wat leeft eronder ons Redactie: Koen van de Wouw>> Beste lezer “Wat leeft er onder ons” is een gratis krant, uitgegeven door het Am-sterdam Underground Festival, op initiatief van: Koen van de Wouw (student graphic design WDKA) koenvdwouw@hotmail.com

Lezer, menigeen zal zich wel eens verbaasd hebben over de laag boven het water uit-stekende tunnelingangen, brugkelders, en bouwputten. Wat leeft er onder ons? – die vraag zullen bewoners en bezoekers van Amsterdamzich zelden of nooit stellen. Er leeft immers al genoeg in Amsterdam. Boven de grond is het een en al levendigheid, met duizenden mensen die dagelijks over de grachten en pleinen gaan. Wat houd de mensen bezig? Waar denken ze aan? En waar lijdt het heen. Ik wil het weten...

http://www.ondergrond.tv/de_ondergrond/watleeft.html

485

Een-m a a l

binnen be-treedt men een

bordes dat uitzicht biedt op een grote bet-

onnen ‘bak’, waarvan de bo-dem ruim vijf meter beneden N.A.P.

ligt. Ter hoogte van het bordes, aan de overzijde hiervan, staan twee sleepring-

ankermotoren, met een vermogen van 38 pk., die het bewegingsmechanisme van de brug aandrijven.

Ernaast: een door een elektro-hydraulische thrustor bedi-ende klossenrem en een pendelende tandwielkast. Beneden,

gemonteerd op steunwanden, de meest indrukwekkende on-derdelen: twee huizenhoge, gietstalen tandwielkwadranten.

Als tegenwoordig een schip de brug wil passeren, hoort men in de kelder het denderende geraas van het overrijdende verkeer verstom-men. In plaats van een kreet klinkt er een luide bel ter waarschuwing. Na een druk op een knop beginnen vervolgens de motoren van het bewegingsmechanisme te grommen. De ganse machinerie komt op spectaculaire wijze in beweging. Het zware contragewicht van de brug, een brede gietijzeren ballastkist die hoog in de ruimte hangt, begint soepel over de grote tandwielkwadranten naar beneden te zakken. Het plafond, de onderkant van het brugwegdek, schar-niert open, waardoor plotseling daglicht de ruimte binnenkiert. Bij nat weer klettert regenwater naar beneden. In niet meer dan 45 seconden is het tegenwicht volledig afgezakt in de betonnen ‘bak’, en is de brug ‘op’. De brugbeweging ‘neer’ duurt daarentegen 48 seconden, omdat over de laatste tachtig centimeter van de sluit-beweging de snelheid tot ongeveer één-vijfde wordt vertraagd. Dat het sluiten van de brug langer duurt dan het opengaan, is dus geen verbeelding van de ongedurig wachtende automobilist of fietser.

Tekst: Arjan Reinders

De b a s -

cu lebrug over de Ooster-

dokskade was ooit bedacht om het oostelijk

handelsgebied te ontsluiten. Dat verderop, op een kunstmatig

eiland in het IJ, een nieuwe woonwijk zou verrijzen, had toen niemand kunnen

bevroeden. Laat staan dat iemand zag aanko-men dat daar naartoe een nieuwe tramlijn aange-

legd zou worden en dat die over de fantastisch brede nieuwe brug zou komen te lopen. Anders had men hem nog

wel ietsje breder gemaakt. Dit kwam er pas veel later van, enkele jaren geleden. De nieuwe IJtram, lijn 26, zou op het brugdek aan de

zuidzijde komen te rijden. Het autoverkeer moest daarom naar het noorden verschoven worden. De plek voor fietsers en voetgangers kwam hiermee echter

in het gedrang. Vandaar dat er een geheel nieuwe fiets- en voetgangersbrug aan de noordzijde van de bestaande brug werd gebouwd. Aldus werd naast de grootste brug-

