenzijnjaarreeksenweergegeven

voordeverschillendezoetwatermaatregelenvoordeperiode

2015-2021(metdoorkijktotenmet2023).Daarbijzijnzowelde

totalekostenweergegevenalsdeverdelingtussenderegionale

bijdrageendebijdrageuithetDeltafonds.Tabel4.4geefteen

overzichtvandegerealiseerdebijdragenuithetDeltafondsin

2015totenmet2018(totaalenperzoetwaterregioenhoofd-

watersysteem)envandetotalegeraamdekostenvanmaat-

regelenvoordejaren2019-2021(envoorsommigeregio’s

totenmet2023).Hierbijisonderscheidgemaaktnaartotale

kosten,bijdragevanderegioenbijdrageuithetDeltafonds.

Detabellen4.5totenmet4.10geveneenoverzichtvande

gerealiseerde bijdragenuithetDeltafondsin2015totenmet2018

endegeraamde kostenvoordejaren2019-2021(envoorsommige

regio’stotenmet2023)perzoetwaterregio(eerstedeel)enper

maatregel(tweededeel).Hierbijisonderscheidgemaaktnaar

totalekosten,bijdragevanderegioenbijdrageuithet

Deltafonds.

OverzichtInvesteringsprogrammaDeltaprogrammaZoetwaterTOTAAL2015-20212022-2023(incl.btw,in€)

BijdrageRegio 254.785.236 252.159.198 2.626.038

BijdrageDeltafonds 152.135.402 126.421.940 25.893.462

DeltafondsenRegio 407.100.638 378.581.138 28.519.500

RisicoreserveringDeltafonds 6.684.598 6.684.598

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Totaal

OverzichtInvesteringsprogrammatotaalregionaalsysteemenhoofdwatersysteem(incl.btw,in€)BijdrageRegio 4.361.710 24.615.286 34.020.063 34.854.896 51.486.853 54.764.958 48.055.433 1.473.019 1.153.019 254.785.236

BijdrageDeltafonds 1.463.802 9.589.068 12.008.032 14.120.881 30.186.732 32.339.372 26.714.054 17.962.231 7.931.231 152.315.402

DeltafondsenRegio 5.825.512 34.204.354 46.028.095 48.975.776 81.673.584 87.104.329 74.769.487 19.435.250 9.084.250 407.100.638

Overzichtperregio(incl.btw,in€)

InvesteringsprogrammaHoofdwatersysteemBijdrageDeltafonds 198.000 1.499.000 1.579.000 2.927.000 6.694.000 5.714.000 2.531.000 - - 21.142.000

InvesteringsprogrammaIJsselmeergebiedBijdrageRegio 105.588 865.362 892.316 1.645.715 1.552.172 4.011.377 2.240.935 1.473.019 1.153.019 13.939.503

BijdrageDeltafonds 107.802 461.405 250.629 394.131 2.021.082 4.159.822 3.270.219 2.962,231 2.831.231 16.458.552

DeltafondsenRegio 213.390 1.326.767 1.142.945 2.039.846 3.573.254 8.171.199 5.511.154 4.435.250 3.984.250 30.398.055

InvesteringsprogrammaHogeZandgrondenBijdrageRegio 181.500 19.435.000 29.115.000 29.106.667 38.786.667 38.786.667 40.320.000 - - 195.731.500

BijdrageDeltafonds 50.500 6.015.000 9.060.000 9.035.000 11.980.000 11.980.000 11.980.000 - - 60.100.500

Totaalgeprogrammeerd 232.000 25.450.000 38.175.000 38.141.667 50.766.667 50.766.667 52.300.000 - - 255.832.000

Ambitie regionaal bod 232.000 29.000.000 44.100.000 44.066.667 57.766.667 57.766.667 57.700.000 - - 290.632.000

InvesteringsprogrammaWestNederlandBijdrageRegio 3.600.000 3.900.000 3.878.000 3.500.000 4.425.000 3.925.000 4.350.000 27.578.000

BijdrageDeltafonds 500.000 950.000 950.000 1.600.000 3.975.000 4.475.000 7.950.000 15.000.000 5.100.000 40.500.000


InvesteringsprogrammaRivierengebiedBijdrageRegio - 25.002 25.000 220.000 340.000 345.000 244.998 - - 1.200.000

BijdrageDeltafonds - 83.333 83.333 83.333 133.333 133.333 83.335 - - 600.000

DeltafondsenRegio - 108.335 108.333 303.333 473.333 478.333 328.333 - - 1.800.000

InvesteringsprogrammaZuidwestelijkeDeltaBijdrageRegio 474.622 389.922 109.747 382.514 6.383.014 7.696.914 899.500 - - 16.336.233

BijdrageDeltafonds* 607.500 580.330 85.070 81.417 5.383.317 5.877.217 899.500 - - 13.514.350

DeltafondsenRegio 1.082.122 970.252 194.817 463.931 11.766.331 13.574.131 1.799.000 - - 29.850.583

Tabel4.4BijdrageDeltafonds(standvanzakenapril2019)engeraamdekostenzoetwatermaatregelen2015-2021overalleregio’s

142

143

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Totaal

OverzichtWestNederland(incl.btw,in€)

BijdrageRegio 3.600.000 3.900.000 3.878.000 3.500.000 4.425.000 3.925.000 4.350.000 - - 27.578.000

BijdrageDeltafonds 500.000 950.000 950.000 1.600.000 3.975.000 4.475.000 7.950.000 15.000.000 5.100.000 40.500.000


Overzichtpermaatregel(incl.btw,in€)

KleinschaligeWateraanvoerWestNederland(KWa)

BijdrageRegio - - - - - - - - - -

BijdrageDeltafonds 500.000 700.000 700.000 1.600.000 3.300.000 3.800.000 660.000 15.000.000 5.100.000 37.300.000

DeltafondsenRegio 500.000 700.000 700.000 1.600.000 3.300.000 3.800.000 660.000 15.000.000 5.100.000 37.300.000

OptimalisatiewatervoorzieningBrielseMeer,stap1

BijdrageRegio - - - - 425.000 425.000 850.000 - - 1.700.000

BijdrageDeltafonds - - - - 675.000 675.000 1.350.000 - - 2.700.000

DeltafondsenRegio - - - - 1.100.000 1.100.000 2.200.000 - - 4.400.000

KlimaatpilotZoetwaterfabriekDeGrooteLucht

BijdrageRegio 100.000 400.000 378.000 - - - - - - 878.000

BijdrageDeltafonds - 250.000 250.000 - - - - - - 500.000

DeltafondsenRegio 100.000 650.000 628.000 - - - - - - 1.378.000

Overigemaatregelenregionaalwatersysteem

BijdrageRegio* 3.500.000 3.500.000 3.500.000 3.500.000 4.000.000 3.500.000 3.500.000 25.000.000

*Hetbetrefthierenkeldepubliekemiddelen.Investeringenvansector(landbouwendrinkwater)staannietindezetabel.

Tabel4.5BijdrageDeltafonds(standvanzakenapril2019)engeraamdekostenzoetwatermaatregelen2015-2021WestNederland

144

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Totaal

OverzichtIJsselmeergebied(incl.btw,in€)

BijdrageRegio 105.588 865.362 892.316 1.645.715 1.552.172 4.011.377 2.240.935 1.473.019 1.153.019 13.939.503

BijdrageDeltafonds 107.802 461.405 250.629 394.131 2.021.082 4.159.822 3.270.219 2.962.231 2.831.231 16.458.552

DeltafondsenRegio 213.390 1.326.767 1.142.945 2.039.846 3.573.254 8.171.199 5.511.154 4.435.250 3.984.250 30.398.055

Tabel4.6BijdrageDeltafonds(standvanzakenapril2019)engeraamdekostenzoetwatermaatregelen2015-2021IJsselmeergebied


ProjectprogrammaHogereGrondenregioNoord

BijdrageRegio 52.500 145.500 142.000 413.430 944.330 2.472.440 820.000 320.000 - 5.310.200

BijdrageDeltafonds 47.350 92.055 56.750 53.320 203.020 232.605 181.000 131.000 - 997.100

DeltafondsenRegio 99.850 237.555 198.750 466.750 1.147.350 2.705.045 1.001.000 451.000 - 6.307.300

Natuurlijke inrichting Dwarsdiepgebied

Bijdrage Regio 43.000 61.000 42.000 42.000 281.000 7.000 323.000 320.000 320.000 1.432.000

Bijdrage Deltafonds 25.000 17.000 17.000 116.000 131.000 133.000 131.000 131.000 570.000

Klimaatbestendig stroomgebied Drentse Aa

Bijdrage Regio 9.500 9.500 - 239.000 650.000 2.137.000 500.000 - - 3.545.000

Bijdrage Deltafonds 12.000 25.000 - - 50.000 63.000 50.000 - - 200.000

Optimalisatie inlaten Bijdrage Regio - - - 32.430 13.330 12.440 - - - 58.200

Bijdrage Deltafonds - 6.705 4.400 970 1.670 1.255 - - - 15.000

Gebiedsontwikkeling de DulfMersken (Nijbeets)

Bijdrage Regio - 75.000 100.000 100.000 - - - - - 275.000

Bijdrage Deltafonds 35.350 35.350 35.350 35.350 35.350 35.350 - - - 212.100

ProeftuinIJsselmeergebied

BijdrageRegio 53.088 719.862 750.316 1.232.285 332.918 385.918 267.916 - - 3.743.303

BijdrageDeltafonds - 369.350 193.879 340.811 142.986 95.986 57.988 - - 1.201.000

DeltafondsenRegio 53.088 1.089.212 944.195 1.573.096 475.904 481.904 325.904 - - 4.943.303

Spaarwater Bijdrage Regio 647.972 592.322 583.367 1.823.661

Bijdrage Deltafonds 322.350 188.825 188.825 700.000

Gouden Gronden Bijdrage Regio (o.a. POP3) 17.588 36.390 48.994 309.918 309.918 309.918 309.916 1.342.642

Bijdrage Deltafonds 22.000 5.054 15.986 15.986 15.986 15.988 91.000

Proeftuin Hunze en Aa’s

Bijdrage Regio 35.500 35.500 89.000 200.000 (21.000) 3.000 (42.000) 300.000

Bijdrage Deltafonds 25.000 36.000 57.000 40.000 42.000 200.000

Proeftuin Wetterskip Fryslan (3 projecten)

