bijzonderejeugdzorg.weebly.com · Web viewOpleidingsonderdeel datumTitel Vak Voornaam & Naam Titel...

PROFESSIONELE BACHELOR IN HET ONDERWIJSSECUNDAIR ONDERWIJS

Vakoverschrijdend werkenDe bijzondere jeugdbijstand

Welk traject doorloopt onze fictieve probleemjongere uit de A-stroom van het secundair onderwijs onder toezicht van

externe hulpverleners?

Begeleider: Anniek OryeGroep: 10

Anaïs Abrahams, Annelies Hansen, Robin Mathieu, Axel Vanoirbeek, Katrien Verhoeven, Eva Wagemans

Academiejaar 2014-2015


Anaïs Abrahams, Annelies Hansen, Robin Mathieu, Axel Vanoirbeek, Katrien Verhoeven, Eva Wagemans 18/05/2015

Voorwoord

Voorstelling van het thema binnen vakoverschrijdend perspectief

Het thema ‘bijzondere jeugdzorg’ is een thema dat interessant is voor alle onderwijsvakken. Het gaat hierbij over jongeren die een moeilijke thuissituatie hebben en daardoor ook minder goed functioneren op school. Die moeilijke thuissituatie kan van alles zijn. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat een jongen voor zijn zusje en broertje moet zorgen, zijn ouders drinken of omdat de ouders hen bijvoorbeeld verwaarlozen.

In deze situaties voelen de jongeren zich niet goed in hun vel en dat kan ook op school opgemerkt worden. Hij kan bijvoorbeeld agressief reageren op normale zaken, zijn taken niet op tijd gemaakt hebben of heeft hij slechte punten (omdat zijn ouders hem niet helpen met zijn schoolwerk). Wanneer dit gebeurd, is het belangrijk dat je dit als leraar opmerkt en de leerling erover aanspreekt. Je moet de achtergrond van een leerling weten om hem beter te begrijpen.

Om hier achter te komen is het belangrijk dat je een duidelijke interactie hebt met de leerling en zijn ouders. De ouderbetrokkenheid is van essentieel belang voor de kans op een oplossing. Op deze manier kom je veel te weten over hun thuissituatie en kan je zoeken naar een mogelijke oplossing. Als leraar ben je voor een groot deel verantwoordelijk voor de opvoeding van je leerlingen, daarom is het belangrijk dat je op tijd beseft wat er aan de hand is. Als je dit weet, schakel je best externen in.

Zoals hierboven vermeld staat, kunnen deze problemen in elk vak en bij elke leraar voorkomen. Daarom is het belangrijk dat alle leraren weten wat ze moeten doen met leerlingen die verkeren in een moeilijke thuissituatie.

Binnen ons onderzoek brengen we een functionele en allesomvattende beginsituatie in kaart waarbij het belangrijk is om contextueel naar een leerling te kijken. Wij hebben één bepaalde hypothese opgesteld voor de fictieve leerling in kwestie, maar natuurlijk zijn er voor deze casus meerdere opvattingen mogelijk.

3



Inhoudsopgave

Voorwoord..................................................................................................................3

Voorstelling van het thema binnen vakoverschrijdend perspectief..............................3

Programma en afspraken............................................................................................7

1 Wat is een ‘bijzondere’ leerling?.................................................................8

1.1 Casus van een fictieve leerling.......................................................................8

1.2 Verklaring van de casus.................................................................................9

2 Welke problematische thuissituaties kunnen tot externe hulpverlening van de bijzondere jeugdzorg leiden?........................................................113 Welke rol heeft de leraar in het doorverwijzen van de leerling naar de bijzondere jeugdzorg?................................................................................114 Welke rol speelt de bijzondere jeugdbijstand in het hulpverleningstraject dat toegepast wordt op een probleemjongere?.125 Wanneer wordt een jongere genoodzaakt om in een jeugdinstelling te verblijven?..................................................................................................13

5.1 Wat is de situatie?........................................................................................13

5.2 Taken van de instelling.................................................................................13

5.3 Hoe verloopt hun pedagogische werking?....................................................13

5.4 De algemene huisregels...............................................................................14

6 Wat gebeurt er wanneer de ouders de hulp van de bijzondere jeugdzorg willen beëindigen?.....................................................................................15Besluit.......................................................................................................................16Bijlagen.....................................................................................................................17

VOET en vakgebonden eindtermen per activiteit + planning.....................................17

Correctiesleutel van de opdrachten/activiteiten.........................................................18

Vragen voor de denkdoos.........................................................................................19

Richtlijnen voor begeleiders.......................................................................................20

Bibliografie...............................................................................................................24

4



5



Programma en afspraken

In het eerste deel van de workshop spelen we een rollenspel. Hierin reconstrueren we het leven van Tom, onze fictieve probleemjongere uit de casus waarrond we dit onderzoek opgebouwd hebben. De afspraken en het programma voor de workshop luiden als volgt:

Wij voorzien het publiek van een iPad. Hiermee scannen ze de gegeven QR-code, zodat zij toegang hebben tot onze website op Weebly. Hierna spelen we de casus na in de vorm van een interactieve talkshow. De afspraken hierrond luiden als volgt:

De iPad wordt enkel gebruikt wanneer dit wordt aangegeven en voor de doeleinden waarvoor hij bestemd is.

Wanneer iemand van ons of één van de groepsleden aan het woord is, zijn de anderen stil en steken ze hun hand op wanneer zij het woord willen.

De groene of rode kaartjes worden gelijktijdig en op ons teken in de lucht gestoken.

Na het reconstrueren van de casus, krijgt het publiek te maken met een jongere die het ongeveer in dezelfde situatie als Tom heeft gezeten. Het publiek wordt in groepjes verdeeld waarin zij telkens het traject van de toegewezen persoon na zullen gaan door middel van de kennis die zij verkregen uit de voorgaande ‘talkshow’. Dit zijn de afspraken:

Er wordt respect getoond voor desbetreffende persoon. Er wordt zorgvuldig nagedacht over het traject dat hij of zij doorliep.

