De Franken

Clovis, koning der Franken (466-511) zoals deze er volgens François-Louis Dejuinne (1786-1844) kon hebben uitgezien.

Het ontstaanOpdracht 1 Bekijk het extract van de film ‘Asterix en Obelix tegen Caesar’ en los de vragen op!

Aan wie zouden de Galliërs, het volk van Asterix en Obelix, belastingen moeten betalen?

Wat zou de Galliërs onoverwinnelijk maken?

Waarvoor zou het belastinggeld van de Galliërs gebruikt worden volgends de Romeinen? Kruis alle mogelijkheden aan.

o Er worden allemaal wegen van aangelegd.o Er word voedsel voorzien voor de Romeinse soldaten in oorlogsgebied.o Het Romeinse leger zal bescherming bieden tegen vijanden. o De Galliërs krijgen er kledij en bouwmateriaal voor terug.

Wie is wie? Match de naam met de juiste foto!

Centurio Asterix Obelix Betaalmeester der Provincies

A B C D

De FrankenOpdracht 2

a) Vul de historische tijdlijn aan en situeer het ontstaan van de Franken door de 3de eeuw aan te duiden in het groen.

Prehistorie

Tot 3500 V.Chr.

……………………………………

Van 3500 V.Chr. tot 800 V.Chr.

……………………………………………………

Van 800 V.Chr. tot 500

Middeleeuwen

Van 500 tot 1500

…………………………………………………….

Van 1500 tot 1750

Moderne tijd/ nieuwste tijd

Van 1750 tot 1945

……………………………………………………

Van 1945 tot nu

b) Ga in een atlas op zoek naar rivier ‘de Rijn’ en duidt deze aan op de blinde kaart van Europa.

De Merovingische dynastieOpdracht 3

a) Lees onderstaande bron. b) Bekijk onderstaande afbeeldingc) Los de vraagjes op!

Miniatuur uit de 14de eeuw:

De troepen van Chlodovech plunderen tijdens hun veldtochten ook kerken: ‘Zij roofden een schaal va grote omvang en wonderbaarlijk mooi vakmanschap samen met andere kerkelijke gebruiksvoorwerpen. De bisschop van de beroofde kerk vroeg het geroofde terug. Chlodovech nodigden hem daarop uit om naar Soissons te komen waar de buit verdeeld zou worden. Daar vroeg Chlodovech aan zijn mannen om hem de schaal te geven boven op zijn gewone aandeel. De meeste gingen akkoord hem toeroepend: ‘Alles wat hier voor ons ligt, is van u, zelfs onze personen zijn het bezit van waarover gij moogt commanderen.’ Nadat zij dat geroepen hadden, schoot een soldaat naar voren die in een vlaag van jaloezie de schaal stuksloeg en uitriep: ‘Jij zult niet meer dan je rechtmatige deel ontvangen!’ de koning bewaarde zijn kalmte en zonde de brokstukken naar de bisschop. Later op het jaar keurde hij tijdens een wapenschouw de bijl van de betrokken soldaat of en smeet het wapen op de grond. Terwijl de man het wapen opraapte, spleet Chlodovech diens schedel met zijn bijl onder de uitroep: ‘Dat is wat gij met de school deed in Soissons.’

Een bewerking van Gregorius van Tours, geschiedenis van de FrankenGregorius Florentius, bisschop van Tours (stierf in 594), stampt ui een voorname Galio-Romeinse familie uit de Auvergne. Gregorius schrijft over ‘grote mannen’ (koningen en heiligen). Hij wil aantonen dat goede mensen door God beloond worden. Gregorius baseert zich zowel op persoonlijke ervaringen als op geruchten en roddels

Vergelijk het verhaal met de miniatuur uit de 14de eeuw. Wat klopt er niet?

Toon a.d.h.v. 2 elementen dat de schrijver van de bron misschien niet helemaal objectief was.