Bijdrage Regio 20.000 139.000 44.000 73.000 276.000


MaatregelenFrieseIJsselmeerkust

Bijdrage Regio 274.924 1.153.019 1.153.019 1.153.019 1.153.019 4.887.000

Bijdrage Deltafonds 675.076 2.831.231 2.831.231 2.831.231 2.831.231 12.000.000

Robuustenat.oeversIJsselmeer-gebied(1efase)

Bijdrage Deltafonds 60.452 1.000.000 1.000.000 200.000 2.260.453

145

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Totaal

OverzichtHogeZandgronden(incl.btw,in€)

BijdrageRegio 181.500 19.435.000 29.115.000 29.106.667 38.786.667 38.786.667 40.320.000 195.731.500

BijdrageDeltafonds 50.500 6.015.000 9.060.000 9.035.000 11.980.000 11.980.000 11.980.000 60.100.500

Totaalgeprogrammeerd 232.000 25.450.000 38.175.000 38.141.667 50.766.667 50.766.667 52.300.000 255.832.000

Ambitie regionaal bod 232.000 29.000.000 44.100.000 44.066.667 57.766.667 57.766.667 57.700.000 290.632.000


Uitvoerings-programmaHogeZand-gronden,RegioZuid

BijdrageRegio - 10.630.000 15.945.000 15.945.000 21.260.000 21.260.000 21.260.000 106.300.000

BijdrageDeltafonds - 3.290.000 4.935.000 4.935.000 6.580.000 6.580.000 6.580.000 32.900.000

Totaalgeprogrammeerd - 13.920.000 20.880.000 20.880.000 27.840.000 27.840.000 27.840.000 139.200.000

Ambitie regionaal bod 15.900.000 24.000.000 24.000.000 31.700.000 31.700.000 31.700.000 159.000.000

Klimaatpilot:Zuidsubirrigatie

BijdrageRegio - 75.000 75.000 66.667 66.667 66.667 - 350.000

BijdrageDeltafonds(NL) - - 25.000 - - - - 25.000

BijdrageDeltafonds(LI) - 25.000 - - - - - 25.000

DeltafondsenRegio - 100.000 100.000 66.667 66.667 66.667 - 400.000

Uitvoerings-programmaHogeZand-gronden,RegioOost

BijdrageRegio - 8.730.000 13.095.000 13.095.000 17.460.000 17.460.000 19.060.000 88.900.000

BijdrageDeltafonds - 2.700.000 4.100.000 4.100.000 5.400.000 5.400.000 5.400.000 27.100.000

Totaalgeprogrammeerd - 11.430.000 17.195.000 17.195.000 22.860.000 22.860.000 24.460.000 116.000.000

Ambitie regionaal bod - 13.000.000 20.000.000 20.000.000 26.000.000 26.000.000 26.000.000 131.000.000

Klimaatpilot:Oost1:subinfiltratieeffluent

BijdrageRegio 67.500 - - - - - - 67.500

BijdrageDeltafonds 22.500 - - - - - - 22.500

DeltafondsenRegio 90.000 - - - - - - 90.000

Klimaatpilot:Oost2:slimmestuw

BijdrageRegio 31.500 - - - - - - 31.500


DeltafondsenRegio 42.000 - - - - - - 42.000

Klimaatpilot:Oost3waterverdeling

BijdrageRegio 82.500 - - - - - - 82.500


KostenRijkenRegio 100.000 - - - - - - 100.000

Tabel4.7BijdrageDeltafonds(standvanzakenapril2019)engeraamdekostenzoetwatermaatregelen2015-2021HogeZandgronden

146

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Totaal

InvesteringsprogrammaZuidwestelijkeDelta(incl.btw,in€)

BijdrageRegio 402.710 474.622 389.922 109.747 382.514 6.383.014 7.696.914 899.500 16.336.233

BijdrageDeltafonds - 607.500 580.330 85.070 81.417 5.383.317 5.877.217 899.500 13.514.350

DeltafondsenRegio 402.710 1.082.122 970.252 194.817 463.931 11.766.331 13.574.131 1.799.000 29.850.583


RoodeVaartdoorvoerWest-BrabantenZeeland

BijdrageRegio - 37.500 37.500 - - 4.698.600 6.248.600 50.000 11.072.200

BijdrageDeltafonds - 37.500 37.500 - - 4.100.000 4.800.000 50.000 9.025.000

DeltafondsenRegio - 75.000 75.000 - - 8.798.600 11.048.600 100.000 20.097.200

A Opstarten gebiedsproces

Bijdrage Regio - - - - - 50.000 50.000 50.000 150.000

Bijdrage Deltafonds - - - - - 50.000 50.000 50.000 150.000

Deltafonds en Regio - - - - - 100.000 100.000 100.000 300.000

B Inlaatvoorziening Roode Vaart

Bijdrage Regio - - - - - 500.000 2.050.000 2.550.000

Bijdrage Deltafonds - - - - - 500.000 2.050.000 2.550.000

Deltafonds en Regio - - - - - 1.000.000 4.100.000 5.100.00

C Tegenvaller Roode Vaart in Zevenbergen

Bijdrage Regio - - - - - 4.148.600 4.148.600 8.297.200

Bijdrage Deltafonds - - - - - 2.700.000 2.700.000 5.400.000

Deltafonds en Regio - - - - - 6.848.600 6.848.600 13.697.200

D Reeds besteed/geprogrammeerd

Bijdrage Regio 37.500 37.500 75.000


Deltafonds en Regio 75.000 75.000 850.000 1.000.000

Maatregelenrobuustregionaalwatersysteem

BijdrageRegio - - - - - 530.000 425.000 450.000 1.405.000

BijdrageDeltafonds - - - - - 530.000 425.000 450.000 1.405.000

DeltafondsenRegio - - - - - 1.060.000 850.000 900.000 2.810.000

A Krekenvisie WestBrabant

Bijdrage Regio - - - - - 400.000 400.000 450.000 1.250.000

Bijdrage Deltafonds - - - - - 400.000 400.000 450.000 1.250.000

Deltafonds en Regio - - - - - 800.000 800.000 900.000 2.500.000

B Herijking uitkomsten ‘Water uit de Wal’

Bijdrage Regio - - - - - - 25.000 25.000

Bijdrage Deltafonds - - - - - - 25.000 25.000

Deltafonds en Regio - - - - - - 50.000 50.000

C Inzet effluent RWZI NieuwVossemeer

Bijdrage Regio - - - - - 130.000 - 130.000

Bijdrage Deltafonds - - - - - 130.000 - 130.000

Deltafonds en Regio - - - - - 260.000 - 260.000

ProeftuinZoetwater BijdrageRegio 402.710 437.122 352.422 109.747 475.000 475.000 395.000 - 2.647.001

BijdrageDeltafonds - 570.000 542.830 85.070 75.000 152.100 75.000 - 1.500.000

DeltafondsenRegio 402.710 1.007.122 895.252 194.817 550.000 627.100 470.000 - 4.147.001

Tabel4.8BijdrageDeltafonds(standvanzakenapril2019)engeraamdekostenzoetwatermaatregelen2015-2021ZuidwestelijkeDelta

147

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Totaal


E1 FRESHEM Zoetzoutkartering

Bijdrage Regio 319.310 227.550 161.000 30.250 738.110Bijdrage Deltafonds 375.100 363.000 738.100

Deltafonds en Regio 319.310 602.650 524.000 30.250 1.476.210

E2 GOFRESH II ondergrondse waterconservering

Bijdrage Regio 83.400 61.347 91.597 79.497 315.841Bijdrage Deltafonds 64.825 80.005 85.070 229.900

Deltafonds en Regio 83.400 126.172 171.602 164.567 545.741

E3 Waterconservering in oppervlaktewater

Bijdrage Regio

Bijdrage Deltafonds

Deltafonds en Regio -

E4 Omgevingsaanpak pilot onderzoek Wet land Milde ontzilting

Bijdrage Regio 78.650 396.900 320.800 149.500 945.850Bijdrage Deltafonds 60.500 396.900 320.800 149.500 927.700

Deltafonds en Regio 139.150 793.800 641.600 299.000 1.873.550

E5 DeltaDrip Bijdrage Regio 75.000 200.000 125.000 400.000Bijdrage Deltafonds 25.000 50.000 25.000 100.000

Deltafonds en Regio 100.000 250.000 150.000 500.000

E6 Zoutmanagement in zoektocht naar zout tolerantie aardappel

Bijdrage Regio 69.575 69.575 139.150Bijdrage Deltafonds 69.575 69.575 139.150

Deltafonds en Regio 139.150 139.150 278.300

E7 Meer fruit met minder water

Bijdrage Regio (o.a. POP3) 107.514 107.514 107.514 322.542Bijdrage Deltafonds 31.417 31.417 31.417 94.250


E8 Ontkrachten zoutmytes

Bijdrage Regio (o.a. POP3) Bijdrage Deltafonds

Deltafonds en Regio

E9 Switch naar zoute teelt

Bijdrage Regio (o.a. POP3) Bijdrage Deltafonds

Deltafonds en Regio

E10 Verkenning Gebieds freshmaker

Bijdrage Regio 30.250 30.250Bijdrage Deltafonds 30.250 30.250

Deltafonds en Regio 60.500 60.500

E11 Verkenning Waterhouderij Walcheren



E12 Drainstore Bijdrage Regio (o.a. POP3) 61.938 61.938 123.875Bijdrage Deltafonds 61.938 61.938 123.875

Deltafonds en Regio 123.875 123.875 247.750

Extra middelen voor de Proeftuin Zoetwater


Deltafonds en Regio 376.125 376.125 500.000 1.252.250

Vervolgtabel4.8

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Totaal

OverzichtWestNederland(incl.btw,in€)

BijdrageRegio - 25.002 25.000 220.000 340.000 345.000 244.998 1.200.000

BijdrageDeltafonds - 83.333 83.333 83.333 133.333 133.333 83.335 600.000

DeltafondsRijken - 108.335 108.333 303.333 473.333 478.333 328.333 1.800.000


StartmaatregelenRivierengebiedZuid

BijdrageRegio - 25.002 25.000 220.000 240.000 245.000 244.998 1.000.000


DeltafondsRijken - 108.333 108.333 303.333 323.333 328.333 328.333 1.500.000

Klimaatpilot:Duurzaamgebruikondiepgrondwater

BijdrageRegio - - - - 100.000 100.000 - 200.000

BijdrageDeltafonds - - - - 50.000 50.000 - 100.000

DeltafondsenRegio - - - - 150.000 150.000 - 300.000

Tabel4.9BijdrageDeltafonds(standvanzakenapril2019)engeraamdekostenzoetwatermaatregelen2015-2021Rivierengebied

