In Athene wordt de democratie ingevoerd

Door natuurlijke omstandigheden ontstonden er tussen 800 en 500 voor Christus ongeveer 700 stadstaten(poleis) in Griekenland. De meeste waren niet groter dan tussen de 50 en 100 vierkante km. Twee grote uitzonderingen waren Athene ongeveer 2600 en Sparta ongeveer 8400 vierkante km.

In het middelpunt van bijna alle poleis was een versterkte heuvel die Acropolis werd genoemd. Met andere woorden: hoge stad. ook was er een Agora, een plein waar burgers elkaar ontmoeten om over het bestuur van de polis te praten en waar handel werd gedreven.

Wellicht valt je op dat het woord polis lijkt op politiek en dat is niet vreemd omdat wij dat woord daarvan hebben afgeleid. Politiek is de manier waarop mensen macht onder elkaar verdelen.

Adel was in het begin de baas

De adel was een groep rijke en machtige families die hun rijkdom en macht erfden van hun voorouders. De raad der edelen maakte de dienst uit in de polis. Deze manier van besturen noemen we een aristocratie. Er was meestal wel een volksvergadering (vergadering van alle mannen) maar die stond onder invloed van de adel.

Door kolonisatie komt een nieuwe bevolkingsgroep op: de handelaren

In Griekenland was de hoeveelheid vruchtbare grond beperkt. De bewoners kregen daardoor ruzie over de grond. Om dit probleem op te lossen organiseerden groepen mensen expedities (onderzoekingstochten) om ergens anders een plaats te vinden voor een nieuw bestaan. We noemen het stichten van poleis op overzees grondgebied kolonisatie.. Zo'n polis noemen we een kolonie. In de periode 750 tot 500 zijn door de Grieken veel kolonies gesticht. Vooral rond de Middellandse Zee en de Zwarte zee. Door de kolonisatie breidde de handel zich sterk uit. Het waren nu de handelaren die ook het recht opeisten om invloed te kunnen uitoefenen op het bestuur.

Atheners voeren de democratie in

Op voorstel van de edelman Kleisthenes besloten de Atheners in 509 v. Chr. een nieuwe regeringsvorm in te voeren. Alle belangrijke beslissingen werden voortaan door de volksvergadering genomen.

Alle vrije mannen boven de 18 jaar mochten voortaan stemmen. Dit noemen we een directe democratie. Er is ook een indirecte democratie, daar waar men vertegenwoordigers kiest die voor de kiezers in de vergadering beslissen ( b.v in ons land).

Om nu te voorkomen dat één man toch de macht wilde uitoefenen voerde men in Athene het zogenaamde schervengericht in. Iemand die men verdacht van het streven naar alleenheerschappij kon men zo uit de polis verbannen. Men kraste daarbij de naam van diegene die men verdacht op een scherf aardewerk ( zie pagina 45 leerboek).

Geen stemrecht hadden vrouwen, slaven (eenderde van de inwoners van Athene bestond uit slaven) , kinderen tot 18 jaar en de in Athene wonende buitenlanders.

4.2 Athene als leider van de Griekse Poleis

De macht van Athene werd bedreigd door een groot rijk in het Midden Oosten: het Perzische Rijk. Dit Perzische Rijk probeerde in het begin van de 5e eeuw voor Chr. driemaal Griekenland te veroveren. Deze oorlogen worden de Perzische oorlogen (499-479) genoemd.

Toen de Perzen Griekenland binnenvielen, werkten veel poleis toch samen met de twee sterkste poleis, Athene en Sparta. Bij de slag bij Marathon (490 voor Chr. zie kaartje) kwamen de Spartanen echter pas opdagen toen de Atheners de overwinning al hadden behaald.

Vooral dankzij de Atheense vloot, werd in 480 voor Chr. de Perzische vloot verslagen.

Sparta was heel anders dan Athene

De Spartanen hadden het land van hun buren, de Messeniërs, veroverd. De Messeniërs en de slaven van de Spartanen waren groter in aantal dan de Spartanen zelf. Daarom moesten de Spartanen een volk van soldaten worden. Alle Spartanen werden hierbij ingeschakeld en hoefden niet meer als boer te werken.

Het is dan ook geen wonder dat een goede militaire opvoeding het belangrijkste was. Op 7 jarige leeftijd werd elke jongen in een kazerne geplaatst. tot zijn 20ste kreeg hij samen met leeftijdgenoten een militaire opleiding.

Sparta was een aristocratie. De volksvergadering mocht de voorstellen van de edelen allen goed- of afkeuren. Ook waren er twee koningen die een deel van het leger aanvoerden.

Sparta en Athene bestrijden elkaar met hulp van hun bondgenoten

Athene was als grootste de leider van de Delische zeebond genoemd naar het eiland Delos. Sparta gaf leiding aan de Peleponnesische Bond

In 431 brak er tussen de beide bondgenootschappen een oorlog uit. Deze zou tot 404 voor Chr. duren en leidde tot een nederlaag voor Athene. Sparta wist enkele tientallen jaren de leiding te nemen totdat de Griekse poleis zouden worden veroverd door de Macedoniërs.

