Auteurs: Klik hier als u tekst wilt invoeren.

In voor zorg traject 2013-1014

Welzijn, burgerparticipatie en sociale cohesie in DEAL-BMW gemeenten

2

Inhoudsopgave

1 Inleiding ............................................................................................................ 4

2 Opgave transitie landelijk en regionaal ...................................................................... 6

2.1 Landelijk beleid ............................................................................................ 6

2.2 Regionaal beleid in DEAL en BMW gemeenten ....................................................... 7

3 Regionale opgave Welzijn: burgerparticipatie en sociale cohesie ..................................... 10

3.1 Wat zijn huidige voorzieningen en initiatieven .................................................... 11

3.1.1 Op preventie gerichte initiatieven ................................................................ 11

3.1.2 Op ondersteuning gerichte initiatieven .......................................................... 13

3.1.3 Op ingrijpen gerichte initiatieven ................................................................. 14

3.2 Hoe kom je tot innovatie?.............................................................................. 14

3.3 Wat zijn de geleerde lessen uit pilots ............................................................... 15

4 Opgave voor 2015 en verder .................................................................................. 19

4.1 Toekomstbeeld 2020 .................................................................................... 19

4.2 Impact voor overgangsjaar 2015 – 2016 ............................................................. 21

Bijlage 1 Rapporten en andere bronnen ...................................................................... 22

Bijlage 2 Overzicht pilots ........................................................................................ 24

Bijlage 3 Burgerinitiatieven, sociale cohesie en ondernemen in DEAL-BMW Gemeenten ............ 25

Bijlage 4 Beleidskader BMWE en DAL gemeenten ........................................................... 29

3

Auteurs

Monique Spierenburg In voor zorg, Pim Loeff directeur SWD en Nynke Walstra directeur ASWA

met medewerking van pilot trekkers: Rik Bakker regiomanager Novo, Andre Enter directeur De

Hoven, Nico den Hollander regiomanager Zonnehuisgroep Noord, Hetty Post regiomanager Lentis

November 2014

4

1 Inleiding

In de gemeenten Delfszijl, Eemsmond, Appingedam, Loppersum (DEAL) en Bedum, Marne en Winsum

(BMW) zijn ASWA als kleine, plaatselijke (Appingedam) en SW&D als middelgrote (Delfzijl)

Welzijnsorganisaties actief en zijn er nog twee kleinere spelers Stichting Welzijn Bedum en MJD

Eemsmond. Daarnaast richt Elker, Accare en Youngs en de profit organisatie Barkema & De Haan

(Baflo) zich specifiek op de jeugd. Voor BMW-gemeenten vormt Barkema & de Haan samen met

SWD, MEE, GGD, WOM en MJD een samenwerkingsverband die ondersteunt bij maatschappelijke

vraagstukken in de CJG-vormgeving. Niet alle spelers in deze regio zitten al aan tafel zoals Leger

des Heils, Interpsy en Molenberg.

De verwachting is dat met de herindeling van de gemeenten, bestaande uit de 7 DEAL/BMW

gemeenten, de twee welzijnsorganisaties ASWA en SWD samen met de kleinere Stichting Welzijn

Bedum medio 2018 geïntegreerd zijn in een Welzijnsorganisatie.

Modern Welzijnsbeleid richt zich op het bevorderen van sociale samenhang, mantelzorg,

vrijwilligers, veiligheid en leefbaarheid in gemeenten. En het ondersteunen van zelfredzaamheid en

participatie van inwoners en bieden van opvang zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving.

Daarin verschuift de taak van Welzijn van het organiseren van uitvoerende activiteiten naar

faciliteren van randvoorwaarden zodat burgers op eigen initiatief activiteiten kunnen ondernemen.

De inhoud van Welzijn verschuift naar enerzijds ondersteunen van burgerinitiatief en aan de andere

kant meer samenwerking met zorg. Hierin werken Maatschappelijk Werk en Wijkverpleging oa

samen in het sociale wijkteam of Doe team (project Veerkracht).

ABCD van veerkrachtige mensen - Accepteren - Betekenis geven - Connectie maken - Doen

Bron: project Veerkracht oktober 2010

5

Zij werken vanuit de piramide van eigen kracht (figuur1), daarbij gaat het vanuit eigen kracht van

de burger tot oplossingen te komen voor problemen, met inzet van eigen netwerk, dan kijken naar

collectieve voorzieningen voordat individueel maatwerk ingezet wordt. En in verbinding met

aanpalende domeinen als preventie en medische zorg innovatieve werkwijzen ontwikkelen. Dit is

een verandering van het traditionele opbouwwerk /social work die met de komst van de WMO in

2007 vorm heeft gekregen. ‘Welzijn Nieuwe Stijl’ en ‘De Kanteling’ zijn hiervan zichtbare sporen.

Sinds die tijd zijn er veel initiatieven en nieuwe werkwijzen ontstaan.

Figuur 1 ‘Piramide van eigen kracht’, inzet van burgerkracht

In de regio zijn in 2013 zeven pilots gestart gericht op vergroten van sociale cohesie en

burgerinitiatieven. Deze vormen een belangrijke input voor de richting en verder doorontwikkeling

van welzijn in de toekomst in de regio.

In een korte niet uitputtende verkenning worden initiatieven in de regio gepresenteerd. Op basis

hiervan worden vijf parels gepresenteerd, die in de regio navolging verdienen. Deze zullen nog

apart uitgebreider geportretteerd worden op de site van In voor zorg.

In deze regio is ondersteuning naar werk vanuit (arbeidsmatige) dagbesteding een belangrijke pijler

voor leefbaarheid in de regio. Dit onderwerp verdient dan ook extra aandacht en is opgepakt door

zowel vanuit de gemeentelijke sociale dienst en sociale werkvoorziening als uit zorg- en

welzijnsaanbieders voor de gezamenlijke opgave voor mensen met een grote afstand tot de

arbeidsmarkt (vanwege psychische, verstandelijke of lichamelijke beperking of andere redenen).

Wat is de opgave van Welzijn in de transformatie?

In dit rapport wordt nader invulling gegeven aan de concretisering van de visie op welzijn in de

DEAL/BMW-regio, voor de volle breedte van volwassenen, ouderen en jeugd. Momenteel ligt de

focus op het optimaal inspelen en bedienen van veranderende behoeftes uit de omgeving. Daarbij

speelt men in op het betrekken, begeleiden, coördineren, opleiden van diverse type vrijwilligers.

Duurzame participatie van burgers, familie en eigen netwerk, het samenwerken tussen formele en

informele zorg- en welzijnsmedewerkers krijgt hiermee vorm en inhoud. De betekenis voor invulling

van welzijn anno 2015 krijgt contouren.

5%

- zorg noodzakelijk

15%

- tijdelijke ondersteuning nodig

80% - de zelfredzame burgers

6

2 Opgave transitie landelijk en regionaal

2.1 Landelijk beleid

Met ingang van 1 januari 2015 gaat de AWBZ over in Wlz, ZvW, Wmo en jeugdwet en verandert het

gehele zorg-, jeugd- en welzijnsstelsel grondig. Vanaf die datum zijn de DEAL/BMW gemeenten

verantwoordelijk voor alle ondersteuning, hulp en (langdurige) zorg en welzijn. Achterliggend doel

van decentralisaties is bij te dragen aan de overgang van een verzorgingsstaat naar een

participatiemaatschappij en de zorg efficiënter, meer integraal, meer ontschot en dichtbij te

organiseren.

Gemeenten krijgen in de Nieuwe Wmo een bredere verantwoordelijkheid voor de deelname van

mensen met een beperking of psychische problematiek aan het maatschappelijke verkeer

(participatie). Ook moeten zij een passende ondersteuning bieden waarmee mensen in staat zijn tot

het uitvoeren van de noodzakelijke algemene dagelijkse levensverrichtingen en het voeren van een

gestructureerd huishouden (zelfredzaamheid). Het gedeelte van deze doelgroep dat verzorging

nodig heeft die in het verlengde van de begeleiding wordt geleverd en daarmee samenhangt, valt

straks ook onder de verantwoordelijkheid van de gemeente.

In de nieuwe Wmo wordt de term ‘maatwerkvoorziening’ geïntroduceerd. De maatwerkvoorziening

is aanvullend op wat iemand zelf kan bijdragen, en vormt samen met de inzet van eigen kracht of,

indien van toepassing, gebruikelijke hulp of mantelzorg een samenhangend ondersteuningsaanbod,

ofwel maatwerk. Ook het gebruik van een algemene voorziening kan, afhankelijk van de

omstandigheden van de cliënt, tot het vereiste maatwerk leiden. Het uitgangspunt is dat

zelfredzaamheid en meedoen de verantwoordelijkheid zijn van mensen zelf. Maar gemeenten zijn

gehouden om beleid te maken ter ondersteuning van mensen die niet volledig zelf kunnen voorzien

in hun zelfredzaamheid en participatie, of behoefte hebben aan beschermd wonen of opvang, dat is

de resultaatsverplichting.

Keuzes die vanuit BMWE-gemeenten enerzijds en DAL-gemeenten anderzijds gemaakt worden

maken dat de positie van Jeugd- en Welzijnsorganisaties t.o.v. deze op beleidsniveau intensief

samenwerkende groepen van gemeenten in nuances uiteenlopen. De verschillen zijn naar het

momenteel laat aanzien het meest zichtbaar ten aanzien van de wijze van toegang en de invulling

van de regiefunctie van gemeenten. Ook hier geldt dat de keuzes die in DEAL/BMW-verband ten

aanzien van de te verwachten gemeentelijke herindeling in de provincie Groningen gemaakt worden

van invloed zullen zijn op de positie van Jeugd- en Welzijnsorganisaties in de regio.

7

Burgerparticipatie en sociale cohesie zijn de speerpunten in het beleid van de regio DEAL en BMW

gemeenten (zie bijlage 4 voor beleidskader gemeenten). Dat vraagt om een vernieuwende aanpak

van gemeenten en professionals, te weten:

• een stimulerende aanpak waarbij bewoners door de inzet van bijvoorbeeld wijkbudgetten

en professionele begeleiding aangemoedigd om iets te gaan doen voor hun buurt.

