Pagina 1/4

WELZIJNSINDICATOREN

DEEL 7 – RETURN ON PREVENTION (ROP): INVESTEREN IN PREVENTIE &

WELZIJN LOONT

Externe Dienst voor Preventie en Bescherming Securex vzw

Maatschappelijke zetel: Tervurenlaan 43, 1040 Brussel

RPR: Brussel - Ondernemingsnr.: 0410.664.940 - Bank: 290-0006306-22 - IBAN BE06 2900 0063 0622 - BIC GEBABEBB - www.securex.be

Brouwerijstraat 1, 9031 Drongen – T +32 9 282 16 03 – F +32 9 282 15 70 – health&safety@securex.be

Money is what makes the World go round.

Tegen beter weten in mag je de mooie, romantische gedachte hoog in je vaandel dragen dat je zonder

centen dingen kunt verwezenlijken. Nochtans beseffen we allemaal vroeg of laat dat je zonder een

budget finaal niets klaar krijgt. Het nastreven van een betere veiligheid mag dan een nobele gedachte

zijn, uiteindelijk komt het op de keiharde euro’s aan om dingen gedaan te krijgen.

Neem nu bijvoorbeeld de machinerichtlijn: hierbij staat het buiten kijf dat alle machines die, sinds het

invoeren van de CE-markering, in Europa op de markt kwamen voor minder afgerukte ledematen

hebben gezorgd. Maar wat doen we zelf met de meeste van onze afgedankte machines? Inderdaad,

verschepen naar andere continenten. Laat staan dat we zelf minder veilige machines produceren om te

verkopen in die andere continenten. Jammerlijke voorbeelden zijn hier getuige van: door een

vergetelheid is zo ooit een machine, bedoeld voor de Chinese markt, in een Belgisch bedrijf

terechtgekomen. En vice versa, de machine voor de Chinese markt stond hier in België geposteerd.

Kort daarna bleek deze machine, die dus niet aan de machinerichtlijn voldeed, voor een afgerukte arm

te zorgen. Ik maak me dus geen illusie dat dit niet zou gebeuren mocht deze machine in China

functioneren.

Het is net zo in de auto-industrie. Waarom zijn vliegtuigen proportioneel zoveel duurder als gewone

personenwagens? Omdat ze aan veel hogere veiligheidseisen moeten voldoen. Dit komt omdat we als

maatschappij het risico hoger beschouwen bij een vliegtuigongeval dan bij een auto-ongeval en dit

doordat er veel meer slachtoffers zullen vallen bij een vliegtuigcrash. Vandaar dat alle onderdelen van

een vliegtuig stuk voor stuk aan veel hogere veiligheidseisen voldoen dan deze waarmee we een auto in

elkaar knutselen. Stel nu dat we als maatschappij willen dat een auto even veilig is als een vliegtuig, dan

moet elk onderdeel – hoe klein dit veertje of schroefje ook mag zijn – aan diezelfde hogere

veiligheidseisen voldoen, opdat de samenbouw finaal voor een evenwaardig veilige auto zal zorgen. Dit

impliceert echter dat elk onderdeel duurder zal zijn dan het huidige, waarmee dus de auto’s

spectaculair veel duurder zullen worden. Misschien kan je dan net een Renault Clio kopen voor

€200.000 en we weten allemaal dat niemand dit zou willen of kunnen betalen, laat staan een auto uit

een hogere prijsklasse. Mogelijks is dan het mobiliteitsprobleem in België opgelost, maar de auto-

industrie zou plat vallen met een immens verlies aan jobs als gevolg. Om maar te zeggen dat de

economische realiteit de aanvaardbare risico’s in onze maatschappij bepaald. Net zoals dit het geval is

op andere continenten. Ik herinner me nog haarscherp de beelden jaren geleden van Martin Heylen op

trektocht in Rusland in het televisieprogramma “Man bijt hond”. Op een gegeven moment staat hij

bovenop een gebouw in aanbouw, hartje Siberië. Terwijl hij met de bouwvakkers aan het spreken was

op misschien wel de veertigste verdieping stond hij aan de rand van het platform zonder ook maar één

leuning of balustrade. Taferelen die je allang niet meer tegenkomt in Europa, hoewel er ook bij ons nog

grote verschillen zijn tussen de verschillende lidstaten. Probeer maar eens in Engeland op een

bouwwerf te geraken zonder een veiligheidshelm. En ja, in België hangt het gebodsbord van de

veiligheidshelm aan elk hekwerk rond een bouwwerf, maar als je door de mazen van dat hekwerk

kijkt…

The times, they are changing

Bob Dylan zong er al lang geleden over, maar het heeft tot lang na de eeuwwisseling geduurd voordat

het voor iedereen duidelijk was dat de sky is the limit alleen nog maar werkt in een televisieprogramma.