4.3 Griekse godsdienst, onderwijs, toneel, kunst, literatuur en wetenschap

De Griekse godsdienst

Overal werden de zelfde goden vereerd, waarbij elke polis zijn eigen beschermgod- of godin had. De tempel was voor de Grieken de woning van een god(in). Daarnaast was er een gewijd terrein met een altaar in de open lucht waar men bijeenkwam.

Verschillen tussen de Griekse godsdienst en andere godsdiensten:

De Griekse goden leken sterk op mensen hoewel ze onsterfelijk waren. ze waren jaloers en hadden ruzies met elkaar.

De Grieken kenden halfgoden( kinderen van een god/godin en een mens) b.v. Heracles en Achilles.

In de Griekse godsdienst ging het vooral om het genieten van het leven op aarde.

De Grieken geloofden dat de Goden rechtstreeks met de mensen konden spreken, bijvoorbeeld bij de orakels. Een orakel is een plaats waar een god(in) antwoord geeft op vragen. Ook het antwoord zelf noemt men een orakel. Het orakel van Delphi werd als het belangrijkste gezien.

De invloed van de godsdienst was groot. De Olympische Spelen werden gehouden ter ere van de oppergod Zeus. Tijdens de spelen hield men op met vechten. Men noemde dat een 'heilige' vrede. Doden moesten op een goede manier worden begraven anders kwam de dode niet de onderwereld binnen.

4.4 Onderwijs, literatuur en kunst.

De Grieken vonden een goede opleiding voor mannen heel belangrijk want hij moest naast handel drijven ook kunnen deelnemen aan politieke besprekingen en goed zijn op sportief en muzikaal gebied.

Iedere Griek leerde de beroemde mythologische verhalen kennen b.v. de Ilias de Odyssee van Homerus maar er zijn er natuurlijk veel meer. In de Griekse theaters was plaats voor duizenden toeschouwers en de politieke leiders deelden zelfs gratis voedsel en drank uit om de bevolking gunstig te stemmen.

Een nieuwe manier van denken

Griekse onderzoekers hebben iets belangrijks veranderd in het leven van de mensen. Zij vonden dat te vaak allerlei verschijnselen (bijvoorbeeld regen en onweer) werden toegeschreven aan de goden. Zij ontdekten nieuwe kennis door te onderzoeken. Zij gingen onderzoeken hoe de wereld waarin zij leefden, in elkaar zat. Zij zochten de verklaringen in de natuur zelf en niet in de godsdienst. Natuurkrachten waren het gevolg van bepaalde regels in de natuur.

Maar ze gingen zich ook bezig hoeden met de mens. Oorzaken en genezing van ziekten gingen ze niet bij de goden maar in de patiënt zelf zoeken. Het was Hippocratus die voor het eerst het ziekteverloop van patiënten ging beschrijven en daar dan conclusies uit trok.

Men zocht ook antwoord op b.v. de volgende vragen:

wat is de beste manier van leven?

Wanneer doe je goede dingen, wanneer slechte?

Wat is eigenlijk goed of slecht?

De bekendste Griekse denkers werden de Atheners Socrates, Plato en Aristotules.

Sommige Grieken gingen zich specialiseren in het schrijven over het verleden. de beroemdste van hen Herodotus wordt daarom ook wel de vader van de geschiedschrijving genoemd.

Bouwkunst:

Dorisch Ionisch Korintisch

4.5 Alexander de Grote als verbreider van de Griekse cultuur

Alexander de Grote verovert een groot deel van het Midden - Oosten

De koning van Macedonië, Phillipus, veroverde in 338 voor Chr. heel Griekenland. Zijn zoon Alexander volgde hem op en in negen jaar tijd veroverde hij grote delen van het Perzische rijk

Het rijk van Alexander de Grote

Alexander kon het Perzische rijk veroveren, omdat hij een zeer goed bewapend en beweeglijk leger had. Maar ook door zijn moed en tactisch inzicht slaagde Alexander erin de Perzen te verslaan. Hij stierf echter al op 33 jarige leeftijd in Babylon en zoals wel vaak gebeurde in de geschiedenis, viel het grote rijk uiteen.

Geleerden uit Griekenland en het Midden-Oosten gaan kennis uitwisselen

Op zijn tochten nam Alexander veel geleerden, kunstenaars en handswerklieden mee die kennis gingen uitwisselen. Grieks werd de meest gebruikte taal in het Midden - Oosten. Hij stichtte ook vele steden die zijn naam kregen. In korte tijd ontwikkelde zich zo de geneeskunde, sterrenkunde, kennis van de aarde en de wiskunde. Beroemd werden onderzoekers al Archimedes, Erathostenes, Euclides en Heron.

Griekse wetenschap wordt bewaard in het Midden-Oosten

Later vergaten de mensen veel wat de Grieken hadden bedacht. Toen zo'n 1400 jaar na Alexander de Grote de Kruistochten begonnen ontstonden er weer contacten waarbij de kennis via de Arabieren weer in Europa binnenkwam.