Opdracht 4

Lees het verhaal dat Dirck Bracke schreef over de doop van Clovis I en los de vragen op.

‘Het loopt verkeerd’, voorspelde Alderik somber. Zijn ogen stonden zorgelijk terwijl ze over alle hoeken van het slagveld schoten. ‘Nog even en de Visigoten lopen over ons heen.’ Hij trok de leidsels van zijn paard strak omdat het dier nerveus trappelde. Chlodovech streek zwijgend over zijn lange baard. Samen met zijn lange haar was zijn baard een symbool van zijn koningschap. Voor zijn ogen drong een lafbek zich brutaal door de rijen strijdmakkers naar achter. Zijn gezicht was verkrampt van angst. Zodra hij voorbij de achterhoede geraakt was, gooide hij zijn zwaard en schild weg en vluchtte terwijl hij voortdurend schichtig om zich heen keek. ‘Er moet een ruiter achter hem aan om hem te doden!’ gromde Chlodovech woedend. Meteen stuurde Alderik iemand uit. Chlodovech volgde de ruiter met zijn ogen. De lafaard moest gedood worden. Hij wist dat de man een voorbeeld voor anderen kon zijn. Als hij hem liet lopen, zouden anderen ook hun leven willen redden door te vluchten. In een oogwenk had de ruiter hem ingehaald en hij dreef de lanspunt tussen de schouders van de deserteur. ‘Daar!’ wees Alderik. Een ruiterafdeling van de Visigoten drong onweerstaanbaar diep door de linies van de Franken. Onafgebroken hakten en boorden zwaarden en lansen zich in schilden, in Frankische lichamen. De Franken werden langzaam achteruit gedrongen. Chlodovech wist dat het gevecht niet lang meer zou duren. Het stormde in zijn hoofd. Zijn vrouw Clotilde wilde al langer dat hij christen zou worden, net zoals zij. Het was een moeilijke keuze. Zijn mannen baden tot de oeroude goden van hun voorouders. Goden die ze meegebracht hadden toen ze over de Rijn trokken om voor de Hunnen te vluchten en in het Romeinse Rijk een beter leven op te bouwen. Het was niet gemakkelijk om die oude, vertrouwde goden op te geven. Ook zijn vader had tot de oude goden gebeden. Kon een koning voor

een andere god kiezen dan zijn volk? Maar als hij christen werd, zou hij de steun van de bisschoppen krijgen. Het zou het hem veel gemakkelijker maken om de GalloRomeinse bevolking achter zich te krijgen. En de steun van hun soldaten kon hij best gebruiken. Omdat zijn vrouw had aangedrongen, had hij twee kinderen laten dopen; een van hen was bijna meteen daarna gestorven. Het had hem sceptisch gemaakt tegenover de God van de christenen. Maar nu … Chlodovech maakte zich meer zorgen dan hij liet blijken. Zijn mannen mochten niet zien dat hij nerveus was, dat hij niet meer in de overwinning geloofde. Hij had zoveel te verliezen. Wellicht zou de koning van de Visigoten zijn haar en baard laten afsnijden en hem daarna doden. Dat zou hij ook doen. En zijn Rijk zou door de Visigoten worden ingepalmd. Misschien werden zijn mannen slaaf of werden ze gedwongen om in het leger van Visigoten te vechten. Alles wat zijn vader en hij zo zorgvuldig hadden opgebouwd, zou in deze veldslag verloren gaan. ‘Kijk!’ zei Alderik ongerust. Stap voor stap weken de Franken onder de zwaarden en de lansen. ‘Terugtrekken vooraleer we allemaal sterven?’ Chlodovech klemde zijn tanden op elkaar, zodat zijn kaakspieren gespannen stonden. Hij moest iets doen! Zijn goden hielpen hem niet. Als nu … God van Clotilde, dacht hij. Als je me de overwinning geeft, laat ik me dopen. Hij trok zijn zwaard. ‘Vecht met me mee! Maak ze af!’ schreeuwde hij terwijl hij zijn paard vooruitdreef. Zijn mannen keken op. Er lag opluchting op hun gezicht toen ze hun koning naar de voorlinie zagen stormen. Chlodovech hakte op een Visigoot in, zodat die van zijn paard stortte. Onweerstaanbaar vocht hij zich in de richting van hun aanvoerder. ‘Jullie laten jullie koning toch niet alleen vechten!’ riep Alderik, die hem gevolgd was. Schreeuwend van enthousiasme renden ze achter hem aan en sloegen als bezeten op de Visigoten in. Op