kelder van Amsterdam de kleinste aangebouwd. Een modern bouwwerkje, met een opvallend blauw geschilderd interieur. Als enige locatie ligt het slechts gedeeltelijk onder NAP, een belangrijk

deel maakt gewoon deel uit van de bovengrondse wereld. Hier biedt een groot raam uitzicht over het IJ. Dit is het ‘oog van het IJ’; vanuit hier waakt men over de voorbijkomende scheepvaart. Nergens anders gaat

het ondergrondse samen met een dergelijk vergezicht. De eenzame wandelaar in ‘de geheime tunnel’ onder het IJ kan zich geen betere plek wensen om zich te laven aan licht, lucht en de geruststellende bovenaanblik van het IJwater.

onder ‘t ij De koningin is zichtbaar onder de indruk. Haar open mond echoot het gapende gat dat ze voor zich ziet. De hand ervoor lijkt koninginnefatsoen. Het levert een sprekend plaatje op voor de aangestormde fotograaf. ‘Koningin opent vol bewondering nieuwe verbindingstunnel onder het IJ’. Hoe ver zal zij bij deze gelegenheid naar binnen zijn gelopen? Hooguit een paar passen, schat ik in. De toezichthouders in de controleka-mer maken wel vaker gekke dingen mee. Hier zien we de schermen waarmee dag en nacht alles in de gaten wordt gehouden. Het is exact 35 jaar na de opening en de situatie binnenin de tunnel oogt rustig. Geen stremming zo te zien – dus geen aanrijding, busbrand, autopech, te hoge vrachtwagen die zich heeft vast gereden, en geen dronken wandelaar, kat of hond die de tunnel is ko-men inlopen. In het laatste geval volstaat het om via de omroepinstallatie de ruimte in te blaffen. Dat drijft de verdwaalde beestjes wel naar buiten. Bij ernstiger calamiteiten komt ‘de geheime tunnel’ dikwijls van pas. Die bevindt zich tussen de twee wegdelen. Een ‘geheime’ tunnel, omdat u en ik er normaal-gesproken niet mogen komen. Alleen gealar-meerde hulptroepen en bijvoorbeeld DIVV-ar-chivaris Cor lopen soms de lange gang door. Deuren aan weerszijden maken het mogelijk om de verkeerstunnel in te stappen, het wegdek op. Maar doorgaans is het er leeg en verlaten, op de kilometer lange internets-noertjes na. De tocht te voet duurt lang. De ruimte om je heen is beperkt, de ruimte voor je schier oneindig. Je kunt maar één richting uit: recht vooruit, op weg naar het einde,

naar boven. Maar eerst daal je steeds verder af. Onder de stad, onder het water – de hand voor je mond duidt op iets wat lijkt op ontzag.

Waarom is het weer altijd somber tijdens de viering van een nieuwe brug? De koningin zien we staan op het natte wegdek van de IJtunnel. In 1971 werd de basculebrug over de Oosterdokskade in gebruik genomen op een kille dag in november. Een ooggetuige vertelt smakelijk van vuurwerk dat over het rusteloos voortkabbelende water van het IJ daverde. Van de Amsterdamse vlag die zich hoog boven de hoofden van genodigden en toevallige passanten ontplooide. Van het gel-oei van scheepshoorns en drie boten van de Havendienst en Brandweer die indrukwek-

kende watergordijnen omhoog spoten in de grauwe lucht. De politiekapel speelde pittige marsmuziek en langzaam maar zeker kwam de imposante brugklap in beweging om zich boven de Onderdoksdoorgang te sluiten. Het was een rumoerig schouwspel, door weth-ouder Bootsma in gang gezet door een sim-pele druk op de knop. Een constructief en verkeerstechnisch nogal ingewikkeld ‘werk-stuk’ werd hiermee afgesloten. Het betekende ook de ontsluiting van het oostelijk handels-gebied. De nieuwe oost-west verbinding was vooral een positieve zaak ‘met betrekking tot de leefbaarheid in de typische woonwijken van Amsterdam’. Tegenwoordig hoort daar ook de Amsterdamse woonwijk IJburg bij. De brug is inmiddels verbreed en geschikt gemaakt voor de IJtram. Al dit bovengrondse nut voor het algemeen doet bijna vergeten dat zich onder het wegdek de grootste brugkelder van Am-sterdam bevindt. Een kolossale ruimte die geen ander doel dient dan het huisvesten van het tegenwicht van de brug – en dat al-leen als de brug open gaat. Tussentijds heerst de surreële sfeer van een lege concertzaal. Pittige marsmuziek zal het hier goed doen.