• een faciliterende benadering waarbij de overheid of andere instituties, waar nodig, ruimte

en een beetje hulp bieden aan een bewonersinitiatief dat uit zichzelf ontstaat. Hierbij kan

het gaan om kennis, praktische hulp, aandacht en een beetje subsidie.

• in coproductie waarbij bewoners en ambtenaren of sociale professionals samen een

initiatief ontwikkelen en uitvoeren, ongeacht of het bij bewoners of bij de overheid is

ontstaan.

Omdat initiatieven door de tijd heen een andere vorm van ondersteuning nodig kunnen hebben, kan

de aanpak dus ook verschillen. Voor een landelijk overzicht van burgerinitiatieven en

zorgcooperaties verwijzen we naar de site van Vilans.

2.2 Regionaal beleid in DEAL en BMW gemeenten

De visie anno 2025 bouwt voort op de visie van Directeuren Maatschappelijke Organisaties Noord

(DIMON) van 2013. Focus en inzet van betrokken maatschappelijke organisaties zijn samen te vatten

in onderstaande speerpunten de vier P’s:

P1 Participatie (stimuleren actief burgerschap en meedoen, vergroten zelfredzaamheid van

individuen en gemeenschappen, helpen kwetsbaren te participeren en ondersteunen initiatieven die

verbinding en ontmoeting tussen mensen tot stand brengen);

P2 Preventie (In een buurt waar mensen elkaar kennen en meedoen ontstaan minder problemen. En

waar ze er toch opdoemen, weet men welzijnsprofessionals te vinden

en zorgen zij er samen met betrokkenen voor dat problemen niet groter worden dan nodig;

P3 Presentie (Welzijnsprofessionals staan dicht bij mensen, geven actief invulling aan hun rol in de

buurt, zijn alert op signalen dat er wat aan de hand is en komen dan snel in actie);

P4 Perspectief (Er wordt uitgegaan van de eigen kracht van mensen en aansluiting gezocht bij hun

talenten en mogelijkheden in hun eigen buurt en netwerk. Dat is het perspectief: een lokale

samenleving waarin iedereen meedoet en meetelt)

Binnen het DEALBMW gebied wordt op twee manieren nagedacht over de inrichting van

wijkstructuren; namelijk in de vorm van kernnetwerk (BMWE gemeenten) en in de vorm van ‘sociaal

ondersteuningsteams’ (DAL gemeenten). De wijze waarop de wijkstructuren worden ingericht

verschilt. Beide vormen worden toegelicht in bijlage 4.

8

Wat is de opgave?

De komende jaren krimpt het budget van jeugd zorg en participatie, voor welzijn is dit nog de

vraag, daar dit al jaren uit de WMO betaald wordt. De hypothese is dat als gemeenten met

welzijnsbeleid participatie en zelfredzaamheid van burgers kunnen vergroten dit bijdraagt aan

besparing van kosten op (jeugd)zorg. Zie voor demografische en zorginhoudelijke onderbouwing in

masterplan 3, paragraaf 2.

Gezien de te verwachten veranderingen in de populatie komende jaren en minder budget, vraagt

dit om nieuwe vormen van werken en andere invulling van het aanbod. Partnerschap en flexibiliteit

zijn hierin belangrijke sleutelwoorden. We zien dan ook graag dat in nieuwe initiatieven nieuwe

dwarsverbanden ontstaan die tot nieuw denken en doen leiden.

In de DAL gemeenten hebben een aantal aanbieders en gemeenten een paraplu-notitie geschreven.

Onderstaande visie is hierop gebaseerd en gevisualiseerd in figuur 2. Om een vangnet voor

kwetsbare groepen te organiseren, gaat het over mensen die in een situatie terecht zijn gekomen

waarin zij een vorm van ondersteuning nodig hebben. Hierin wordt een onderverdeling in 3

categorieën gemaakt:

1. Preventie (85 % van de inwoners)

Stimuleren van mantelzorg mogelijk voorkomen dat mensen een beroep doen op de WMO.

Informeren van jongeren over het omgaan met geld, voorkomen dat zij straks een beroep moeten

doen op schuldhulpverlening. Bieden van een gezamenlijke aanbod aan mobiliteitsdiensten van

UWV, ISD en Fivelingo om te voorkomen dat mensen een beroep moeten doen op een uitkering. Een

bloeiend verenigingsleven en een goed aanbod aan welzijnsactiviteiten voorkomen dat burgers

geïsoleerd raken en ondersteuning nodig hebben op het terrein van maatschappelijke participatie.

Er zijn uiteraard nog veel meer voorbeelden te geven waarbij vormen van preventie het beroep op

ondersteuning zullen verminderen.

2. Ondersteuning (12% van de inwoners)

Intensievere vormen van dienstverlening bij problemen bij mensen zelf (schulden, huisuitzetting,

vervuiling, ernstige verslaving) of om problemen die zij bij anderen veroorzaken (verwaarlozing van

kinderen, overlast in de buurt).

3. Ingrijpen (3% van de inwoners)

Wanneer mensen zelfs met ondersteuning hun problemen niet opgelost krijgen, kunnen we in

situaties terechtkomen waarin meer nodig is. We zullen dan de vraag moeten beantwoorden in

hoeverre we mensen (tijdelijk) het stuurmanschap ontnemen en ingrijpen.

9

Figuur 2 Preventie, ondersteunen en ingrijpen (DAL 2013)

Om te bepalen welke ondersteunende voorzieningen er nodig zijn, is het van belang om te bepalen

hoe groot de risico’s zijn dat inwoners niet (langer) zelfstandig oplossingen voor hun problemen

kunnen vinden. Uitkomst van deze inschatting is te weten welke preventieactiviteiten er per thema

nodig zijn. Bijvoorbeeld bij wonen: sociale woningbouw, bij werk: een mobiliteitscentrum, bij

opvoeding: dienstverlening vanuit Centra voor Jeugd en gezin of maatschappelijk werk, bij school:

begeleiding op school, RMC-functie, bij Welzijn: welzijnsactiviteiten en sport, bij financiële

problemen: budgetvoorlichting of budgetbegeleiding. Op deze manier kun je per activiteit kiezen

welke rol je daar als gemeente in wilt spelen en wie daarin welke bijdrage levert.

10

3 Regionale opgave Welzijn: burgerparticipatie en sociale cohesie

Om de leefbare woonomgeving zodanig te maken dat het de sociale samenhang bevordert, kent

dit beleidsterrein twee belangrijke uitgangspunten.

Ten eerste ontstaat het bevorderen van de sociale samenhang en de leefbaarheid niet alleen

door de inzet van de door de gemeente gefinancierde professionele organisaties. Ook en met

name gaat het om de inzet van de bewoners zelf. Een leefbare woonomgeving heeft immers

geen vast format maar wordt bepaald door de bewoners zelf. Het ligt dan ook voor de hand dat

de gemeente bij de uitwerking van dit beleidsterrein aansluit bij initiatieven van de bewoners,

of dergelijke initiatieven stimuleert, om ervoor te zorgen dat de voorzieningen in de wijk

optimaal aansluiten bij de wensen en behoeften van de bewoners.

Ten tweede wordt de sociale samenhang bevorderd door het hanteren van het principe van

algemeen naar bijzonder, van bijzonder naar algemeen (oplossingen voor leefbaarheid voor

iedereen in de wijk). Vaak is het (op de lange termijn) voordeliger om oplossingen te kiezen

die niet voor specifieke doelgroepen maar voor iedereen bruikbaar is. Dit zorgt er tevens voor

dat mensen meer mogelijkheid krijgen om direct of meer op afstand elkaar tegen te komen

en/of elkaar te ontmoeten.

Met de kop ’Als de overheid zich terugtrekt participeren mensen juist minder’ vraagt Evelien

Tonkens in haar Socrateslezing aandacht. Ze legt hierin de vinger op participatiebeleid dat

informeel tot stand komt en niet zonder overheidsparticipatie kan (NRC 16 november 2014).

11

3.1 Wat zijn huidige voorzieningen en initiatieven

Er zijn veel initiatieven van burgers op het gebied van burgerparticipatie, sociale cohesie en

ondernemen in de regio, zie bijlage 1. Doordat het budget van de overheid krimpt, de regio

ontgroent en vergrijst moet er een verschuiving gerealiseerd worden, van professionele, formele

ondersteuning naar informele zorg en ondersteuning. De BMWE en DAL gemeenten verschillen in

tempo en inhoud in de mate waarin initiatieven in denken en doen van de grond komen. Bij allen is

het besef dat benutten van wat er al is en daar gericht verder op doorbouwen en vertrouwen in het

netwerk een belangrijke basis vormen. Het vraagt een actieve betrokkenheid en schakelen tussen

de partijen dit wordt nog niet door iedereen gedeeld.

In dat kader zijn afgelopen jaren initiatieven genomen in deze regio om burgerparticipatie en

sociale cohesie op de kaart te zetten. We hanteren de indeling in figuur 2, preventie, ondersteunen

en ingrijpen als leidraad voor indeling van de initiatieven.

3.1.1 Op preventie gerichte initiatieven

Skills Lab

SW&D is in samenwerking met Joling (thuis) zorg, De Hoven, NOVO en de Zonnehuisgroep Noord

gestart met een pilot Skills lab. Deze pilot is gericht op het aanleren en verbeteren van

zorgvaardigheden bij mantelzorgers. Mantelzorgconsulenten van SW&D selecteren met partners

mantelzorgers die meer zorg skills willen aanleren. Dit draagt bij aan een grotere zelfredzaamheid,

een rustigere zorgomgeving voor zorgbehoevende en diens mantelzorg (minder zorgverleners over

de vloer). Tevens bespaart de maatschappij hier rechtstreeks op zorgkosten.