Iedereen moet al jaren de buikriem aantrekken. Zo ook de bedrijven. Het hoeft niet meer gezegd dat

de bankencrisis van 2008 een stevig knauw gaf aan alle plannen die tot aan de hemel reikten. In 2011

Pagina 2/4

WELZIJNSINDICATOREN

DEEL 7 – RETURN ON PREVENTION (ROP): INVESTEREN IN PREVENTIE &

WELZIJN LOONT

Externe Dienst voor Preventie en Bescherming Securex vzw

Maatschappelijke zetel: Tervurenlaan 43, 1040 Brussel

RPR: Brussel - Ondernemingsnr.: 0410.664.940 - Bank: 290-0006306-22 - IBAN BE06 2900 0063 0622 - BIC GEBABEBB - www.securex.be

Brouwerijstraat 1, 9031 Drongen – T +32 9 282 16 03 – F +32 9 282 15 70 – health&safety@securex.be

werd dit nog eens dunnetjes overgedaan in alweer… de bankensector. In een wiskundige rij zou 2014

wederom van dattum moeten geweest zijn, maar het is gelukkig toch niet tot een derde bankencrisis

gekomen. Nochtans rommelt het nog evenzeer in de hele bankensector, maar ook ver daarbuiten.

Deze financieel moeilijke tijden luidden tevens ook de vrije val van de lokale en regionale besturen in.

Wie kent nu niet meer de oranje vlag van het Gemeentekrediet? Dat dit de veel rijkere voorloper van

Dexia was zal al een beperktere parate kennis zijn, laat staan dat iedereen weet dat uit de vetpotten

van het Gemeentekrediet het door de federale overheid immens zwaar ondersteunde Belfius een veel

lagere koers vaart. Maar alleen de afgang van het Gemeentekrediet naar Belfius zorgde niet voor

kopzorgen bij de steden en gemeenten. Want zo waren ze allemaal lid van een of andere

intercommunale die instond voor de energievoorziening in samenwerking met Electrabel. Ook hier is

het niet meer wat het geweest is, ttz na de omvorming naar Eandis zijn deze intercommunales

omgedoopt tot distributienetbeheerders. En als je eens een oogje werpt op de jaarverslagen van deze

distributienetbeheerders dan moge het duidelijk zijn dat ook vanuit deze hoek de geldkraan veel

minder stroomt.

Inkomsten is één verhaal, maar wat met de uitgaven. Hier hebben we het al over gehad, alleen moeten

we inderdaad nogmaals bevestigen dat de kosten zeker gestegen zijn. Zo ook nu weeral overduidelijk

in de openbare sector, waar de explosieve omturn van statutairen naar contractuelen als een

boemerang in het gezicht van veel lokale besturen teruggekeerd is. In eerste instantie daalde de

effectieve loonkost door meer contractuelen, maar door de tweede en derde pensioenpijler moeten

diezelfde besturen nu wel een meerkost storten in diverse pensioenkassen, terwijl vroeger de

pensioenen van een statutair ten laste kwamen van, jawel de hogere overheid. En als je een beetje het

nieuws volgde de laatste jaren, dan weet je ook dat er meer dan ooit zwaar moet bespaard worden op

het hoogste niveau. Zelfs Vlaanderen, jarenlang boegbeeld van budgettaire overschot, moet de euro’s

nu ook overal gaan zoeken. Kortom, er zijn duidelijk factoren genoeg die aantonen dat iedereen op elk

niveau op zoek is naar geld.

Geld om te kunnen functioneren…

Laat staan om te investeren…

Laat staan om te investeren in een Welzijnsbeleid…

Je betaalt alleen maar het verschil

Lang geleden hoorde ik bovenstaande uitdrukking voor het eerst uit de mond van een vooraanstaand

advocaat/zakenman in zijn orangerie ergens langs de Leie. Toen ik dit hem voor het eerst hoorde

zeggen, alludeerde hij op een fles Pomerol van €200. Met veel plezier gaf hij meer duiding bij zijn

principe: een fles wijn kost sowieso 5€, dus betaal ik eigenlijk maar €195 voor deze fles. En dit geldt

eigenlijk voor alles. Een wit brood kost €2,20 deze dagen, dus ik betaal eigenlijk maar 30 €cent voor

een meergranenbrood. Net zoals de meeste uitspraken kan je ook deze in beide richtingen

interpreteren, feit is dat het in zekere zin decadent klinkt over de Pomerol, maar ik vind het al

genuanceerder klinken als we het over een veiligere machine hebben. De gedachte dat een iets grotere

investering qua machine een betere veiligheid oplevert klinkt me zeker plausibeler in de oren qua

uitspraak dat je alleen het verschil betaalt.

