5

INHOUD

Woord vooraf 11 Marjan Minnesma

deel i Inspirerende denkbeelden 13

hoofdstuk 1 Inleiding: werken aan de WEconomy 15 Jan Jonker, Jan Oosting en Herman Verhagen

1.1 Werken aan de WEconomy 171.2 Anders kijken 181.3 Anders organiseren 201.4 Onderweg naar een circulaire economie 221.5 Delen is het nieuwe vermenigvuldigen 241.6 Van een Iconomy naar WEconomy 271.7 Verantwoording 27 Literatuur 28

hoofdstuk 2 De circulaire economie komt eraan! Een routekaart voor transformatie van de ‘maakindustrie’ 31

Michel Schuurman

2.1 De circulaire economie: niet ‘als’ maar ‘wanneer?’ 342.2 Routekaart naar de circulaire economie 362.3 Tot besluit 45 Literatuur 47

hoofdstuk 3 Duurzaamheid bekeken vanuit een samenwerkingsperspectief 49 Edwin Kaats

3.1 Inleiding 513.2 Invalshoeken bij het kijken naar samenwerkingsprocessen 523.3 Principes voor een kansrijk samenwerkingsproces voor

duurzaamheid 583.4 Per saldo: duurzaam organiseren vanuit

samenwerkingsperspectief 64 Literatuur 64

hoofdstuk 4 De mier, het nest en de verandering. Natuurlijke visies op duurzaamheid 67

Richard Kok en Jan Jonker

4.1 Natuurlijke systemen en duurzaamheid 694.2 Aanknopingspunten voor de duurzaamheidsopgave 744.3. Toepassing in complexe maatschappelijke processen 75

i nhoud

6

4.4 Gij zult groeien 774.5 Oplossingsrichtingen 784.6 Reflectie 79 Literatuur 81

hoofdstuk 5 Radicale duurzame innovatie. Hoe fundamentele vernieuwing ontstaat in en tussen organisaties 83

Michel van Pijkeren, Guido Braam en Marijke Gijsbers

5.1. Groeiende noodzaak voor fundamentele vernieuwing 855.2 Radicale vernieuwing vergt meer dan technisch

innovatievermogen alleen 875.3 De resultaten 935.4 Conclusies 97 Literatuur 98

deel ii Nieuwe praktijken 101

hoofdstuk 6 Duurzame energie van en voor Apeldoorn. Van idee(alist) naar waarmaken 103

Marleen Kwast

6.1 De start: ons idee 1066.2 De verkenning: werken aan stevigheid 1076.3 Kwartier maken: vertalen naar een businessplan 1126.4 Reflectie: wat gaat goed, wat kan beter? 115 Literatuur 117

hoofdstuk 7 Duurzaam verbinden: op zoek naar samenspel 119 Jos van der Schot en Moniek Kamm

7.1 Op zoek naar de Renkumse burger 1227.2 Nieuwe rolverdeling 1257.3 Energieke verbinding 1287.4 Energieke verbinding in de praktijk 1307.5 Verbindt eer ge begint 132 Literatuur 133

hoofdstuk 8 Natuurlijk organiseren. Duurzaam ontwikkelen tussen de instituties door 135

Derk Hueting en Eddy De Seranno

8.1 Natuurlijk organiseren? 1378.2 Natuurlijk Zeeland 1388.3 Breda DuurSaam 140

i n h o u d

7

8.4 Concrete gebeurtenissen 1408.5 So far, so good? 1498.6 Tot besluit 150 Literatuur 150

hoofdstuk 9 Grenzeloos werken leidt tot grenzeloze ambities. Een praktijkcasus over vergaande samenwerking in duurzaam bouwen 153

Cécile van Oppen en Koen Eising

9.1 Grenzeloos werken leidt tot grenzeloze ambities 1559.2 Ketensamenwerking: wat is daar vernieuwend aan? 1569.3 Het belang van een geïntegreerde benadering 1579.4 Casus: innovatief aanbesteden bij Liander 1589.5 Synergetische resultaten 1659.6 Samenwerking loont 167 Literatuur 168

hoofdstuk 10 Duurzaam innoveren door te inspireren en te accelereren 171 Geanne van Arkel en Jan Jonker

10.1 De kracht van een uitdagende visie 17310.2 Strategisch denken over duurzaamheid 17410.3 Meervoudige winst door duurzaamheid 17510.4 Radicale producttransparantie als instrument 17710.5 Levenscyclusanalyse als katalysator 17910.6 Inspireren en innoveren in de praktijk 18010.7 Het systeem in beweging brengen 184 Literatuur 185

deel iii Werken aan verandering 189

hoofdstuk 11 Meshworking: samenwerken aan doorbraken richting een duurzame wereld. Creëren van coherentie en opschaling in een rijke diversiteit aan initiatieven 191

Anne-Marie Voorhoeve, Peter Merry en Ard Hordijk

11.1 Behoefte 19311.2 Concept Meshworking 19611.3 Toepassing van Meshworking 19811.4 Principes van Meshworking 20411.5 Resultaten en geleerde lessen 20611.6 Vervolg: Meshwork voor een circulaire economie 207 Literatuur 208

i nhoud

8

hoofdstuk 12 Duurzaam ondernemen met strategisch competentiedenken. Een open-systeembenadering voor continue waardecreatie en waardedistributie 211

Arjan Vernhout

12.1 Inleiding in strategisch competentiedenken 21412.2 De onderneming als open en doelzoekend systeem 21612.3 Managen van vijf vormen van organisatorische

competentie 21912.4 Kernprocessen van waardecreatie en waardedistributie 22312.5 Tot besluit 226 Literatuur 227

hoofdstuk 13 De kracht van innovatief leiderschap. Met lef en geduld mensen verbinden en duurzaam innoveren 229

Kees van Kaam

13.1 Leiderschap en innovatie gaan samen, maar niet vanzelf 23213.2 Leiderschap en innovatie, hindernissen en uitdagingen 23213.3 Leiderschap in de praktijk, vandaag en morgen 23413.4 Innovatie van leiderschap 23813.5 Creatie van de gewenste toekomst 24113.6 Duurzaam denken, doen en organiseren 244 Literatuur 244

hoofdstuk 14 Succesvolle duurzaamheid vraagt om verdiepen van verbindingen 247Joyce Ronda, Marjolein Hins, Lars Tjoeng, Marc Wervelman, Wibowo Rimbawan, Walter van Krieken, Wouter van der Veer en Hans Kooistra (de ‘sociale innovatiegroep’)

14.1 Een kader voor duurzaam doen? 25014.2 Mogelijkheden en belemmeringen voor succesvolle

duurzaamheid 25114.3 Fundamenten van duurzaam doen 25414.4 De hoogste versnelling 25714.5 Het doen verbinden 259 Literatuur 261

i n h o u d

9

hoofdstuk 15 Transities naar de WEconomy. Zeven principes om te werken aan de WEconomy 263

Jan Jonker en Jos Reinhoudt

15.1 Inleiding 26615.2 De uitdagingen van duurzaamheid 26815.3 Zeven principes als ondersteuning van transitie 27015.4 Mechanismen voor transitie 27315.5 Epiloog: laveren tussen droom en daad 276 Literatuur 277

Over de auteurs 279Overzicht figuren en tabellen 287