Wat

erst

and

11

Mar

jo Z

ijp

5 april open dag Zuiderklip

De Lek bij Culemborg

De dijk die nooit slaapt

Vierde jaargang, nr. 11 - Januari 2010

“Deze dijk wordt zo robuust, dat hij tot ver in de toekomst een flinke stoot kan hebben”, vertelt Ger de Vrieze,

projectmanager van maatregel Munnikenland trots. “Ja, achter deze dijk kan men rustig slapen, want onze dijk

waakt. Vandaar ook de naam: de Wakkere dijk.” Ger bestempelt de dijk als uniek. “Zonder twijfel! Want naast

zijn waterkerende functie biedt de Wakkere dijk ruimte voor natuur en recreatie. En dat alles in een ontwerp dat

past binnen dit bijzondere gebied.”

Lees verder op pagina 3 u

Om de kans op overstroming te verminderen, moet de rivier meer ruimte krijgen. In het Munnikenland, bij Slot Loevestein, kan dat door de dijk te verleggen. Er komt dus een nieuwe dijk. “Op een bijzondere manier”, licht Ger toe. De Wakkere dijk komt namelijk haaks op de rivier te liggen. Het wordt een brede, kaarsrechte dijk, die gelijk loopt aan de historische verkavelingslijnen van de polder. Het geheel zal worden opge-trokken uit klei en zand dat elders in dit gebied is ontgraven. De dijk wordt extra breed (met een voet van wel 100 meter). Jazeker, het wordt echt een veilige dijk.”

Kennis delen

De dijk die nooit slaapt 1 3

Deventer: plan ligt bij staatssecretaris 1

Up-to-date 2

Mijlpaal bereikt in Hondsbroeksche Pleij 3

Één schadeloket voor Ruimte voor de Rivier 3

Lezersvraag 3

Nederland geeft goede voorbeeld 3

Uitgelicht: Noordwaard 4 5

Recreatie op en aan het water: struinen 6

Steden en hoogwater: vrienden of vijanden? 6

Kribverlaging Waal in beeld 6 7

Hoogwater lastig? Laagwater ook! 7

Granaten op laagwater zoeken 7

Rivierfavoriet 8

Waterstandwoordzoeker 8

Het plan voor de aanleg van nevengeulen bij Deventer is klaar. In december hebben gedeputeerde

staten van de provincie Overijssel, waterschap Groot Salland, waterschap Veluwe en burgemeester

en wethouders van de gemeente Deventer definitief vastgesteld hoe het gebied rond Deventer er uit

gaat zien. Het plan is als advies aangeboden aan staatssecretaris Huizinga van Verkeer en Water-

staat. Zij neemt naar verwachting begin dit jaar een besluit over de uitvoering van het plan.

Wat staat er in het plan? In de uiterwaarden op de westoever van de IJssel komen twee nevengeulen. Een geul stroomt van de vergrote Bolwerksplas naar het IJsselhotel en sluit daar weer aan op de IJssel. De tweede geul stroomt door de Ossenwaard. Het monumentale stadspark het Worpplantsoen blijft hierdoor gespaard.

Natuur en recreatieDe Zandweerdplas wordt vergroot. Dit betekent meer faciliteiten voor de aanwezige watersportverenigingen en recreanten. De roeivereniging krijgt

Deventer: plan ligt bij staatssecretaris

Samen kom je tot de beste oplossingen. Kennis delen en ervaringen uitwisselen zijn daarom belangrijke uitgangs-punten van Ruimte voor de Rivier. Het planvormingsproces voor de nieuwe dijk in Munnikenland is hiervan een goed voorbeeld. Naast de geijkte partijen werden ook schrijvers, kunstenaars en filosofen betrokken bij het ontwerp. Het verrassende resultaat is de Wakkere dijk. Tijdens de Bestuurlijke conferentie en de Innovatie Estafette werd ook volop kennis gedeeld. Dat we in Nederland jong beginnen met het wegwijs maken van mensen in de waterproblematiek blijkt wel uit het feit dat Ruimte voor de Rivier onderdeel is van de lesstof voor aardrijkskunde op havo en vwo.

In Uitgelicht bezoeken we de Noordwaard. Door ontpol-dering komt dit gebied grotendeels buitendijks te liggen. Samen met ondermeer bewoners, agrariërs en het Biesbosch Museum is naar maatwerkoplossingen gezocht. De uitkomst: onder andere een groene golfremmende dijk en een museumeiland.

Ook op internationaal vlak leren we van elkaar. Tijdens het congres ‘Overstromingen en verstedelijking; vrienden of vijanden’ in Orleans en de klimaattop in Kopenhagen liet Nederland zien dat het niet afwacht. Met Ruimte voor de Rivier en het Deltaprogramma spelen wij nu al in op de gevolgen van de klimaatverandering en verkleinen we de overstromingskans. Dat niet alleen hoogwater lastig is, maar laagwater ook, kunt u lezen op pagina 7. Alleen een goed integraal waterbeleid kan zorgen voor een Neder-land dat klaar is voor de toekomst. Daarvoor zijn breed gedragen plannen nodig. En die krijg je door naar elkaar te luisteren, kennis te delen en nauw samen te werken.

W. B

lok,

DB

G A

rchi

tect

en

Het Worpplantsoen bij Deventer

Schets Wakkere dijk

ten noorden van de plas een eigen geul waarop kan worden getraind. Verder wordt een nieuwe aanleg-steiger gebouwd, geïnspireerd op de IJsselbrug, die op deze plek heeft gelegen. Hier kunnen het veerpontje en pleziervaartuigen gebruik van ma-ken. En er komt een ‘natuurderij’. Dit is een ecologische boerderij met onder andere grazers, die de begroeiing in de uiterwaarden laag moeten houden.

TrotsGedeputeerde Piet Jansen van de provincie Overijssel is trots op het plan dat toch wel een grote chirurgische

ingreep is in het Deventer stadsfront: “Het voldoet aan de eisen op het ge-bied van waterstanddaling. We blijven binnen het budget en het wordt hier nog mooier ook. Dit zie je terug in het draagvlak voor het plan. De klank-bordgroep, het landelijke en het lokale Q-team (kwaliteitsteam) waren nauw betrokken bij de totstandkoming van het inrichtingsplan en hebben ermee ingestemd.”