deze dag had Clotilde lang gewacht. Ze rilde even. Het was fris in de kathedraal van Reims. Toch rilde ze niet enkel van de kilte, maar vooral van opwinding, omdat ze uiteindelijk haar man had kunnen overhalen om zich te laten dopen. Het leven van een Bourgondische prinses was moeilijk. Ze was nog bijna een kind toen ze werd uitgehuwelijkt aan een heiden. Niet dat ze veel liefde verwachtte, maar met haar man viel best te leven. Natuurlijk was hij veel op tocht om zijn gebied uit te breiden. En hij was ook vaak van huis weg om zijn koninkrijk te organiseren. Het was niet altijd eenvoudig om de Franken en de vroegere bewoners van Gallië samen te laten leven. Hoewel al heel wat generaties Franken in Gallië woonden, was er toch een verschil in cultuur, godsdienst, gewoonten … En waren er soms wrijvingen. Veel Franken hadden met de Romeinen meegevochten, maar toch werd dikwijls op de Franken neergekeken. Bovendien woonden de GalloRomeinen vooral in de steden, de Germanen op het platteland. Veel Galliërs beschouwden de Franken nog als heidenen en barbaren. Maar met de doop van haar man zouden de twee groepen dichter bij elkaar komen. Het geloof in dezelfde God zou een bindmiddel zijn. Ze was verstandig genoeg om te weten dat hij zich vooral voor de steun van de bisschoppen liet dopen. Maar het was een eerste stap. ‘Door zijn doopsel zal ik later samen met mijn man in het hiernamaals zijn’, fluisterde ze tegen Adagonda. De vrouw die naast haar stond, was de vertrouwelinge van Clotilde. Ze wist hoeveel moeite haar meesteres had moeten doen om haar man naar de zachtaardige bisschop Remigius te laten luisteren, om hem in het nieuwe geloof in te laten wijden. Natuurlijk had Remigius hem ook al terloops verteld dat de bisschoppen ervoor konden zorgen dat de Gallo-Romeinen hem zouden steunen in zijn oorlogen. ‘Het moet voor hem niet

gemakkelijk geweest zijn om zijn oude goden achter zich te laten’, zei Adagonda. ‘Nee. Vooral omdat hij bang was dat hij het vertrouwen van zijn soldaten zou verliezen.’ Ze keek over haar schouder. Niet alleen waren er veel Gallo-Romeinse bisschoppen naar de kathedraal gekomen, maar belangrijker was dat achter Chlodovech een hele rij halfnaakte mannen wachtte. Drieduizend van zijn soldaten droegen net als hij enkel een lendendoek, ook zij zouden zich laten dopen. Clotilde besefte dat het een begin was. Net zoals haar man een voorbeeld was, zouden die gedoopte soldaten ook weer een voorbeeld zijn. Anderen zouden zich gewillig in het heilige water laten onderdompelen. Uiteindelijk zou het hele Rijk voor Christus zijn. Ze voelde zich fier dat ze daar samen met bisschop Remigius voor had gezorgd. Met zijn staf in de hand liep bisschop Remigius langzaam naar de stenen kuip. Clotilde glimlachte toen ze aan de bisschop dacht. Er ging een verhaal dat hij ooit een blinde kluizenaar het zicht had teruggegeven. De kluizenaar was erbij toen de moeder van Remigius hem zoogde. Er kleefde wat moedermelk aan het vingertje van de boreling toen hij toevallig de ogen van de kluizenaar aanraakte. Een zuigeling die een mirakel verrichtte! Het was duidelijk dat Remigius een uitverkorene van God was. Hij zou vast een heilige worden. En een beetje van die glorie straalde af op haar. En nu verricht hij weer een mirakel, dacht Clotilde toen de bisschop met zijn ogen haar man wenkte. Chlodovech liet zich in de kuip zakken. ‘Buig uw hoofd, fiere Sikamber, vereer vanaf nu wat je hebt verbrand en verbrandt wat je hebt vereerd.’ Met zijn hand duwde de bisschop zacht het hoofd van de koning onder het water. ‘Ik doop je in de naam van …’ ‘Eindelijk’, fluisterde Clotilde in zichzelf

