35

IT S

ERV

ICE

MA

GA

ZIN

E 5

◊

SEP

TEM

BER

20

07

Wat is de rol van ASL en BiSL?De samenwerking en taakverdeling tussen beheerdomeinen

De frameworks BiSL en ASL geven een goede beschrijving vanrespectievelijk functioneel beheer – inclusief informatiemanage-ment – en applicatiebeheer. Beide modellen gaan echter vooralover de samenwerking bínnen deze domeinen. Als onderne-ming wil je nu juist dat functioneel beheer, applicatiebeheer entechnisch beheer optimaal met elkáár samenwerken...

ven ophalen: hoe zat het ook al-weer met die beheerdomeinen vanProfessor Looijen? Looijen (1992)

deelde het ICT-beheerdomein in in drie sfe-ren: functioneel beheer, applicatiebeheer entechnisch beheer. Functioneel beheer (FB)is namens de gebruikersorganisatie verant-woordelijk voor een optimale informatie-functie en ICT-dienstverlening. Applicatie-beheer (AB) is verantwoordelijk voor hetbeheer en het onderhoud van applicaties.En technisch beheer (TB) is verantwoorde-lijk voor het beheer en onderhoud van de(technische) infrastructuur. Deze vormenvan beheer kunnen zich binnen een organi-satie op diverse plaatsen afspelen, maar zezijn pas succesvol als ze een bijdrage leve-ren aan het gezamenlijk te bereiken resul-taat: een situatie waarin informatievoorzie-ning en IT optimaal bijdragen aan hetsucces van de onderneming.

SamenwerkingHet is dus belangrijk dat de drie domeinenFB, AB en TB goed met elkaar samenwer-ken. Sinds een paar jaar zijn ASL (Applica-tion Services Library) en BiSL (Business In-formation Services Library) in zwang alsmodellen voor applicatiebeheer en functio-neel beheer. Maar in hoeverre dragen ASLen BiSL bij aan de samenwerking tussen dedrie beheerdomeinen? De modellen zelfclaimen vooral de samenwerking binnen

een domein vorm te geven. De visie vanASL en BiSL wordt gesymboliseerd doorhet serviceteam. In of middels het service-team werken technisch beheer en applica-tiebeheer samen tegenover functioneel be-heer. Als er al sprake is van samenwerkingtussen TB en AB aan de ene en FB aan deandere kant, dan is het er een zoals tussentwee tennisspelers. De spelers schieten op-drachten en informatie naar elkaar toe en

retourneren adequaat. Deze indeling bevor-dert het wij-zij-denken tussen de businessen het daar gesitueerde functioneel beheerenerzijds en ICT anderzijds. Dat wordt nogeens onderstreept door de dubbele pijl diegebruikt wordt tussen serviceteam en func-tioneel beheer: zij (klant), wij (ICT), of viceversa (zie afbeelding 1).

Eén team!Natuurlijk heeft FB een andere positie danAB en TB, maar als er zich een incident(ITIL-definitie!) voordoet, dan wil een on-derneming dat de drie disciplines samen-

werken aan de oplossing en niet ieder voorzich in drie verschillende processen acte-ren. En op precies dezelfde manier wil jedat die drie disciplines altíjd samenwerken,in het belang van de onderneming. Niet degrenzen tussen de disciplines, maar de bij-drage aan de samenwerking moet bepalendzijn voor de insteek bij het modelleren.Vergelijk het maar met een voetbalteam. Jebent één team. Het team wordt pas succes-vol als je een heldere taakverdeling af-spreekt en elkaar aanspreekt op de over-eengekomen verantwoordelijkheden. Nietom elkaar verwijten te maken over giste-ren, maar om te praten over de verbeterin-gen van morgen. Een speler moet zich hou-den aan de toegewezen taak en de spelersmoeten elkaar scherp houden door elkaarop deze taakverdeling te blijven wijzen(ook tijdens het spel). Pas dan doe je meevoor de titel!

VerantwoordelijkhedenDe primaire doelstelling van de samenwer-king tussen FB, AB en TB is ervoor te zor-gen dat de informatievoorziening en IT op-timaal bijdragen aan het succes van deonderneming. Daarvoor moeten op elk ge-bied – en steeds weer – de volgende vijfstappen worden gezet:� 1. We moeten zien te ontdekken wat een

klant, c.q. de onderneming, nodig heeft.� 2. We moeten dat samen met de klant ver-

talen naar een duidelijke wens.� 3. Dat moet, in balans met wat kan, leiden

tot een afspraak over wat hij krijgt.