Methode: Burgerkracht

In Eemsmond is ingezet op burgerkracht. Het is een methode om contact te onderhouden door

(bewoners)organisaties, kennis hebben van wat er speelt en leeft. Ook deze met elkaar verbinden

als dit wenselijk is, samen inzetten voor de leefbaarheid of specialismen ontwikkelen. Daar waar

nodig ondersteuning bieden aan vrijwilligers en bewonersgroepen, kennis delen vaardigheden

aanleren.

Topwierde methodiek

Aanbellen bij 'alle' bewoners met de vragen: wat heeft u nodig en wat kunt u zelf doen en wat kunt

u voor een ander doen. Bewoners met vraag en aanbod koppelen: bv vraag over eenzaamheid of

beperkte mobiliteit en aanbod van mensen bezoeken en af en toe boodschappen doen. “Ik wil wel

wat voor de buurt doen maar weet niet hoe of wat... “ Dat kan ook aan een externe club, als de

Denktank 60+ Noord, of iemand uit het bedrijfsleven, met specifieke kennis.

12

Eigen netwerk in geding (pilot Delfzijl)

In Delfszijl is gestart met een open tafel om cliënten met verslavingsproblematiek, schulden en of

psychische problemen te ondersteunen bij het vergroten en of versterken van hun eigen netwerk.

Deze wijk in Delfszijl was een zogenaamde Vogelaarswijk waar door de gemeente al veel

ondersteuning ingezet is oa in het project Veerkracht.

- Stap 1 Het in beeld brengen van de wijk

Dit leverde een beeld op van een redelijk goed gestelde wijk met geen bijzonder zware problemen,

veel koopwoningen, geen grote achterstand, een behoorlijk voorzieningenniveau. Er was geen

sprake van een sterke samenhang of verband binnen de wijk.

- Stap 2 Gesprekken met de partijen aanwezig in de wijk en belanghebbenden:

Twee bijeenkomsten met Julsingha, Novo, Fivelingo/Jobber, ASWA, s ‘Heerenloo en Lentis waarin

de visie op participatie in de wijk aan de orde is geweest en waarin verkennend is gesproken over

welke rol de zorg daarin zou kunnen spelen en welke bijdrage ze zou kunnen/willen leveren.

- Stap 3 De verbinding aanbrengen tussen de zorg en de wijk;

Deze stap vroeg om een visieontwikkeling; welke rol willen wij als instellingen innemen in een wijk,

hoe kijken we aan tegen deelname van cliënten in de maatschappij, hoe kijken we aan tegen de

arbeidsmatige dagbesteding in het kader van participatie. Op dut punt is aansluiting bij de pilot

Appingedam gezocht.

Resultaat levert inzicht op in doelgroepspecifieke omstandigheden ten behoeve van vakinhoudelijke

kennis. De vraag of het netwerk van cliënten vergroot dan wel versterkt zijn is niet beantwoord.

Van pilot naar duurzame beweging (pilot Delfzijl)

De pilot in Noord en Dorpen in Delfzijl heeft een doorstart gekregen in Delfszijl Zuid – Wagenborgen.

Het verzorgingshuis van de Zonnehuisgroep sluit medio 2018 in deze wijk, dit was de directe

aanleiding. Samen met inwoners wil men onderzoeken hoe het dorp bij kan dragen aan substitutie

van verzorgingshuis naar thuis. Hoe kunnen inwoners gezond oud worden in hun eigen huis. Zij

komen hoog frequent bij elkaar en bespreken daarin hun vorderingen. Via trial and error wordt er

samen geleerd, er wordt uitleg gegeven over de veranderingen en men nodigt uit om te

participeren. Er is een visie ontwikkeld door de Zonnehuisgroep op dit vraagstuk die zo getoetst en

aangescherpt wordt.

Het resultaat is dat er een groeiend netwerk van inwoners is die samen ‘gezond oud worden’

vormgeven. Er is een constructieve dialoog ontstaan tussen inwoners en zorgaanbieder die een

succesvolle, duurzame beweging op gang heeft gebracht. (Meer informatie in masterplan 3 pagina

38 en In voor zorg –traject van Pieter Gorter).

Vraag elkaar (pilot Appingedam)

Alle inwoners van Appingedam zijn uitgenodigd in open tafels om in gesprek te gaan over hoe de

burgerparticipatie vergroot kan worden. Ze zijn 3 keer bij elkaar geweest. Er is voorlichting gegeven

13

over de drie decentralisaties: zorg, jeugd en participatie, werkwijzen zijn gedeeld en er is een

bewustwording op gang gekomen dat inwoners meer zelf en met elkaar moeten oplossen. Er is een

digitaal platform opgezet ‘Vraag elkaar’ waarin vragen over vervoer, zorg, welzijn ed. bij het

aanbod gebracht worden.

Resultaat is dat burgers tijdelijk betrokken zijn, men weet van het digitale platform ‘Vraag elkaar’.

De verhouding tussen informeel en formeel verandert. Bijvoorbeeld hebben trekkers van de

zorgcoöperatie Loppersum inwoners van Appingedam uitgenodigd om de dialoog op te starten en

een dergelijk initiatief ook in Appingedam te starten. Dit heeft nog niet geleidt tot een vervolg.

Creatief en ondernemend in Goud Oud (pilot Warffum)

In Warffum heeft De Hoven aangegeven dat het verzorgingshuis Warfheem gesloten wordt in 2014,

dit was de directe aanleiding voor deze pilot. Het dorp kwam in opstand en heeft collectief actie

ondernomen. Zij hebben de Stichting ‘Goud Oud’ opgericht om oud worden in het dorp mogelijk te

maken. Doel is om ook voor Warffummers die door ziekte of leeftijd een meer beschermde

woonomgeving nodig hebben een plek te houden in Warffum (KAW 2013). Door de sociaal geografe

is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van een coördinatiepunt voor welzijn en diensten die

door vrijwilligers uitgevoerd kan worden en verschillende theoretische concepten verkend

concepten: the capabilities approach (Sen), healthy & active ageing, burgerparticipatie en welzijn

(Jansen et al.2013).

De divisiemanager van NOVO is de verbindingsofficier tussen de burgers en de sector Zorg en

Welzijn. De stichting heeft geen geld, maar wel goede ideeën en er is commitment van alle

inwoners. Ze hebben korte lijnen met provincie en politiek. Het resultaat mag er zijn: er is een

business case, een Coöperatie in oprichting, veel PR over hun beweging. Zo wordt invulling gegeven

aan burgerparticipatie.

3.1.2 Op ondersteuning gerichte initiatieven

Jimmy’s, het CJG voor jongeren

Jimmy’s wordt door ASWA uitgevoerd in de DAL gemeenten en richt zich op alle jongeren met een

vraag of die iets willen doen. Jongeren worden ingezet om andere jongeren te ondersteunen (peer

to peer). Jimmy’s werkt op alle levensgebieden: wonen, leren, werken, ontmoeting en participatie.

Jongeren worden betrokken bij het beleid van de gemeente en gestimuleerd om zelf invulling te

geven aan beleid. Daarbij dienen zich o.a. onderstaande vragen aan:

- Hoe kunnen gemeenten jongeren het beste bereiken?

- Wat voor voorzieningen zijn nodig?

- Welke bijdrage kunnen jongeren leveren?

- Wat kunnen ze doen voor de medebewoners in een dorp of wijk?

14

Van binnen naar buiten en van buiten naar binnen (pilot Middelstum)

De pilot in Middelstum bestaat uit twee onderdelen: kwetsbaarheid en burgerparticipatie. Met de

film ‘Je hoopt dat ze het later ook voor mij doen’, is de impact van de decentralisatie op kwetsbare

mensen zichtbaar gemaakt (http://www.middelstum-info.nl/artikel-20mei2014-3.htm). De film

vormt een katalysator om de dialoog in het dorp te starten.

Daarnaast heeft burgerparticipatie vorm gekregen door meer reuring te organiseren in het

verzorgingshuis ook voor mensen in de buurt en zijn er meer activiteiten waar burgers bij betrokken

worden.

Meedoen (pilot arbeidsmatige dagbesteding Appingedam)

In het tweede kwartaal van 2014 is doorgestart met een doordenksessie om invulling te geven aan

Meedoen, voor kwetsbare groepen. Arbeidsmatige dagbesteding gezamenlijk en duurzaam op te

pakken was de behoefte van Welzijn ism gemeentelijke sociale dient, WSW bedrijf en

zorgaanbieders.

Resultaat is dat er nu een gezamenlijke visie ligt op arbeidsmatige dagbesteding voor de brede

doelgroep: mensen met verstandelijke beperking, psychische problemen, mensen uit de kaartenbak

van sociale dienst en met een WSW of Wajong uitkering. Er is gewerkt aan concreet vormgeven van

toeleiding en de implementatie hiervan in bouwblokken. De werkwijze is verder uitgewerkt. Het

geeft zich op de knelpunten in Zorg en Welzijn waarbij de gemeente is uitgedaagd om het samen

verder te brengen.

3.1.3 Op ingrijpen gerichte initiatieven

Hier zijn geen initiatieven in ontwikkeld.

3.2 Hoe kom je tot innovatie?

Om organisatiekracht in DEAL gemeenten te versterken zijn veranderingen rond burgerkracht en

sociale cohesie verkend in de notitie van SWD en Hanzehogeschool, februari 2014. Hierin worden 5

type veranderingen geschetst:

1. Verkleinen van de rol van de overheid ten behoeve van zelfsturing van burgers;

2. Om de leefbaarheid te vergroten is het nodig dat inwoners elkaar kennen en zich positief

tot elkaar verhouden, zich verantwoordelijk voelen en bereid zijn zich in te zetten. Ook als

er verschillen zijn in waarden, economische of sociale situatie;

15

3. Delen van contacten en informatie leidt tot meer vertrouwen en draagt bij aan

gemeenschapsactiviteiten en sociale steun. Hiervoor zijn sociale relaties tussen formele en

informele netwerken van belang;

4. Bijdragen van de lokale overheid aan actief burgerschap in buurten, dorpen en wijken door

burgers te complimenteren en een financiële en technische bijdrage;

5. Elk dorp of buurt maakt een eigen plan of dorpsvisie voor leefbaarheid. Samen met

bewoners worden de plannen uitgevoerd.