148

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Totaal

Tabel4.10BijdrageDeltafonds(standvanzakenapril2019)engeraamdekostenzoetwatermaatregelen2015-2021Hoofdwatersysteem

149

OverzichtHoofdwatersysteem(incl.btw,in€)

BijdrageDeltafonds 198.000 1.499.000 1.590.000 2.927.000 6.694.000 5.714.000 2.531.000 21.142.000


Irenesluis(KWa+inHWS)

BijdrageDeltafonds - 100.000 100.000 100.000 - - - 300.000

NieuwPeilbesluitIJsselmeergebied

BijdrageDeltafonds 153.000 467.000 309.000 371.000 - - - 1.300.000

ImplementatiepeilbesluitRWS

BijdrageDeltafonds - - - - 1.000.000 1.000.000 1.400.000 3.400.000

OperationaliserenFlexibelPeilbeheer


OnderzoekMaas-Waalkanaal/langsdammen

BijdrageDeltafonds - - - - - 50.000 50.000 100.000

Waterbeschikbaar-heidinhetHoofdwatersysteem

BijdrageDeltafonds - 255.000 300.000 275.000 275.000 95.000 - 1.200.000

SlimWatermanagement

BijdrageDeltafonds 45.000 597.000 710.000 781.000 914.000 914.000 951.000 4.912.000

Noordervaart HWVN - - 400.000 - - 3.050.000 - 3.450.000

BijdrageDeltafonds - - - 1.100.000 4.350.000 3.550.000 - 9.000.000

150

Tabel5.1JaarprogrammaDeltaprogrammaZoetwater2019-2020(landelijkemijlpalenenactiviteiten)

2019 2020sept okt nov dec jan febr mrt apr mei juni juli aug

1 (Bestuurlijke)bijeenkomsten

Werksessie WS WS WS WS WS WS WS WS WS WS

OFL OFL

BestuurlijkPlatformZoetwater BPZ BPZ BPZ BPZ

Congres congres

StuurgroepDeltaprogramma/SGWater SGDP SGWater SGWater SGDP SGDP

2 Deltaplan

Opstellenjaarlijkseprogrammering(voorbereidingbegrotingDeltafonds)

concept2019 def2019

Opstellenjaarl.voortgangsrapportage concept definitief

Mijlpalenmaatregelenenpilotsfase1 Ziehiervoortabelmetregionalemijlpalen

OpstellenDeltaplanfase2 ZiehiervoordeRoutekaartZoetwater

3 Waterbeschikbaarheid

Coördinatie ijkmoment CoP

Uitwerkingnationaal ijkmoment

Uitwerkingregionaal ijkmoment

4 Kennis&Strategie

Opstellenkennisagenda/onderzoeksplan kennisdag kennisdag

Uitvoeren/coördinerenvanonderzoek continu

Beherenzoetwaterstrategie adhocindienaandeorde

Knelpuntenanalyse2.0

sept okt nov dec jan febr mrt apr mei juni juli aug

151

5.1 Inleiding

DithoofdstukbeschrijftophoofdlijnenhetJaarprogramma

Zoetwater2019-2020.Eerstwordtingegaanopdebelangrijkste

landelijkemijlpalenenactiviteiten(paragraaf5.2).Vervolgens

wordendebelangrijkstemijlpalenenactiviteiteninde

zoetwaterregio’sbeschreven(paragraaf5.3).

5.2 Jaarprogramma 2019 – 2020

Tabel5.1geefthetJaarprogrammaZoetwaterophoofdlijnen

weer,waarbijdelandelijkeoverleggenenactiviteitenzijn

opgenomen.Indetabeliseenindelinggemaaktinvier

categorieën:

1 (Bestuurlijke)overleggenin2019-2020.

2 ActiviteitenDeltaplanZoetwater.

3 ActiviteitenWaterbeschikbaarheid.

4 ActiviteitenspoorKennisenStrategie.

Aandehandvandezeviercategorieënvolgtnadetabeleen

toelichtingophetjaarprogramma.

5.2.1 (Bestuurlijke) overleggen

Allereerstgeefttabel5.1inzichtindebelangrijkste(bestuurlijke)

overleggenin2019-2020:bijeenkomstenvanhetBPZende

StuurgroepDeltaprogramma(SGDP),hetDeltacongresmeteen

parallelsessieoverdroogteenverziltingendemomentenvan

afstemmingmetbetrokkenpartijenviahetOverlegorgaan

FysiekeLeefomgeving(OFL).Ookdemaandelijksewerksessies

zijnindetabelopgenomen.

5.2.2 Deltaplan Zoetwater

InhetDeltaplanZoetwaterstaatwaterinderegiogebeurt,

maarookwateropnationaalniveaugeorganiseerdwordt.

In2020zalwederomeenvoortgangsrapportage(over2019)

wordenopgesteld.Hierbijwordtookdeprogrammeringvan

maatregelengeactualiseerd.Vooreenaantalmaatregelenen

klimaatpilotszijnerindekomendejarenmijlpalenbenoemd.

Deresultatenvandezemaatregelenenklimaatpilotsworden

gedeeldbinnendezoetwater-community,onderandereviade

kennisdagen.

5.2.3 Waterbeschikbaarheid

Rijkenregio’scontinuerendegebiedsuitwerkingvanwater-

beschikbaarheidvoordeurgentegebieden,zodatdeuitwerking

hiervanconformdeDeltabeslissingin2021gereedis.Gebieds-

uitwerkingenvoorniet-urgentegebiedenlopendoorna2021.

Medeopbasisvandegeactualiseerdeknelpuntenanalyses

wordenambitiesenmogelijkemaatregelenverkend.Inde

gebiedsgerichteuitwerkingwordtactieveaansluitinggezocht

bijanderegebiedsprocessen,onderanderevoorwateroverlast

enruimtelijkeadaptatie.Hettijdpadwordtdaardoor

afhankelijkvanandereprocessen,maardeintegraliteit

biedtsynergieensluitaanbijdewensenvangebruikers.

5 Vooruitblik 2019 – 2020

152152

5.2.4 Kennis en Strategie

Kennisagenda

Netalsvoorgaandejarenisin2018dekennisagendazoetwater

geüpdatet.Dezekennisagendabevateenactuelestandvan

zakenvanallelopendeenafgerondeonderzoeken.Tevens

zijnbeschrijvingenopgenomenvannieuwonderzoekeneen

selectievanregionaleonderzoeken.DeKennisagenda2019

bouwtvoortopdeonderzoeksthema’svanvoorgaandejaren,

zodatookditjaarweereenaantalstappenwordtgezetom

kennishiatenintevullen.Hetgaatomdevolgendethema’s:

1 (Water)systeemkennis.

2 Hydrologischmodelinstrumentarium.

3 Economischmodelinstrumentarium.

4 Hydrologischeeneconomischeeffectiviteitvan(regionale)

maatregelen.

5 Adaptiefdeltamanagement.

6 Governance.

Dethema’swordenin2019aangevuldopbasisvannieuwe

kennisvragendiededroogtevandezomervan2018naarvoren

heeftgebracht.DeKennisdagZoetwatervannovember2018

stonddaarominhettekenvandedroogtevan2018.Het

opstellenvandeKennisagenda2019gebeurtookinnauwe

samenhangmetdevragendiedeBeleidstafelDroogteheeft

geformuleerd.Dezebeleidstafelisopgerichtomdevragendie

dezomervan2018aanhetlichtheeftgebrachtvanuitgezamen-

lijkoverzichttebenoemenentebeleggenbijdejuistegremia.

VoordelangetermijnvragenishetDeltaprogrammametde

verschillendedeelprogramma’shiervoorhetaangewezen

gremium.In2019wordtdaaromeencrosscheckgedaantussen

vragenvandebeleidstafelendeinhoudvandebestaande

kennisagendazoetwater.

Beheer zoetwaterstrategie

Voordemiddellange(2028-2050)enlangetermijn(2050-2100)

zijnmogelijkemaatregelenopgenomenindeadaptatiepaden

bijdevoorkeursstrategieën(zieDP2015,figuren5,8,10,11en14).

Hierbijiseenadaptieveaanpakhetuitgangspunt:dedaad-

werkelijkeuitvoeringvandezemaatregelenenhetmoment

vanuitvoeringhangenafvantoekomstigeontwikkelingen.

DooruitvoeringvanDeltaprogrammaZoetwater(DPZW)-

maatregelenfase1endooringrepenvanderdenveranderthet

zoetwatersysteeminNederland.Deinzichteninklimaat-en

sociaaleconomischeontwikkelingengaanookdoor.Daarom

ishetnodigdezoetwateropgaveendevoorkeursstrategiezoet-

water,zoalsdieinfase1vanhetDeltaprogrammageformuleerd

zijn,periodiekteherijken.Erzijnmeerderetrajecteningang

gezetdiehiervoorbelangrijkeinformatieaanleveren.

• Knelpuntenanalyse zoetwater. Hierinwordenmethodischop

basisvanhetNationaalWatermodelendeontwikkelde

economischeeffectmodulendeveranderingeninhet

watersysteemendenieuweinzichteninklimaat-en

sociaaleconomischeontwikkelingeninkaartgebracht.

• Meten, Weten, Handelen.InhetDeltaprogrammaisgekozen

vooreenadaptieveaanpak.Afhankelijkvanontwikkelingen

152

153153

wordenkeuzesenplannenopnieuwbezieneneventueel

bijgesteld.Omditprocesteondersteunen,heeftdeDelta-

commissarisdeMeten,Weten,Handelen-systematiek(MWH)

ontwikkeldomdevoortgangvanhetDeltaprogrammain

relatietot(klimaat)ontwikkelingentemonitoren.

• InhetkadervanMWHisafgesprokenomiederezesjaar

deDeltabeslissingenenvoorkeursstrategieën(DP2015)

systematischteherijken.Hetdoeliszorgvuldigtechecken

ofexterneeninterneontwikkelingenhetnodigmakenom

deDeltabeslissingenenstrategieënaantepassenen,voor

zovervantoepassing,hiervoorvoorstellentedoen.Als

resultaatvandezesjaarlijkseherijkingwordtgezorgdvoor

eenup-to-datebeschrijvingvandeDeltabeslissingenen

voorkeursstrategieën:eennieuwe‘foto’,waarindeeerder

gemaakteaanpassingen(DP2016t/mDP2020)zijnverwerkt.