www.ruimtevoorderivier.nl/deventer

1 Januari 2010 Waterstand -

Dijkteruglegging Lent

Kribverlaging Waalbochten

Kribverlaging Midden-Waal

Kribverlaging Waal Fort St. Andries

Kribverlaging Beneden Waal

Uiterwaardvergraving Brakelse Beneden-waarden en Dijkverlegging Buitenpolder

Het Munnikenland

Uiterwaardvergraving Bedrijventerrein Avelingen

Ontpoldering Noordwaard

Ontpoldering Overdiepse Polder

Kadeverlaging Biesbosch

Dijkverbetering Amer/Donge

Dijkverbetering Steurgat/Land van Altena

Dijkverbetering Bergsche Maas/Land van Altena

Dijkverbetering Oude Maas/Voorne Putten

Berging op het Volkerak Zoommeer

Uiterwaardvergraving Huissensche Waarden

Uiterwaardvergraving Meinerswijk

Uiterwaardvergraving Doorwerthsche Waarden

Uiterwaardvergraving Middelwaard

Uiterwaardvergraving De Tollewaard

Obstakelverwijdering Machinistenschool Elst

Uiterwaardvergraving Honswijkerwaarden, stuweiland

Hagestein, Hagesteinse uiterwaard en Heerenwaard

Dijkverbetering Lek / Lopiker- en Krimpenerwaard

Uiterwaardvergraving Keizers- en Stobbenwaarden en Olster-waarden

Uiterwaardvergraving Scheller en Oldeneler

Buitenwaarden

Dijkverlegging Westenholte

Zomerbedverlaging Beneden-IJssel

Dijkverbetering Neder-Rijn / Geldersche Vallei

Dijkverbetering Neder-Rijn / Betuwe / Tieler- en Culemborgerwaard

Dijkverbetering Lek / Alblasserwaard en Vijfheerenlanden

Obstakelverwijdering Suikerdam en polderkade naar de Zandberg

Extra uiterwaardvergraving Millingerwaard

Dijkverbetering Oude Maas/Hoeksche Waard

Dijkverlegging Cortenoever

Dijkverlegging Voorster Klei

Uiterwaardvergraving Bolwerksplas,

Worp en Ossenwaard

Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld

Dijkverbetering Neder-Rijn / Arnhemse- en Velpsebroek

Hondsbroeksche PleijDijkverbetering Lek / Betuwe / Tieler- en Culemborgerwaard

Zuiderklip

De Waterstandkaart

Het moet anders We beschermen ons in Nederland al sinds jaar en dag tegen hoogwater door dijken te bouwen en te versterken. In 2002 besloot het

kabinet dat het anders moest. In plaats van de rivieren vast te leggen tussen steeds hogere en sterkere dijken, gaan we ze meer de

ruimte geven. Het Programma Ruimte voor de Rivier werd hiervoor opgestart. Een enorm project met verstrekkende gevolgen.

Ruimte voor de Rivier in het kortAanleiding: 1. Hoge waterstanden in 1993 en 19952. Toename van hoeveelheid water

die per seconde ons land binnen komtDoelstellingen: 1. Het op het vereiste niveau brengen van

de bescherming van het rivierengebied tegen overstromingen

2. Het leveren van een bijdrage aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied

Hoeveelheden water: Via de Rijn komt gemiddeld elke seconde 2.200 m3 water ons land binnenMaatgevende afvoer: De veiligheidsmaat-regelen voor de Rijntakken worden af-gestemd op 16.000 m3 / sec. Dat zijn 16 miljoen melkpakken per seconde!Start: 2002 Voltooid: 2015Omvat: 39 maatregelenWerkzaamheden: aanleggen hoogwater-geulen, kribverlaging, obstakel verwijdering, ontpoldering, uiterwaard vergraving, zomerbedverlaging, dijkverlegging of dijk verbeteringUitvoering: het Rijk samen met lokale overheden Totale budget: 2,2 miljard euro

Meer informatie: www.ruimtevoorderivier.nl

Up-to-dateRuimte voor de Rivier inspireertTijdens de eerste bestuurlijke confe-rentie eind 2009 kwamen bestuurders die betrokken zijn bij Ruimte voor de Rivier bij elkaar. Het doel: kennis delen en ervaring uitwisselen. Alleen als nationale en lokale overheden goed samenwerken kan Ruimte voor de Rivier een succes worden. Het is belangrijk dat bestuur-ders uit de maatregelgebieden zelf nauw betrokken zijn bij de projecten. Zij weten immers wat leeft in een gebied en zijn daardoor een betere gesprekspartner voor de bewoners. De mensen in de regio denken graag mee over de rivierver-ruimende plannen die in hun achter-tuin moeten plaatsvinden. Door hun kennis van het gebied, komen zij vaak met uitstekende alternatieven voor de voorgestelde maatregelen. Door in-tensief samen te werken en goed naar elkaar te luisteren, ontstaan breder gedragen plannen. Om op landelijk niveau knelpunten rond beleid en uit-voering van Ruimte voor de Rivier te bespreken en op de agenda te krijgen is een Denktank opgericht.

www.planjeeigenruimte.nl/gelderland

www.ruimtevoorderivier.nl/cortenoever www.ruimtevoorderivier.nl/voorsterklei

Download de brochure op www.ruimtevoorderivier.nl

Wakkere dijk in Munnikenland(pagina 1)

Kribverlaging Waal(pagina 6/7)

Noordwaard(pagina 4/5)

Deventer(pagina 1)

lende goede voorbeelden van samen-werking en ontwikkeling aan bod, geïllustreerd met prachtige foto´s van maatregelgebieden.

In de schoolbankenDe leerlingen van havo 4 van het Isendoorn College in Warnsveld (bij Zutphen) werkten in oktober 2009 voor het vak aardrijkskunde aan het project ‘Plan je eigen ruimte’. Tijdens een projectweek gingen ze op onder-zoek naar de rol van rivierverruiming en stadsuitbreiding in de omgeving van Zutphen. Niet alleen naar de rol van nu, maar ook die van vroeger. Opdracht was om ruimtelijke toe-komstplannen te maken voor dat gebied. Ze moesten daarbij natuurlijk rekening houden met allerlei belangen, wetten en regels.

Als aftrap voor dit project kregen de leerlingen een gastcollege van Rivier-takmanager Josan Tielen. Zij gaf een presentatie over de kijk van Rijks-waterstaat op de herinrichting van het rivierengebied bij Zutphen. Ook andere deskundigen en bewoners van het gebied kwamen aan het woord. Tijdens een fietstocht door het gebied vertelden zij op verschillende plekken iets over de landschappelijke ingrepen die daar moeten plaatsvinden. Ruimte voor de Rivier maakt deel uit van de aardrijkskundelessen en van de eind-examenstof voor havo en vwo.

29,5 miljoen voor IJsselsprongHet kabinet stelt uit de Nota Ruimte 20 miljoen euro beschikbaar voor de IJsselsprong bij Zutphen. Daarnaast investeert staatssecretaris Huizinga nog eens 9,5 miljoen in de waterveiligheid van dit gebied. Het geld is twee jaar eerder dan gepland toegekend. Het kabinet wil hiermee een bijdrage leveren aan het bestrijden van de economische crisis. Het zal worden geïnvesteerd in duurzame en klimaat-bestendige ontwikkelingen. Zo worden 3.000 woningen gebouwd, de infra-structuur verbeterd, natuur ontwik-keld en het gebied beschermd tegen hoge rivierafvoeren. In het kader van de Ruimte voor de Riviermaatregelen Cortenoever en Voorsterklei worden

in Brummen en Voorst twee dijken verlegd. Bovendien wordt in de uiter-waarden, ten westen van de IJssel, bij Zutphen een nevengeul aangelegd.

Innovatie EstafetteOp 4 en 5 november organiseerde het ministerie van Verkeer & Waterstaat de Innovatie Estafette in Vliegkamp Valkenburg. Tijdens dit evenement lieten bedrijven, kennisinstellingen en de overheid zien hoe belangrijk innova-ties zijn voor een duurzame toekomst van Nederland. Ruimte voor de Rivier was hier vertegenwoordigd met een stand waarin de diverse innovaties die gebruikt worden in het programma te zien zijn. Bijvoorbeeld de groene golfremmende dijk in Noordwaard (lees hier meer over in Uitgelicht) en de mixed in place schermen (zie pagina 3) voor Hondsbroeksche Pleij.

