Welkom op de

Arnhemse Landgoederen

6 landgoederen en een natuurgebied

liggen als parels tussen Arnhem en

Oosterbeek in. Samen vormen ze een

uitgestrekt en aantrekkelijk gebied met

prachtige vergezichten, heuvels, bossen

en bronnen. Het sterk glooiende land-

schap bestaat uit een afwisseling van

bos, fraaie beukenlanen, graslanden en

sprengenbeken met vijvertjes.

6 wandelroutes Arnhem-Oosterbeek Lengte: 1,5 - 4,5 km

Informatie over de wandelroute

Eigen vervoerDiverse parkeerplaatsen, zie kaarten.

Openbaar vervoerKijk op www.9292.nl

ToegankelijkheidVanwege de hoogteverschillen is Mariën-daal (en dus ook een deel van de lange route) ongeschikt voor rolstoelen en minder geschikte voor kinderwagens.

Honden Aangelijnd toegestaan. In het zwart omlijnde gebied mogen honden loslopen (zie kaart), met uitzondering van de erven en de camping.

Geldersch Landschap & Kasteelen Postbus 7005, 6801 HA Arnhemwww.glk.nl

Printen Wilt u deze route printen, kies dan bij afdrukken 4 pagina's per vel.

2

Kemperbergerw

eg

St i

r um

we

g

Dr e

ye

ns

ew

eg

Va n L i mb u r g

Ba k en

be r g

s eweg

Camping Warnsborn

KleinWarnsborn Huis Zypendaal

Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen

Sche lmsew

eg

GroeneBedstee

Christuskoepel

Zorgboerderij

Laan van Mariëndaal

L o o p b e r g s e w e g

A m s t e r d a m s e w e g

Boslust

Hotel GrootWarnsborn

Het Hoge Erf

De GrooteKweek Heinenkamp

De Steen van Maasdijk

Vijverberg

Westerheide

Warnsborn

Hoog Erf

Tafellaan

Koetshuis

S t ro l a

an

B

P

R

R

B

B

B

P

B

1

1

BR

2

3

4

4

5

5

7

8

Mariëndaal

500 meter

P

P6

1

1

2

3

4

5

6

3

2

1

2

3

P

B

N

2

3

6 Routes Arnhemse Landgoederen

3Tik op de nummers voor informatie

2

3

1

5

4

6

Overzicht routes

Tik op een nummer voor de route info

Mariëndaal: rode route 3 km

1

Lichtenbeek: blauwe route 3 km

2

Warnsborn: rode route 4,5 km

3

Westerheide: witte route 2,5 km

4

Vijverberg en Hoog Erf: gele route 2,5 km

5

Rolstoelpad Mariëndaal: 1,5 km

6

4

Het mooie heuvelachtige landgoed Warnsborn heeft een prachtige terrassentuin met waterlopen, vijvers en keermuurtjes. Mariëndaal is vooral bekend om de Groene Bedstee. Op Lichtenbeek is het mogelijk rond te dwalen zonder iemand tegen te komen. Het bestaat uit oud parkbos met een aantal beekjes en sprengen, afgewisseld met graslanden en waterpartijen. Op Hoog Erf liggen glooiende landbouwgronden, in zes vakken verdeeld door in stervorm aangelegde lanen. Westerheide is zeer rustig. De Vijverberg is een waterrijk gebied met sprengenbeek, vijvertjes en vele bruggetjes.