Een ijsberg doet niet alleen de Titanic zinken

Vorige eeuw wist Heinrich het al – je weet wel, die van zijn driehoek met de verhouding

arbeidsongevallen ten opzichte van incidenten – dat alleen de blinde denkt dat de kosten van een

arbeidsongeval de verzorging van het slachtoffer zijn. Niets is minder waar natuurlijk, de kosten van

Pagina 3/4

WELZIJNSINDICATOREN

DEEL 7 – RETURN ON PREVENTION (ROP): INVESTEREN IN PREVENTIE &

WELZIJN LOONT

Externe Dienst voor Preventie en Bescherming Securex vzw

Maatschappelijke zetel: Tervurenlaan 43, 1040 Brussel

RPR: Brussel - Ondernemingsnr.: 0410.664.940 - Bank: 290-0006306-22 - IBAN BE06 2900 0063 0622 - BIC GEBABEBB - www.securex.be

Brouwerijstraat 1, 9031 Drongen – T +32 9 282 16 03 – F +32 9 282 15 70 – health&safety@securex.be

een arbeidsongeval zijn van directe, maar veel meer van indirecte aard. Zo kwam hij tot de vergelijking

dat de kosten van een arbeidsongeval als een ijsberg zijn. De directe kosten zijn het topje, de indirecte

vormen pas het echte gevaar.

Heinrich werkte bij een verzekeringsmaatschappij, niet altijd als de meest sexy job aanzien. Feit is dat

hij over genoeg boerenverstand beschikte om te beseffen dat als je alle parameters voldoende

registreert, je finaal tot een correct beeld komt en niet datgene wat je wil zien als bedrijfsleider. Want

naast de directe kosten van een arbeidsongeval onder de vorm van medische kosten, hospitalisatie,

loon zonder prestatie, uitbetalingen bij blijvend letsel of een dodelijk ongeval, die tevens verzekerbaar

zijn, duiken er ontelbare niet-verzekerbare kosten op: stilstand productie, imagoverlies, storingen,

vervanging personeel, beschadiging, onderzoek van het ongeval, preventiemaatregelen, administratie,

boetes, etc. Na vele dossiers minutieus geregistreerd te hebben, kwam hij met de overtuiging dat de

indirecte kosten 4 maal zoveel als de directe kosten bedragen.

Soms vraagt men mij wat je kan doen met dat abstract cijfer van een ernstgraad. Wel, naast wat

statistieken trekken kan je er snel de gemiddelde directe loonkost ten gevolge van de afwezigheid door

arbeidsongevallen in uw organisatie berekenen. Stel nu dat je een ernstgraad hebt van 0,55. Voor een

organisatie met 100 voltijdse equivalenten betekent dit 89 verloren kalenderdagen op jaarbasis (je weet

wel, die formule voor het jaarverslag van de interne dienst preventie en bescherming). Als je nu weet

dat een gemiddelde werknemer €220 per dag aan zijn werkgever kost, dan betekent dit 89 x 220 =

€17.800 directe loonkosten zonder tegenoverstaande prestatie. Dan hebben we natuurlijk nog niet aan

de last op de rest van de schouders in de organisatie door de uitval. Als je dit cijfer dus met de helft

naar beneden kan brengen, kan je hiervoor dus gerust €8.900 bijkomende investering doen zonder dat

je effectief één euro meer investeert tov het jaar ervoor. Laat staan welke impact dit zal hebben op de

rest van de collega’s die voor een periode niet dubbel moeten draaien.

Bij absenteïsme is het rekensommetje nog frappanter: het gemiddelde ziekteverzuim in België

schommelt rond de 5,85%. Voor een organisatie van 100 voltijdse equivalenten betekent dit een

loonkost van 5,85 x 200 werkende dagen x €220 = €257.400! Een daling van 0,5% betekent een

verschil van maar liefst €22.000. Laat staan dat je met een ziekteverzuim van 8% zit…

Investeren loont dus absoluut, want ondanks wat er beweerd wordt kan je weldegelijk het aantal

arbeidsongevallen gaan beperken en uw ziekteverzuim doen dalen.

Rest in Peace Return on investment

Elke gezonde organisatie zal niet zomaar investeren als er geen bepaalde zekerheid is dat dit een

bepaalde inkomst genereert die de investering kan verantwoorden. Daar bestaan allerlei modellen voor

om dit te berekenen en te voorspellen. En de een is al wat optimistischer dan de andere. Het is net als

de traders op Wall Street, die vergeleken worden met ofwel een stier of een beer. De stier

symboliseert de stijgende financiële markt, getuige de horens die omhoog spiesen, terwijl de beer zijn

klauwen naar beneden slaat. De beer staat dus inderdaad voor een inkrimpende markt. De risicovolle

tov de behoudend gezinde investeerders dus.