Er wordt een stapsgewijze aanpak voorgesteld:

• quick scan voor een buurt / dorp (een sociale schouw);

• begeleiding van de samenwerking in een dorp (zoals de vijf Sterren dorpen in Drenthe);

• opstellen / begeleiding van een visie en uitvoering (zoals Hanzehogeschool dat doet /

deed bij een aantal dorpen in Groningen).

Wat is nieuw in de regio?

• Cross-sectoraal overleg met alle belangrijke partijen over (arbeidsmatige) dagbesteding;

Fivelingo (werkvoorzieningsschap) en Werkplein zaten voorheen niet aan tafel, naast

welzijn- en zorgaanbieders;

• We bespreken hoe we het complementair gaan inrichten;

• We maken slagen, gemeenschappelijke uitgangspunten zijn: dicht bij huis, bij voorkeur in

de wijk en bij voorkeur werken in de maatschappij;

• Er is een doorgaande lijn van burenhulp naar vrijwillige inzet en leveren van tegenprestatie

bij ontvangen van een uitkering;

• Opbrengst voor zowel mensen die willen ' werken' als zorg-cliënten; gericht op activering

en dagbesteding ism andere partijen dan voorheen;

• Zoeken naar: hoe kunnen we gebruik maken van elkaars stenen en personeel en hoe komen

we tot nieuwe verdienmodellen voor de wijk.

3.3 Wat zijn de geleerde lessen uit pilots

Geleerde lessen pilots

� Start bij gezamenlijke visie

Het Woon leefbaarheidsplan is gestart vanuit een gezamenlijk visie op welzijn en zorg, omdat

voorzieningen weg zouden vallen. De vraag is dan hoe je daar in de regio/het dorp mee omgaat.

Door pilots te starten kon geoefend worden met de visie in de praktijk.

16

� Organiseer de verbinding

In Middelstum is gekozen voor een zachte landing om burgers te betrekken in de veranderingen.

Het gezamenlijk werken aan een film die zichtbaar maakt wat er voor mensen met verschillende

problematiek gaat veranderen heeft partijen bij elkaar gebracht. Een maal in de 6 weken in overleg

met 5 organisaties: Lentis, SWD, gemeenten, De Zijlen, Zonnehuisgroep. Hierdoor ontstond een

laagdrempelig contact, methodische aanpak, een theoretisch concept (F. Bredewold, ‘Lof der

oppervlakkigheid’ 2014) en een plan voor de toekomst.

� Neem de tijd

Overweging duurt de pilot niet te lang? Wellicht zijn wij tegenwoordig geneigd om snel resultaat te

halen. De veranderingen in de samenleving gaan niet zo snel. De pilot in Middelstum heeft losse

initiatieven met elkaar verbonden.

� Geef voorlichting om in contact te komen

De film die in Middelstum gemaakt is wordt nu gebruikt om voorlichting te geven en het gesprek op

gang te brengen over: Wat houdt de verandering in?, Wat betekent dit? En wat kunt u daar zelf aan

bijdragen? De film wordt getoond bij huisartsen, basisscholen, kerken en (sport0vereningingen, VG-,

GGZ , LG- en ouderensector. Bij deze ontmoetingen worden inwoners betrokken. Daarnaast wordt

het initiatief gekoppeld aan ‘Heel Middelstum bakt’, Het huis van het dorp (Zonnehuisgroep Noord)

en ‘In voor Mantelzorg’ (Vilans).

� Kans voor opschalen

De werkwijze is goed onderbouwd en kan ook in andere regio’s ter inspiratie benut worden. Hierin

is bekendheid in het dorp van belang, het blijft maatwerk om de werkwijze toe te kunnen passen.

� Intervenieer bewust

Maak een bewuste keuze om een burgerinitiatief al dan niet te begeleiden. Overwegingen om juist

als gemeente of zorgaanbieder je bescheiden op te stellen zijn: kun je waarde toevoegen, werk je

vanuit maatschappelijk belang of eigen belang, vanuit welke ambitie zou je bemoeienis zijn.

In Warffum was er genoeg trek- en denkkracht om een eigen dorpscoöperatie op te zetten.. Zij

worden zelf zorgondernemer samen met de huisarts en de wijkverpleegkundige. De oude locatie van

De Hoven, Warfheem, wordt online geveild. Bezorgdheid of er met deze actie mensen tussen wal en

schip zouden vallen is afgehecht, omdat de gemeente die hiervoor uiteindelijk verantwoordelijk is

met Goud Oud om tafel zit.

In Wagenborgen, gaat De Zonnehuisgroep een voorziening (De Menterne) over 4 jaar sluiten, zij

hebben er voor gekozen om samen met het dorp de vraag te beantwoorden “Hoe kunnen wij met

elkaar zorgen dat belangrijke functies voor het dorp behouden blijven?” Bij aanvang heeft De

Zonnehuisgroep hierin een actieve, initiërende rol genomen omdat er onvoldoende trekkracht was

17

in het dorp. Burgers worden nu langzamerhand actiever, daarmee kan de rol van De

Zonnehuisgroep veranderen.

� Organiseer én bottum-up én top-down

Ook al is het voorzieningenniveau goed in een stad of dorp daarmee is er niet van nature een goede

verbinding met burgers, vrijwilligers en professionele dienstverlening. Belangrijk is om een keuze te

maken voor een onderwerp dat urgent is en gevoeld wordt. Burgers komen zelf in actie als er met

hun samen gebouwd wordt aan het uitwerken van een plan. Het helpt om een visie en structuur aan

te reiken en dit voor te leggen (voorbeeld is de visie op arbeid en dagbesteding die in mei 2014

geschreven is). Vanuit VG, maar ook psychiatrie kwam de behoefte om de cliënten mee te laten

doen in de samenleving. Niet als patiënt, maar als vrijwilliger. In plaats van kaarsen dompelen als

dagbesteding, kun je misschien ook de bloemen verzorgen in een verpleeghuis of de was doen. Het

vraagt denken in een andere structuur.

� Maak vastgoed fluïde

Vastgoed is toch behoorlijk bepalend voor mensen. Als er een verzorgingshuis gaat sluiten dan komt

er een reactie. Of “Wij hebben een dorpshuis nodig anders kunnen wij elkaar niet ontmoeten”.

Kun je de bestaande gebouwen niet beter benutten? Bijvoorbeeld een bakker die het moeilijk heeft

doet een kleine lunchroom erbij waar mensen met een licht verstandelijke beperking hun ontbijt

kunnen halen. Zo creëer je win-win situaties als het gaat om leefbaarheid en voorkom je

(over)concentratie in de centrumdorpen.

� Leer van elkaar

Met het starten van diverse pilots kunnen trekkers en betrokkenen leren van elkaar door de

ingezette werkwijze en knelpunten voor te leggen en te bespreken. Hierdoor kan samen geleerd

worden van wat succesvol was en wat belemmerend gedurende de rit. En kun je tussentijds

bijstellen. Dat verrijkt de pilot en de resultaten.

� Zet in op indicatoren leefbaarheid (concept)

Om een eerste beeld te krijgen van de leefbaarheid in een wijk of dorp kunnen een aantal

indicatoren getoetst worden, voor dat een interventie ingezet wordt. Het zou kunnen betekenen

dat zorgprofessionals die nu nog groen zijn in een dorp straks oranje worden, en dus wellicht meer

moeten overdragen aan de informele ondernemers in een dorp die nu nog oranje zijn. Wat is er

nodig om de informele ondernemers groen te laten worden?

18

Indicatoren leefbaarheid

Rood* Oranje* Groen*

Demografie Langdurig werkeloos

Langdurig laag inkomen

Vastgoed Verwaarloosd

Sociale huurwoningen

Koopwoningen

Voorzieningen School, gezondheidscentrum,

welzijnscentrum

Professionele

dienstverlening

Zorg en Welzijn

Informeel ondernemerschap bv in Warffum

Sociaal ondernemerschap bv doe-democratie, ruil economie,

fonds sociaal ondernemen

Totaal scores

Wat levert dit op als er 30% minder budget is

- Interventie ja/nee

- Waarom?

*score per onderdeel: rood=veel, oranje=gemiddeld, groen=weinig

Interventies, keuze kan gericht zijn op

- Niets doen

- Investeren in vastgoed en of welzijn

- Investeren in andere verdienmodellen:

o faciliteren van informeel ondernemerschap

o faciliteren van sociaal ondernemerschap

- Andere opties….

NB betrekken gegevens van zorgmonitor en leefbaarheidsmonitor

19

4 Opgave voor 2015 en verder

4.1 Toekomstbeeld 2020

In januari 2015 zal een gemeenschappelijke agenda verkend worden van de toekomst met de

partners in de regio, zorg- en welzijnsaanbieders en gemeenten. Het in gesprek gaan over de

opgave in deze regio en wat vanuit de verschillende perspectieven van belang gevonden wordt is

een belangrijk vertrekpunt. Door een beeld te vormen van de toekomst (2020) kunnen ideeen

uitgewisseld worden, los van functie of verantwoordelijkheid. Vervolgens wordt dit beeld vertaald

naar wat in 2015 dan op de agenda dient te staan. En kunnen afspraken over wat en hoe verder

invulling krijgen.

Evelien Tonkens heeft in haar Socrateslezing (2014) een aantal noties meegegeven in het debat over

de doe-democratie die hier relevant zijn. Het is belangrijk om een reële kijk op de verhouding

informeel en formeel te ontwikkelen. Informele initiatieven als zorgcoöperaties en buurtmoestuin

worden veelal voorgesteld als ‘pure’ vrijwillige initiatieven. Maar vaak is er een aanzienlijke

financiële en beleidsmatige steun van de overheid of welzijnswerk. Uit onderzoek naar

burgerinitiatieven blijkt dat hulp van de overheid, welzijnswerk of woningcorporatie belangrijk is

voor de vitaliteit van deze initiatieven. Naarmate ze meer met deze instituties te maken hadden

nam hun vertrouwen hierin toe, evenals het vertrouwen in medebewoners en bewonersorganisaties.