Ons project

Deze lerarenbundel is gemaakt door studenten van de hogeschool PXL te Hasselt voor het opleidingsonderdeel 'Vakoverschrijdend Werken'.Wij kozen ervoor om een onderzoek te doen rond de Bijzondere Jeugdzorg, omdat dit één van de onderwerpen is die vaak minder goed gekend is bij (toekomstige) leraren. Wij vonden het belangrijk om leraren in wording essentiële informatie te bieden over wat de Bijzondere Jeugdzorg inhoudt en welk traject een jongere hier kan doorloopt.

Om dit onderzoek uit te voeren hebben we ons verdiept in de volgende zaken:

- problematische thuissituaties- het Centrum voor Leerlingenbegeleiding- de Bijzondere Jeugdzorg - de gemeenschapsinstellingen.

6

Op de foto: Anaïs Abrahams (Engels, Nederlands)Annelies Hansen (Wiskunde, Plastische opvoeding) Robin Mathieu (Engels, Informatica), Axel Vanoirbeek ‘NCZ, Lichamelijke opvoeding), Katrien Verhoeven (Geschiedenis, Nederlands) en Eva Wagemans (Engels, Nederlands).



1 Wat is een ‘bijzondere’ leerling?Een ‘bijzondere’ leerling is een kind of jongere van nul tot en met achttien jaar waarvan het gezin hulpverlening ontvangt van een dienst binnen de Bijzondere Jeugdzorg.

Deze jongere en zijn desbetreffende gezin zitten in een problematische leefsituatie (De actoren binnen welzijn, wie zijn dat? 2015). Dit kan als reden hebben dat de leefomgeving van de jongere bedreigend is voor zijn ontwikkeling, wat bijvoorbeeld het geval is bij een leerling die op regelmatige basis spijbelt. Een andere oorzaak die eventueel tot een problematische leefsituatie leidt, kan zijn dat er zich thuis een onverwachte crisis voordoet. Het is ook mogelijk dat er een situatie ontstaat waarbij de ouders moeilijkheden hebben met de verzorging of opvoeding van de jongere. Een extremere oorzaak kan zijn dat de minderjarige een misdaad omschreven feit (MOF) heeft gepleegd.

De Bijzondere Jeugdzorg onderzoekt of het in deze situaties nodig is om hulp op te starten of verder te zetten. Hierbij is er sprake van ‘maatschappelijke noodzaak (Verslegers, 2015): de samenleving of maatschappij ondervindt het als noodzakelijk om tussenbeide te komen, omdat de optimale ontwikkeling van de jongere in kwestie bedreigd wordt.

Om hierin enige afbakening te verkrijgen, zal dit onderzoek om een fictieve leerling draaien. Deze leerling heeft te kampen met een ongezonde gezinssituatie, wat resulteert in agressief gedrag zowel thuis als op school. Hierrond werd onderstaande casus opgesteld.

1.1 Casus van een fictieve leerling

Tom is een twaalfjarige leerling uit de A-stroom van het secundaire onderwijs. Hij leeft in een gezin van zes leden, waaronder zijn zevenjarige zus Maureen, zijn tienjarige broer Michael, achttienjarige stiefbroer Jason, moeder en stiefvader. Zij leven kort op elkaar in een klein rijtjeshuis te Hasselt. Toms vader overleed drie jaar geleden in een auto-ongeluk, wat de trigger was voor een accumulatie van problematische situaties.

Cathy, Toms zevenendertigjarige moeder, kon de dood van haar man niet goed verwerken. Hierdoor zocht ze haar toevlucht in het verdovende middel alcohol. Haar alcoholgebruik evolueerde van één glas per week tot meerdere glazen per dag. Dit escaleerde tot een situatie waarin ze iedere dag een hoge dosis alcohol benuttigde. Dit is op de dag van vandaag nog steeds het geval.

Twee jaar na haar mans overlijden, trouwde Cathy met de achtenveertigjarige vrachtwagenchauffeur Jean. Jean en zijn drie kinderen trokken al snel in bij het gezin van Tom. Jeans zoon en dochter, Joey en Yentl, zijn respectievelijk drieëntwintig en vijfentwintig jaar oud en wonen reeds zelf samen met hun partner. Jason, zijn andere zoon, verblijft nog thuis. Hij heeft weinig tot geen interactie met Tom.

Doordat Jean als vrachtwagenchauffeur in de internationale transportsector zit, verblijft hij vaak in het buitenland. Hij is vaak voor een aantal weken aan een stuk weg van zijn gezin, waardoor Cathy alleen instaat voor de opvoeding van de kinderen, de verzorging van het huis etc. Deze noodzakelijke taken worden vaak verzuimd door de hoge dosissen alcohol die zij per dag drinkt. Dit alles resulteert in een verhoogd verantwoordelijkheidsgevoel bij Tom. Hij ontfermt zich over grote verantwoordelijkheden zoals de opvoeding van en de zorg voor zijn jongere broer en zus. Zo zorgt hij ervoor dat zij veilig op school en thuis aankomen. Ook maakt hij iedere dag het eten voor het gezin klaar en zorgt hij ervoor dat het huis er netjes uitziet.

7



Zulke verantwoordelijkheden maken een enorme vermoeidheid en prikkelbaarheid bij Tom los. Wanneer hij zijn eigen emotionele, materiële en sociale behoeften en noden aan zijn moeder probeert te verklaren, reageert zij inefficiënt en geïrriteerd, waarna ze zijn woorden wegwuift onder het mom dat zij hem niet kan helpen. Dit zorgt ervoor dat Tom op zijn beurt agressief reageert en dit de hele dag blijft volhouden. Uiteindelijk geeft Cathy toe aan Toms wensen.

Doordat dit gezin in een krap rijtjeshuis woont, hebben de kinderen geen enkele mogelijkheid om in een tuin te spelen. De ouders noch de kinderen hebben een kans op een plek voor zichzelf om even tot rust te komen. In deze benauwde woonsituatie slaapt Tom op eenzelfde kamer met zijn broertje en zusje, waardoor zijn nachtrust en slaappatroon in het gedrang komen.