Frequent krijg ik de vraag hoe je het management kan overtuigen om te investeren in preventie. Als ik

die vraag hoor, besef ik dat het beleidsmatig niet klopt. Preventie is dan een kost en geen middel. Ik

geef dan wel het principe mee van kostprijsberekening zoals hierboven, maar maak me niet veel illusie

of er een goed welzijnsbeleid zal komen in die organisatie. Binnen de Universiteit van Gent zijn er

verschillende studies verschenen die een poging ondernemen om een ROI te bepalen. Zo kwam men

aan een ROI voor gezondheidspromotie met een ratio van 2,5 tot 4,8. Ook voor investering in work

Pagina 4/4

WELZIJNSINDICATOREN

DEEL 7 – RETURN ON PREVENTION (ROP): INVESTEREN IN PREVENTIE &

WELZIJN LOONT

Externe Dienst voor Preventie en Bescherming Securex vzw

Maatschappelijke zetel: Tervurenlaan 43, 1040 Brussel

RPR: Brussel - Ondernemingsnr.: 0410.664.940 - Bank: 290-0006306-22 - IBAN BE06 2900 0063 0622 - BIC GEBABEBB - www.securex.be

Brouwerijstraat 1, 9031 Drongen – T +32 9 282 16 03 – F +32 9 282 15 70 – health&safety@securex.be

ability schommelde dit tussen de 3 à 5. Mooie cijfers als je dit kan voorleggen, maar alsnog zijn de

meeste managers niet geneigd hier vol voor te gaan.

Iedereen kent de uitdrukkingen ROI & RIP, maar wie heeft er al gehoord van een samentrekking van

beiden onder de vorm van ROP? Nee, niet de dood van return on investment, maar RETURN ON

PREVENTION. Dit is een jarenlange studie van het European Agency for Safety and Health at Work die

als conclusie met deze uitdrukking op de proppen kwam. In deze studie woog men over verschillende

sectoren over verschillende jaren de kosten tov de baten ivm welzijn tegen elkaar af. Finaal bleek dat er

een winstgevende ratio was van € 2,2 die men minder moest uitgeven tov de €1 die men investeerde.

Gewoon eventjes googelen en je komt hier terecht https://osha.europa.eu/en/seminars/economic-

incentives-workshop-brussels-presidency-event/speech-venues/morning-session/return-on-prevention.

Conclusie

Du Pont zei het lang geleden al: "If you can manage safety, you can manage anything." Niets voor niets,

preventie dus inderdaad ook niet. Maar niet investeren in preventie is geen optie, want vroeg of laat

zijn er gevolgen op alle vlak, zo ook financieel.

Recent duikt meer en meer de term Organizational Social Capital op, afkomstig uit Scandinavië. Het

betreft een meetbare parameter, opgebouwd uit drie lagen. Deze drie lagen zijn direct verbonden met

de evolutie binnen het psychosociaal gebeuren. Eerst dacht men dat de werknemer zichzelf stress

bezorgde, het lag maw aan zichzelf. Later kwam het besef dat de interactie met zijn collega weldegelijk

ook een bepalende factor kon zijn. En tot slot werd het duidelijk dat ook de groep een impact heeft op

elk individu van deze groep. Deze gelaagdheid vertaalt zich binnen het sociaal kapitaal als het verticaal

vertrouwen tussen een ondergeschikte en zijn direct leidinggevende, de rechtvaardigheid van de

werkverdeling en het groepsgevoel. Dit model is een duidelijke indicator die de werking van een team

in kaart kan brengen. Veelvuldig onderzoek heeft reeds aangetoond dat teams met een groter sociaal

kapitaal betere kwaliteit van producten afleveren, betere dienstverlening genereren, maar ook voor

een effectief hogere productie zorgen. In ziekenhuizen bleek op afdelingen waar een hoger sociaal

kapitaal gemeten werd dat de patiënten minder lang op de afdeling verbleven, maw ze waren minder

lang ziek.

Het investeren in welzijn is dus een must, willen of niet, want vroeg of laat is het welzijn nefast voor

alle betrokkenen bij uw organisatie. Alleen moet in woelige economische tijden elke euro die

geïnvesteerd gaat worden wel eerst ergens vandaan komen.

Misschien nog een laatste bedenking: nagenoeg elke organisatie vermeldt de dag vandaag in hun missie

en waarden dat veiligheid even belangrijk is als productie, maar hoeveel van deze organisaties neemt

het welzijn in zijn jaarlijkse evaluatie van zijn medewerkers mee?