Een betere spreiding van vertrouwen betekent ook stimuleren van interactie tussen formele en

informele verbanden. De informele sfeer kan een goede kweekvijver zijn voor een betere publieke

sector maar geen vluchtplaats.

Een interessante gedachte is om nieuwe initiatieven langs de ‘meetlat’ te leggen: hoeveel procent

formele inzet ten opzichte van informele inzet is nodig. En welke randvoorwaarden zijn dan

belangrijk, te denken valt aan: goed kunnen onderhandelen, ambitieus zijn en focus aanbrengen,

lef hebben om met eigen middelen te investeren, een droom waarmaken met anderen, kunnen

verbinden. Dit zijn zaken die je als gemeente en of aanbieders kunt faciliteren. Voorbeeld: in

Warffum is met ongeveer 90% eigen informele inzet en 10% formeel het eigen voorzieningen niveau

verhoogd.

Vernieuwende voorbeelden

Werelden

Dat burgers bestuurders uitnodigen om mee te denken over een dorpenvisie lijkt de omgekeerde

wereld. Het illustreert de fascinerende zoektocht naar een nieuwe relatie tussen overheid en

maatschappij die op dit moment welhaast in elke gemeente en regio wordt ondernomen. Deze

zoektocht gaat over de nieuwe scheidslijn tussen verantwoordelijkheden en rollen van burgers,

overheden of andere instanties en gaat vaak gepaard met een confrontatie tussen twee werelden:

de formele en hiërarchische systeemwereld van de overheid en instituties en de informele en

persoonlijke leefwereld van de initiatiefnemers.

20

De aandacht en sympathie gaat doorgaans uit naar de energie en het perspectief van de

leefwereld. Dat stelt ook onderzoeker Bas Breman in een artikel de publicatie ‘Van Onderop!’. Hij

concludeert dat de menselijke maat en het spontane karakter van initiatieven de partijen uit de

systeemwereld al snel in de verdediging dringen. Niet in de laatste plaats omdat de praktische

leefwereld regelmatig op pijnlijke wijze blootlegt hoe traag en onlogisch de systeemwereld soms

opereert ( bron: http://ruimtevolk.nl/blogs/van-onderop/).

Lokale kracht en naoberschap

De co-creatie Leven in het Dorp waarbij gemeente Peel en Maas een faciliterende rol vervult, is

ook een voorbeeld van anders organiseren. Zelfsturing, creatief om regels heen werken, bundelen

van financieringsstromen en durven experimenteren lijken sleutelwoorden in de succesvolle

aanpak. Waarom lukt het Peel en Maas om kwetsbare inwoners te laten meedoen? In 2003 tekenden

meer dan dertig partijen een convenant om samen te ontregelen, waaronder ook de

zorgverzekeraar, burgers en welzijnsorganisaties. Het wonen-welzijn-zorg-beleid in Peel en Maas is

hiermee van alle partijen, niet alleen van de gemeente. De hulpvraag komt centraal binnen en

wordt samen met de hulpvrager en dorpsbewoners opgepakt door één of enkele aanbieders.

Iedereen draait volledig mee in de vraaggestuurde ketenorganisatie. Het netwerk van de

convenantpartijen wordt steeds hechter. De betrokkenen voelen zich medeverantwoordelijk voor

het resultaat van de samenwerking, ook op de lange termijn. Mensen met beperkingen kunnen

weer zelfstandig in het dorp wonen en zelfs van betekenis zijn voor de lokale samenleving,

bijvoorbeeld door te werken bij de bakker of basisschool (bron: http://ruimtevolk.nl/dorpen-

platteland/vraag-het-de-dorpsbewoners-zelf/).

Even buurten

Een sterk ondersteunend netwerk is een belangrijke voorwaarde om dat doel te bereiken. In

Rotterdam is sinds mei 2011 het project ‘Even Buurten’ actief waarin professionals uit zorg en

welzijn via een integrale wijkaanpak proberen de sociale netwerken rondom thuiswonende ouderen

te versterken. Dit met als doel om (vroeg)signalering mogelijk te maken en concrete hulp en

ondersteuning te bieden aan kwetsbare ouderen. Uitgangspunt hierbij is de wens van de oudere

zelf, wat hij of zij zelf nog kan doen, zonodig met ondersteuning uit het informele netwerk en –pas

als dat niet voldoende blijkt te zijn – professionele ondersteuning.

Een belangrijke conclusie: De buurtkenmerken veiligheid, sterkere sociale cohesie in de buurt en je

‘thuis’ voelen in de buurt verlagen het risico op kwetsbaarheid onder ouderen. Het succes van een

wijkgerichte aanpak als Even Buurten is sterk afhankelijk van een integraal formeel én informeel

ondersteunend netwerk in de buurt, waarbij partners op het gebied van preventie, cure, care,

welzijn en wonen goed met elkaar samenwerken van signalering tot zorgverlening. Helaas blijkt de

zo noodzakelijke samenwerking binnen het formele en tussen het formele en informele netwerk

nog onvoldoende van de grond te komen. NB SDW gaat dit voorbeeld in 2015 navolgen.

21

Right to challenge

Zorgcoöperaties zijn in opmars. Bij deze burgerinitiatieven nemen bewoners het heft in handen om

wonen-welzijn-zorg te organiseren zoals zij dat wensen. De wetgever stimuleert coöperaties door

het ‘right to challenge’ in de Wet maatschappelijke ondersteuning (2015) op te nemen.

Georganiseerde bewoners hebben daarmee het recht de gemeente ‘uit te dagen’. Ze kunnen een

bieding doen, als ze denken dat ze (een deel van) de zorg en ondersteuning in hun buurt even goed

of zelfs beter kunnen verlenen. De gemeente stelt bij haar beoordeling kwaliteitseisen en neemt

ook de sociale meerwaarde van het burgerinitiatief mee.

4.2 Impact voor overgangsjaar 2015 – 2016

Vilans schetst in een verkennende studie drie toekomstscenario’s voor de strategie van gemeenten

� ‘De gemeente aan zet’; hierbij heeft de gemeente nagenoeg de volledige regie.

Ze richt sociale wijkteams in en focust op het voorkomen van onnodige zorg.

� ’De Gouden Driehoek’: gemeente, burgers en aanbieders van Wonen, Welzijn en Zorg

(WWZ) werken samen en hebben een gelijkwaardige inbreng.

� ‘Do it ourselves’: burgers regelen zelf hun zorg en ondersteuning en wisselen ervaringen uit

met inwoners van andere gemeenten. Overige partijen spelen slechts een kleine rol.

Elk van de drie scenario’s kent zijn positieve en negatieve consequenties. Zo zullen in het eerste

scenario de gezondheidsverschillen verkleinen, maar de initiatieven van de burgers ook dalen. In

het derde scenario daarentegen, is veel ruimte voor lokale democratie. Maar krijgen burgers die

minder mondig zijn dan wel voldoende zorg en ondersteuning? Het tweede scenario lijkt de gulden

middenweg, maar hier zijn weer sterke twijfels over de keuzevrijheid van cliënten.

Daarbij geldt: wat voor de ene gemeente werkt, werkt voor de andere absoluut niet.

Bijvoorbeeld omdat de kerk grote invloed heeft op de bewoners. Of omdat een gemeente al erg

veel mantelzorgers kent de kans op overbelasting toeneemt. Kortom, de keuze voor de juiste zorg,

op het juiste moment op de juiste plek, moet dus per gemeente worden gemaakt.

De uitdaging is om een aantal sociale cohesie programma’s die nu uit WMO of andere budgetten

bekostigd worden naast elkaar te leggen. Bewoners zelf te betrekken bij het inrichten van de

(informele) zorg in hun wijk / buurt / dorp. Te verkennen welke taken zich lenen voor participatie

en wat overheidstaken zijn. En zo samenhang in de aanpak in het stedelijk en landelijk gebied te

creëren om te voorkomen dat iedereen overal het wiel moet uitvinden.

Wat draagt bij aan de veranderagenda?

- Monitoren: om zichtbaarheid van effect van interventies die bijdragen aan regiobeleid;

- Spelregels: oa financiering op basis van cross-sectorale samenwerking;

- Outcome sturing: heldere meetbare resultaten die bijdragen aan meer met minder;

- Rolverantwoordelijkheid partners benoemen welzijn en participatie;

- Sociale innovatie realiseren: deel budget welzijn oormerken;

- Veranderkracht stimuleren: nieuwe concepten als ‘right to challenge’ omarmen.

22

Bijlage 1 Rapporten en andere bronnen

ACTIE tool voor werken met burgerinitiatieven.

Bakker, R. et al., Arbeidsmatige dagbesteding, beschut werk en arbeid. Gedeelde visie 15 mei

2014.

De Inzet (PowerPoint presentatie), voorjaar 2014.

Daru, S. Methodebeschrijving gedragscodes, databank effectieve sociale interventies, Movisie,

december 2012.

Dijk, H.M. et al, Even Buurten, een wijkgerichte aanpak voor thuiswonende ouderen in Rotterdam,

Erasmus universiteit Rotterdam - IBMG, juni 2013.

Hetem, Ronald en Sophie Straatman, Ondersteuning burgerinitiatieven door steunpunten

vrijwilligerswerk, tien inspirerende voorbeelden, Movisie, mei 2011

Jansen, A.S., M.de Groot, Coördinatiepunt vrijwilligers Warffum, onderzoek naar welzijn en

participatie, iov GoudOud te Warffum, november 2014.

Loeff, P. et al, Aanpak versterken organistiekracht in dorpen DEAL-gemeenten in het kader van

Regionaal Actieplan Sociale cohesie, februari 2014.

KAW architecten en adviseurs, Goud Oud in Warffum eindrapportage, februari 2013.

Uitvoeringsplan vernieuwing sociaal domein 2014-2015 gemeente Groningen, september 2014.

Vulto, M. et al Op naar 2022! Drie toekomstscenario’s voor wijkgerichte zorg en ondersteuning,

Vilans 2014.