Voorgaande factoren zorgen ervoor dat Tom geen tijd en motivatie overhoudt om zijn huiswerk te maken of om eventueel te studeren: hij kan zich niet concentreren. Dezelfde vermoeidheid en prikkelbaarheid van thuis uiten zich ook op school. Wanneer de leraren hem iets vragen, een opmerking geven of hem sanctioneren voor het verzuimen van zijn schooltaken (bijvoorbeeld), reageert hij agressief. Op zulke dagen blijft hij zeven uur lang een storend element in de klas, wat als gevolg heeft dat hij als agressief individu wordt beschouwd door zijn leraren en klasgenoten. Hij heeft hierdoor geen vrienden op school en zijn studieresultaten zijn van dalende aard.

Op school blijven de klachten over Tom zich opstapelen en de situatie verergert met de week. Bovenop dit alles ontwikkelde hij het laatste trimester een herhaaldelijke vorm van spijbelgedrag. De hulpverleners van de school weten zich geen raad meer met Toms situatie. Het centrum voor leerlingbegeleiding wordt ingeschakeld.

1.2 Verklaring van de casus

De casus beschrijft enkele factoren die Toms leefsituatie problematisch maken. Zo blijven zijn schoolresultaten dalen, handelt hij thuis en op school vaak op een agressieve manier en is zijn spijbelgedrag van alarmerende aard. Wat is hier nu de oorzaak van?

Agressie is geen concept dat van het ene op het andere moment ontstaat (Comité voor Bijzondere Jeugdzorg, 2000). Er gaat een ontwikkelingsgeschiedenis aan vooraf, waarin inconsequent opvoedingsgedrag, tekort aan supervisie en een gebrek aan discipline belangrijke oorsprongen van het probleem zijn. Agressie is namelijk niet aangeboren, maar aangeleerd, wat vaak gebeurt in de ouder-kindrelatie.

Elk jong kind is vaak, al dan niet onbewust, agressief tegenover zijn ouders (Comité voor Bijzondere Jeugdzorg, 2000). Hieruit ontstaat voor de ouders vervolgens een kans om dit gedrag in te perken of te bevorderen. Vaak loopt dit uit op de tweede situatie: het gedrag wordt bevorderd doordat een ouder geïrriteerd raakt en daardoor inefficiënt reageert op het kind. De reden hiervoor is dat dit agressieve gedrag van het kind moeilijk te stoppen is. Deze inconsequentie, echter, zorgt ervoor dat het kind aangeleerd dat hij met zulk gedrag zijn doel kan bereiken. Als gevolg hiervan, zal hij steeds vaker zijn problemen oplossen via agressie. Een voorbeeld hiervan is de omgang tussen Tom en zijn moeder, Cathy.

Agressief gedrag uit zich niet enkel in de thuissituatie, maar vaak ook op school (Comité voor Bijzondere Jeugdzorg, 2000). Hetzelfde principe gaat hier te werk: de jongere kent enkel agressie om hun wil door te drijven, waardoor de leraar op zijn beurt geïrriteerd raakt. Hierdoor wordt zijn opvoeding mogelijk minder efficiënt, dient hij sancties toe en zorgt hij ervoor dat de jongere in kwestie zich oneerlijk behandeld voelt. Dit veroorzaakt opstandig gedrag bij de leerling.

8



Daarbij komt dat agressie en het niet correct uitvoeren van ontwikkelingstaken hand in hand gaan (Comité voor Bijzondere Jeugdzorg, 2000). Jongeren die te kampen hebben met dit probleem hebben namelijk meestal weinig of geen vrienden. De studieresultaten dalen eveneens. Er bestaat een sterke samenhang tussen agressie en chronische1 delinquentie (Comité voor Bijzondere Jeugdzorg, 2000). Deze problemen zien we terug in de casus.

Uit de situatie van Tom, de fictieve leerling uit de casus, blijkt dus dat het maatschappelijk noodzakelijk is om door een externe hulpverlening begeleid te worden. Hierbij kunnen we verwijzen naar het vierlijnen model van hulpverlening:

"Binnen de zorg voor leerlingen bevinden de individuele leraren zich op de eerste lijn. Zij staan het dichtst bij de leerling en kunnen problemen het snelste signaleren. De concrete manier waarop de tweede lijn ingevuld wordt, is afhankelijk van school tot school. Soms worden leraren volledig of gedeeltelijk vrijgesteld om de taak van ‘Groene Leerkracht’ of vertrouwensleerkracht op te nemen. Andere scholen verdelen deze uren over het hele korps en laten leerlingen vrij kiezen wie ze in vertrouwen willen nemen. De medewerkers van het CLB bevinden zich tussen de tweede en de derde lijn. Zij werken enerzijds nauw samen met scholen, wonen klassenraden bij, zorgen voor medische en psychologische begeleiding van leerlingen, enzovoort. Anderzijds vormen ze ook de brug naar de derde lijn, vermits zij een leerling doorverwijzen naar externe diensten, wanneer zijn problemen gespecialiseerde hulp vereisen."

Eerst ging Tom naar de klasleraar (eerste lijn), vervolgens verwijs hij hem door naar de leerlingenbegeleiding (tweede lijn) die op zijn beurt het CLB (tussen tweede en derde lijn) inschakelde. Uiteindelijk kwam Tom door het CLB in de Bijzondere Jeugdzorg (derde lijn) terecht.

1 ‘Chronisch’ betekent voortdurend, aanhoudend. 9



2 Welke problematische thuissituaties kunnen tot externe hulpverlening van de bijzondere jeugdzorg leiden?

De problemen van jongeren en hun gezinnen zijn zeer divers. Deze kunnen variëren van beperkingen of stoornissen tot problemen in de ouder-kindrelatie. In principe zouden alle soorten probleemsituaties kunnen uitdraaien op inmenging van de bijzondere jeugdzorg. Er zijn dus geen specifieke, vaak voorkomende situaties die tot hulpverlening van de bijzondere jeugdzorg leiden (Verslegers, 2015).