• VanuithetDeltaprogrammaZoetwaterwordtconcreeteen

bijdragegeleverdaanMWHviahetprojectAdaptief

DeltamanagementIndicatorenenDrempelwaarden.In2017

iseeneindversievandezehandreikingopgeleverd.Binnen

MWHheeftditalsinspiratiebrongediendvoorhetopstellen

vandemethodiekwaarperiodiekanticiperendbekeken

wordtoferdusdanigeexterneveranderingenzijndatde

koersvanhetDeltaprogrammabijgesteldmoetworden

(inrichtingoftempo).In2018heefthetDeltaprogramma

Zoetwatereenbijdragegeleverdaanhetgebruikvan

Bayesiaansestatistiekvoorhetsignalerendateenvolgende

stapinhetadaptatiepadgezetmoetworden.

• Deltaprogrammabreedwordtnagedachtovereen

systematiekomhetdoelbereikvandeverschillende

deelprogramma’stevolgen.Hiermeekandevraag‘Zijnwe

opkoers?’(beter)beantwoordworden.VoorZoetwatergeldt

datergeenkwantitatief,maareenkwalitatiefeinddoelis.Bij

deuitwerkingvandewaterbeschikbaarheidwordenhet

kwalitatievehoofddoelendekwalitatievesubdoelenvoor

zoetwatervertaaldinconcreteactiviteitenenmaatregelen.

• Eenkwantitatieveuitwerkingisslechtsvooreendeelvanhet

watersysteemmogelijk,enpasvooreenbeperktdeel

beschikbaar:alleenvoorhethoofdwatersysteemen

sommigedelenvanderegionalewatersystemen.Opde

hogezandgrondengaathetvooralomgrondwater,daar

zijnkwantitatievegegevensvaaknietbeschikbaar.

• Tot2021legthetDeltaprogrammaZoetwaterdaarommede

defocusophetproceswaterbeschikbaarheid.Devraagof

hetprogrammanogopkoersis,betreftdanvooralproces-

elementenvanwaterbeschikbaarheid(stap1,2en3vande

dialoog).

• Destandvanzakenvoordieproceselementenwordt

–aanvullendopdeijkmomentenwaterbeschikbaarheidper

zoetwaterregio–opdekaartvanNederlandweergegeven.

DiekaartwordtjaarlijksbesprokeninhetBPZ.Alseen

proceselementineenregiovormheeftgekregen,voldoet

dat‘criterium’.Alsalleonderdelenvanhetproceswater-

beschikbaarheidnaartevredenheidvanbetrokkenpartners

zijningevuld,ishettotaledoelindieregiodusbereikt.

• Richting2021wordtopbasisvanmeerkwantitatieve

uitwerkingen(viamodelberekeningengemaaktvoorde

knelpuntenanalyse)bepaaldvoorwelkezoetwateraspecten

meerkwantitatievecriteriaafgesprokenkunnenwordenom

tebepalenofhetDeltaprogrammaZoetwateropkoersligt.

154

5.3 Mijlpalen en activiteiten regionale jaarprogramma’s

Debelangrijkstemijlpalenenactiviteitenvanderegionale

jaarprogramma’svoordeperiode2019-2020zijnopgenomenin

tabel5.2oppagina’s156/157.Detabelgeeftgeencompleet

overzicht,maarbevateenselectievandemeestprominente

gebeurtenissen.Hiervolgteenbeschrijvingvandebelangrijk-

stemijlpalenperregio.

West-Nederland

West-Nederlandwerktin2019toenaaronderbouwdekansrijke

maatregelenenvoertonderzoekenuitdiehiervoornodigzijn,

onderanderenaardehaalbaarheidvandiversealternatieve

aanvoerroutesenvangrootschaligepilotsombrakgrondwater

tebenuttenvoordezoetwatervoorziening.Lessenenervaringen

uitdedroogtevan2018wordenmeegenomenindevoor-

bereidingvankansrijkemaatregelen.DemaatregelOptimalisatie

BrielseMeergaatin2019vanplanuitwerkingnaarrealisatie-

fase.DerealisatievandemaatregeluitbreidingcapaciteitKWA

wordtuiteraardvoortgezet.

IJsselmeergebied

InmaartwordthetvisiedocumentvoorderegioIJsselmeer-

gebiedbestuurlijkvastgesteld.Hierinwordendeambitiesvan

deregiobeschreven.Ditvoorjaarwordtgewerktaaneen

pakketkansrijkemaatregelenvoordetweedefase.Ditjaar

zullenookactiviteitenwordenondernomentenaanzienvan

deleerpuntenvandedroogtewaarvanhetwaterverdelings-

vraagstukendeverziltingsbestrijdingdebelangrijkstezijn.

Ookkanditjaarhopelijkgestartwordenmethetonderzoek

FRESHEMnaardezoutgehaltenindebodemingrotedelenvan

deregioenmettweegroteprojecten(inNoord-Holland,

FrieslandenGroningen)diezijningediendbijhetWaddenfonds.

HogeZandgronden

InregioZuidisviermaalperjaarbestuurlijkoverleg.Inde

vergaderingvanmaartwordtgerapporteerdoverdevoortgang

vanhetwerkprogrammaDeltaplanHogeZandgronden.

Eenbelangrijkemijlpaalvoortransparantieinhetkadervan

waterbeschikbaarheidin2018isdestartvanhetopstellen

vaneenkansen-enknelpuntenkaartvanderegio.Naar

verwachtingwordtdezein2019opgeleverd.

RegioOostbereidthetmaatregelenprogrammavoordetweede

fasevoor.Deeersteopzetvandemaatregelenlijstvangemeenten

enwoningbouwcorporatiesisgereed.Dezeisopgestelddoor

enmeteenbredevertegenwoordigingvandeelnemersuitde

werkregio’sinRijn-Oost.Delijstsluitaanbijmaatregelendie

gemeentenkunnennemeninhetkadervanRuimtelijke

Adaptatie.Inhetvoorjaar2019vindtoverlegplaatsmetde

werkregio’s,onderandereoverdeonderbouwingvande

maatregelenendeafstemmingmetdeplanningvangemeente-

lijkemaatregelenophetgebiedvanRuimtelijkeAdaptatie.Ook

komtdandeopzetmaatregelenlijstfase2gereedvoorandere

deelnemers(provincies,waterschappen,landbouw,terrein-

155

beheerders,drinkwaterbedrijvenenmogelijkeanderepartijen).

Vervolgenswordtgecontroleerdofaanvullendemaatregelen

nodigzijn,opbasisvandeuitkomstenvandesynthese

droogte-evaluatie.Indezomer2019wordtdeconceptlijstmet

maatregelenfase2besprokenindekerndelegatieRBO.Opdat

momentkomtdemogelijkeverdelingvanDeltafondsmiddelen

aandeorde.Vervolgenswordteind2019delijstmetmaat-

regelenfase2vastgesteldinhetRBO.Dezelijstvormtdebasis

voorhetregionaalbodfase2.

Rivierengebied

In2019wordendeaanvoermodellenvoorVijfheerenlanden

enAlblasserwaardopgeleverd.In2020wordtgewerktaan

afrondingvandelaatstetweedeelgebiedenTieler-en

CulemborgerwaardenenBommelerwaard.Watbetreft

aquathermiebijhetaanvoergemaalinArnhem-Zuidzalin

deloopvan2019eengo/nogomomentplaatsvinden.De

stimuleringsregelingspaarzaameninnovatiefwatergebruik

zalvoorzowelhetzuidelijkealshetnoordelijkegebiedzijn

geëvalueerd.Deaanvoermodellengeveneenindicatievan

deknelpunteninhetwatersysteem.Zijkunnen,samenmet

deevaluatievandedroogtevan2018,wordengebruiktinde

eersteverkenningvanmogelijkemaatregelenrichtingfase2.


HetGebiedsoverlegZuidwestelijkeDeltakomtgemiddeldvijf

keerperjaarbijeen.Inditoverlegisdevoortganginhet

zoetwaterprogrammavastagendapunt.Infebruari2019neemt

hetgebiedsoverlegeenbesluitovereenaangepastpakket

metzoetwatermaatregelenvoordeperiode2019-2021.

Inmaart2019vindtereenbestuurlijkoverlegoverhetproject

RoodeVaartplaats,uitmondendineengo/no-gobesluit.

Volgensplanningwordtinhetnajaar(mogelijk)deBestuurs-

overeenkomstZoetwaterVolkerak-Zoommeergeactualiseerd.

156

Tabel5.2RegionalemijlpalenenactiviteitenDeltaprogrammaZoetwater2017/2018


West-Nederland

(Bestuurlijke)bijeenkomsten 13sept 8nov

MijlpalenDeltaplanZoetwater

Beeldvanmogelijke

maatregelen2efase

Startoptimalisatie

BrielseMeer

Beeldvankansrijke

maatregelen2efase

MijlpalenWaterbeschikbaarheid IJkmoment IJkmoment

MijlpalenKennis&Strategie

IJsselmeergebied

(Bestuurlijke)bijeenkomsten

IJsselmeer-top BOZIJG


Sturings-criteriaOFP

definitief

MijlpalenWaterbeschikbaarheid


HogeZandgronden(OostenZuid)


StuurgroepRBOM-DHZ

StuurgroepRBOM-DHZ

StuurgroepRBOM-DHZ

StuurgroepRBOM-DHZ

StuurgroepRBOM-DHZ

MijlpalenDeltaplanZoetwater(Oost)

RBO SymposiumZON RBO RBO

MijlpalenDeltaplanZoetwater(Zuid)

Voortgangs-rapportage

werk-programma

DHZ2018


Kansen-enknelpunten-

kaartWater-

beschik-baarheid


157


HogeZandgronden(OostenZuid)-vervolg

MijlpalenKennis&Strategie(OostenZuid)

Vaststellingbegroting2019incl.geactuali-

seerdeKennis-agenda(Zuid)

Vaststellingbegroting2020incl.geactuali-

seerdeKennis-agenda(Zuid)

ZuidwestelijkeDelta



Startuitvoering

RoodeVaart

BesluitVZM Zoetwater-voorziening

Startrealisatie

IZZS

AfrondingRoodeVaart



Rivierengebied



Water-beschik-baarheid

vanuithethoofdwater-

systeem


Toekenningstimulerings-

regelinggebruikers

Gono-gobeslissingaanvoer-gemaal

Arnhemmetwarmte-koude-winning


Aanvoer-modellen

deelgebied4en5

gereed


159

Bijlagen

1 Overzichtmogelijkemaatregelenvoorfase2

2 OverzichtbetrokkenenZoetwater

160

Bijlage 1 Overzicht mogelijke maatregelen voor fase 2 (versie 1 mei 2019)

West-Nederland

altijdgoedmaatregelen:kansrijkvoorFase2

Maatregel(groep) argumentatie/benodigdonderzoek

Factsheetopgesteldtbvanalyses

voorjaar2019?