Walstra, N. et al, Achter het stuur, achter de stuurman, Paraplunotitie over participatie in Delfzijl,

Appingedam en Loppersum.

Websites

• www.bokd.nl Brede Overleggroep Kleine Dorpen Drenthe, vijf sterren dorpen in Drenthe

• http://www.invoeringwmo.nl/content/1-leefbaarheid-en-sociale-samenhang

• http://www.goudoudinwarffum.nl/Nieuws.php; http://pt.slideshare.net/roegenroem/zorg-

voor-dummies-ii-goud-oud http://krimp.melaniezwart.com/onderwerpen/ouderenzorg/ op

congres In voor zorg dec. 2013

• http://www.gemeente.nu/Sociaal/Nieuws/2013/1/Een-gezin-een-plan-een-regisseur-

1146815W/

• www.movisie.nl/effectievesocialeinterventies

• https://www.movisie.nl/artikel/wmo-2015-wat-verandert-er

23

• http://www.platform31.nl/wijkengids/11-burgerschap/11-5-actie-tool-voor-werken-met-

burgerinitiatieven

• www.socrateslezing.nl Jaarlijkse lezing van Humanistisch verbond, 2014 Evelien Tonkens

socioloog en hoogleraar aan de Universiteit van Humanistiek in Utrecht

• Vilans, Zorgcoöperaties en burgerinitiatieven op de kaart http://www.vilans.nl/Over-Vilans-

nieuwsoverzicht-zorgcoperaties-en-burgerinitiatieven-op-de-kaart.html

24

Bijlage 2 Overzicht pilots

Aantal Gemeente Trekker Doelgroep Doel

1 later opgegaan in 4 en 5

Delfszijl Lentis ism ASWA, SW+D en Zonnehuisgroep

Algemeen

Versterken eigen netwerk

2 en 3 zijn samengevoegd

Delfszijl Nrd Dir. Zonnehuisgroep Algemeen Participatie enthousiasmeren

3 Delfszijl dorpen

Algemeen

4 en 5 zijn samengevoegd

Appingedam Gemeente ism sector Zorg en Welzijn

Algemeen Samen op weg gericht op vergroten van burgerparticipatie

5 Appingedam 6 Warffum Dir. Novo, burgers en

sector Zorg en Welzijn

Alle inwoners Mogelijk maken om oud te worden in het dorp

7 Middelstum Dir Zonnehuisgroep en gemeente

Ouderen Kwetsbaarheid en burgerparticipatie

25

Bijlage 3 Burgerinitiatieven, sociale cohesie en ondernemen in DEAL-BMW Gemeenten

Naam initiatief

Typering: Burgerinitiatief Sociale cohesie Ondernemen

Insteek vanuit zorg, welzijn, anders

Lokaal of regionaal, reproduceerbaar

Wie zijn de partners

Duurzaam of incidenteel

Platte-land/ stede-lijk

Voorzieningen Jeugd

Soc. cohesie Gem., jeugdw.

Lokaal/Regionaal (6 dorpen, 1 gemeente), reproduceerbaar

Gem. De Marne, Barkema & de Haan, e.a.

Duurzaam Pl.

Breicafé Soc. cohesie burgers Lokaal (Eenrum), repr.

Noaber-schap De Marne

Duurzaam Pl.

Park en speelgele-genheid De buitenplaats kinderen/ jeugd

Soc. cohesie jeugd Lokaal, (Houwerzijl)

Landschapbe-heer Groningen

Duurzaam Pl.

Boomhut Burgerinit. Jeugd Lokaal, (Klooster-buren

Kinderen dorp Inc. Pl.

Ontm.plek/ Huiskamer (’t Olde heem)

Soc. cohesie zorg Lokaal, (Klooster-buren

Zonnehuis groep, burgers (meedenk-groep)

Duurzaam Pl.

Dorpshuis verbetering

Burgerinit. burgers Lokaal, (Kruisweg)

dorpsbelangen Duurzaam Pl.

Plein muziektem-pel

Burgerinit. burgers Lokaal (Leens)

Dorpsbelangen, gemeente

Infra Pl.

Speelbos Burgerinit. Kind./ Jeugd

Lokaal (Molenrij)

Dorpsbelangen Duurzaam PL.

Oriëntatie renovatie

Burgerinit. Kind/ Jeugd

Lokaal, (Pieterburen)

Steungroep de Getijen

Duurzaam PL.

Speel-ontmoetingsplek

Soc. cohesie Lokaal, (Ulrum)

Hoveniersbe-drijf Lotus

Duurzaam PL.

Kunst in dorp/ verbet. verbinding

Burgerinit. Infra Lokaal, (Ulrum)

Duurzaam PL.

Netwerk brede zorg

Burgerinit. Zorg/ welzijn

Lokaal, (Ulrum)

Duurzaam PL.

Schatkoa-mer van Ollerom

Soc. Cohesie Burgers Lokaal, (Ulrum)

Duurzaam PL.

Snelheidsbeperking verkeer

Burgerinit. Burgers Lokaal, (Warfhuizen)

Actiegroep lijn 30, gemeente, provincie, VVN

Duurzaam PL.

Dagbest./ ontmoeting

Soc. cohesie/ Ondern.

Burgers Lokaal, (Zoutkamp)

Dieverdoatsie Duurzaam PL.

Flexbus van speeltuin, naar speelt.

Soc. cohesie Kind./ jeugd

Regionaal gemeente ? PL

Lets go Gro Burgerinit./ Ondern.

Maats./ Event

Regionaal Co-financiers/ 2013 Blue

Jaarlijks St.

26

Economy/ gemeente

Noaber-schap Soc. cohesie Zorg/ Welzijn

Lokaal, (Bedum)

Gemeente, De Hoven, Noaberschap

Pilotproject tot medio 2015

dorp

Samen eten /Noaber- schap

Soc. cohesie Burgers Lokaal,

Dorpshuis-bestuur, samenwerk. diaconieën

Duurzaam dorpen

Verzoamel-stee, toegang inf. zorg

Soc. cohesie, Ouderen/ kwetsbaren

Burgers vrijwilligers/ Zorg/ Welzijn

Lokaal, (Bedum)

Duurzaam dorp

Wijkaanpak Plan oost Bedum

Soc. cohesie Welzijn/gem.

Lokaal Naoberschap, SWD, gemeente/burgers

project wijk

Verzoamel- stee

Soc. cohesie Burgers Lokaal, (Onderden-dam)

Netwerk vrijwilligers, geen prof. ondersteuning

Duurzaam (sinds 2011)

dorp

Noaber-schap Soc. cohesie Burgers Lokaal, (Saaksum- Huizen)

Gemeenschap, Nog van oudsher intact

Duurzaam dorp

Winsum schoon

Burgerini. Burgers Lokaal, (Winsum)

Jaarlijks dorp

Promotie Winsum

Soc. cohesie Burgers Lokaal, (Winsum)

Jaarlijks licht-feestweek

dorp

Diensten Uitruil etc. div. activiteiten, samen delen,sportevene-ment, feest, dorpsvisie

Soc. cohesie Burgers Lokaal, (Ensinge)

Burgers Duurzaam/ jaarlijks

dorp

Verzoamel-stee, dorpshuis/ Dorpstafel Samen eten

Soc. cohesie Burgers Lokaal, (Adorp & Sauwert)

Stichting 55+ Sinds 2014 dorpen

Garnswerd Grandioos Act. Op stap met ouderen

Soc. cohesie Burgersouderen

Lokaal (Garnswerd)

Dorpsbelangen dorp

Jeugdsozen,dorpsvisies Groenbeh.

Soc. cohesie Burger-partici-patie co-prod-uctie

Lokaal, (Winsum),

Gemeente Duurzaam (sinds ’98 co-productie groenbeheer met bewoners etc. verordening burgerinit. (2007/ meebe-slissen)

PL.

Verander-krant/plat-

Soc. cohesie Partici-patiesa-

Lokaal, (Winsum)

Gemeente, proeftuin

Duurzaam dorp

27

vorm/com. menle-ving

Droom van Winsum

Soc. cohesie Zorg/ burgers

Lokaal, (winsum)

Gemeente, De Hoven, burgers, In voor zorg!

Duurzaam dorp

Onafhanke- Lijk cliëntondersteuning

Soc. cohesie Burgers/NAH

Lokaal, (Winkheem)

Ervaringsdes-kundigen

? dorp

Repair café Soc. coheise Burgers/zorg

Lokaal, Novo Duurzaam dorp

Vrienden arme kant/voed-selbank

Noodhulp etc. Burgers Lokaal (Winsum, re-produceer-baar)

vrijwilligers Duurzaam dorp

Tijdelijk Dorpshuis De tijde

Soc. cohesie Ouders met jonge kind. Etc.

Lokaal, (Winsum)

Gemeente Incidenteel dorp

De Helpende Hand

Hulpdienst ook mantelzorg, boodschap pen doen, vervoer naar zkh, tijdelijke begeleiding, oppas,medic-ijnen halen etc. informele zorg

Burgerinit.

Lokaal, (Winsum)

Vrijwilligers, stichting Algemene Hulpdienst “De Helpende Hand”

Duurzaam (25 jaar geleden opgericht)

dorp

Kluften Soc. cohesie Burger-in i.o.

Lokaal, Winsum Obergum Noord)

Obergummers ?, cf nabuur-gilden die hier in 18de en 19de eeuw bestonden

PL.

Voedsel-bank Het Hogeland

Noodhulp verborgen armoede bestrijding

burgers Regio Vrijwilligers Duurzaam Regio/ PL.

Noaberhoes Burgers/zorg, welzijn

Lokaal, (Baflo)

Vrijwillgers, Goud Waark, SW&D, /seni-oren voor senioren

? start eind sept 2014

dorp

’t Zand dorpshuis

Soc. cohesie Burgers Lokaal, ‘t Zand

SW&D, gemeente, burgers

Duurzaam PL.

Jeugdsozen Soc. cohesie Ondern. Lokaal, Meerdere dorpen

Gemeente(n), Barkema & de Haan

PL.

Portal communi-catie etc.