3 Welke rol heeft de leraar in het doorverwijzen van de leerling naar de bijzondere jeugdzorg?

Het is de taak van de leraar om zijn leerlingen met voldoende aandacht te observeren en te steunen tijdens het gehele leerproces. Dit houdt dus niet alleen in dat de lessen ‘inhoudelijk’ in orde moeten zijn. Een zeer belangrijk aspect is de communicatie met de leerlingen en externen. Door deze goede observatie en communicatie met de leerlingen kan een leraar niet alleen weten of de leerling vaardig is of niet, maar hij kan ook opmerken of de ene leerling het al dan niet wat moeilijker heeft dan een andere leerling.

Wanneer de leraar de indruk krijgt dat er een intern2 of extern3 probleem aanwezig is waardoor de schoolprestatie in het gedrang komt, dient hij in te grijpen. Dit kan op verschillende manieren.

Het eerste wat een leraar hoort te doen is zelf een gesprek organiseren met de betrokken leerling. Zo kan er een realistisch beeld gevormd worden van de situatie en kunnen er eventueel al enkele stappen besproken worden om het probleem op te lossen.

De leraar kan hiermee de leerlingbegeleider, het schoolteam en de directie inschakelen. De eerste stap hierin is het inlichten van deze personen door middel van een gesprek tijdens een klassenraad, een vergadering… Hierna kunnen ze samen een beslissing nemen over wat de mogelijke volgende stappen zouden kunnen zijn om de leerling verder te helpen.

De volgende stap is het inlichten van het Centrum voor Leerlingbegeleiding. Dit gebeurt via het schoolteam, maar dit kan ook via de ouders. Als het schoolteam een gesprek met de ouders organiseert is het mogelijk dat de ouders het CLB zelf zullen contacteren. In beide gevallen gaat het CLB zorgen voor verdere onderzoeken en eventuele doorverwijzingen zoals naar de bijzondere jeugdzorg, bijvoorbeeld.

Het is dus niet de school die een leerling gaat doorverwijzen naar bijzondere jeugdzorg, maar het Centrum voor Leerlingbegeleiding. Het enige dat de school kan doen is het onderling overleggen met het schoolteam, het inlichten van het CLB en later het doorverwijzen naar het CLB zelf (Schraepen, 2015).

Hier kunnen we weer verwijzen naar het vierlijnenmodel van hulpverlening. (Zie 1.2.)

2 Voorbeeld: agressief gedrag.3 Voorbeeld: een problematische thuissituatie.

10



4 Welke rol speelt de bijzondere jeugdbijstand in het hulpverleningstraject dat toegepast wordt op een probleemjongere?

Eerst en vooral verzorgen de consulenten bij de bijzondere jeugdzorg een aanmeldingsgesprek met de jongere in kwestie. Dit gebeurt samen met de aanmelder – in dit geval een hulpverlener van het Centrum voor Leerlingenbegeleiding – en het gezin van de jongere. Samen bekijken ze welk traject de jongere en het gezin reeds doorlopen hebben, wat de bezorgdheden zijn, wat de afspraken zijn… Wanneer uiteindelijk blijkt dat dit doorlopen traject niet voldoende is om de probleemsituatie op te lossen, start de bijzondere jeugdzorg een onderzoek. Voor dit onderzoek voeren zij gesprekken om te detecteren wat de zorgen en de klachten zijn. Ze zoeken naar de elementen die moeten veranderen om de situatie te herstellen.

Op basis van wat ze uit dit onderzoek kunnen opmaken, doen zij een hulpvoorstel. Bij de bijzondere jeugdzorg starten ze het liefst met de minst ingrijpende maatregel om de thuissituatie leefbaar te maken. Wanneer dit geen oplossing biedt, kijken ze naar semi-residentiële middelen als mogelijkheid, zoals een dagcentrum of een plaatsing in een pleeggezin. Dit hangt van casus tot casus af.

Bij het Ondersteuningscentrum Jeugdzorg te Hasselt gaan ze te werk met een case-onderzoek van 65 dagen. Hierna schatten ze in of hun hulp daadwerkelijk nodig is. Wanneer dit zo is, gaan ze over naar case-management en organiseren ze hulpverlening samen met de betrokken instantie en het gezin (Verslegers, 2015).

11



5 Wanneer wordt een jongere genoodzaakt om in een jeugdinstelling te verblijven?4

5.1 Wat is de situatie?

In de casus bij de eerste deelvraag was er sprake van de nauwe samenhang tussen agressief gedrag en delinquentie. Om deze deelvraag te beantwoorden wordt ervan uitgegaan dat Tom een misdaad omschreven feit (MOF) pleegde.

Wanneer een jongere een misdrijf heeft gepleegd of in een verontrustende leefsituatie verkeert, kan de jeugdrechter hem of haar in een jeugdinstelling plaatsen. Dit kan een publieke of een gesloten jeugdinstelling zijn, bijvoorbeeld:

- Gemeenschapsinstelling De Kempen - Gemeenschapsinstelling De Zande- Gemeenschapsinstelling De Grubbe- Detentiecentrum De Wijngaard

Een gesloten instelling betekent niet dat de jongere opgesloten zit. Dit is tegen de rechten van het kind volgens artikel 52 van de wet betreffende de jeugdbescherming.

5.2 Taken van de instelling

De instellingen moeten hulp bieden aan jongeren die aan bovenstaande eisen voldoet, dit tot de persoon een maximale leeftijd van 20 jaar heeft bereikt. Ze staan in voor de opvang, oriëntatie, observatie en residentiële begeleiding van de jongere of minderjarige.

Wanneer een jongere uit een problematische thuissituatie komt, ligt de focus vooral op de bescherming van de jongere. De instellingen zorgen er voor dat de jongere structuur en regelmaat in zijn leven krijgt die hij ook nodig heeft in het latere leven.

Pleegt de jongere een misdrijf, dan ligt de focus vooral op de beveiliging van de maatschappij. De jongere wordt hier ook begeleidt bij de re-integratie van de maatschappij in de toekomst. Zo zie je dat de instelling voor beide uitersten hulp biedt.