‘Samen werken aan een veilig en mooi rivierengebied’ Dat is de titel van de brochure van Ruimte voor de Rivier waarin u alles leest over het hoe en waarom van alle maatregelen die zorgen voor droge voeten en veiligheid in het rivierenge-bied. In de brochure komen verschil-

Samen werken aan een

veilig en mooi rivierengebied

2 Januari 2010 Waterstand -

Dijkverlegging Cortenoever

TribuneGer: “De Wakkere dijk komt te lig-gen in een gebied dat nu nog relatief ‘kaal’ is. Hierdoor hadden we letterlijk en figuurlijk de ruimte om een mooi ontwerp te ontwikkelen. In dit gebied zal de landbouw plaats maken voor natuur. Van begin af aan hebben we zoveel mogelijk kennis, ervaringen en ‘gevoelens’ verzameld om tot een breed gedragen plan te komen. We wilden een ontwerp dat gegroeid is vanuit de nieuwe functies van het gebied in plaats van standaardoplos-singen die in boeken en rapporten worden aangegeven. Naast de gebrui-kelijke partijen zoals provincie, Rijk, gemeenten, inwoners en (agrarische) organisaties werden daarom ook

allerlei creatieve geesten bij de totstandkoming van het ontwerp betrokken. Iedereen had zijn aandeel. Zo wisten twee akkerbouwfamilies ons veel te vertellen over de bodem-gesteldheid en de cultuurhistorie van de polder. Schrijvers, kunstenaars en filosofen die we een dag door het gebied hadden laten wandelen, kwamen met het idee van een ‘tribunedijk’. Een verrassend en heel passend concept op deze locatie! De Wakkere dijk biedt namelijk een prachtig uitzicht over de uiter-waarden. En door op de brede dijk plaatselijk trapsgewijs terrassen uit te graven, kan iedereen van de omge-ving genieten. Natuur en recreatie zijn hier met elkaar verweven.”

Vluchtplaats“Een ander bijzonder punt wordt de aanwezigheid van grazers. De dijk komt aan weerszijden in de natuur te liggen en om deze gebieden open te houden, is de inzet van koeien, schapen en misschien zelfs van wat paarden nodig. Tijdens hoogwater, wanneer de (nieuwe) uiterwaarden onderlopen, dient de dijk dan als vluchtplaats voor deze dieren.” Het ontwerp ligt nu ter goedkeuring bij staatssecretaris Huizinga van Verkeer en Waterstaat.

u Vervolg van pagina 1

Lezersvraag

Waarom duurt het zo lang voordat ze aan de slag gaan?

Het is al lang bekend waar de

39 rivierverruimende maatregelen

worden doorgevoerd. En wat op de

verschillende plekken moet gebeuren.

Waarom duurt het dan zo lang voordat

daadwerkelijk met de werkzaamheden wordt

begonnen?

Antwoord:

De plaats van alle maatregelen is inderdaad

al langer bekend, maar het is nog niet bekend

op welke manier de maatregel wordt

uitgevoerd. Daarvoor worden in de regio

plannen gemaakt, die ter goedkeuring aan de

staatssecretaris worden voorgelegd. Daarna

begint de voorbereiding voor het daadwerke-

lijke moment van ‘de schop in de grond’.

Zoals het aanvragen van vergunningen en het

in orde maken van de omgeving om aan de

slag te kunnen gaan. Zo moeten bijvoorbeeld

gronden worden aangekocht. Verder is dit

traject, mede door de wijziging van bestem-

mingsplannen en beroepsprocedures, erg

tijdrovend. We blijven u hier zo goed mogelijk

over informeren.

Vraag maar raak

Heeft u ook een vraag over Ruimte voor de

Rivier? Stuur hem dan naar de redactie

info@ruimtevoorderivier.nl onder vermelding

van ‘Lezersvraag’. Wie weet beantwoorden

we uw vraag in de volgende Waterstand.

De dijk die nooit slaapt

De afgelopen tweeënhalf jaar is een ruim 2,5 kilometer lange dijk (1)aangelegd, 150 tot 250 meter landin-waarts ten opzichte van de voormalige dijk. Onder deze nieuwe dijk is een verticaal kwelscherm aangebracht. Dit is een betonnen wand die is gemaakt met een zogenaamde mixed-in-place techniek. In het ontstane gebied tus-sen de nieuwe dijk en de oude bandijk zijn maatregelen getroffen tegen kwel. Zo is een zogenaamd kwelvenster (2) gegraven, een brede watergang die

Mijlpaal bereikt in Hondsbroeksche Pleij

het kwelwater opvangt dat de nieuwe Pleijdijk passeert. Dit water wordt door een nieuw gemaal (3) naar de IJssel teruggepompt. Het ontwerp van het unieke gebouw boven op de pompen is gekozen door vertegenwoordigers van de verschillende belangengroepen uit Westervoort.

Goed geregeldDe nieuwe hoogwatergeul (4) is al deels ingericht. Aan de zuidelijke rand van de hoogwatergeul is een regelwerk (5) gebouwd. Deze ‘kraan’ regelt de verdeling van het water over de Neder-Rijn en de IJssel. Een tijdelijke dijk moet voorkomen dat de geul nu al volloopt. Verder is volop aandacht voor natuur-ontwikkeling, cultuurhistorie en recreatie. In het veld is onder andere ruimte voor waterpartijen, poelen, bomenrijen en een recreatiepad.

Hoog en droogHet huis van de familie Van Essen en de woningen van de gebroeders Herm-sen (6) zijn ondertussen verplaatst naar een veilige plek aan de nieuwe dijk. De maatregel heeft vergaande gevol-gen voor deze gezinnen aangezien hun huizen en het groencomposterings-bedrijf van Henk en Theo Hermsen

midden in het maatregelgebied lagen. In augustus 2009 zijn de twee broers gestart in hun nieuwe bedrijfspand in Duiven.

Werk aan de winkelDit en volgend jaar worden de werk-zaamheden in de Hondsbroeksche Pleij afgerond. De voorbereidingen zijn - veelal achter de schermen - in volle gang. De benodigde vergunningen wor-den aangevraagd en diverse plannen en schema’s voor de uitvoeringswerkzaam-heden worden opgesteld. Wat moet er verder nog gebeuren voordat het hele project is afgerond? De tijdelijke dijk (7) en een aantal gebouwen moeten nog worden verwijderd. De Veerdam moet nog worden verlaagd en het terrein van het voormalige groencomposterings-bedrijf (8) moet worden gesaneerd. Daarmee wordt een laatste hand gelegd aan de verdere inrichting van de hoogwatergeul. Vanaf medio 2011 kan er daadwerkelijk water door de geul stromen.

Toekomstige situatie Hondsbroeksche Pleij

In Kopenhagen komen vanaf vandaag wereldleiders bijeen om

te onderhandelen over de aanpak van het klimaatprobleem.

Want de opwarming van de aarde moet zo veel mogelijk worden

beperkt. Het is daarom belangrijk dat landen samenwerken om

de CO2-uitstoot terug te brengen.