De voltooiing van de IJtunnel liet geruime tijd op zich wachten. Tussen ‘de aanvang der werkzaamheden’ en de opening lagen dertien jaar. De oplevering van de Noord-Zuid metrolijn (bouw begonnen in 2003) is volgens de laat-ste berichten over zes jaar: voorjaar 2013. Ik voorzie ditmaal een zonnige openingceremo-nie, al dan niet muzikaal begeleid door de poli-

tiekapel. Genodigden en toevallige passanten r. worden onder het Stationsplein een grote hal met twee verdiepingen ingeleid. Daar kan gekozen worden: Noord-Zuidlijn of de ‘vertrouwde’ metro-lijnen richting Zuidoost. Van bovenaf heeft de hal een opmerkelijke vorm: een soort driehoek die doet denken aan een puntzak. De hal zelf is hoog en statig en heeft grote pilaren. Vandaar de bijnaam: ‘de kathedraal’ of ‘de verzonken kath-edraal’. Het gevaarte is bovengronds gebouwd en letterlijk de grond in gezakt, zoals gebruikelijk bij een caisson. Onder het caisson stuitte men op houten palen, basaltblokken en andere on-voorziene obstakels. Die moesten eerst verwi-jderd worden voordat het afzinken verder kon gaan. Uiteindelijk ligt het nu 24 meter diep in de grond. Twee immense tunnelboren zullen hier passanten worden opgebouwd, om vervolgens ondergronds hun weg te banen naar de stations Rokin, Vijzelgracht en Ceintuurbaan. De bodem van het caisson bereik je door af te dalen via een steigertrap. Langzaam zink je naar beneden, steeds verder de diepte in. Je voelt jezelf kleiner en kleiner worden. Beneden aangekomen ben je decimeters gekrompen. De menselijke maat is hier volledig zoek. De gigantische dimensies overweldigen. Je voetstappen galmen door de ruimte. Hoog, heel hoog boven je zie je door de schacht een klein stukje hemel. Bijna stijg je op.

Tekst: Arjan Reinders

Foto: Elmer Kroese flickr.com/photos/amsterdamunderground

Hoi, waar ga je naar toe?Ik ga nu twee dozen koffie wegbrengen bij de klimmuur hier tegenover.

En waar zat je aan te denken toen ik aangelopen kwam?Uhm, ik zat er net aan te denken toen ik dat geluid hier hoorde, water zou gebeuren als een blinde gelijdehond van iemand hier gewoon omheen zoulopen, en eigenlijk dit allemaal zou negeren, wat er dan zou gebeuren. Dan val je op een hele nare plek volgens mij. Dat schoot er even door mij heen.

Ok, en wat ga je daarna doen als je die dozen hebt afgegooid?

Ja, dan ben ik eiegenlijk klaar. Dan is het weekend.

En wat ga je dan doen? Vanavond ga ik met mijn vriendinnetje en haar ouders naar de toppers in de Arena.Niet geheel mijn keuze, maar ui beleefdheid ga ik maar mee.

Zou ik mischien jouw laatste sms-je mogen lezen?Laatste sms-je?Mijn laatst gestuurde sms-je?

Nee, je laatst ontvangen sms-je.Dat was een sms-je van een huisgenootje, die pissig was omdat ik de afwas niet had gedaan.

Vanavond ga ik met mijn vriendin-netje en haar oud-ers naar de top-pers in de Arena.