I C T - B E H E E R

E

BART STOFBERG EN DAAN MENS

In hoeverre dragen ASL en BiSL bij aan de samenwerking tussen de driebeheerdomeinen?

36

IT S

ERV

ICE M

AG

AZ

INE 5

◊

SEP

TEMB

ER 2

00

7

I C T - B E H E E R

� 4. We moeten leveren wat is afgesproken.� 5. We moeten bewijs laten zien dat we dat

allemaal goed doen.

Functioneel beheer is verantwoordelijkvoor de vertaling van ‘wat is nodig’ naar‘wat is de wens’. De vertaling van wensnaar afspraak (wat kan en welke conse-quenties heeft dat?) is een gezamenlijkeverantwoordelijkheid van FB, AB en TB,waarbij applicatiebeheer en technisch be-heer de mogelijkheden en consequentiesaangeven, en functioneel beheer ervoorzorgt dat een keuze wordt gemaakt. AB enTB leveren volgens afspraak en zorgen voorde bewijsvoering dat er volgens afspraakwordt geleverd. FB zorgt voor de bewijs-voering dat wat geleverd is, ook echt nodigwas en is. In afbeelding 2 vindt u een sche-matische weergave van deze zienswijze.Een onderneming die ambitie heeft, wil datalle stappen succesvol worden gezet. Daar-voor moeten er twee dingen gebeuren. Desamenwerking tussen de drie domeinenmoet worden vormgegeven in processen ende bijdrage van elk domein aan de samen-werking moet nader worden ingevuld.

Rol ASL en BiSL? ASL en BiSL blijven allebei nadrukkelijkbinnen hun eigen domein. Dat maakt ze bijuitstek ongeschikt om de samenwerkingvorm te geven en dus om de processen inte richten.

BiSL is voornamelijk een goede beschrij-ving van functioneel beheer (en informatie-management) en ASL is vooral een goedebeschrijving van applicatiebeheer.ASL en BiSL dragen pas bij aan een succes-volle samenwerking tussen de drie domei-nen als je ze bekijkt als een beschrijvingvan de verantwoordelijkheden en ophoudtze te zien als procesmodellen. ASL en BiSLmoeten de samenwerking dus juist nietvormgeven maar zich beperken tot de ge-kozen opzet van verantwoordelijkheden.

ASL en BiSL zijn geenprocesmodellen, ASL en BiSL zijnrolmodellen

Afbeelding 1. De positie van het serviceteam (bron: Pols, R van der, 2001).

Afbeelding 2. Wie draagt wat bij aan het succes van de onderneming?

Afbeelding 3. Functioneel beheer als onderdeel van de service.

ServiceteamFBGebruikers

Management

Omgeving

Business IT-organisatie

AB - ASL

- ITILTB

Gebruikers

Management

Omgeving

Business IT-organisatie

AB - ASL

- ITILTB

ServiceteamFB

Verantwoordelijkheid FB

Gezamenlijke verantwoordelijkheid FB, AB en TB

Verantwoordelijkheid TB en AB

Gedeelde gezamenlijke verantwoordelijkheid FB, AB en TB

Nodig

Wens

Afspraak

Levering

Bewijs

37

IT S

ERV

ICE

MA

GA

ZIN

E 5

◊

SEP

TEM

BER

20

07

In voetbaltermen: ASL en BiSL zijn geenhandleidingen ‘hoe win ik een voetbalwed-strijd – strategie en tactiek voor coaches’,maar het zijn bruikbare handleidingen voorde vakman. In de trant van: ‘linksback, defijne kneepjes van een specialist’ en ‘rechts-buiten binnen een vaststaand concept’. ASLen BiSL zijn geen procesmodellen, ASL enBiSL zijn rolmodellen.

Sleutel naar succesAls ASL en BiSL niet geschikt zijn om desamenwerking vorm te geven, wie of watzijn dat dan wel? De serviceteamgedachtevan ASL en BiSL snijdt hout, maar moetworden uitgebreid met functioneel beheer.Voor succesvolle samenwerking moet ik al-le posities in het team bezetten. Niet AB enTB moeten met elkaar samenwerken, maarAB, TB, FB en de business moeten goed sa-menwerken.Iedere vorm van samenwerking is gerichtop een duidelijk doel met een vooraf afge-sproken ambitieniveau en een gedeeldbeeld van de toegevoegde waarde van iede-re speler. Voor elk horizontaal niveau inASL en BiSL (en als het om samenwerkinggaat, gaat dat vooral over strategisch enoperationeel niveau) en voor elke kolomuit die modellen (zeg maar beheer en ver-anderen) moet worden aangegeven wat debijdrage is van elke speler aan het geza-menlijk resultaat.