De gevolgen van de klimaatverandering laten zich nu al

merken. Het water stijgt en het regent steeds vaker en harder.

Nederland is bovendien, als laaggelegen deltagebied, kwetsbaar

voor overstromingen.

Omdat we weten dat we de klimaatverandering

on mogelijk kunnen stoppen, moeten we ons nú al voorbereiden

op de gevolgen. Om ons land te beschermen zijn we aan de

slag gegaan met het nieuwe Deltaprogramma. We versterken

dijken langs onze binnenwateren. We geven de rivieren

extra ruimte. En aan de kust verstevigen we duinen en dijken

en houden we onze kustlijn op peil.

Zo bereiden we ons voor op veranderingen waar we

- hoe dan ook - mee te maken krijgen. Met maatregelen die

ons land de komende honderd jaar droog houden, ongeacht

de uitkomst van Kopenhagen.

Benieuwd wat er in uw omgeving gebeurt? Kijk dan op

www.nederlandleeftmetwater.nl

Waarom wij niet op Kopenhagen hebben gewacht.

www.ruimtevoorderivier.nl/hondsbroekschepleij

Download de brochure op www.ruimtevoorderivier.nl

of bel 088 - 7972900

Dijkverleggingen, ontpoldering en andere Ruimte voor de Riviermaatre-gelen kunnen grote gevolgen hebben voor de bewoners van de maatregel-gebieden. Op een aantal plaatsen moeten woningen en bedrijfspanden worden gesloopt en gronden aange-kocht. Ook kunnen mensen tijdens de

Eén schadeloket voor Ruimte voor de Rivieruitvoeringswerkzaamheden van een maatregel schade ondervinden. Even-eens kan de waarde van woningen dalen omdat voor de deur een nieuwe dijk wordt aangelegd of doordat ze buitendijks komen te liggen. Gedu-peerden moeten gemakkelijk hun claim kunnen indienen. Daarom is één

schadeloket in het leven geroepen. In de volgende editie van Waterstand staan we hier uitgebreid bij stil.

Nederland geeft goede voorbeeld

Voorafgaand aan de klimaattop in Kopenhagen in december stond bovenstaande advertentie in een aantal Nederlandse dagbladen. Nederland leeft met Water laat hier mee weten dat Nederland niet afwacht. Met Ruimte voor de Rivier en het Deltaprogramma spelen we nu al in op de gevolgen van de klimaatverandering. Zodat we ook in de toekomst veilig kunnen leven met water.

www.ruimtevoorderivier/munnikenland

Bij veel maatregelen zitten we nog in de fase van plannen maken of proce-

dures doorlopen. De maatregel Hondsbroeksche Pleij (bij Westervoort), is

een van de eerste Ruimte voor de Rivier-projecten waar in 2007 de schop de

grond in ging. Op 18 december 2009 werd een belangrijke mijlpaal bereikt.

De eerste fase van dit voorloperproject werd opgeleverd.

1

3

4

6

6

7

8

52

3 Januari 2010 Waterstand -

Uitgelicht

‘Houd de vinger aan de pols’

Zes jaar geleden zochten Willy en Fred Snijders een

historisch pand om zich te vestigen na de pensionering

van Fred. Toen ze tegen Fort Steurgat aanliepen, was de keuze snel

gemaakt. Een prachtig penthouse voorzien van alle moderne gemakken

bovenop een fort uit het jaar 1881. Het uitzicht vanuit de woonkamer is

wijds. Je kijkt zo de polder in. De gemeente verzuimde om te vermelden

dat de Noordwaard binnen afzienbare tijd op de schop zou gaan.

Noordwaard‘Bewust buitendijks wonen’

Fred was niet meteen enthousiast over de Ruimte voor de Rivier-plannen voor de Noordwaard. “Het is voor veel bewoners erg ingrijpend.” Als lid van het actiecomité ‘Behoud Noordwaard’ ondersteunde hij een alternatief plan, ontwikkeld door het Centrum

landschap, water en klimaat van de Universiteit van Wageningen. “We hebben een officieel rapport aange-boden aan de Tweede Kamer. Na-tuurlijk zonder effect. Nou ja, zonder

effect? Het resultaat is dat ze onder druk van de protesten zorgvuldiger naar de plannen zijn gaan kijken en dat er meer aandacht is gekomen voor cultuurhistorische waarden.”

Haken en ogenToch zitten aan het huidige plan behoorlijk wat haken en ogen. “Het is niet eens zozeer de dijk die we voor de deur krijgen, want daar kijken wij over-heen. Bovendien wordt deze nu beter in het landschap ingepast dan in het oorspronkelijke plan. Smet op het plan is dat iedereen mee wil liften, terwijl de huidige bewoners van de Noord-waard er een grote prijs voor moeten

betalen. We bedoelen daarmee par-tijen van buiten de Noordwaard zoals projectontwikkelaars, mogelijk uitba-ters van recreatieparken en schippers. Ook verwachten we dat recreatie-gebied de Recreatiepoort veel extra verkeer over de Bandijk oplevert. Op de korte termijn maken we ons zorgen over de overlast die de werkzaam-heden met zich meebrengen, vooral de grondverplaatsing. Er staat ons nog wel een paar jaar tandenknarsen te wachten. Letterlijk wel te verstaan.”

Uitzicht“Maar we krijgen er wel wat voor terug. De akkers verdwijnen omdat vlak bij Fort Steurgat een inlaat komt voor rivierwater. Het boerenland is landschappelijk natuurlijk niet spectaculair. De helft van het jaar zit je tegen braakliggende akkers aan te kijken. Straks krijg je hier meer plas en dras. Dat is aantrekkelijk voor dieren en bloemen en dus ook voor ons.”

Veranderingen“Onze tip aan de bewoners van andere maatregelgebieden is: Wees

kritisch. Houd de vinger aan de pols, zoek naar alternatieven. Vaak worden deze van tafel geveegd, maar je krijgt wel meer aandacht voor jouw wensen. Als we tussen onze oogharen door- kijken verwachten we niet dat als Ruimte voor de Rivier straks klaar is, dit het einde van de veranderingen betekent voor de Noordwaard. Het is en blijft een dynamisch gebied.”

Fred Snijders

De maatregel in het kort Het ontpolderen van de Noordwaard

levert een grote bijdrage aan de

veiligheid. De waterstand bij Gorinchem

wordt door deze maatregel bij extreem

hoog water met 30 centimeter verlaagd.

Wat betreft omvang is het de grootste

maatregel binnen het programma

Ruimte voor de Rivier. Het totale

plangebied beslaat ongeveer

4500 hectare, waarvan momenteel

2000 hectare binnendijks ligt. Bij de

toekomstige inrichting is gekeken naar

de situatie in 1905. Veel oude kreken

worden hersteld. Door de maatregel

komt bijna het gehele gebied buitendijks

te liggen. Een kleine 25 hectare blijft

binnendijks en wordt beschermd door

een, deels nieuw aan te leggen, primaire

waterkering, de zogenaamde groene

golfremmende dijk.

Dat ook na 2015 gewoond en geboerd

moet kunnen worden in het gebied

maakt het een complex project. Voor

blijvende bewoners en ondernemers

zijn maatwerkoplossingen ontwikkeld.