5.3 Hoe verloopt hun pedagogische werking?

Gebruik van ABC-schema’s: Dit wordt gebruikt bij jongeren met een beperkt sociaal inschattingsvermogen die geneigd zijn om het slechte te zien in anderen hun acties en/of die problemen hebben op het vlak van impulscontrole (zaken beslissen zonder na te denken) en perspectiefneming (kunnen situaties moeilijk van bepaalde opzichten bekijken).

Individueel ervaringsleren: In een presentatie en uitwerking wordt probeert om sterke parallellen te creëren tussen de activiteit en de probleemsituatie van de jongere.

4 Pedagogische werking. (2014). Geraadpleegd op 7/05/2015 via http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/jeugdhulp/publieke-jeugdinstellingen/pedagogische-werking/

12

Figuur 1:Gemeenschapsinstelling 'De Markt'



Individuele counseling: Dit zijn gesprekken met een psycholoog, orthopedagoog of maatschappelijk werker met diverse doelstellingen of focussen.

Psychiatrische begeleiding: Door het inreach team van het OPZ Geel (gemeenschaps-instelling De Kempen) en het outreaching team van het PC Sleidinge (gemeenschaps-instelling De Zande).Paramedische begeleiding: Hieronder verstaan we de verzorgende activiteiten door een verpleegkundige of therapeutische ondersteuning door een logopediste of kinesitherapeut

Ouderondersteuning: Bij name huisbezoeken en contacten met de ouders tijdens de bezoekmomenten in de instelling of na afspraak.

Netwerkontwikkeling: De samenwerking met de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB), diensten voor herstelgerichte en constructieve afhandeling (HCA)…

Nazorg: Ambulante of mobiele opvolging van de aangegane afspraken en geformuleerde doelstellingen met de jongere en zijn ouders in de aanloop voor of na het vertrek van de jongere uit de instelling.

5.4 De algemene huisregels

Iedere gemeenschap heeft zijn eigen algemene huisregels5. Ze gebruiken deze regels om het samenwonen en het werken met andere jongeren beter en vlotter te laten verlopen.

Om te kijken of deze regels worden opgevolgd, worden er controles doorgevoerd. Denk hier bijvoorbeeld aan lichaamsfouillering, drugscontroles en kamercontroles. Wanneer de regels niet worden opgevolgd kan de jongeren in isolatie of afzondering geplaatst worden.

5 http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/assets/docs/hulp/gi-gfc/algemene-huisregels.pdf13



6 Wat gebeurt er wanneer de ouders de hulp van de bijzondere jeugdzorg willen beëindigen?

De hulpverlening van de bijzondere jeugdzorg is vrijwillig, maar niet vrijblijvend. Dit houdt in dat ouders zelf naar de bijzondere jeugdzorg kunnen stappen om een hulpaanbod te verkrijgen. Wanneer ouders niet willen meewerken maar de situatie als maatschappelijk noodzakelijk wordt, is de hulpverlening van de bijzondere jeugdzorg verplicht (Verslegers, 2015).

14



Besluit

Tom vertoonde opmerkelijke gedragingen thuis en op school. Vaak viel hij terug op agressiviteit en spijbelgedrag, waardoor zijn leraar zich genoodzaakt voelde om de leerlingenbegeleider in te schakelen. Zo werd er een gesprek georganiseerd met Tom en zijn moeder. Uit dit gesprek bleek dat Toms probleem schooloverschrijdend was en werd het Centrum voor Leerlingbegeleiding ingeschakeld.

Hier onderzochten ze Toms probleemsituatie, waarna de jongen doorverwezen werd naar de bijzondere jeugdzorg. De consulenten van de jeugdzorg beslisten op hun beurt dat het traject dat Tom en zijn gezin doorliepen bij het Centrum voor Leerlingenbegeleiding niet voldoende was om de probleemsituatie op te lossen, waarna een onderzoek gestart werd. Door middel van een coach werden hij en zijn gezin verder geholpen.

Na verder onderzoek door de coach van de bijzondere jeugdzorg hebben ze samen (zowel met Tom als met zijn omgeving) een actieplan opgesteld. Tom kreeg zowel thuis als op kantoor bezoeken om aan dit actieplan te werken. Het leek helemaal niet nodig om Tom in een open – of gesloten instelling te plaatsen.

Uiteindelijk is alles goed gekomen. Tom gaat terug op een regelmatige basis naar school en is zeer gemotiveerd om zijn diploma te behalen. Binnen het gezin verloopt alles op een normale manier.

15



Bijlagen

VOET en vakgebonden eindtermen per activiteit + planning

Wachten totdat iedereen plaats heeft genomen en inleiding: 3 minuten

Motivatie: vragenrondje traject mede-studenten: 5 minuten (deel 1)

Nabespreking vragenrondje: 3 minuten

Voet: empathie: houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen; zorgzaamheid: gaan om met verscheidenheid;

Context 3: 5 handelen discreet in situaties die dat vereisen;

Eerste deel toneel: 3 minutenFactoren opnoemen: 2 minuten (deel 2) Tweede deel toneel: 2 minutenLetters CLB: 1 minuut (deel 3)Stellingenspel: 4 minuten (deel 4)

Derde deel toneel: 2 minutenVraag probleem moeder: 1 minuut (deel 5) Voet: initiatief: engageren zich spontaan;

Vierde deel toneel: 6 minutenEigen mening inzet: 4 minuten (deel 6)

Voet: initiatief: engageren zich spontaan;

Vijfde deel toneel: 4 minutenStrafbaar feit, wat dan: 2 minuten (deel 7)

Voet: Context 5: 6 erkennen de rol van controle en evenwicht tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht in ons democratisch bestel;

Zesde deel toneel: 2 minutenInleiding opdracht : 2 minutenOpdracht Bouchra: 11 minuten (deel 8)

Voet: exploreren: benutten leerkansen in diverse situaties;open en constructieve houding: houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld;

respect: gedragen zich respectvol;samenwerken: dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen;Context 3: 5 handelen discreet in situaties die dat vereisen;

Nabespreking: 3 minuten

16



Correctiesleutel van de opdrachten/activiteiten

Deel 1: Vragen naar persoonlijke trajecten van medestudenten. Zijn ze zo verschillend?