MMMMMMMet kaartsymbool naar de kaart

Horeca Uitzichtpunt

Grafheuvels

PicknickplaatsParkeerplaats

OV Bereikbaar

Wildobservatiepost

5

Kemperbergerw

eg

St i

r um

we

g

Dr e

ye

ns

ew

eg

Va n L i mb u r g

Ba k en

be r g

s eweg

Camping Warnsborn

KleinWarnsborn Huis Zypendaal

Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen

Sche lmsew

eg

GroeneBedstee

Christuskoepel

Zorgboerderij

Laan van Mariëndaal

L o o p b e r g s e w e g

A m s t e r d a m s e w e g

Boslust

Hotel GrootWarnsborn

Het Hoge Erf

De GrooteKweek Heinenkamp

De Steen van Maasdijk

Vijverberg

Westerheide

Warnsborn

Hoog Erf

Tafellaan

Koetshuis

S t ro l a

an

B

P

R

R

B

B

B

P

B

1

1

BR

2

3

4

4

5

5

7

8

Mariëndaal

500 meter

P

P6

1

1

2

3

4

5

6

3

2

1

2

3

P

B

N

2

3

Mariëndaal rode route

Tik op de nummers voor informatie6

1 2

3

4

5

6

7

8

1 Stuwwallenlandschap

De Tafellaan is het hoogste punt van Mariëndaal (75 meter boven NAP). Het is onderdeel van het hogere gedeelte van de Arnhemse stuwwal, ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd, het Saalien. De naam is ontleend aan de stenen tafel die hier staat. Het tafelblad is een beschadig-de grafzerk, afkomstig van het vroegere klooster Mariënborn. Volg vanaf de Tafel-laan de lichtblauwe paaltjes, deze gaan weer over in de rode paaltjes.

Mariëndaal / rode route

7

2 Erosiedal

Het pad loopt nu langs een schitterend dal (rechts), dat zich in de stuwwal in- gesneden heeft. Dit erosiedal is ontstaan tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien.

3 Zorgboerderij & theeschenkerij

Hoeve Klein Mariëndaal is een eeuwen-oude boerderij waar een prachtige werk-plek wordt geboden aan mensen met een beperking. Ook hebben zij een thee-schenkerij voor bezoekers.

4 Christuskoepel

De Christuskoepel werd in 1939 gebouwd volgens ontwerp van architect Kropholler.

8

De beschadigde grafzerken in de koepel zijn afkomstig van het oude klooster Mariënborn. De beelden stellen de zeven deugden voor: matigheid, rechtvaardig-heid, geloof, hoop, naastenliefde, voor-zichtigheid en moed. Aan de buitenkant is de tekst ‘Sursum Corda’ aangebracht: ‘Verheft uw harten’.

5 Sprengen

De door kloosterlingen gegraven beken krijgen het water van de sprengkop: een gegraven bron.

9

6 Voormalig landhuis

Links na het viaduct staat het voormalige landhuis van de familie Van Eck, tot 1936 eigenaar van Mariëndaal.

7 De Groene Bedstee

De Groene Bedstee is een 400m lange dubbele beukenhaag, aangelegd in 1865 in opdracht van de familie van Eck. Bin-nen in de tunnel treedt door gebrek aan zonlicht nauwelijks bladgroei op. Op de kruising staat een lindeboom. Deze zou de liefde symboliseren. Geliefden konden en kunnen op een bankje eronder zitten.

10

8 Beukenlanen

Mariëndaal heeft imposante beuken- lanen. Dankzij de vruchtbare bodem worden de beuken hier wel 35 tot 40 meter hoog.

11

Kemperbergerw

eg

St i

r um

we

g

Dr e

ye

ns

ew

eg

Va n L i mb u r g

Ba k en

be r g

s eweg

Camping Warnsborn

KleinWarnsborn Huis Zypendaal

Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen

Sche lmsew

eg

GroeneBedstee

Christuskoepel

Zorgboerderij

Laan van Mariëndaal

L o o p b e r g s e w e g

A m s t e r d a m s e w e g

Boslust

Hotel GrootWarnsborn

Het Hoge Erf

De GrooteKweek Heinenkamp

De Steen van Maasdijk

Vijverberg

Westerheide

Warnsborn

Hoog Erf

Tafellaan

Koetshuis

S t ro l a

an

B

P

R

R

B

B

B

P

B

1

1

BR

2

3

4

4

5

5

7

8

Mariëndaal

500 meter

P

P6

1

1

2

3

4

5

6

3

2

1

2

3

P

B

N

2

3

Lichtenbeek / blauwe route

Tik op de nummers voor informatie

1

2

3

4

5

12

1 Begraafplaats

U passeert nu de Airborne Begraafplaats (Arnhem/Oosterbeek War Cemetry). Een militaire begraafplaats, waar geallieerde soldaten begraven liggen die betrokken zijn geweest bij de bevrijding van Neder-land.

2 Grenspalen

De stenen palen die u in de omgeving ziet, zijn oude grenspalen van de gemeente Arnhem.