Voor degene die niet in hun huidige huis

kunnen blijven wonen is op beperkte

schaal nieuwbouw mogelijk.

Meer informatie: www.ruimtevoorderivier.nl/ noordwaard

“We hebben al aardig wat panden en terreinen aangekocht en met de overige bewoners zijn we in gesprek over hun toekomst. De maatregel raakt iedereen. Alleen steeds op een andere manier. Ik ben me er van bewust dat we de mensen heel wat aan doen. Je kunt dus niet zomaar wat lijntjes op een kaart intekenen. Je moet samen met de bewoners naar een maatwerkop-lossing zoeken.”

“Iedereen die in de Noordwaard woont, moet daar kunnen blijven.

Alleen niet altijd op dezelfde plek”, aldus projectmanager Yolande van der

Meulen. “De Noordwaard wordt ontpolderd en komt grotendeels buiten-

dijks te liggen. Als mensen blijven of vertrekken, moeten ze weten wat dat

met zich meebrengt.”

‘Samen met bewoners naar maatwerkoplossingen

zoeken’

‘De Noordwaard is en blijft een dynamisch gebied’

Yolande van der Meulen

Groene golfremmende dijk“De bewoners van Fort Steurgat blijven binnendijks door de aanleg van een nieuwe dijk. Dit leverde protest

op, omdat hier-door het uitzicht voor een deel van de bewoners zou worden belemmerd. In

korte tijd zijn we samen tot een alter-natief plan gekomen. De locatie van de dijk blijft dezelfde. Dat is noodza-kelijk omdat vlakbij het Fort de inlaat voor de rivier komt. Alleen is de dijk

die we nu gaan aanleggen veel beter in het landschap ingepast. De golven worden geremd door voor de dijk een laaggroeiend wilgenbos aan te leggen. De dijk kan hierdoor 65 cm worden verlaagd.”

Goede communicatie“Natuurlijk kan niet alles, als je maar uitlegt waarom niet. Goede communi-catie is een eerste vereiste. Wij gaan met iedereen het gesprek aan. En niet alleen tijdens kantooruren. De weg naar een ontpolderde Noordwaard is geen geëffend pad. Je bent vooral de uiteenlopende belangen aan het managen. We moeten niet vergeten naar de kansen te kijken. We krijgen hier straks een prachtig gebied waar je veilig kunt wonen, werken en recreëren. Tot op heden liggen we op schema en blijven we binnen het budget. Een prestatie waar we trots op mogen zijn”, concludeert Van der Meulen.

1

Kreek

Zoetwatergetijdegebied

Onbekaad (begraasd) grasland

Bekaad / bedijkt grasland

Akkerland

Inlaat

Fort Steurgat

Groene golfremmende dijk

Biesbosch Museum

4 Januari 2010 Waterstand -

“Elke vierkante meter in de Biesbosch is de afgelopen eeuwen wel eens op de schop geweest. Het is van een cultuurlandschap uitgegroeid tot een

natuurlandschap. De geschiedenis van de Biesbosch begint in 1421 toen

Over een paar maanden verhuist hij met zijn vrouw, katten, kippen, haan en hond naar Giessenburg. Naar een huis aan de rand van het dorp. Zodat ze nog kunnen uitkijken over de weilanden. Toch blijft hij het jam-mer vinden dat ze de Noordwaard

gaan ontpolderen. “Het is een van de mooiste agrarische gebieden van Nederland met economisch sterke boerenbedrijven. Niet iedereen hoeft weg maar toch zie ik dat steeds meer boeren twijfelen over een toekomst in de Noordwaard. Ook degenen die eerst stellig waren dat ze zouden blijven.”

‘Maak een reis door de tijd in het Biesbosch Museum’

‘Ik schrik van groeiend aantal twijfelaars’

Ruimte voor de Rivier vormde eerst nog een bedreiging voor het

voortbestaan van het kwart eeuw oude museum, nu ziet directeur

Peter van Beek volop kansen. “Het Biesbosch Museum ligt straks als

een spin in het web in de Biesbosch. Op een eiland!”

Bijna vijftien jaar boert Joost de Groot nu in de Noordwaard. Voor hem

viel de keuze van wel of niet blijven samen met het nieuws dat zijn zoon

om gezondheidsredenen het bedrijf niet kan overnemen. “Dan sta je er

opeens anders in dan je buren.”

de St. Elisabethsvloed de Groote of Zuidhollandsche waard omtoverde in een enorme binnenzee. De be-woners leefden van de visvangst en eendenkooien. Later kwamen daar de aanplant en oogst van biezen, riet en wilgenstobben bij.”

Vruchtbare bodem“Toen de griend- en rietcultuur op zijn retour raakte, werd het gebied groten-deels ingepolderd. De vruchtbare

Een goede buur“Het grootste probleem is volgens mij dat de bedrijven die overblijven straks geïsoleerd liggen. Dat was ook de reden waarom mijn vrouw Meta hier niet wilde blijven wonen. Nu zie je in de polder veel onderlinge samenwerking. Je kunt altijd op je buren rekenen. Of je nu een machine moet lenen of een paar extra handen nodig hebt om kool te snijden. Straks kan je alleen met een enorme omweg bij de buren komen.”

Beperkende factor“De Noordwaard wordt straks een groot natuurgebied waar ook geboerd kan worden. De habitatrichtlijn en Natura 2000 hangen als een zwaard van Damocles boven het hoofd van de agrariërs. Veeboeren in de nabijheid van een beschermd natuurgebied

ko

rti

ng

✁

Nieuwsgierig naar het Biesbosch Museum?

Bezoek het museum nu met korting. Tegen inlevering van deze bon krijgt u korting op de toegangsprijs. Volwassenen betalen € 3,- en kinderen € 2,25. De bon geldt voor maximaal vier personen en kunt u inleveren tot en met 31 december 2010.

akkers in de Noordwaard vonden gretig aftrek bij agrariërs”, vertelt Van Beek. “Nu wordt een deel van het gebied weer teruggegeven aan het water. Even hebben we nog gevreesd voor het voortbestaan van het museum op deze plek. Gelukkig is het ingepast in de plannen. Straks ligt het museum op een eiland midden in dit prachtige natuurgebied. Je kunt in het museum een reis maken door het verleden, het heden en de toekomst van de Biesbosch. De ontpoldering mag daarin niet ontbreken.”

Podium“Het museum dient momenteel regel-matig als podium voor bewoners en geïnteresseerden in de Ruimte voor de Rivier-plannen voor de Noordwaard. Veel informatieavonden worden hier gehouden en bezoekers kunnen hier de stukken inzien en in de toekomst de maquette van de nieuwe Noordwaard bewonderen.”

Volop kansenHet Biesbosch museum hoopt een graantje mee te pikken van de ontwikkelingen in het gebied. De museumdirecteur legt uit: “De recreatiemogelijkheden worden behoorlijk vergroot. We hopen dat om te zetten in meer bezoekers. Dan kunnen we het museum uitbreiden met bijvoorbeeld een informatie-

mogen niet te veel ammoniak uitsto-ten. En bedrijfsterreinen en wegen mogen maar een beperkte geluids-hinder geven. Zo maken ze het de agrariërs steeds lastiger.”