Soc. cohesie Burgers Lokaal, (Den Andel) Reproduceer-baar

Burgers, netwerk dorpsbelangen

Duurzaam PL.

divers Soc. cohesie burgers Lokaal Diverse initiatieven/ thema’s events die veelal periodiek/ jaarlijks

Duurzaam dorpen

28

herhaald worden

Veerkracht Soc. cohesie Gemeen-ten

Regionaal, DAL Gemeenten, en experts uit zorg en welzijn

Incidenteel/Duurzaam? (Experiment dat vanuit programma in regio loopt. Ervaring zal moeten uitwijzen hoe e.e.a. in toekomst georgani-seerd zal worden

ST./PL

Versterking burger-partie

Soc. cohesie Provin-cie

Lokaal, (Delfszijl)

Burgers, Zorgbalans

Incidenteel ST

Versterking wijken (diverse projectin-vesteringen in kader van Prachtwijk

Soc. Cohesie Gemeen-te

Lokaal, (Delfszijl- Noord)

Gemeente en partners

Duurzaam ST

29

Bijlage 4 Beleidskader BMWE en DAL gemeenten Momenteel wordt binnen het DEALBMW gebied op twee manieren nagedacht over de inrichting van wijkstructuren; namelijk in de vorm van kernnetwerk (BMWE gemeenten) en in de vorm van ‘sociaal ondersteuningsteams’ (DAL gemeenten). De wijze waarop de wijkstructuren worden ingericht verschilt. Beide vormen worden hieronder toegelicht. Beleidskader BMWE gemeenten 1 Ontwerpeisen voor de toegang De ontwerpeisen zijn afkomstig uit het kader en de bouwstenen die zijn opgehaald bij gebruikers en uitvoerders.

- Vertrouwd en nabij in eigen woonomgeving. - Zichtbaar, laagdrempelig en voor iedereen direct toegankelijk. - Gericht op preventie en vroegtijdige signalering. - Eigen kracht, eigen verantwoordelijkheid. - De burger heeft zelf de regie en krijgt hierin ondersteuning als hij zelf geen regie kan

voeren. - De geboden oplossing of ondersteuning is vraaggestuurd. - Zoveel mogelijk ondersteuning via algemene voorzieningen. - Eén kernnetwerk per gemeente met generalisten waarvan de competenties zijn. afgestemd

op het profiel van het werkgebied. - Eén cliënt/gezin, één plan, één aanspreekpunt. - Integrale benadering voor alle levensdomeinen. - Lokaal waar het lokaal kan, regionaal waar het moet. - Indien nodig kan een beroep worden gedaan op aanvullende ondersteuning /

maatwerkvoorziening. - Afstemming met andere zorgdomeinen en andere uitvoerders zoals verpleging en

persoonlijke verzorging (Zvw). Er wordt uitgegaan van een landelijk gehanteerde onderverdeling voor het zelfregisserend vermogen van inwoners. Daarbij wordt uitgegaan dat van alle inwoners in het algemeen 80% veel zelforganiserend vermogen heeft, 15% verminderd regie heeft over het eigen leven en 5% weinig tot geen regie heeft. Met dit model wordt beoogt dat de oplossingen voor vraagstukken en problemen zoveel mogelijk plaatsvinden op het niveau van zelf- en samenredzaamheid en in de eigen omgeving. Algemene voorzieningen Algemene voorzieningen zijn voor iedere inwoner rechtstreeks toegankelijk. Daaronder vallen het buurthuis, sportaccommodaties maar ook buurtbus, maaltijdvoorzieningen en vrijwilligerswerk. Informatiefunctie (Vraagbaak) De ingang waarlangs een inwoner informatie kan vinden, loopt via verschillende routes. Via telefoon, internet of email kan informatie worden gevraagd/gezocht en gevonden. Hiervoor is een goed toegankelijke digitale sociale kaart via een website beschikbaar. De informatiefunctie (info) binnen het niveau zelf- en samenredzaamheid is zodanig ingericht dat mensen daar zelf de weg in weten te vinden. Mensen die dit niet kunnen worden daarbij door het kernnetwerk ondersteunt. Vragen om informatie kunnen ook binnenkomen bij de vraagbaakfunctie van de gemeente (Klantcontactcentrum), op school, bij de huisarts en bij het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Kernnetwerk Per gebied functioneert 1 kernnetwerk bestaande uit generalisten die als ‘spin in het web’ functioneren. Het gebied zou bijvoorbeeld kunnen bestaan uit de vier gemeenten en bijbehorende gemeentegrenzen. Bij hen kunnen inwoners terecht voor informatie, vragen en problemen op het

1 Bron: uit inrichting 3d BMWE

30

gebied van alle levensdomeinen en voor lichte basisondersteuning. Het kernnetwerk functioneert als een netwerkorganisatie3 en werkt gebiedsgericht. De leden van het kernnetwerk zijn bekend met en in hun gebied en hebben kennis van het gemeenschapsleven en de sociale kaart. De teams bestaan uit drie personen, een persoon uit de zorg een opbouwwerker en een maatschappelijk werker. Zij vormen samen een team die het eerste aanspreekpunt voor de burgers zijn. Zij gaan kijken wat zij zelf kunnen oplossen, mochten zij denken dat de zorgvraag te complex is dan vragen zij een expert op dat gebied bij de intake. De uiteindelijke gedachte is een netwerkconstructie, die personen erbij betrekken die op dat moment nodig zijn. Hoeveel kernteams er komen is niet bekend, wel dat zij uiteindelijk in staat moeten zijn ook de wat meer gecompliceerde vragen en vragen uit de gecompliceerde woonomgeving moeten kunnen oplossen. De medewerkers van het kernteam hebben een mandaat om de vraag door te zetten naar de partijen waar zorg is ingekocht door de gemeente. Er gaat veel meer gebruik gemaakt worden van de zelfredzaamheid en de samenredzaamheid van burgers. Er wordt o.a. gewerkt met de zelfredzaamheidsmatrix. Voor hun gebied opereren de leden van het kernnetwerk als generalisten. Binnen hun netwerk zijn zij specialisten. De meerwaarde van het kernnetwerk is dat zo kennis en kunde uit meerdere disciplines samengebracht worden in één netwerk. Het kernnetwerk wordt laagdrempelig ingericht en is toegankelijk en herkenbaar voor inwoners. De leden van het kernnetwerk hebben een bepaald mandaat en daarmee slag- en daadkracht om te handelen. Zij kunnen inwoners de weg wijzen naar algemene voorzieningen, hen in eigen kracht zetten, eenvoudige problemen bespreken en zoeken naar oplossingen. Daarnaast vervullen zij de rol van aanspreekpunt en contactpersoon en doen zij de casusregie. Leden van het kernnetwerk verlenen als professional ook basisondersteuning en hebben mandaat om aanvullende ondersteuning in de vorm van voorzieningen in te zetten. Door deze samenstelling en inrichting kan 95% van de vragen van inwoners op de niveaus zelf- en samenredzaam en basisondersteuning worden ondervangen en is ook de signaleringsfunctie goed ingericht. De exacte invulling van de leden van het kernnetwerk wordt bepaald op basis van het gebiedsprofiel. (aantallen inwoners, leeftijd, specifieke groepen, aard en omvang van problematiek). Flexibele schil Niet alle expertise is aanwezig op niveau van de basisondersteuning binnen het kernnetwerk. Daarom is in de flexibele schil een aanvullend ambulant ondersteuningsaanbod beschikbaar. De deskundigen van de flexibele schil beschikken over specifieke methodische interventies, die aanvullend zijn op de basisondersteuning. Hun deskundigheid kan rechtstreeks door het kernnetwerk worden ingezet. Ze vormen als het ware het surplus van de basisondersteuning en worden ingezet als door de ernst en/of complexiteit van de hulp-of ondersteuningsvraag de inzet van lichtere vormen van ondersteuning onvoldoende effect hebben. Het aanbod van de flexibele schil is lokaal georganiseerd. Expertpool De expertpool bestaat uit deskundigen met kennis van uiteenlopende kennisdomeinen ( bijv. verslaving en multiproblem gezinnen). Zij hebben consultatieve en ondersteunende taken en bieden onafhankelijke kennis en expertise. Er wordt geen daadwerkelijke hulp verleend. Wel kan er een specifieke vraaganalyse worden geboden voor het inzetten van passende ondersteuning. Overgangsperiode In de Jeugdwet en de Wmo 2015 is voor de huidige cliënten gedurende 2015 een overgangsrecht vastgelegd. Voor nieuwe cliënten worden vanaf 1 januari 2015 (nieuwe) voorzieningen en arrangementen georganiseerd en/of ingekocht. Gedurende de overgangsperiode functioneert een apart basisteam jeugd (het Centrum voor Jeugd en Gezin) waarin GGD, MEE, maatschappelijk werk en jongerenwerk samenwerken. De huidige Wmo consulenten, werkcoaches en inkomensconsulenten spelen in de overgangsperiode een belangrijke rol voor uitvoering van de Wmo en de participatiewet. Het Wmo loket en de Wmo consulenten blijven hun huidige rollen en werkzaamheden vervullen. Voor het Wmo loket wordt aanvullende expertise voor begeleiding en dagopvang ingekocht.

31

Dit geldt eveneens voor de huidige werkcoaches en inkomensconsulenten. Zij blijven hun huidige rollen en werkzaamheden in het kader van de Participatiewet vervullen. Voor nieuwe taken en/of nieuwe doelgroepen (Wajong?) wordt aanvullende expertise ingekocht. Beleidskader DAL gemeenten2 Het Groninger Functioneel Model voor de DAL-gemeenten als basis De 23 Groninger gemeenten hebben het Groninger Functioneel Model (GFM) ontwikkeld, een inhoudelijk kader dat als basis fungeert voor de inrichting van het nieuwe gemeentelijk aangestuurde stelsel voor het sociaal domein. Binnen het DAL gebied is de volgende vertaling gemaakt. Vindplaatsen moeten goed kunnen inschatten wanneer een ondersteuningsvraag te ingewikkeld is om zelf op te lossen en medewerkers van vindplaatsen en medewerkers van de loketten moeten elkaar weten te vinden. Het eerste punt vraagt deskundigheidsbevordering op (van) de vindplaatsen.