Lichtenbeek / blauwe route

13

3 Bomen en ondergroei

Het bos van Lichtenbeek kent verschil-lende boomsoorten, zoals ruwe berk, Japanse lariks, zilverspar, douglasspar en Amerikaanse eik. De ondergroei bestaat uit adelaarsvarens en bosbessenstruiken.

4 Paddenpoel

Rechts bevindt zich een paddenpoel waarin ook kikkers en de kleine water-salamander leven.

14

5 Singels

Opvallend zijn de singels (hagen) in het landschap. Een aantal diersoorten gebruikt ze als schuilplaats en trekroute, zogenaamde ‘ecologische verbindings-zones’.

15

Kemperbergerw

eg

St i

r um

we

g

Dr e

ye

ns

ew

eg

Va n L i mb u r g

Ba k en

be r g

s eweg

Camping Warnsborn

KleinWarnsborn Huis Zypendaal

Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen

Sche lmsew

eg

GroeneBedstee

Christuskoepel

Zorgboerderij

Laan van Mariëndaal

L o o p b e r g s e w e g

A m s t e r d a m s e w e g

Boslust

Hotel GrootWarnsborn

Het Hoge Erf

De GrooteKweek Heinenkamp

De Steen van Maasdijk

Vijverberg

Westerheide

Warnsborn

Hoog Erf

Tafellaan

Koetshuis

S t ro l a

an

B

P

R

R

B

B

B

P

B

1

1

BR

2

3

4

4

5

5

7

8

Mariëndaal

500 meter

P

P6

1

1

2

3

4

5

6

3

2

1

2

3

P

B

N

2

3

Warnsborn / rode route

1

2

3

4

5

16Tik op de nummers voor informatie

1 IJskelder

U passeert de ijskelder van het voorma- lige landhuis, tegenwoordig het winter-verblijf van verschillende soorten vleer-muizen. Vroeger werd er natuurijs uit de winter in opgeslagen. Hiermee werden in de zomer voedsel en dranken gekoeld.

2 Terrassentuin

In 2002 heeft GLK de vervallen oranjerie gerestaureerd en de tuinaanleg hersteld. Ook werden de druivenkas en orchidee-enkas opnieuw opgebouwd.

Warnsborn / rode route

17

De prachtige terrassentuin heeft weer unieke waterlopen, vijvers, keermuurtjes en een verrassend kunstwerk. De rotstuin beschikt over uitnodigende paadjes en spannende holen.

3 Heide

In de lente en zomer grazen Veluwse heideschapen op Warnsborn. GLK wil hiermee de heide en het heischraal grasland behouden en verder ontwikke-len.

18

4 Schaapsdrift

Recht voor u ziet u de oude schaapsdrift, een oostwest lopende strook heide, gele-gen tussen twee wildwallen. Deze wallen werden met stekelige, dichte struiken of eikenhakhout beplant om te voorkomen dat de schapen erdoorheen braken en op de akkers gingen grazen. Wanneer u vervolgens het pad naar rechts neemt, ziet u in het bos aan weerszijden een aantal evenwijdige geu-len lopen die het pad kruisen. Dit zijn oude karrensporen uit de 16de eeuw, stukken van de oude Harderwijkerweg die vroeger langs de schaapdrift liep.

19

5 Grafheuvels

Hier liggen een zevental grafheuvels. De drie exemplaren op de schaapsdrift, die net buiten de wandelroute liggen, zijn waarschijnlijk de oudste van Noordwest- Europa. Ze dateren van vóór 2900 v.Chr. Uit opgravingen is gebleken dat het graf-heuvels van de Standvoetbekercultuur zijn. De inhoud van een van de graven is te bezichtigen in het Historisch Museum in Arnhem.

20

6 Ringslangen en kikkers

Links van het bruggetje ziet u een plas die tot in de zestiger jaren als schaats- vijver werd gebruikt door inwoners van Schaarsbergen. Nu is het een waarde- volle biotoop voor ringslangen, bruine kikkers en kleine watersalamanders.