RWS

Slimwatermanagementmaatregelen Vervolgopsuccessen1efase. nee

Provincies/Waterschappen

InlaatwerkKrommeRijn LostknelpuntinlaatKrommeRijnop;voor2028. ja

Nazuiverenenhergebruikeffluent(algemeen,WSHD,Delfland,HHSK)

Oa.vervolgoppilotzoetwaterfabriekDelfland. ja

Slimmerdoorspoelenzoutepolders Draagtbijaanbeperkenwatervraagenvergrotendoelmatigheid.

ja

Flexibelofdynamischpeilbeheer Draagtbijaanbeperkenwatervraag. ja

Pilotgrootschaligezoetwaterbergingondergrond(COASTAR) VervolgCOASTARuitfase1. ja

BrakwaterwinningentemmenbrakkekwelHorstermeer Innovatieenverminderingwatervraag. ja

Waterbeschikbaarheidenstresstesten Vervolgopsuccessen1efaseenafsprakenbinnenDPRA. nee

Gebruikers

Maatregelenbedrijfsniveauindustrie Draagtbijaanbeperkenwatervraag. nee

Maatregelenbedrijfsniveaulandbouw Draagtbijaanbeperkenwatervraag. ja

Inonderstaandetabelstaandekansrijkemaatregelenvoorhethoofdwatersysteem/RWS,regionaal

watersysteem/provincies&waterschappenenzoetwatergebruikers.Deinformatieisgebaseerdop:

• Hoofdwatersysteem,inclusiefdeaanvullingennavdezoetwatergebruikersmiddagvan28-03-2019en

onderaandetabellenperregiodeuitkomstvanhetstickerenopkansrijke/belangrijkemaatregelen;

• Regionaalwatersysteem,gebaseerdoplaatsteoverzicht18-02-2019(oogstzoetwater2-daagsen2018);

• Actualisatienaaraanleidingvanopgestuurdefactsheetsinapril2019.

161

Maatregelenmetpotentie,naderonderzoeknodig



voorjaar2019?

RWS

VergrotenafvoerHagestein(maatregel hoort ook bij Rivierengebied)

Verschillendeonderzoeksvragenrondomeffectiviteitenbeschikbaarheidvanbenodigdedebiet(onderzoekloopt).

OokonderzoeknodignaareffectopwaterstandWaal.Operationeelmakeninclusiefmonitoring.

nee

BeheermaatregelenbeperkenverziltingNieuweWaterweg

Verschillendeonderzoeksvragenrondomeffectiviteitvanmaatregelen.

nee


POAadaptieveoostelijkeaanvoer(‘AORTA’) Onderzoeknaarregionalebatenenmogelijkhedenoperationeleinzet.

ja

BijmengenbrakwaterHollandseIJsselGouda OnderzoeksvraagiseffectopzoutgehalteninboezemRijnlandenSchielandeneffectopfuncties-->praktijk2018.

ja

VerderoptimaliseringBrielseMeer Effectiviteitvanmaatregelenenbijdrageaanrobuustsysteemisonderzoeksvraag.

ja

DoorvoerLek-Schieland Effectiefvoorzoetwateraanvoer;uitvoerbaarheidquawerkenonduidelijk.

ja

OptimalisatieKWA ja

OptimaliseringwatersysteemOost-Flakkee ja

Slim(regionaal)waterbeheer ja

Gebruikers

Waterbesparinghuishoudelijkgebruik Inwelkematedraagtditbijaanoplossenknelpunt. ja

Acceptatiewatertekorten/zouterwater Effectiviteitgerelateerdaanschaalgrootteenkannietinelkeregio.Realisatieafhankelijkvanmedewerkingagrariërs.

Voorstel:zoutehotspotsbenuttenvoorrealisatiezoutenatuur/zouteteelten/aquacultuur.

ja

Functiewijziging/functiedifferentiatie/lokaalverplaatsenteelten

Effectiviteitisafhankelijkvanschaalgroottewaarophettoewordtgepast;grootschaliguitvoerenkosttijdengeld.

nee

AanvullingennavGebruikersmiddagHWS(nadertebepalenhoekansrijk):

• Veelinteresseinstrategiedynamischezoetwaterbuffers;• Oasenvoertverkenningenuitnaargebruikosmose,etc.;• Woningbouwopgave:belangrijkdatDPZWdeverbinding legtmetR.O.Waterbeschikbaarheidmeenemenbij nieuwbouwenrenovatie.

nee

162

Mogelijkemaatregelen,maarnognietkansrijkvoordekomendefase



voorjaar2019?

RWS

SluisindeNieuweWaterweg(inclusiefvarianten) Voorkomendefasenietrealistisch;uitvoeringalleenoplangetermijn(na2050)engekoppeldaanvervangingMaeslantkering

n.v.t.

Waterschappen/Provincies

POAgekoppeldaanmeerkierenHaringvliet RealisatieafhankelijkvaneffectenKier;effectennietvoor2022inzichtelijk.Voorstelisomhetonderzoekhiernaarwelvoorttezettenenuittebreiden.WatisheteffectopdewaterstandopdeWaalvoordescheepvaart?ZijnerronddeKierafsprakenmogelijkoverbenuttenruimte?Bijvoorbeeldinwelkesituatiesmeerspelingmogelijkis.

n.v.t.

KanaalMaarssen-Bodegraven Nietrealistischgezienhogeinvesteringeni.r.t.effectiviteit. n.v.t.

Tolhuisssluisroute Nietrealistischgezienhogeinvesteringeni.r.t.effectiviteit. n.v.t.

Grootschaligezoetwaterbergingondergrond(COASTAR)

Bevindtzichinpilotfase;noggeengrootschaligetoepassing2efaseDPZW.

n.v.t.

Grootschaligbrakwaterwinningdroogmakerijen Nietrealistischgezienhogeinvesteringeni.r.t.effectiviteit. n.v.t.

Aanleggescheidenwatersystemeninpolders Nietrealistischgezienhogeinvesteringeni.r.t.effectiviteit. n.v.t.

Alternatieveafvoerzoutekweldiepepolders Nietrealistischgezienhogeinvesteringeni.r.t.effectiviteit. n.v.t.

Gebruikers

Grootschaligverplaatsenteelten Geendraagvlak. n.v.t.

163

IJsselmeergebied

Mogelijkemaatregelen,kansrijkvoorFase2



voorjaar2019?

RWS

Beperkenexterneverzilting:anderbeheer• optimaliserenschutregimescheepvaartsluizenAfsluitdijk• optimaliserenbellenschermenscheepvaartsluizen Afsluitdijk• optimaliserenvisvriendelijkspuibeheer

nee

Beperkenexterneverzilting:aanpassensysteem• tegengaanzoutindringingbijschut-enspuisluizen Afsluitdijk• uitbreidingafvoercapaciteitzouthevelsdiepeputten Afsluitdijk

• VerkenningWieringerhoek.• Natuurlijkeoplossingenzoekeni.p.v.alleentechnische maatregelen.

nee

Beperkensysteemvreemdestoffen• tegengaanverontreinigendestoffenirtgebruiksfuncties (drinkwater,natuur,landbouw,etc.)

nee

Sturenopgebruik• Beleidontwikkelenvoor:hoeomgaanmetnieuwe(grote) watervragers(als;Nwzeesluis/groterennwkoelwater vraag-nwvisrivieren,blueenergy,getijdeenergie,etc.)

• Functievolgtwater.• Blueenergyhiernietvantoepassing,wordthierniet uitgebreid,maarinKatwijk.

nee

Optimaliserenwaterbeheer• Afsprakenmakenoverwelkegebiedenenwelkefuncties bediendwordenbijdreigendewatertekorten• Optimaliserenbeheer(doorspoelen)NZK/ARK. OptimaliserenbeheermiddelswaterviaIrenesluizen, Oranjesluizen,ZeesluisMuidenVia de Oranjesluis doorspoelen is niet effectief voor het ARK en NZK, beter bronmaatregelen.

• Heroverwegenverdringingsreeks? nee

andersverdelenbinnen:Binnenbestaandesysteem• voorkomenaanvoervanuitomliggenderegio’smet verhoogdechloridegehaltenaarhetMarkermeer• modelinstrumentariumstromingenverspreidingchloride inIJsselmeerenMarkermeer• monitoringssysteemkwaliteit• Benuttenmeekoppelkansen(projectenRWSenderden)

nee

164

Mogelijkemaatregelen,kansrijkvoorFase2(vervolg)



voorjaar2019?


Optimaliserendoorspoelen Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

RobuustwatersysteemNoord-Drenthet.b.v.Landbouw Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

Waterconserveringzandgronden Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

Hergebruikwateruitdewaterketen/watersysteemWaddeneilanden(AmelandenTerschelling)

Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

KlimaatbufferbinnenduinrandNoordKennemerland Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

HerinrichtingBeekdalLinde Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

BeekherstelHunze Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

BeekdalKoningsdiep Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

BeekdalDrentscheAa Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

HergebruikRWZIeffluentGamerwolde Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

Verziltingsbestrijdingsprogramma Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

UitbreidinginlaatvoorzieningIJsselmeerHoogland Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

Vergrotencapaciteitgemalennaardeoostelijkeregio’s Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

VerminderenzoutlekScheepvaartsluisDelfzijl Kansrijkemaatregelenprogramma’s ja

Optimalisereninlaten Kansrijkemaatregelenprojecten ja

Boerenmetenwater Kansrijkemaatregelenprojecten ja

ZoetopzoutLauwersmeer Kansrijkemaatregelenprojecten ja

PilotSeapcat Kansrijkemaatregelenonderzoek ja

OnderzoekAnti-verziltingsmaatregelenSluisHarlingen Kansrijkemaatregelenonderzoek ja

Freshem Kansrijkemaatregelenonderzoek ja

MaatregelenVeenweidegebiedWetterskipFryslan Kansrijkemaatregelenonderzoek ja

OnderzoekAnti-verziltingsmaatregeleninNoordelijkZeekleigebied

Kansrijkemaatregelenonderzoek ja

OnderzoekopslagZoetwatervoorindustrie Kansrijkemaatregelenonderzoek ja

165




voorjaar2019?