Niet bang“De recreatiemogelijkheden, die ons als een worst werden voorgehouden, vallen ook vies tegen. Een aantal boeren had er wel oren naar om een camping te beginnen of vakantie- huisjes op hun terrein te zetten, voor wat extra inkomsten. Met de komst van twee grootschalige recreatie-gebieden, gaat men toch de kosten tegen de baten afwegen. En dan de tijdsdruk. De uitwijkmogelijkheden beperken zich met de dag. De mensen van het Rijk, die met je komen praten over de toekomst van je bedrijf, zijn vaak met handen en voeten gebon-den. Ze hebben weinig mandaat en moeten als het erop aan komt goed-keuring vragen in Utrecht. Het is voor iedere boer hoe dan ook een lastige beslissing. Een nieuw bedrijf opstarten kost je veel energie. Ik zou daarom al mijn collega’s willen aanraden een

goede adviseur in de arm te nemen. Eentje die niet bang is.”

Joost de Groot

Peter van Beek

Stichting

en griend- en rietcultuurBiesbosch Museum

centrum à la VVV. Ook buitenkunst en het ontvangen van delegaties behoren tot de mogelijkheden. En de nieuwe plassen en kreekjes zijn natuurlijk aan-trekkelijk voor onze fluisterboten. Dus volop kansen voor het museum.”

‘In het museum brengen wij de ontpoldering

in beeld’

‘Neem een goede adviseur in de arm’

Yolande van der Meulen

3

2

5 Januari 2010 Waterstand -

De krib wordt ontmanteld. De stenen zijn eraf

gehaald en het zand wordt afgegraven. Het oude

filterdoek is verwijderd en wordt samen met de

houten palen en verwijderde begroeiing

afgevoerd.

In de oorspronkelijke situatie liggen de kribben hoog in het water.

Kunnen we steden aantrekkelijk houden en laten groeien

en ze tegelijk beschermen tegen overstromingen? Deze vraag

stond centraal tijdens het congres ‘Overstromingen en verstedelijking:

vrienden of vijanden?’ dat eind september 2009 werd gehouden in het

Franse Orléans tijdens het jaarlijkse Festival de Loire.

“Je baant je op je dooie akkertje een

weg door ruige uiterwaarden, loopt over

grasrijke paden, door rivierduinen en over

zandstrandjes. Weg van de hectiek van de

dijk. Hier kun je optimaal genieten van flora en

fauna en van de dynamiek van de rivier.”

Struinen is volgens Alex Kwakernaak, directeur van

uit®waarde Recreatie een echte aanrader

om tot rust te komen.

Over de grens

Steden en hoogwater: vrienden of vijanden?

Om de rivier meer ruimte te geven, worden op de Waal tussen Nijmegen

en Druten de kribben verlaagd. Kribben zijn korte dammen die haaks op

de rivier liggen. Ze zorgen ervoor dat de rivier op zijn plaats blijft en op

diepte wordt gehouden. Bij hoogwater beperken ze echter ook de

doorstroming van het water. Door kribben te verlagen, kan het water

gemakkelijker worden afgevoerd en blijft de rivier toch op diepte en op z’n

plaats liggen. Hoe zo’n krib wordt verlaagd, kunt u in de volgende

fotoreportage zien.

‘Struiners zijn wandelaars die graag grasduinen, rondzwerven en loslopen. Je herkent ze met-een. Rugzakje op, verrekijker in de hand, soms met een fototoestel met telelens om de nek en altijd op stevige schoenen of laarzen. Het gaat niet om de afgelegde afstand maar om wat hij of zij allemaal ziet. Zo is struinen geliefd bij vogelaars en natuurliefhebbers.

Hond aan je broekspijp“Je moet natuurlijk geen boer met een riek achter je aan krijgen als je wilt genie-ten van de rust en de natuur. Of dat de hond van een landeigenaar opeens aan je broekspijp hangt. Daarom heeft uit®waarde vijf verschillende struinroutes in kaart gebracht langs de Waal, tussen Loevestein en Druten. En een korte route van 4 km en een langere variant van 20 km langs de Neder-Rijn,” aldus Kwaker-naak. “Bij het uitstippelen van de routes werken we veel samen met Staatsbosbe-heer en andere instanties. Natuurlijk vragen wij de verschillende grondeigenaren om hun goedkeuring zodat struiners veilig over hun terrein kunnen wandelen. Meestal lukt dat wel. Als het echt niet anders kan, moet je een gedeelte over de dijk. Maar ook dat geeft weer een andere kijk op de uiterwaarden en de rivier. Hoe dan ook, we vinden altijd wel een weg.”

In kaart gebracht“Naast de routekaartjes en de subtiele routeaanduiding, zorgen we ook voor overstapjes zodat je gemakkelijk over het prikkeldraad kunt. De routes zijn ver-schillend van lengte en variëren tussen de 20 en 42 kilometer. Maar je kunt altijd langs beide zijden van de rivier wandelen. Naar verwachting zal in 2011 de laatste route in gebruik worden genomen. Dan hebben we zo’n 150 km aan struinroutes door het Gelderse rivierenlandschap, opgedeeld in zes wandelingen. Er zijn verschillende rustpunten ingebouwd. Zo kun je een struintocht uitstekend com-bineren met een bezoek aan bijvoorbeeld Slot Loevestein, in de Bommelerwaard. Mijn favoriete struinroute begint daar en voert je naar de brug bij Zaltbommel. Die route is in het voorjaar van 2009 geopend. Ruimte voor de Rivier vind ik een positieve ontwikkeling. Als de natuur haar gang kan gaan in de uiterwaarden, wordt het ongetwijfeld prachtig.”

Ook struinen? Kijk voor meer informatie over struinen op www.uiterwaarde.nl. U kunt hier ook het boekje met struinroutes bestellen voor € 7,50. Het boekje is eveneens te koop bij de toeristische infoposten in het rivierengebied. Wilt u wegwijs gemaakt wor-den door de wondere wereld van de uiterwaarden van de Waal? Ga dan eens met een gids op pad (www.rivierarrangementen.nl).

Recreatie op en aan het water

Struinen zonder risico op boze boer met riek

Het congres werd georganiseerd in het kader van het Europese samen-werkingsproject ‘Floodresiliencity’. Overheden, ondernemers en weten-schappers vertelden hoe zij aankijken tegen de hoogwaterproblematiek in en om steden. Het doel van ‘Flood-resiliencity’ is om de deelnemende steden, Nijmegen, Bradford, Brussel, Dublin, Leuven, Mainz, Orléans en Parijs, beter te beschermen tegen hoogwater. En te zorgen dat ze na een overstroming sneller herstellen. Dit met behoud van groeikansen voor de stad en een aantrekkelijk woon- en werkmilieu.

Vooral schade beperkenOpmerkelijk is dat in Groot Brittan-nië en in Frankrijk vooral maatregelen worden getroffen die overstromings-schade in de toekomst beperken. En dat geaccepteerd wordt dat steden een keer in de 100 à 200 jaar over-stromen. Uit het Britse onderzoeks-rapport naar de overstromingen in 2007 blijkt dat de maatregelen, die de overheid neemt, ontoereikend zijn om de kans op overstromingen te beperken. In Groot Brittannië worden overstromingen vaak veroor-zaakt doordat het water in steden en dorpen, na hevige neerslag, niet goed

Kribverlaging Waal in beeld

wegstroomt. Dit bleek maar weer eens tijdens de overstromingen die Groot-Brittannië eind 2009 teisterden en aan een aantal mensen het leven kostten. Ook rond het Franse Orleans worden vooral schadebeperkende maatregelen genomen.