Voor beheer op operationeel niveau is ITILverreweg het meest geschikt. Alle drie departijen gebruiken de ITIL-processen én deITIL-definities als uitgangspunt voor de sa-menwerking; applicatiebeheer en functio-neel beheer gebruiken ASL en BiSL omvanuit hún verantwoordelijkheid en húnvakmanschap optimaal bij te dragen aan degenerieke processen.

Beheerprojecten én vernieuwingsprojectenkunnen binnen de hele onderneming hetbest worden bestuurd met behulp vanPrince2. En weer geldt: binnen functioneelbeheer wordt gebruikgemaakt van BiSL enbinnen applicatiebeheer wordt ASL gebruiktom bij te dragen aan de Prince2-processen.Vergelijk dat maar eens met een projectmet een specifiek technisch, een specifiekapplicatie- en een specifiek businessdeel.We moeten hoge eisen stellen aan de samen-

werking tussen business (inclusief FB) enICT om tot een succesvol project te komen.In die samenwerking hebben business enICT eigen verantwoordelijkheden en zehouden elkaar scherp door elkaar op dieverantwoordelijkheden aan te spreken.Goede rolmodellen zijn daarbij noodzakelijk.

Voor strategievorming is geen voor de handliggend model voorradig, maar zowel bij devaststelling van de strategie als bij het vast-stellen van de veranderstrategie moeten dedrie domeinen eendrachtig samenwerkenvanuit verschillende verantwoordelijkhe-den en verschillende specialismen. ASL enBiSL kunnen helpen bij het vaststellen vande agenda van het strategisch overleg.

ConclusieWe moeten ASL en BiSL NIET meer be-schouwen als procesmodellen maar als rol-modellen die de verantwoordelijkhedenvormgeven en vanuit die verantwoordelijk-heden bijdragen aan de samenwerking. Alswe willen dat de informatiefunctie en IToptimaal bijdragen aan het succes van deonderneming, dan moeten we vaststellenhoe we welke samenwerking tussen de driedomeinen vormgeven. ASL en BiSL zijndaarvoor per definitie ongeschikt, maarzijn een leidraad voor de onderliggendeprofessies, opdat we keer op keer kunnenbewijzen dat we leveren volgens afspraak,en dat we leveren wat nodig én gewenst is.Met tevreden klanten en een succesvolleonderneming als resultaat!

Referenties- Looijen, M., Beheer van informatiesystemen, Kluwer,

1992

- Pols, R. van der, ASL: een framework voor applicatie-

beheer, ten Hagen & Stam, 2001

- Pols, R. van der, Donatz, Outvorst, Frank van der,

BiSL: een framework voor functioneel beheer en

informatiemanagement, Van Hagen Publishing, 2005

- Stofberg, B., BiSL ís helemaal geen procesmodel

(en ASL ook niet), IT Beheer Magazine 4, 2007

I C T - B E H E E R

Functioneel beheer, applicatiebeheer en technischbeheer moeten zich steeds twee dingen afvra-gen: hoe werken wij optimaal samen en hoe vul-len wij onze verantwoordelijkheid binnen diesamenwerking optimaal in? Het antwoord op deeerste vraag kan worden gegeven door processenin te richten, het antwoord op de tweede vraag juist niet.ASL en BiSL geven vooral antwoord op de tweede vraag, maar dat vergt dus (!) dat we binnen ASLen BiSL afzien van de procesinsteek. ASL en BiSL dragen pas bij aan een succesvolle samenwer-king tussen de drie domeinen als je ze bekijkt als een beschrijving van de verantwoordelijkheden.Voor de samenwerking tússen de domeinen liggen andere oplossingen veel meer voor de hand.ASL en BiSL moeten de samenwerking dus juist niet vormgeven maar zich beperken tot de geko-zen opzet van verantwoordelijkheden. ASL en BiSL zijn geen procesmodellen, maar rolmodellen.

ASL en BiSL beschrijven hoe je vanuit de rol bijdraagt aan de samenwer-king en welke eisen je vanuit die rol mag stellen aan die samen-

werking. Opdat de informatievoorziening en de IT optimaalbijdragen aan het succes van de onderneming!

D E E S S E N T I E !

B A R T S T O F B E R G is Lead Consultant ICT Management D A A N M E N S is Business Information Manager. Bart is werkzaam bij LogicaCMG, Daan werkt inmiddels voor Schiphol Group.

Voor strategie-vorming is geenvoor de handliggend modelvoorradig