Gebruikers

CreëreneigenwaterbronLandbouw• wateropslagpercelen• vochtbufferwortelzonevergroten• bodemstructuurverbeterenterverbeteringzoetwaterlens• SpaarwatermaatregelenimplementerenStedelijk gebied• watervasthouden• Hittestressrobuust

Pilotsmoetenbrederwordenuitgerold. nee

ZuinigmetwaterLandbouw• efficiënterberegenen• peilgestuurdedrainage• drip-irrigatie• samengesteldepeilgestuurdedrainageIndustrie• watergebruikbeperken• hergebruikvanwater(circulaireeconomie), onderzoekcascaderingsmogelijkheden• onderzoekbrakwatertbvindustrie• functiesopgeschikteplekNatuur• laagwaterculturen

Beregenen:vergtonderzoek,maaruitrolopkortetermijnkan.Afspraakgewenstagrarischesectorenwaterschap.

Economischbeter“lasten”verdelen.

nee

allegebruiksfuncties• schadeaccepteren• procesdrinkwaterbereidinguitoppervlaktewater robuustermakeni.r.t.verzilting• subsidieregelingen• koppelendistributienetWestFrieslandaananderenetten• Inzichtinbatenvanwatervoorgebruiksfuncties

nee

166




voorjaar2019?

RWS

Grondwater:Aanvullengrondwateruitoppervlaktewaterhoofdwatersysteem(peilgestuurdeinfiltratie)

n.v.t.

Beperkenexterneverzilting:aanpassensysteem• uitbreidingafvoercapaciteitdmvpompenicmzouthevels diepeputtenafsluitdijk• tegengaanzoutindringingrichtingMarkermeer bijschutsluizen/vispassagesOranjesluizen

Ooknatuuroplossingenzoeken. n.v.t.

andersverdelenbinnen:binnenbestaandesysteem• aanpassenwaterverdelingNeder-Rijn/IJssel (stuwprogrammaDriel),tbvinlaatnaarderegiovanuit deIJsselenpeilopzetIJsselmeerinhetvoorjaarenzomer. NB:ditraaktookregio’sRivierengebiedenHoge Zandgronden• robuusteinrichting(engebruik)IJsselmeeri.r.t. vergrotenmargesflexibelpeilbeheer

WelingoederelatiemetN2000enKRW. n.v.t.


Aanvullengrondwateruitoppervlaktewaterregionaalwatersysteem(peilgestuurdeinfiltratie)

n.v.t.

GebruikenwaterMarkermeervoortegenhoudenzoutindringingHorstermeerpolder

Waternet n.v.t.

Accepteren“natuurlijke”verzilting(hotspot“zout-oase”)endaarbrakkenatuurontwikkelen

Natuurorganisatiessamenmetwaterschap. n.v.t.

Grondwater:anderbeheer• nuttigegrondwatervoorraadvergroten• onbenuttegrondwatervoorraadaanspreken• reserveren2e/3ewatervoerendpakketvoordrinkwater. Mogelijki.c.m.duurzamevisieondergrond

n.v.t.

andersverdelenbinnen:Binnenbestaandesysteemreallocatiegrotewatervragersmetongunstigeligging(waterverliezentijdenstransport)

n.v.t.

Optimaliserenwaterbeheer• nieuweslimmesluizen• achteroevers(PilotWieringermeerenKoopmanspolder) benoemen(?)waterzowelIJsselmeer/regio

n.v.t.

167

Mogelijkemaatregelen,maarnognietkansrijkvoordekomendefase(vervolg)



voorjaar2019?

Gebruikers

CreëreneigenwaterbronStedelijk gebied• aanvullengrondwateruitoppervlaktewater (peilgestuurdeinfiltratie)Industrie• wateropslagbodem

Eerstonderzoeknaareffectiviteit. n.v.t.

Zuinigmetwater-aanpassingLandbouw• aanpassenteelten• verplaatsenteelten

Betekenteerstbeleid“functievolgtwater”uitrollenenaansturen(taakwaterschappen).

n.v.t.

andersverdelenbinnen:binnenbestaandesysteem• Verplaatsengrotewatervragersmetongunstigeligging (waterverliezentijdenstransport)

GeldtvoorheelNederland. n.v.t.

allegebruiksfuncties• vergrotenvoorraadbekkensAndijk• Reserveren2e/3ewatervoerendpakketvoordrinkwater. Mogelijki.c.m.duurzamevisieondergrond

Iso.a.taakPWNenWaternet.VerkenningWieringerhoekuitvoeren:ookkijkennaaroptiebrakkerezonedaarversuszoeterezoneIJsselmeer.

n.v.t.

168


altijdgoedmaatregelen,kansrijkvoorFase2



voorjaar2019?

RWS

AlternatievezoetwatervoorzieningrondomVolkerak-Zoommeerbijeen(voorlopig)zoetVZM(iigtot2030).

Wasalonderdeelvanpakket2022-2028.Nieuwe/innovatievemaatregelen(o.a.aanlegverbeterdezoet-zoutscheidingKrammersluizen).

nee

ImplementerenSlimWaterManagementmaatregelen. Vervolgopinzichtenfase1. nee


Slimregionaalwaterbeheer Draagtbijaanbeperkenwatervraagenvergrotendoelmatigheid.

ja

Digitaliseringentransformatiewaterbeheer ja

HergebruikeffluentWestZeeuwsVlaanderen ja

HergebruikeffluentRWZIBath ja

HergebruikeffluentWSHD(10%regioZWD) ja

SlimmerdoorspoelenzoutepoldersTholen,SintPhilipsland,Reigerbergsepolder

Draagtbijaanbeperkenwatervraagenvergrotendoelmatigheid.

ja

Slimmerdoorspoelenzoutepolders(PAN:PrinsHendrik,Auvergne,Nieuw-Vossemeer)

Draagtbijaanbeperkenwatervraagenvergrotendoelmatigheid.

ja

UitrolProeftuinZoetWaterwaarintot2021onderzoekenwordenuitgevoerdnaareenmeerrobuustezoetwatersituatieingebiedenzonderzoetwateraanvoer.

Nuisalduidelijkdatdeoptiesvooreenverbeteringvandezoetwatersituatiesterkvariërennaargelangdeondergrond,bronwaterbeschikbaarheid,teeltetc.Vanaf2022zullendenieuweinzichtenwordenbenutvooropschalingvanmaat-regeleninderegio,waarbijdieopschalinghoogstwaarschijn-lijkdevormkrijgtvanveellokalemaatregeleni.p.v.weiniggrootschalige.Gedachtkanwordenaanwaterconserveringinverschillendevormen(Freshmaker,ActieveInfiltratie/Onttrekking,verdikkenregenwaterlenzen),maarzekerookaanverschillendewaterbesparendeopties(druppelirrigatie,zouttolerantereteelten,vochtcapaciteitsverbeteringbodem).

ja

Optimalisatievanwatersysteem ja

VervolguitvoerKrekenvisieWest-Brabant Robuusterregionaalwatersysteem.Beperkenwatervraaghoofwatersysteem.Wasalonderdeelvanpakket2022-2028.

ja

altijdgoedmaatregelen,kansrijkvoorFase2(vervolg)



voorjaar2019?

Gebruikvanexternewaterbronnen ja

KanaalMaarssen-Bodegraven Nietrealistischgezienhogeinvesteringeni.r.t.effectiviteit. ja

Ondergrondszoet/zoutmonitoring ja

Grondwatermodellering ja

Maatwerktoolbox ja

Uitbreidentoolbox ja

DoorvoerRoodeVaartnaarWestBrabant,TholenenSt.Philipsland(MaatregelD7)

ja

OptimalisatiewatersysteemOostflakkee IsookgenoemdindelijstvoorWest–Nederland. ja

VervolgmaatregelwatervoorzieningBrielseMeer ja

AlternatievezoetwatervoorzieningrondomVolkerak-ZoommeerbijeenzoutVZM(voordemiddellangetermijn,na2030).

HerijkingmaatregelenD4,D7enD8. nee

InlaatMarksluis OnderzoekengebruikMarksluisvoordoorspoelenMarkVliet-systeem.

nee

Uitwerkengebiedsregelingen.Samenmetgebruikersinrichten+beherenvangebiedommeerwaterteconserveren

Isonderdeelvanrobuusterregionaalwatersysteem.Staatofvaltmetgoedeafsprakentussenbeheerderengebruikersengebruikersonderling.Verlooptviameerderepilots.

nee

Ombouwenvanretenties/waterberging(overlast)naarintegralevoorzieningen(overlast+droogte)

Vraagtomextraruimteenanderbeheer(aanpassingen/extrabeheervoorzieningenalsstuwen).

nee

Waterbeschikbaarheidenstresstesten Vervolgopsuccessen1efaseenafsprakenbinnenDPRA. nee

169

170

altijdgoedmaatregelen,kansrijkvoorFase2(vervolg)



voorjaar2019?

Gebruikers

NazuiverenenhergebruikeffluentRWZI’sinZeelandenWest-Brabant(uitwerkenstrategieperzuiveringomoptermijnintekunnenzettenalsalternatievezoetwaterbron).

MaximaliserenhergebruikvanAWZIenRWZIeffluentdoorDow/Evides/Waterschapviacombinatieconstructedwetland–mildeontzilting–pilot2019–2021metbeoogdfullscale2022-2024

o.a.RWZIBathenTerneuzen,maarookdeafvalwater-stromenvangrotebedrijveninderegio,zoalsLambWestonMeijer,Coroose.d.

Tip:lerenvanervaringenenbusinesscaseChemelotlangsdeMaas!Tip2:lerenvanervaringenvanDow(Terneuzen)t.a.v.hergebruikeigenAWZIeffluent(sinds2001)envanTerneuzenRWZI(sinds2007)

nee

Maatregelenbedrijfsniveaulandbouw(o.a.uitrolervaringenProeftuinZoetwater).

Draagtbijaanbeperkenwatervraag(denkookaanparticipatiefmonitorenomdoorspoelingteoptimaliseren).

nee

Maatregelenbedrijfsniveauindustrie(naastinzettenophergebruikafvalwater).