Tegen wie vachten de Franken?

Welk geloof heeft Clothilde?

Onderstreep met blauw in de tekst de redenen waarom Clovis de veldslag wil winnen

Onderstreep met rood in de tekst twee voordelen doe Clovis krijgt als hij christen wordt.

Men vecht tijdens een groot deel van de middeleeuwen te voet. Paarden dienen om de krijgers over het slagveld te verplaatsen. Welk historisch foutje staat er dan in het verhaal over de aanval van de Visigoten?

Opdracht 5Bekijk de schematische voorstelling van een domein en beantwoord de vragen.

Uit welke drie delen bestaat een domein?

Wat is een ‘mansus’?

Waaruit bestaat een ‘tenure’?

Waar zou de heer van een domein wonen?

Welk van de drie delen wordt niet bewerkt en mag gebruikt worden om hout te sprokkelen en het vee te laten grazen?”

De Karolingische dynastieOpdracht 6Lees onderstaande bron en los de vragen op.

Op wiens bevel wordt de Merovingische koning afgezet?

Wat gebeurt er met de afgezette koning?

Lees de informatie over de auteur. Waarom mag je twijfelen over wat hij in de bron vertelt?

(De laatste Merovingische koning) werd afgezet op last van Stephanus, paus in Rome. Zijn haar werd kort geschoren en hij werd in een klooster opgesloten (in 751). De Merovingers bezaten geen enkel machtsmiddel meer (...). Het enige wat de koning nog overbleef, was dat hij (...) op zijn troon zat om de rol van regeerder te spelen (...) zoals men hem had voorgedaan of zelfs had opgedragen. Behalve die loze koningstitel en de krappe vergoeding (...) die de hofmeier hem verleende, had de vorst geen enkel bezit, afgezien van een enkel landgoed met een zeer kleine jaarlijkse opbrengst.

Bewerking van Einhart, Het leven van Karel de Grote, inleiding De geleerde Einhart (770-840) werkt voor de Karolingers, de familie die de laatste Merovingische koning heeft laten afzetten.

Opdracht 7 “Onze gewesten horen al lang bij het Frankische Rijk.” Juist of onjuist? Motiveer je antwoord.

-Geef drie gebieden of volkeren die door de Karolingers zijn onderworpen.

-Omcirkel die hedendaagse landen die (gedeeltelijk) in het Karolingische Rijk liggen.

België – Duitsland – Engeland – Frankrijk – Ierland – Italië – Nederland – Luxemburg – Polen –

Spanje

Opdracht 8 Maak een schema waarin het bestuur van het Karolingische rijk duidelijk wordt.