Correctie: /

Deel 2: Er zijn een aantal factoren opgenoemd die het leven van Tom niet makkelijk maken. Welke kunnen jullie opnoemen?

Correctie: Samengesteld gezinZijn vader is overledenTom zorgt voor zijn broertje en zusjeMoeder is alcoholiste

Deel 3: Het CLB, wie kan mij vertellen waar deze letters voor staan?

Correctie: Centrum voor leerlingbegeleiding

Deel 4: Stellingen (groen is juist, rood is onjuist)1. Het CLB vestigt GEEN aandacht aan het psychisch en sociaal functioneren van

jongeren?2. Elke erkende SCHOOL in Vlaanderen werkt samen met een centrum voor

leerlingenbegeleiding (CLB).3. Ouders, kinderen, leraren en directies kunnen er gratis terecht bij een team van

artsen, verpleegkundigen, psychologen, pedagogen en maatschappelijk werkers ( het CLB).

4. De tussenkomst van het CLB is soms verplicht

Correctie: 1. Onjuist, dit doen ze wel. De volgende vier domeinen worden begeleid door het CLB: Leren en studeren Onderwijsloopbaan Preventieve gezondheidszorg Psychisch en sociaal functioneren2. Juist.3. Juist4. Juist. Bij, Spijbelgedrag Bij sommige medische onderzoeken

Deel 5: Wat is het probleem van de moeder?Correctie: De moeder weet zelf niet goed wat ze moet doen.

De moeder zag er geen problemen in.

Deel 6: Zijn jullie het hier mee eens, moet de inzet vooral vanuit Tom komen of vanuit het CLB?Correctie: Eigen mening studenten.

17



Deel 7: Wat zou er gebeuren wanneer een jongere een strafbaar feit pleegt?Correctie: De jongeren worden dan doorgestuurd naar het parket waar zij

voorgeleid worden. Wanneer er plaats is in een jeugdinstelling zal de jongere hier geplaatst worden. Dit is niet vrijwillig en hier verblijven ze dan ook een geruime tijd.

Deel 8: Bouchra heeft ook een bijzonder traject gehad, waarvan jullie er nu achter mogen komen hoe dit traject er uitzag. In de bundels op de weebly staat meer informatie die jullie zeker een duwtje in de goede richting kunnen geven en verder hebben we hier nog een denkdoos staan met mogelijke vragen die jullie kunnen stellen. Probeer het zeker eerst op eigen kracht.

Correctie: Bouchra komt uit een gebroken thuissituatie. Haar vader is bij haar moeder weggegaan na haar geboorte en zij heeft hier altijd de schuld van gekregen; door moeder. Moeder was hardhandig en Bouchra nam dit gedrag mee naar school en op straat. Het CLB greep pas laat in en deden eigenlijk vrijwel niets. Ook de bijzondere jeugdzorg liet het helaas snel afweten, waardoor het gedrag van Bouchra van kwaad tot erger ging. Na het plegen van een strafbaar feit (poging tot doodslag) werd ze opgenomen binnen verschillende jeugdinstellingen. Nu woont ze als 17-jarige al alleen en komt er een coach, vanuit de bijzondere jeugdzorg, tweewekelijks langs om te kijken hoe het gaat.

Vragen voor de denkdoos

Zit je nog op school? Werk je?

Woon je nog thuis? Hoe ziet je thuissituatie eruit?

Heb je nog contact met je familie? Zo nee, hoelang al niet?

Hoe oud was je toen het mis ging?

Wat was het eerste dat er misging? Heeft jouw leraar je doorgestuurd naar het CLB?

Heeft het CLB jou geholpen? Heeft de bijzondere jeugdzorg jou geholpen?

Helpen je ouders je met je problemen? Ben je zelf veel veranderd door je traject?

Kun je dingen opnoemen die het voor jou moeilijk hebben gemaakt een doorsnee traject te volgen?

Hoe ziet jouw situatie er nu uit?

Heb je een diploma gehaald?

18



Richtlijnen voor begeleiders

TalkshowRolverdelingAxel TomRobin CLB-begeleiderAnnelies leraarKatrien begeleidster bijzondere jeugdzorgEva Host

Host: Welkom allemaal op onze uitwerking van het VOW-project; bijzondere jeugdzorg. Allereerst willen we jullie bedanken voor jullie komst. We hebben een aantal weken hard gewerkt om veel informatie te verzamelen, rondom alles dat met de bijzondere jeugdzorg te maken heeft en dit te verwikkelen in een workshop. We willen jullie daarom ook vragen om actief mee te denken en mee te doen en daarom jullie telefoons ook even voor een uurtje op stil te zetten en weg te leggen. Om iets meer van elkaar en het onderwerp te leren ga je in overleg met medestudenten om erachter te komen waar zij vandaan komen. Want zoals we weten is iedere persoon verschillend en hebben we ook allemaal een andere, soms licht verschillende weg genomen om hier te zitten. Jullie krijgen vijf minuten om meer te weten te komen over minstens twee andere studenten.

hierna zal de host 3 minuten vragen naar de bevindingen van de studenten.

Host: Welkom allemaal, vandaag in “ Het leven van” gaan we een kijkje nemen in het secundaire onderwijs. We weten allemaal dat er veel verschillende leerlingen in een klas zitten. Elk kind is een eigen individu met eigen sterktes en zwaktes. Vandaag zien we hoe het traject eruitziet als het allemaal iets minder gaat. Tom gaat vandaag laten zien hoe hij veranderd is door school en de bijzondere jeugdzorg. Laten we eens kijken in het leven van Tom.

Host: Welkom allemaal, jullie hebben allemaal een bijzondere band met Tom, kunnen jullie jezelf kort voorstellen?

Tom Hallo ik ben Tom, vandaag gaan jullie kennis maken met mijn verhaal.Leraar Ik was de klastitularis van Tom. Ik heb de veranderingen allemaal zien gebeuren.