Overstromingskans verkleinen“In Nederland kijken we anders tegen de hoogwaterproblematiek aan. Natuurlijk nemen we maatregelen om de schade na een overstroming te beperken”, legt Programmadirecteur Ruimte voor de Rivier Ingwer de Boer uit. “Maar wij proberen vooral de overstromingskans te verkleinen. Dit doen we door naar technische oplos-singen te zoeken en meer ruimte te creëren voor het water. In Nederland ligt de economisch belangrijkste regio onder zeeniveau. De gevolgen van een overstroming zijn daardoor zeer groot, zowel emotioneel als financieel. Een hoog beschermingsniveau en het voorkomen van overstromingen is daarom hard nodig.” De aanpak van Ruimte voor de Rivier oogstte veel lof onder de deelnemers.

Het FRC team

www.floodresiliencity.eu

6 Januari 2010 Waterstand -

“In Nederland hebben we steeds vaker last van laagwater. Gemiddeld één keer in de vijf jaar moeten wij inmiddels

maatregelen treffen. En ik verwacht dat deze frequentie, door de klimaatveranderingen, snel zal toenemen”, zegt

Bart Wesseling, beleidsmedewerker integraal waterbeleid. “Daar moeten we rekening mee houden. Ook bij Ruimte

voor de Rivier. De gevolgen van laagwater lijken veel beperkter dan die van een dreigende overstroming.

Geen natte voeten of evacuatie. Geen ravages of levensbedreigende situaties. Maar schijn bedriegt.”

“Door de klimaatveranderingen krijgen we steeds vaker en langer te maken met nattere maar ook met drogere periodes. Dit heeft gevolgen voor de waterstand en voor ons allemaal. Tijdens droge periodes is de watervoorraad in het stroomgebied van rivieren beperkt. De vraag naar water neemt echter toe. Drinkwater, koelwater voor elektriciteitcentrales en water voor de landbouw. We ge-bruiken per persoon direct en indirect aardig wat kuub water. Het IJsselmeer is ons belangrijkste waterreservoir en de Rijn de grootste aanvoerbron. Als bij Lobith minder water ons land binnenkomt, dan moeten we maat-regelen treffen om het beschikbare water goed te verdelen. Daarvoor zijn goede afspraken nodig. Niet alleen in Nederland maar ook met onze buurlanden. Het is een grensover-schrijdende problematiek.”

Laagwatercommissie“Het kan niet zo zijn dat we door het uitvoeren van rivierverruimende maatregelen vaker te kampen krijgen met de gevolgen van laagwater of dat

Hoogwater lastig? Laagwater ook!

Het zand wordt tot de gewenste diepte afgegra-ven en per schip afgevoerd. Het eindresultaat: een verlaagde krib.Aanbrengen van nieuw stortsteen.

Het filterdoek wordt uitgerold over het zand en

met enkele stenen vastgelegd.

Foto

grafi

e W

illia

m M

oore

we in extreme situaties het nog beschikbare water niet meer goed kunnen verdelen”, vervolgt Wesseling. “Daarom moeten we bij alle maatre-gelen de integrale functie van de rivier bekijken. Is er toch dreiging van extreem laagwater? Dan komt de landelijke Coördinatie Commissie Waterverdeling (LCW) bij elkaar. Hierin zitten vertegenwoordigers van de Rijkswaterstaatdiensten, de Unie van Waterschappen en het KNMI. Deze commissie adviseert de minister van Verkeer en Waterstaat over de laagwatersituatie en de te nemen maatregelen. Voor noodsituaties liggen draaiboeken klaar.”

ScheepvaartLaagwater heeft vooral gevolgen voor de scheepvaart. Binnenvaartschip-pers kunnen hun schepen minder zwaar beladen en boten met een te grote diepgang moeten aan de kade blijven liggen. “Als alleen het diepste gedeelte van de vaargeul gebruikt kan worden, begeleiden we schepen met boeien”, aldus Wesseling. “Soms stel-len we een eenrichtingsverkeer in.”

Waterkwaliteit“Ook de natuur heeft te leiden onder laagwater. Ondiep water warmt sneller op. Door de toenemende temperatuur en verminderde door-stroming neemt de algenbloei toe en de waterkwaliteit af. Hierdoor zien we meer vissterfte en zijn de recreatie-mogelijkheden beperkter. Laagwater heeft ook gevolgen voor de grond-waterstand. In stedelijke gebieden kan dit funderingsproblemen opleveren door paalrot. Agrariërs in de polder krijgen te maken met het inklinken van hun terrein. Redenen genoeg om te pleiten voor een integraal water-beleid. Waarin we rekening houden met zowel laag- als hoogwater”, concludeert Wesseling.

Wat houdt laagwater precies in? We spreken van laagwater als de waterafvoer van de grote rivieren beneden een bepaalde waarde zakt. Bij de Maas is dat 25 m3/s. Bij de Rijn variëren de grenzen voor laagwatersituaties tussen 1000m3 en 1400 m3/s (afhankelijk van de periode in het jaar).

Granaten op laagwater zoekenDoor lage waterstanden komen allerlei voorwerpen aan het oppervlak die soms al

decennialang door het water verborgen bleven. Afgelopen herfst was het tot twee

maal toe goed raak op een strandje aan de Waal.

Eind september werd op het waalstrand bij steenfabriek de Zandberg in Gendt een Duitse dwergduikboot ontdekt door twee wandelaars. Het ging om een eenmansonderzeeër van het type Biber uit de Tweede Wereldoorlog. De onderzeeër is waarschijnlijk gebruikt bij een aanval op de Nijmeegse Waalbrug in 1945. Men moest voorzichtig te werk gaan tijdens de opgraving van de minionderzeeër omdat er nog een torpedo aanwezig kon zijn. Dit was ech-ter niet het geval. De duikboot is door de gemeente in bruikleen gegeven aan het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek. Ook aan de Waal vonden wandelaars begin oktober 2009 in de buurt van Oosterhout een flink explosief. Deze Duitse brisantgranaat was 80 centimeter lang, had een doorsnede van 17 centimeter en woog 30 kilo. Het projec-tiel is eveneens afkomstig uit de Tweede Wereldoorlog. Aangezien het te gevaarlijk was om de granaat mee te nemen, werd hij ter plekke tot ontploffing gebracht. Eenmansonderzeeër van het type Biber wordt uitgegraven

Aanduiding van éénrichtingsverkeer op de Rijn

7 Januari 2010 Waterstand -

ColofonWaterstand is een kwartaaluitgave van de Programmadirectie Ruimte voor de Rivier (PDR). Met deze nieuwsbrief informeert PDR de bewoners, gebruikers en bestuurders van het Nederlandse rivierengebied over de voortgang van het Programma Ruimte voor de Rivier.