Figuur 4 Schema Functioneel Model DAL-gemeenten Het tweede punt vraagt communicatie, van informeren van de vindplaatsen en het verstrekken van naam en telefoonnummer tot kennismakingsgesprekken door de consulenten. Het is ook denkbaar dat de cliëntadviseurs spreekuur houden op de vindplaatsen. De ingangspunten voor de Wmo wordt bemenst door de cliëntadviseurs Wmo. Zij hebben de primaire focus op de cliënt, diens eigen sociale omgeving en kennen het brede maatschappelijk middenveld van formele en informele ondersteuning en instanties. De taak van de cliëntadviseurs is om op basis van de brede vraagverheldering de ondersteuningsbehoefte te achterhalen. Zowel in de

2 Overgenomen uit inrichting DAL Beleidsplan 4D’s 2015 - 2018

32

breedte (alle levensgebieden) als in de diepte (de vraag achter de vraag). Aan de hand van de behoefte en de vraag achter de vraag worden samen de te bereiken resultaten SMART geformuleerd. Vervolgens bespreekt de cliëntadviseur samen met de cliënt alle mogelijke oplossingen. Deze oplossingen worden zo breed mogelijk samengesteld uit oplossingen op eigen kracht, ondersteuning door het eigen sociale netwerk, de mogelijkheden in buurt en wijk en ondersteuning door formele en informele organisaties, waaronder de gemeente Schematisch ziet het Functioneel Model DAL er als volgt uit: Versterking van de sociale omgeving Er wordt dus ingezet op het versterken van de sociale omgeving, de inzet en ondersteuning van de vrijwilliger en het versterken van zelfregie en zelfredzaamheid van de inwoners. Wanneer ondersteuning in de eigen sociale omgeving van de inwoner gewenst is, dan is deze gericht op het versterken van de eigen kracht en de zelfregie. Hierbij worden hulpbronnen uit de directe omgeving van de inwoner opgespoord en aangesproken. Basisondersteuning, waaronder de toegang Belangrijke pijler van het Functioneel Model DAL-gemeenten is de basisondersteuning. Basisondersteuning omvat de samenwerkende instellingen die preventief werken en inwoners met een lichte hulpvraag ondersteunen. Denk hierbij aan welzijnswerk, maatschappelijk werk en sociaal cultureel werk. Ook de basisondersteuning is gericht op het versterken van de eigen kracht van de hulpvrager, zodat de professional hem vervolgens weer kan loslaten. Voor de behandeling van meer ingewikkelde vragen komt in de DAL-gemeenten een sociaal ondersteuningsteam (werknaam). In dit team werken sociaal ondersteuners met verschillende specialisten samen. De inwoner of het gezin met de ondersteuningsvraag krijgt één aanspreekpunt bij het sociaal ondersteuningsteam. Deze persoon vervult de rol van casemanager. De casemanager maakt samen met de inwoner of het gezin een integraal ondersteuningsplan. De basisondersteuning wordt zoveel mogelijk georganiseerd in de context van de eigen leefomgeving en de sociale netwerken. Daarbij is “licht waar het kan, maar zwaar waar het nodig is” het uitgangspunt. Flexibele ondersteuning Op het moment dat aanvullend op de basisondersteuning specifieke of integrale ondersteuning van individuele inwoners of gezinnen nodig is, kan flexibele ondersteuning worden ingezet. De inzet hiervan moet voldoen aan een aantal criteria (moeten nog nader uitgewerkt worden). Het aanbod is voor de DAL-gemeenten beschikbaar, maar kan provinciaal georganiseerd worden. Het gaat bijvoorbeeld om:

• Korte, specifieke behandeltrajecten en/of specifieke trainingen die gericht zijn op gezinnen.

• Langdurige ‘leun en steun’ contacten, zoals weekendopvang. • Ondersteuning bij een verstandelijke beperking.

Expertpool Bij meer complexe vragen of in geval van zorgen over de veiligheid kunnen medewerkers van het sociaal ondersteuningsteam een beroep doen op de expertpool. Deze pool bestaat uit professionals die werkzaam zijn bij aanbieders en zeer deskundig zijn op een specifiek gebied, zoals dementie, autisme of jeugdpsychiatrie. De expertpool helpt de professionals in het sociaal ondersteuningsteam met het stellen van de diagnose, het opstellen van het ondersteuningsplan en zo nodig met het doorverwijzen naar specialistische hulp. Intensieve ondersteuning Bij ernstige en/of complexe ondersteuningsvragen kan de inzet van intensieve ondersteuning nodig zijn, bijvoorbeeld 24-uurs zorg, pleegzorg, hulp in het gedwongen kader en verschillende vormen van begeleiding en dagbesteding. De intensieve ondersteuning wordt veelal bovenlokaal (provinciaal), georganiseerd, maar zoveel mogelijk in de leefomgeving van de inwoner uitgevoerd. Inzet uit de basisondersteuning, de expertpool en de flexibele ondersteuning is preventief en/of algemeen van aard. De professional kan rechtstreeks doorverwijzen, zonder indicatie en dus ook zonder beschikking (of en hoe dit kan moet nog nader uitgewerkt worden). Intensieve ondersteuning is niet vrij toegankelijk. Hiervoor heeft de inwoner een verleningsbeschikking nodig. Overigens

33

wordt in de nieuwe situatie de term indiceren losgelaten, want indiceren is voor veel mensen nog verbonden aan “het recht hebben op” en het kijken naar wat niet meer kan en niet naar wat wel kan. Daarnaast staat in het ondersteuningsplan wat nodig is om de ondersteuningsvraag op te lossen, dat is gelijk aan de oude term indiceren. Op dit moment lopen de wetgevingstrajecten nog en bestaat veel onzekerheid over of er wel of niet beschikt moet worden en op welke wijze dat moet gebeuren. De Wmo en de Jeugdwet zijn hier nu nog tegenstrijdig in. Er wordt vanuit gegaan dat bij het aanbieden van de verordeningen meer duidelijkheid kan worden gegeven over de wettelijke verplichtingen in dit kader. Binnen het DAL gebied is dit beleidskader als volgt vertaald. In het DALteam zijn, afhankelijk van de vraagstukken in het gebied, de volgende functies en expertise vertegenwoordigd:

• Kennis en kunde op het gebied van LVG (MEE/NOVO). • Kennis en kunde op het gebied van dementie (Hoven/Zonnehuis). • Kennis en kunde op het gebied van jeugdproblematiek (BJZ/JGZ/POH-jeugd in

Appingedam). • Kennis en kunde op het vlak van psychiatrie: iemand die goed kan inschatten of 1e of 2e lijn

nodig is (Accare/Elker/Lentis). • Kennis en kunde op het vak van multi-problematiek kortom: een generalist die goed kan

werken op de 10 leefgebieden.

De DALteams hebben als doel gezamenlijk invulling te geven aan een integrale aanpak van de hulpverlening voor huishoudens met ingewikkelde problematiek. Binnen het DAL-teams zullen we te maken krijgen met casuïstiek waar al hulpverlening aanwezig is, en nieuwe casuïstiek waar nog niemand bij betrokken is. Het gezamenlijk invulling geven aan een integrale aanpak geschiedt door: 1. Vraagverheldering, het doen van vooronderzoek en het maken van een verslag 2. Zorgvuldige triage (door middel van beproefde instrumenten en duidelijke criteria ) en toewijzen casemanagement 3. Inzet van (arrangementen van) basisondersteuning, flexibele ondersteuning en specialistische ondersteuning door middel van een plan van aanpak met als doel één gezin, één plan, één regisseur”. Dit Plan van Aanpak wordt samen met de klant opgesteld en bevat SMART geformuleerde doelen. 4. Het afgeven van een advies om de toegang tot individuele voorzieningen te realiseren. 5. Het nemen van een besluit tot een individuele voorziening of maatwerkvoorziening ( zie ook mandatering). 6. Bij reeds bestaande casuïstiek (die gezinnen waar al hulpverlening bij betrokken is: 7. Regelen dat er een casemanager / regievoerder komt; dit hoeft niet iemand van het DALteam te zijn, maar zij zorgen wel dat het op gang gebracht wordt.) V Samen met betrokken hulpverleners en het gezin werken aan 1 gezin – 1 plan, waarin hulpverlening / behandeling en participatie op elkaar is afgestemd. 8. Afspreken hoe de communicatie en afstemming en samenwerking verloopt met het gezin en met de hulpverleners (concrete afspraken maken). 9. Doorzettingsmacht om na overleg beraad te besluiten welke hulpverlening blijft en welke eruit kan 10. Te bewaken dat casussen niet te snel worden afgesloten afsluiten; N.B casemanagement / regievoering kan ook betekenen dat je vinger aan de pols houdt en 1 keer / jaar bv. nog even contact opneemt. Zo nodig kunnen de DALteams opschalen met leden van de expertpool. De expertpool biedt advies, consultatie en specialistische diagnostiek. Zij is laagdrempelig beschikbaar voor professionals uit de DALteams. De expertpool is lokaal beschikbaar. Zij beschikt over een korte lijn met haar achterban organisaties waardoor actuele kennis over aanbod, wachttijden, en problematiek telkens beschikbaar is. Beslissingen over de zorgtoeleiding (triage) en het uitvoeren van casemanagement vinden in eerste instantie plaats vanuit de DALteams en bij voorkeur door de eerst betrokken hulpverlener. Bij meer complexe ondersteuningsvragen, die de eigen competenties overstijgen, of wanneer er zorgen zijn zoals bijvoorbeeld over de veiligheid van een jeugdige, kunnen medewerkers

34

or consultatie, advies en specialistisch casemanagement een beroep doen op medewerkers doen op de expertpool. sch casemanagement een beroep doen op medewerkers doen op de expertpool. 4.3. VORMGEVING DAGBESTEDING

Dit wordt uitgewerkt in het separate plan sociale cohesie.

www.invoorzorg.nl