CLB-begeleider Hallo, ik ben de begeleider van het CLB. Wij werken binnen en buiten scholen en hebben veel overleg met secundaire scholen. Ook heb ik veel contact gehad met de moeder, wiens verhaal ik vandaag ook kort zal omschrijven. Helaas kon zij er wegens privéredenen niet bij zijn.

Begeleid(st)er bijzondere jeugdzorg Ik ben de coach vanuit de bijzondere jeugdzorg. Wij worden altijd pas later ingeschakeld.

Host: we zien dat er hier een heleboel mensen zijn die jou hebben geholpen, Tom. Kun je in het kort toelichten waar de eerste problemen ontstonden.

Tom: Ik denk dat het allemaal begonnen is toen mijn vader overleden is. Ik was pas negen jaar en mijn vader was altijd degene die ons gezin financieel ondersteunde. Mijn moeder had zoveel verdriet dat ze steeds vaker een glaasje wijn ging drinken. Maar op sommige dagen

19



werd ze niet wakker voor mijn broertje, zusje en ik naar school moesten. Soms kwamen we dan te laat op school, maar meestal ging het wel goed.

Host: Je had dus eigenlijk al vroeg veel meer verantwoordelijkheden dan je zou moeten hebben?

Tom: Ja, misschien wel. Maar uiteindelijk leerde mijn moeder Jean kennen en we hoopten dat dat alles zou veranderen.

Host: Maar dat gebeurde niet?

Tom: Mijn moeder bleef drinken en hoewel John zijn best doet voor ons, werkt hij ook veel en met zijn kinderen erbij is dat natuurlijk wel heel druk.

Host gericht naar publiek: Er zijn een aantal factoren opgenoemd die het leven van Tom niet makkelijk maken. Welke kunnen jullie opnoemen?

Samengesteld gezin Zijn vader is overleden Tom zorgt voor zijn broertje en zusje Moeder is alcoholiste

Host gericht naar leraar: Kunt u me vertellen wat u opviel aan Tom?

Leraar: Tom was altijd een vrolijke en enthousiaste leerling. Natuurlijk wisten wij dat het verdriet om zijn vader hem zou veranderen. Helaas bleven de klachten duren. Hij was vaak afwezig, moe en deed niet mee in de les. Ook werd hij erg prikkelbaar naar klasgenoten toe.

Host: Deze klachten bleven duren zegt u, blijft dit dan bij de leraren of wat wordt hiermee gedaan?

Leraar: Het gedrag van Tom werd steeds erger, de vele gedragskaarten en beloningen werkten niet. Hij werd agressief en zocht vaak ruzie, zowel met klasgenoten als met de leraren. Uiteindelijk was hij zelfs nog maar enkele keren op school, de rest van de tijd spijbelde hij. Na een aantal overleggen hebben we het probleem voorgelegd aan het CLB.

Host naar publiek: Het CLB, wie kan mij vertellen waar deze letters voor staan?Centrum voor leerlingenbegeleidingIk heb een aantal stellingen voor jullie over het CLB. Wanneer de stelling goed is steek je het verkregen groene kaartje in de lucht, wanneer de stelling onjuist is steek je het verkregen rode kaartje in de lucht.

1. Het CLB vestigt GEEN aandacht aan het psychisch en sociaal functioneren van jongeren?Onjuist, dit doen ze wel. De volgende vier domeinen worden begeleid door het CLB:Leren en studerenOnderwijsloopbaanPreventieve gezondheidszorgPsychisch en sociaal functioneren

2. Elke erkende SCHOOL in Vlaanderen werkt samen met een centrum voor leerlingenbegeleiding (CLB).Juist

20



3. Ouders, kinderen, leraren en directies kunnen er gratis terecht bij een team van artsen, verpleegkundigen, psychologen, pedagogen en maatschappelijk werkers ( het CLB).Juist

4. De tussenkomst van het CLB is soms verplichtJuist.SpijbelgedragBij sommige medische onderzoeken

Host naar CLB-begeleider: Zag moeder deze problemen al langer aankomen bij Tom?

CLB-begeleider: De moeder van Tom vertelde me dat hij altijd heel sterk was. Hij hielp haar waar mogelijk en was altijd bereidt om zich extra in te zetten voor zijn broertje en zusje. Ze dacht niet dat ze er iets mis mee deed om hem een aantal taken te geven.

Host naar publiek: Wat is het probleem van de moeder?De moeder weet zelf niet goed wat ze moet doen.De moeder zag er geen problemen in.

Host naar CLB-begeleider: Kunt u mij vertellen wat u heeft gedaan met het probleem rondom Tom?

CLB-begeleider: Wij hebben de thuissituatie van Tom duidelijk geschetst voor onszelf en voor hem. Aan de hand van dit verhaal maken wij een indicatie van de problemen en proberen we een behandelplan op te stellen.

Host: Kunt u ons vertellen hoe het leven van Tom er voor u uitzag?

CLB-begeleider: We merkten dat Tom het niet meer geregeld kreeg. Hij was steeds boos en verdrietig en hij begreep niet waarom hij hierheen moest komen. Ook zijn moeder had er in het begin erg moeite mee.

Host: Is dat iets dat jullie vaak merken?

CLB-begeleider: Dat is zeker iets dat we vaak merken. Pas op het moment als ze een duidelijk beeld krijgen van wat er beter kan, zien ze in dat er iets moet veranderen in hun thuissituatie?

Host naar Tom: Zagen jullie in dat er iets moest veranderen?

Tom: Ja, mijn moeder merkte dat er teveel druk op me kwam en door haar eigen verdriet zag ze het zelf niet zo zeer maar haar nieuwe man, Jean, zag het wel. Hij heeft mama duidelijk gemaakt dat er iets moest veranderen, precies hoe ik het ook zag.

Host naar Tom: Ging het ook beter met de hulp van het CLB?

Tom: Ik merkte dat de hulp van het CLB hielp, maar het stopte ineens. Ik kon niet meer doen dan dat ik daar deed.

Host naar CLB-begeleider: Merkte u dit ook?

CLB-begeleider: Ja, Tom vond het niet meer werken en deed daarom ook niet meer zo zijn best. Wij kunnen maar helpen waar we kunnen, hij moet zelf zijn vooruitgang boeken.