Voor meer informatieProgrammadirectieRuimte voor de RivierAntwoordnummer 52528 3502 VH UtrechtTel.: 088 - 797 29 00info@ruimtevoorderivier.nl

HoofdredactieEsther van Dijk

FotografieRWS tenzij anders aangegeven, Uitgelicht: Ed BuyingRivierfavoriet: NFP Utrecht

Realisatie, tekst en vormgevingAdequaat communicatie | vM-design

In het Programma Ruimte voor de Rivier werken regionale overheden en Rijk samen om het rivieren-gebied beter te beschermen tegen overstromingen. De rivier krijgt meer ruimte. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit: het rivierengebied moet er in economisch, ecologisch en landschappelijk opzicht beter van worden. Meer weten? www.ruimtevoorderivier.nl ISSN nummer: 1876 - 1984

Zoek de volgende woorden en streep ze weg. Woorden kunnen horizontaal, diagonaal en vertikaal staan. Van links naar rechts maar ook van rechts naar links. Letters kunnen meerdere keren worden gebruikt. De overgebleven letters vormen de uitkomst van de puzzel.

ALTERNATIEFAMEIDEBESTUURDERBIBERBIESBOSCHCOLLEGEDUURZAAMEILANDFASE

FORTGEULGROENIJSSELSPRONGKADEKORTINGKRANTKRIBLAAGWATER

LEKMAASMAATREGELMAQUETTEMIJLPAALMUSEUMNOORDWAARDONDERZEEERPOEL

POLDERRIVIERSAMENWERKENSCHADELOKETSCHOPSTRUINENWILGENBOS

B K R E D R U U T S E B S G E

N I M A A Z R U U D I R T N T

O J R O N D E R Z E E E R I R

O S N K R A N T S I R T U T O

R S C N I F N B V E M E I R F

D E L H A E O I D I S K N O E

W L U S O S R L J A D O E K I

A S E R C P O L E K M L N E T

A P G H O P P C O L L E G E A

R R R E T A W G A A L D I E N

D O L L A E T T E U Q A M D R

D N A L I E R E B I B H A A E

E G W I L G E N B O S C A K T

N E K R E W N E M A S S S N L

L E G E R T A A M U E S U M A

Uw lievelingsplek in Waterstand?

Heeft u ook iets speciaals met een rivier? Stuur dan een mailtje met uw contactgegevens naar: info@ruimtevoorderivier.nl of een briefje naar: Redactie Waterstand, Postbus 24103, 3502 MC Utrecht onder vermelding van Rivierfavoriet.

Bergen inzendingenOok afgelopen najaar mochten we weer bergen inzendingen ontvangen op de Waterstandwoordzoeker. Ongeveer de helft van de puzzelaars stuurde de oplossing naar onze mailbox. De overige 2000 inzendingen werden bezorgd door de postbode. Graag zouden we alle mensen, die hun antwoord per post sturen, willen verzoeken om hiervoor gebruik te maken van een briefkaart.

WinnaarsDe uitkomst van de vorige Waterstand-woordzoeker moest zijn: ‘maatgevende afvoer’. De drie stormparaplu’s gingen naar: G. Siebrand te Kampen; Mevr. W. Roelofsen uit Lienden en J. Beijaard uit Zoelmond. De ‘Ruimte voor de Rivier verrassingspakketten zijn gewonnen door: P. Gerritsen, Opheusden; Mevr. W. Idema-de Wild, Giesbeek (GLD); Mevr. Willy van Selling-Schutterop, Hattem; Mevr. Rie Vink van Weelden, Herwijnen en G.A.Richters, Dreumel. De winnaars hebben hun prijzen inmid-dels per post ontvangen.

Briefkaart of mailAls u dit kwartaal de Waterstandwoord-zoeker goed invult, maakt u kans op een van de vijf boekjes ‘Struinen langs de Waal’ met routekaartjes. Stuur uw oplossing, samen met uw adresgege-vens voor 1 februari op een briefkaart naar: Ruimte voor de Rivier, Water-standwoordzoeker, Antwoordnummer 52528, 3502 VH Utrecht (een postzegel is niet nodig) of mail uw antwoord naar prijsvraag@ruimtevoorderivier.nl

Waterstandwoordzoeker

Leen van Dieren op zijn favoriete plek langs de Lek

Het is 1939 en de zesjarige Leen loopt elke dag 3 kilometer op zijn klomp-

jes over de Lekdijk naar school in Ameide. “Je zag de zeilschepen aan je

voorbij glijden en af en toe kwam er een ‘hakkepuf-bootje’ langs. Daarna

volgden de sleepboten die rijnaken trokken. Tijdens die dagelijkse

wandelingen is mijn liefde voor de Lek ontstaan.”

Rivierfavoriet

Even kennis maken Leen van Dieren (76) woont al zijn hele leven op de Christoffelshoeve, een stolpboerderij met rieten kap aan de Lekdijk in Tienhoven. Jarenlang had de familie daar een melkvee-houderij. In 2000 werd het bedrijf afgestoten maar ze bleven er wonen.

Salamanders en snelboten“Als kleine jongen speelde ik heel veel langs de Lek in de rietschorsen. Salamanders vangen en kikkervis-jes. Zwemmen mocht niet van mijn vader. Veel te gevaarlijk! Tijdens de Tweede Wereldoorlog zag je opeens Duitse snelboten voorbijkomen. Die werden beschoten door de Engelsen.

Dat waren spannende tijden die in mijn geheugen gegrift staan.”

Tijden veranderen“Bij alles wat verandert, is het zo mooi dat twee maal per dag eb en vloed is gebleven. Dat geeft leven aan de Lek. Ik mag graag alleen langs de rivier wandelen. Het mooiste vind ik het stuk tussen Schoonhoven en Lex-mond. Daar is het nog zo natuurlijk, zonder industriële bebouwing op de oevers. In de winter, als het water laag staat, zorgen die hele grote schepen weleens voor zo’n grote zuigkracht dat hele zandplaten bloot vallen. Met een zonnetje erbij, kun je dan de mooiste foto’s maken. Ik kom altijd weer ont-spannen thuis. De rivier inspireert mij

tot het schrijven van gedichten, zoals De Lek.”

Jammer en mooi“In het kader van rivierverruiming is tussen Ameide en Lexmond al veel vergraven. Dat geeft een dubbel gevoel. Als boer vind ik het jammer dat goede landbouwgrond verloren gaat maar als burger geniet ik vooral van de mooie natuur die daarvoor is teruggekomen. ”

De Lek

Van verre hoogten, sneeuw en regen,zo stroomt het water naar de zee.Ze neemt op weg naar de lage landen,veel zoet water met zich mee.

Vruchtbare vlakten, klei en zavelzet zich dan langs de oevers af.Zodat het eeuwen de bewonersder lage landen welvaart gaf.

De dorpen langs de Lek vanoudsgeschiedenis met rijk verleden,met scheepvaart, pontveer en handel,leefde men hier. Tevreden.

Maar nu geniet vakantiegangervanaf de dijk of de rivier.Van het beeld dat voor zijn oog zich uitstalt, dat mooie plekje, dat is hier!

Van Sluisegat, langs Koekoekswaard,tot de Wilgenlangerakse Bol.Die parel om van te genieteneen schoonheid, waardevol!

Rivier met kromming en met bochtenverankerd! Nooit veranderd.De Lek, zo schilderachtig mooi,omdat ze zo kunstig meandert!

8 Januari 2010 Waterstand -