Draagtbijaanbeperkenwatervraag. nee

HaalbaarheidsonderzoeknaargrootschaligeondergrondsezoetwateropslaginBraakman-Zuid(Zeeuws-Vlaanderen)-InterregFRESH4Cstbvindustrieenlandbouw.

nee

Verzamelenenhergebruikvanregenwatervanbedrijfsterreinenendirecteperiferie.

nee

Studienaaropwerkenvanvervuildeprocesstromen(aandebron)endirecthergebruik,omdaarmeeinternewaterfootprintteverkleinen(viaISPT,InterregenNWOprojecten).

nee

171

Maatregelenmetpotentie,naderonderzoeknodig



voorjaar2019?

RWS

Beteronderzoekdirecterelatiezoetwatervraaglandbouwenaanvoerviahoofdwatersysteem(HD-HV-VZM):strevennaareenrobuustsysteemengoedesamenwerking.

Samenonderzoeken:• efficiëntergebruikindelandbouw;• efficiëntergebruikbufferverwerkinghoofdwatersysteem (o.a.slimmerdoorspoelenHVenVZM,flexibelof dynamischpeilbeheerVZM),en;• onderzoekwelkematevanverziltingacceptabelis.

nee


- - -

Gebruikers

Functiewijzigingoffunctiedifferentiatie. Vraagiswelinhoeverreditrealiseerbaarisinperiode2022–2028.

nee

Waterbesparinghuishoudelijk. Vraaginwelkemateditbijdraagtaanoplossenknelpunt. nee

Acceptatiewatertekorten/zouterwater. Effectiviteitgerelateerdaanschaalgrootteenkannietinelkeregio.Realisatieafhankelijkvanagrariërs.

nee

Lokaalverplaatsenteelten. Effectiviteitisafhankelijkvanschaalgroottewaarophetwordttoegepast;grootschaliguitvoerenkosttijdengeld.Onderdeelruimtelijkspoor.

nee

172

Hoge Zandgronden Oost en Zuid




voorjaar2019?

RWS

Maatregelen Hoge Zandgronden Oost• BestendigenwateraanvoernaarTwentekanaal enregionaalsysteem

Verbeterenpompinstallatie,ondermeert.b.v.scheepvaartenoverigefuncties.Verkenningmogelijkhedennodig.Vraag:iszoetwaterbufferingbijTwentekanaalmogelijk?

Vraag:blijftdeafvoerverdelingonveranderd?MeeroverDrielisminderoverdeIJssel.Veranderingkaninvloedhebbenopmaatregelen.

nee

Maatregelen Hoge Zandgronden Zuid (zie ook Maas)• ExtrawateraanvoervanuitdeZuid-Willemsvaart.• Verkenningoptimalisatiebeheersluizenenpompen• Verkenningmogelijkhedencreërenbuffers• Verkenningnaardynamischpeilbeheer

VoordekortetermijnwillenwijdegrotewaterbehoeftevanafgelopenzomergraagdoorvertalennaareenextrawatervraagvanuitdeZuid-Willemsvaart.Toelichting:gaatommeerderem3/sviabestaandsysteemnaarAa(viaDeSchabbert)enDieze(viaPoeldonk).

nee


Waterlangzamerafvoerenengrondwatervoorraadaanvullen

S01Klimaatrobuusteinrichtingvanhetregionaaloppervlaktewatersysteem

Kansrijkemaatregelen,Sparen ja

S02Slotenengreppelsdempenofdrainageverwijderen Kansrijkemaatregelen,Sparen ja

S03Slotenengreppelsverondiepenofafdammen Kansrijkemaatregelen,Sparen ja

S04Drainageomzetteninpeilgestuurdedrainage Kansrijkemaatregelen,Sparen ja

S05Tijdelijkpeilopzetten Kansrijkemaatregelen,Sparen ja

Wateroverlastcontroleren

S06Waterberginginnatteperioden Kansrijkemaatregelen,Sparen nee

Verliesofverbruikbeperken

S07Afkoppeleneninfiltreren Kansrijkemaatregelen,Sparen nee

S08Afkoppelenenafvoeren Kansrijkemaatregelen,Sparen nee

S09Efficiëntirrigeren Kansrijkemaatregelen,Sparen nee

S10Besparendrinkwater,huishoudelijkwater,industriewaterverbruik,bedrijfswaterlandbouw

Kansrijkemaatregelen,Sparen nee




voorjaar2019?

S11Hergebruik Kansrijkemaatregelen,Sparen nee

S12Naaldbosomzetteninloofbosofheide Kansrijkemaatregelen,Sparen nee

Water(lokaal)opvangenenopslaan

S13Verbeterenbodemgezondheid/structuur/rogstof Kansrijkemaatregelen,Sparen Ja

S14Opperceelniveau Kansrijkemaatregelen,Sparen nee

S15Incentraleretentie Kansrijkemaatregelen,Sparen nee

A01Aanvoerenviaoppervlaktewater Kanrijkemaatregelen,Aanvoeren nee

A02Onttrekkenuitgrondwater Kanrijkemaatregelen,Aanvoeren nee

R01Watertekortaccepterenbijgelijkgrondgebruik Kansrijkemaatregelen,Adapteren nee

R02Grondgebruikaanpassen,anderegewaskeuze Kansrijkemaatregelen,Adapteren nee

R03Functieveranderenenruimtevoorwater Kansrijkemaatregelen,Adapteren nee

173

174




voorjaar2019?

Gebruikers

Maatregelen gebruikers• wateropslagpercelen• watervasthoudenoppercelen• vergrotenpeilfluctuaties• vochtbufferwortelzonevergroten• bodemstructuurverbeteren• aanvullengrondwateruitoppervlaktewater (peilgestuurdeinfiltratie)• Lesprogrammavergroening,educatie• gebruikrestwater(RWZI,industrieStedelijkgebied• watervasthouden• groen/blauwezones• afkoppeleneninfiltreren• Hittestressrobuust• Waterpartijenomvormentotwadi’s• Stimulerenvasthoudendoorparticulieren• Groendak,gevel,schoolplein,parkeerplaatsed• Regenton• BewustwordingvergrotenLandelijk gebied• Anderegewassenennatuur• Minderberegenen• Meerefficiëntevochtvoorzieninggewassen• Hoogveenaanleggen• Vennenkoesteren

WensvanSBB/WNF:grondwateronttrekkinginevenwichtmetaanvulling(circulairebalans)

nee

175




voorjaar2019?

RWS

Maatregelen Hoge Zandgronden Oost• Aanpassenpompen(bijvEefde)enandere onttrekkingspuntenbijzeerlagewaterstandenop deIJssel(onderzoek/verkennenmogelijkheden• Relatiemet2ekolkEefde->verkennenmogelijkheden spaarzaamschutten

Tbvscheepvaartenoverigefuncties n.v.t.

Maatregelen Hoge Zandgronden Zuid (zie ook Maas)• UitbreidenaanvoerNoordervaart6,1m3/sec

UitbreidingvandewateraanvoeropdeNoordervaartnaar6,1m3/sachtenwijvoorkortetermijnnietlangerrealistisch,maarwillenwevoordelangetermijnwelinbeeldhouden.

n.v.t.


- - -

Gebruikers

Landelijk gebied Zuid• BrabantWater30%stijgingvraagconformGE/STOOM• Natuurorganisaties:meerwaternodigvoornevengeulen rivierengebiedenvasthoudeninbovenstroomsegebieden• Slenkgebieden(grensNB–LB)aanwijzenalsstrategische grondwatervoorradenIndustrie• wateropslagbodem• hergebruik• Chemelotzetinopwaterbesparing(Zuid)

n.v.t.

176

Rivierengebied




voorjaar2019?

RWS

MaatregelenSlimWatermanagement(Rivierengebied,MiddenenZuidNL).

nee

RelatieleggenmetIntegraalRiviermanagement(IRM)/Bodemligging.

nee

Provincies/Waterschap

Waterlangzamerafvoerenengrondwatervoorraadaanvullen

Stimuleringsregelingwaterbesparendemaatregelenagrariërs.

Erwordtfinanciëleondersteuninggebodenvoorinnovatievewaterbesparendemaatregelen.Dezeregelinggeldtvoorlandbouwbedrijvenenbestaatuit25%of40%vandeinvesteringskostenvoornieuw-te-nemenmaatregelenvoorhetbedrijf.Bijvoorbeeld:opslagvoorzieningen,sproeikoppen,druppelirrigatie,peilgestuurdedrainage,beslissingsondersteunendesystemen.

ja

OptimaliserenInlatenuithoofdwatersysteemenoptimalisereninternewaterverdeling.

Deinlatenuithethoofdwatersysteemgroeienmeemetdewaterbehoeftein2050.InternverbeterenwedewaterdoorvoerobvaanvoerstudiesénknelpuntenbijDroogte2018.

ja

AanlegvanonderwaterdrainageindeveengrondenvanAlblasserwaardenVijfheerenlanden.

Hetgaatom43.000haveengronden.Omdebodemdalingteremmenmetonderwaterdrainage/drukdrainageiseenextrahoeveelheidwaternodigvan0,1l/sec.ha.

ja

Stimuleringsregeling:onderzoekactievevoorraadvorming. Stimulerenvanonderzoekvan(individueelofcollectief)agrariersomactievevoorraadvormingoplandofinondergrondtevergroten.

ja

Gebruikers

Voortzettenstimuleringsregelingvooragrariërs. nee

Stimuleringsregelingvoorduurzaamgrondwatergebruik. nee

177

Maas




voorjaar2019?

RWS

Verkenningnaarcombinatiehevelendschutten/spaarbekkens/circulairpompenbijsluiscomplexen.Deelverkenninghevelendschutten(maatregel14a).

Minderwaterverbruikenbijschuttenvanschependoorschuttenmethevels.

ja

Verkenningnaarcombinatiehevelendschutten/spaarbekkens/circulairpompenbijsluiscomplexen.Deelverkenningspaarbekkens(maatregel14b).

Minderwaterverbruikendoorwateropteslaaninspaarbekkens.

ja

Verkenningnaarcombinatiehevelendschutten/spaarbekkens/circulairpompenbijsluiscomplexen.Deelverkenningcirculairpompen(maatregel14c).

Minderwaterverbruikenbijschuttenvanschepenviaduurzaampompen.

ja

VerkenningnaarmogelijkeinzetspaarbekkensvoorwaterkwantiteitindrogeperiodeslangsdeMaas(maatregel16).