“De Frankische koning (of keizer) heeft alle macht en beschouwt het rijk als zijn persoonlijk bezit. Bij zijn dood wordt het rijk verdeeld over al zijn mannelijke erfgenamen. De koning is de hoogste bestuurder, wetgever en rechter. Hij regeert niet vanuit een vaste hoofdstad. Het koninklijk hof verbruikt meer voorraden dan één landgoed kan voortbrengen. De hele hofhouding reist daarom van het ene landgoed naar het andere. Dat is gemakkelijker dan de voorraden te verplaatsen. Het rijk wordt grotendeels ingedeeld in gouwen (provincies), waar gouwgraven of hertogen de bevelen van de koning uitvoeren. De Karolingers richten in grensgebieden marken op. Een mark wordt bestuurd door een markgraaf. Hertogen en markgraven hebben dezelfde taken als een gouwgraaf, maar commanderen ook nog een Frankisch leger. Onder Karel de Grote (768-814) controleren zendgraven of de plaatselijke bestuurders de bevelen van de koning opvolgen.”

Goris, G. (2011). Storia LIVE 3 ASO p39

Het einde Opdracht 9Bestudeer onderstaande kaart en beantwoord de vragen.

Wie krijgt wat? Vul de tabel aan.

Karel de Kale West - FranciëLotharius Midden - FranciëLodewijk de Duitser Oost - Francië

In welk gebied ligt het grootste deel van onze gewesten?

Geef de naam van drie buitenlandse groepen die het Frankische Rijk in de 9e eeuw aanvallen.

Met welk hedendaags land komt West-Francië grotendeels overeen? Omcirkel het juiste antwoord.

België – China – Duitsland – Frankrijk – Italië – Zweden - Wie van de zonen krijgt de keizerstitel?

Wie van de zonen krijgt de keizerstitel?

De Frankena) De Merovingische dynastie

PS: “Hoe evolueerde de Frankische macht onder Clovis I van het huis Merovinger?”

Ontstaan rond de 3de eeuw – 2 groepen: de Salische Franken (Westfranken) en Ripuarische Franken (Rijnfranken)

Oorspronkelijk 1 van de Germaanse stammen die langs de Rijn wonen

Gaan op plunderingstochten in het RR

>< sommige worden gevangen genomen verdienen vrijheid door werk in het leger of landbouw

4de eeuw Vestiging in West Romeinse Provincie ‘Belgica’

Breiden eigen territorium uit!

Frankische rijk bestaat uit verschillende kleine koninkrijkjes

>< Clovis I van het huis Merovinger schakelt andere Frankische leiders uit en grijpt de macht – 5de eeuw

Merovingers controleren heel Gallië en het Rijnland = Frankische koninkrijk – 6de eeuw

>< erfelijk koningschap naar alle zonen zorgt voor verdeling van het rijk

De Frankenb) De Karolingische dynastie

PS: “Hoe evolueert het Frankische rijk onder de Karolingische dynastie?

Karolingers komen in 751 aan de macht

Dankzij de Merovingische koningen krijgen ze steeds meer macht

Karolingers waren oorspronkelijk trouwe hofmeiers

>< Macht groeit dankzij landgoed en andere geschenken van Merovingische koningen

Karolingisch bestuur

Koning = hoogste bestuurder, wetgever en rechter

>< regeert niet vanuit één vaste plaats

koninklijk hof verbruikt meer voorraden dan één landgoed kan voortbrengen en verhuist dus vaak

Rijk = opgedeeld in gouwen/provincies en marken volgen bevelen koning op

Bestuurd door een gouw/hertog Bestuurd door een mark (zelfde taak als gouw maar commandeert ook Frankische legers)

Zendgraaf = inspecteur die controleert of marken en gouwen het bevel van de koning volgen

De Frankenb) De Karolingische dynastie

PS: “Hoe werd de uiteenvalling van het Karolingische rijk veroorzaakt?”

Karel de Grote hecht belang aan plundertochten en houdt zo controle over krijgers en bestuurders

Lodewijk de Vrome hecht geen belang aan plundertochten maar wel aan godsdienst

Rijk verzwakt en bestuurders hechten geen belang meer aan de wil van de vorst

Zonen twisten om erfenis

Oplossing = Verdrag van Verdun in 843

Deelt Karolingisch rijk op in 3 delen

>< houdt geen stand – 9de eeuw = aanvallen van buiteland