21

Kemperbergerw

eg

St i

r um

we

g

Dr e

ye

ns

ew

eg

Va n L i mb u r g

Ba k en

be r g

s eweg

Camping Warnsborn

KleinWarnsborn Huis Zypendaal

Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen

Sche lmsew

eg

GroeneBedstee

Christuskoepel

Zorgboerderij

Laan van Mariëndaal

L o o p b e r g s e w e g

A m s t e r d a m s e w e g

Boslust

Hotel GrootWarnsborn

Het Hoge Erf

De GrooteKweek Heinenkamp

De Steen van Maasdijk

Vijverberg

Westerheide

Warnsborn

Hoog Erf

Tafellaan

Koetshuis

S t ro l a

an

B

P

R

R

B

B

B

P

B

1

1

BR

2

3

4

4

5

5

7

8

Mariëndaal

500 meter

P

P6

1

1

2

3

4

5

6

3

2

1

2

3

P

B

N

2

3

1

Westerheide / witte route

2

3

22Tik op de nummers voor informatie

1 Natuurlijk bos

Het bos waar u nu doorheen loopt is een vrij natuurlijk bos met veel variatie in soorten zoals eiken, berken, grove dennen en krentenboompjes.

2 Schaapskooi

De schapen die in het gebied grazen kun-nen hier in de winter beschutting vinden tegen regen en kou en in het voorjaar werpen de ooien er hun lammeren. GLK heeft de kooi in 2005 gebouwd met eigen mensen en hout van bomen uit eigen bossen.

Westerheide / witte route

23

3 Reeën en dassen

In deze omgeving worden regelmatig reeën gesignaleerd. Vooral in de ochtend- en avonduren. Let ook op de zogenaam-de dassenputjes: mestputjes waarin dassen regelmatig hun uitwerpselen deponeren.

24

Kemperbergerw

eg

St i

r um

we

g

Dr e

ye

ns

ew

eg

Va n L i mb u r g

Ba k en

be r g

s eweg

Camping Warnsborn

KleinWarnsborn Huis Zypendaal

Centraal kantoor vanGeldersch Landschap& Kasteelen

Sche lmsew

eg

GroeneBedstee

Christuskoepel

Zorgboerderij

Laan van Mariëndaal

L o o p b e r g s e w e g

A m s t e r d a m s e w e g

Boslust

Hotel GrootWarnsborn

Het Hoge Erf

De GrooteKweek Heinenkamp

De Steen van Maasdijk

Vijverberg

Westerheide

Warnsborn

Hoog Erf

Tafellaan

Koetshuis

S t ro l a

an

B

P

R

R

B

B

B

P

B

1

1

BR

2

3

4

4

5

5

7

8

Mariëndaal

500 meter

P

P6

1

1

2

3

4

5

6

3

2

1

2

3

P

B

N

2

3

1

Vijverberg-Hoog Erf / gele route

2

3

25Tik op de nummers voor informatie

1 Singels

U passeert nu het landgoed Hoog Erf. De singels bestaan vooral uit mei- en sleedoorn en kardinaalsmuts. Singels zijn belangrijk voor sommige diersoorten (vooral vlinders) voor dekking.

2 Spreng

Verder lopend passeert u een spreng of sprengbeek. Deze krijgt zijn water van de sprengkop, een gegraven bron die tot aan een watervoerende laag reikt.

Vijverberg-Hoog Erf / gele route

26

3 Lariksbos

De Japanse lariks is een exoot die voor de houtproductie is ingevoerd.

27

Ruim 150 prachtige natuurgebieden,

kastelen en landgoederen in Gelderland zijn

aan de zorg toevertrouwd van de stichting

Geldersch Landschap & Kasteelen. Met uw

steun kunnen we Gelders erfgoed beheren.

Zodat iedereen er nu en in de toekomst van

kan genieten.

Help mee!

Samen met uw thuiswonende gezinsleden

(danwel kleinkinderen) krijgt u:

•De rijk geïllustreerde gids ‘Beleef!’ met

bijbehorende app Landschap en kastelen;

•Vier keer per jaar het magazine

‘Mooi Gelderland’;

•Gratis reguliere toegang tot 7 kastelen;

•Veelal gratis deelname aan wandelingen

en bijzondere fietsexcursies met de

boswachter;

•Digitale nieuwsbrief vol actualiteiten/tips

Meld u aan voor de nieuwsbrief of wordt donateur

Versie april 2018