Realiserenvanbuffercapaciteitvoorwater.ENCIgroeveiskansrijkvanuitzoetwaterperspectief,maarisnauwelijksrealiseerbaarvoorgrotebufferhoeveelheden.

ja

SamenwerkingmetDuitslandophetgebiedvanafvoervandeRoer(maatregel20a).

AfsprakenmakenmetDuitslandomtrentdeafvoervandeRoer.

ja

AfstemmingoperationeelpeilbeheerBelgië-Nederlandvoorverminderenafvoerfluctuatie(maatregel20b).

DooroperationeelbeheervanstuwmereninBelgiëbestaatergroteafvoerfluctuatieopdeMaasbinnenenkeleuren.DitisnietwenselijkvoornatuurindeGrensmaasenmethetoogopcirculairpompenookmindergewenst.

ja

Infrastructuurrobuustermaken(maatregel17):margest.o.v.drempelsenbruggenverhogenzodatmeerwaterindepandengebufferdkanworden.Relatietussenwater-encorridormanagementbiedtflexibiliteit(bijv.pandietsverderlateninzakkenalsergeendiepeschepenzijn)

Robuustereinfrastructuur:drempelsenbruggenhoger,meerbuffering.

ja

Lozingsvergunningenafhankelijkmakenvandebiet. nee

VervangingstuwGrave. nee

AanvoervanWaalnaarMaas-WaalKanaal(zierapportvanWimWerkmanoveroperationeleaspecten:aanvoermogelijkalsnoodvoorzieningbijwaterkwaliteitcalamiteitvan10m3/s(pontoninoudesluis)of20m3/s(pontoninoudeennieuwesluis).

nee

178




voorjaar2019?

Provincie/Gemeente/Waterschap

HergebruikeffluentRWZIStein/IAZIChemelotvoorindustrie(maatregel4).

Hergebruiktafvalwaterinzettenvoorhetsluitenvandekringloopbinnenindustrie.

ja

Slimmergebruikvanwaterindeketen(maatregel27). Onderzoekenhoewaterindeketenoptimaaltegebruiken.Behoefteaandrinkwaterverminderendoorwaterbijdeafnemerslimmertegebruiken.Ditkanbijvoorbeelddoorzuiveringvanafvalwateropwijkniveau.Cradletocradleconceptentoepassen.

ja

Waterconserverenenbergen. nee

Waterbestendiginrichtingbebouwderuimte. nee

Groen/blauwezonesinindustrie-ofbedrijventerreineni.p.v.(alleen)individueleoplossingenvoorbergenvanwater(samenmetindustrie).

nee

Ruimtegevenaanwaterindenatuurlijkelaagtes,ev.metfunctiewijziging.

nee

Buffersopstrategischeplekkenvoorzowelpiekafvoerenalsretentie(deelsinfiltreren).

nee

Gebruikers

Drinkwaterbedrijven• Groterewaterbuffers:aanlegvanspaarbekkens (maatregel1);• Expertiseoverwaterkwaliteitaananderen beschikbaarstellen;• Koppelingvandenetwerkenvandrinkwaterbedrijven onderling(isalbestaandepraktijk).

ja

nee

nee

Industrie• Verkennendonderzoekophetgebiedvansluiten waterkringloopindustrie(maatregel5);• Extracapaciteitproductiedemiwater (=gedemineraliseerdwater);• Afvalwatergoedzuiveren.

ja

nee

nee

179




voorjaar2019?

Staatsbosbeheer/Brabantsemilieufederatie• Meerwaterconserveringinnatuur;• Waterconserveringdoorbreukherstel(erzijnreeds experimenten:waterinderegiosteegmet1m) (provincie,waterschap,landbouwennatuursamen).

nee

Landbouw• Bodemverbeterendemaatregelen (verbeterenbodemkwaliteit);• Alternatievenvoortraditioneleberegening (bijv.sub-irrigatie);

nee




voorjaar2019?

RWS

Pompcapaciteituitbreidingbijsluizen(maatregel15). ja


- - -

Gebruikers

- - -

180

Bijlage 2 Overzicht betrokkenen Zoetwater

Contactpersoon Emailadres

Overkoepelend

StuurgroepDeltaprogramma MarliesVeenstra [email protected]

KernteamZoetwater EgonAriens [email protected]

Zoetwaterregio’s

RegioIJsselmeer&Noord AnnekeHoudijk

ChristoffelKlepper

PeterdeVries

LeodeVree

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

RegioOost TeunSpek

GeertGroenewold

PeterRoozenbeek

[email protected]

[email protected]

[email protected]

RegioWest LucAbsil [email protected]

Rivierenland HeikeShuval [email protected]

RegioZuidwestelijkeDelta EdwinArens [email protected]

RegioZuid HenkvanWezel

JohnTobben

[email protected]

[email protected]

mailto:Marlies.Veenstra%40deltacommissaris.nl?subject=

mailto:Egon.Ariens%40minienm.nl?subject=

mailto:houdijka%40Noord-Holland.nl?subject=

mailto:christoffel.klepper%40flevoland.nl?subject=

mailto:p.de.vries%40provinciegroningen.nl?subject=

mailto:l.devree%40drenthe.nl?subject=

mailto:t.spek%40prv.gelderland.nl?subject=

mailto:geertgroenewold%40wdodelta.nl?subject=

mailto:peterroozenbeek%40wdodelta.nl?subject=

mailto:llm.absil%40pzh.nl?subject=

mailto:t.drost%40wsrl.nl%20?subject=

mailto:e.arens%40brabantsedelta.nl?subject=

mailto:HvWezel%40brabant.nl?subject=

mailto:mfranssen%40brabant.nl?subject=

181

Contactpersoon Emailadres

Werksporen

Waterbeschikbaarheid

Nationalecoördinatie,ijkmomenten LucAbsil [email protected]

Hoofdwatersysteemgebruikersgroep,

ontwikkelingsystematiek,reflectieopbehoefte

NeeltjeKielenWabesHWS

NorbertCremersWabesHWS

EllenvanLindertVZNHWS

BarbaradeBoed

[email protected]

[email protected]

[email protected]

[email protected]

DeltaplanZoetwater

Werksessies,voorbereidingBPZ,samenwerkenaanproducten,

uitwisselenervaringen,reflecterenopvoortgang

BarbaradeBoed

RuudTeunissen

[email protected]

[email protected]

Kennis&Strategie

Kennisdagen,inventariserenkennisvragenenontwikkelingen,

ervaringenklimaatpilots,sturenkennisagenda

VincentBeijk [email protected]

mailto:Llm.absil%40pzh.nl?subject=

mailto:Neeltje.Kielen%40rws.nl?subject=

mailto:norbert.cremers%40rws.nl?subject=

mailto:ellen.van.lindert%40minIenm.nl?subject=

mailto:barbara.de.boed%40minienm.nl%20?subject=

mailto:barbara.de.boed%40minienm.nl%20?subject=

mailto:ruud.teunissen%40minienw.nl?subject=

mailto:vincent.beijk%40rws.nl?subject=

182

BPZ-lid ambtelijkevoorbereiders Emailadres

BestuurlijkPlatformZoetwater

Organisatie

RegioIJsselmeer&Noord Siem-JanSchenk

PaulvanErkelens

AnnekeHoudijk

ChristoffelKlepper

PeterdeVries

[email protected]

[email protected]

[email protected]

RegioOost HansPereboom GeertGroenewold [email protected]

RegioWest PatrickPoelmann LucAbsil [email protected]

Rivierenland MathieuGremmen HeikeShuval [email protected]

RegioZuid-WestelijkeDelta RikJanssen EdwinArens [email protected]

RegioZuid HubertMackus HenkvanWezel [email protected]

Rijkswaterstaat TheovandeGazelle EllenvanMulligen

ArdWolters

[email protected]

[email protected]

UvW Dirk-SiertSchoonman CeesvanBladeren [email protected]

IPO JosanMeijers MerijndeJong [email protected]

VEWIN HansdeGroene LiekeCoonen [email protected]

VNG LuzetteKroon [email protected]

OnafhankelijkvoorzitterBPZ LizvanDuin EgonAriens [email protected]

ProgrammamanagerDPZW EgonAriens

StafDeltaprogramma AdriënnevanderSar [email protected]

MinisterievanIenW MarjanvanGiezen BarbaradeBoed [email protected]

MinisterievanLNV MartijnWeijtens

SecretarisBPZ BarbaradeBoed

mailto:houdijka%40Noord-Holland.nl%20?subject=

mailto:christoffel.klepper%40flevoland.nl?subject=

mailto:p.de.vries%40provinciegroningen.nl?subject=

mailto:geertgroenewold%40wdodelta.nl?subject=

mailto:llm.absil%40pzh.nl?subject=

mailto:t.drost%40wsrl.nl?subject=

mailto:e.arens%40brabantsedelta.nl?subject=

mailto:HvWezel%40brabant.nl?subject=

mailto:ellen.van.mulligen%40rws.nl?subject=

mailto:Ard.wolters%40rws.nl%20?subject=

mailto:cbladeren%40uvw.nl%20?subject=

mailto:Merijn.de.jong%40provincie-utrecht.nl?subject=

mailto:Job.rook%40waternet.nl?subject=

183

Colofon

Redactie ProgrammabureauZoetwater

Vormgeving CO3

Fotografie FlipFranssen,TheoBos,HenriCormont,Ingimage,Shutterstock

184

HetDeltaprogrammaiseennationaalprogramma.

Rijksoverheid,provincies,gemeentenenwaterschappen

werkenhierinopeenvernieuwendemaniersamenmet

inbrengvanmaatschappelijkeorganisaties,burgersen

hetbedrijfsleven.HetdoelisomNederlandookvoorde

volgendegeneratiestebeschermentegenhoogwater,

tezorgenvoorvoldoendezoetwateromgroteschade

tevoorkomenenonzestedenendorpenzointerichten

datdezeklimaatbestendigworden.

www.rijksoverheid.nl/deltaprogramma

www.deltacommissaris.nl

Dit is een uitgave van

Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

Postbus 20904 | 2500 EX Den Haag

Juli 2019

Werken aan zoet water in de Delta...2019/09/17 · varianten uitgewerkt voor het traject Enkele...

Documents

Transcript of Werken aan zoet water in de Delta...2019/09/17 · varianten uitgewerkt voor het traject Enkele...