21



Host naar publiek : Zijn jullie het hier mee eens, moet de inzet vooral vanuit Tom komen of vanuit het CLB?Eigen mening van de kijkers.

Host naar begeleidster bijzondere jeugdzorg: En dan komt u in beeld?

Begeleidster B.J: Ja, wanneer de hulp bij het CLB stagneert, zullen wij ingrijpen.

Host: Wat gebeurt er dan?

Begeleidster B.J.: Bij ons komen jongeren wanneer de hulp bij andere instanties niet meer werkt. We schrijven opnieuw een behandelplan uit en kijken vanuit daar hoe wij de jongeren kunnen helpen. Hierbij gaat het dan niet meer zozeer over schoolniveau, maar meer op psychisch- en sociaal vlak.

Tom: En dit werkte beter, de coach kwam bij ons thuis en probeerde elk onderdeel dat mis ging te verbeteren. Het evenwicht tussen thuisbezoek en het bezoek op kantoor waren in evenwicht.

Begeleidster B.J.: Ik ben blij dat Tom er zo over denkt! We hebben het gezin ondersteund en ook de andere kinderen betrokken bij de verbetering van de thuissituatie.

Host naar begeleidster B.J.: Wat zou er gebeuren wanneer het hier ook niet werkte?

Begeleidster B.J. : Er zijn verschillende scenario’s die zich dan hadden kunnen afspelen. Eén: Begeleiding bij de bijzondere jeugdzorg is vrijwillig maar niet vrijblijvend, dit wil zeggen dat de jongeren, met hun ouders, zich vrijwillig kunnen aanmelden maar dat zij hier niet meer vrijwillig onderuit komen wanneer wij problemen signaleren.Van de andere kant zou het ook helemaal kunnen mislopen en zou het mogelijk zijn dat Tom verder in de put raakte en een strafbaar feit zou plegen, dan zou de jeugdrechter moeten oordelen over zijn lot.

Host naar publiek: Wat zou er gebeuren wanneer een jongere een strafbaar feit pleegt? De jongeren worden dan doorgestuurd naar het parket waar zij voorgeleid worden. Wanneer er plaats is in een jeugdinstelling zal de jongere hier geplaatst worden. Dit is niet vrijwillig en hier verblijven ze dan ook een geruime tijd.

Host leraar: Waren jullie, als school, bang dat Tom naar een jeugdinstelling zou moeten?

CLB-Begeleider: Ja, heel erg bang! Het ging totaal niet goed op school en het ging van kwaad tot erger. Toch heeft alle hulp geholpen, want het is heel goed afgelopen.

Host tegen Tom: Zie je jezelf nu verbeteren?

Tom: Ja, ik merk dat deze hulp mij nog heeft kunnen redden. Thuis gaan het inmiddels veel beter en ik ben heel hard aan het werken om mijn school goed af te maken.Ik wil alle hulpverleners heel erg bedanken voor alle hulp en hun geloof in mij!

Host Naar publiek: “Het leven van” liet vandaag een stukje zien uit het leven van Tom. Tom had problemen thuis en op school en met alle geluk is hij door zijn leraren, het CLB en de bijzondere jeugdzorg weer op het juiste pad gekomen.Nu is het zover dat jullie aan het werk worden gezet. Misschien, en vooral ook hopelijk, komen jullie nooit in aanraking met deze problemen. Het is toch belangrijk dat jullie de basis

22



begrijpen aangezien er weinig samenwerking is vanuit de verschillende gebieden. Dit is heel jammer en zeker een punt van aandacht voor jullie zelf in de toekomt.

Jullie maken nu groepjes door middel van het kleine kaartje dat jullie in het begin hebben gekregen. Aan de muren hangen plaatjes en je gaat bij het zelfde plaatje zitten als dat het kaartje aangeeft. In dit groepje krijgen jullie van ons een iPad, waarop jullie onze bundels met informatie kunnen vinden. Natuurlijk is Tom maar een van de vele jongeren die jaarlijks in contact komen met het CLB of de bijzondere jeugdzorg. Daarom hebben we Bouchra vandaag uitgenodigd. Bouchra heeft ook een bijzonder traject gehad, waarvan jullie er nu achter mogen komen hoe dit traject er uitzag. In de bundels op de weebly staat meer informatie die jullie zeker een duwtje in de goede richting kunnen geven en verder hebben we hier nog een denkdoos staan met mogelijke vragen die jullie kunnen stellen. Probeer het zeker eerst op eigen kracht.

Voor de kijkers die weinig inspiratie hebben of het intimiderend vinden zullen we een denkdoos maken met mogelijke vragen. Hier mogen ze vragen uithalen wanneer het zelf niet lukt.

Aan het einde vertelt Bouchra haar traject in het kort.

Bedankt allemaal voor jullie komst, we hopen dat jullie iets wijzer zijn geworden en wensen jullie veel succes met de examens!

23



Bibliografie

Comité voor Bijzondere Jeugdzorg, (2000). Probleemgedrag op school. Leuven: Garant, 362 pagina’s.

De actoren binnen welzijn, wie zijn dat? (2015). Geraadpleegd op 28/03/2015 via http://ond.vlaanderen.be/leerplicht/actoren/Welzijn/default.htm

Pedagogische werking. (2014). Geraadpleegd op 7/05/2015 via http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/jeugdhulp/publieke-jeugdinstellingen/pedagogische-werking/

Verslegers, K. (consulente ondersteuningscentrum Jeugdzorg).(Bijzondere Jeugdzorg). Persoonlijke communicatie op 25/03/2015. Guffenslaan 9, Hasselt.

Schraepen V. (Leraar NCZ + leerlingbegeleiding) Persoonlijke communicatie/interview op 23/03/2015. Provinciale Middenschool Hasselt.

24

bijzonderejeugdzorg.weebly.com · Web viewOpleidingsonderdeel datumTitel Vak Voornaam & Naam Titel...

Documents

Transcript of bijzonderejeugdzorg.weebly.com · Web viewOpleidingsonderdeel datumTitel Vak Voornaam & Naam Titel...