1

2

Volkstuintjes rijzen overal als paddenstoelen uit de grond.

Waar tuinders mee vorm geven aan het project,waar lokale partners voor draagvlak en ondersteuning zorgen,

kan een samentuin uitgroeien tot een plek voor ontmoeting, verbinding en taalverwerving,krijgt integratie vorm op maat van iedereen.

www.risovlb.be

3

Inhoud

De juiste voedingsbodem

Groe(n)ten uit Zellik in ‘t kort

De sleutel: investeren in mensen

Identikit: Educatieve ploeg

Groe(n)ten uit Zellik door de ogen van...

Toekomsttraject

Welke taal delen we?

(Eco)logisch tuinieren

Contact

4

5

6

8 9

10

12

16

19

4

Februari 2013Eerste ontmoeting tuinders, lesgevers Velt en opbouwwerkster

... en met het terrein

April 2013Eerste praktijkdagDe sfeer zit goed...

Tuinseizoen 1

de juIste voedIngsbodem

Waar de juiste elementen samenkomen, komt energie vrij en is heel wat mogelijk. Eind 2011 was zo’n moment in Zellik.

• Onder impuls van lokale organisaties kregen enkele terreinen in het Molenbeekdal een ecologische en recreatieve functie; daarbij ook een ecologische groepstuin met diverse sociale, culturele en integratie-bevorderende functies;

• Een deelgemeente met heel wat grootstedelijke kenmerken, in het bijzonder een steeds diverser wordende populatie;

• Een sterk lokaal partnerschap waaronder zowel het lokale bestuur (gemeente en OCMW Asse) als plaatselijke verenigingen (oa Velt en Natuurpunt) en ondersteunende organisaties (CAW, Basiseducatie, volkshogeschool Arch’educ).

• Een vierde element vloeit hieruit voort, de financiële ondersteuning door de Vlaamse Overheid (VLM) en de provincie Vlaams-Brabant.

Mei 2013Aanleg kindertuin

5

22 juni

Bezoek volkstuinenUitnodiging bezoek volkstuinen in Zellik en Sint-Martens-Bodegem op zaterdag 22 juni 2013

Wat?Een enthousiast tuindersteam komt wekelijks op zaterdagnamiddag samen in een groepstuin aan de Molenbeekdallaan. Ze leren biogroenten telen. De tuinders vertellen je die dag zelf welke groenten al geplant zijn, wat groeit en bloeit. Nadien bezoeken we samen de mooie ecotuin in Sint-Martens-Bodegem. We sluiten af met een groentehapje uit eigen tuin en een drankje.

Welkom!

Uitnodiging

Juli 2013Groentequiz

Jeugddienst AsseSpeelplein Spiniboop de Samen Tuin

Groe(n)ten uit Zellik (eerst onder de naam ‘Samentuinen Zellik’) is het resultaat. De eerste oogst eigenlijk van het proces tussen al die partners, maar vooral van het traject met en de inzet van de tuindersgroep. Een diverse groep die letterlijk en figuurlijk de handen uit de mouwen stak om samen een verhaal te schrijven, om het samenleven in Zellik zelf mee vorm te geven.

GrOE(N)TEN uIT ZELLIk IN ’T kOrT

Op zaterdagen tussen maart en oktober kan je op het terrein aan de Molenbeekbocht heel wat activiteit bespeuren. Met gebogen rug of gehurkt zie je mensen aan de slag met de grond of de gewassen, een groep die overlegt en nieuwe info krijgt of enkele individuen die genieten van de rust (en soms de zon).Opgelet, ook op andere dagen bestaat de mogelijkheid dat je hier iemand aantreft!

De jaarmarkt in Zellik heeft er sinds 2013 een nieuwe vaste waarde bij, het soepkraam van Groe(n)ten uit Zellik van oogst uit eigen tuin.

Maar ook bij activiteiten in Zellik zoals de roParun of een zwerfvuilactie draagt Groe(n)ten uit Zellik graag

hun steentje bij. In de zomervakantie verwelkomen ze ook graag de kinderen van IBO Spinibo uit Asse.

Juni 2013Bezoek samentuin Sint-Martens-Bodegem

Juli 2013Spinibo uit Zellik zakt af naar de tuin.

6

Augustus 2013Planten, oogsten en bewaren van groente

September 2013Maken van groentechutney

Oktober 2013Groenten uit Zellik verkoopt soep op de jaarmarkt

November 2013Evaluatie van 1ste seizoen met tuinders en partners

Ver·ster·ken van net·werken (ww. mv.)

1 capaciteit van een omgeving om met verandering om te gaan

co·he·sie (de; v)

1 (natuurkunde) onderlinge aantrekking van de moleculen van een lichaam2 onderlinge samenhang

tuinder: “Ik heb hier vriendinnen gekregen!”

de sleutel: Investeren In mensen

Inzetten op taal en het bevorderen van integratie zijn belangrijke doelen van het project, zeker wel. Groe(n)ten uit Zellik bewijst echter dat vooral ‘ investeren in mensen’ de sleutel tot succes is. In weer en wind elke zaterdag in de tuin aan de slag gaan, soep maken en aanbieden op de jaarmarkt, bezoekers rondleiden op de tuin of deelnemen aan zwerfvuilacties, is immers niet vanzelfsprekend. Zonder de positieve dynamiek in de groep, de ruimte en het vertrouwen die geboden wordt, was dat onmogelijk.Investeren betekent hier dat de tuinders bij nagenoeg alles actief betrokken worden, dat elke inbreng gewaardeerd wordt. Groe(n)ten uit Zellik doet dit door een plek te bieden waar veel mag, vooral plezier maken, waar ondersteuning en vorming aanwezig is, waar afspraken samen vorm krijgen, waar kleine en grotere conflicten hun plaats hebben en ook een oplossing vinden.

Via ‘Groe(n)ten uit Zellik’ (GuZ) ontstaan nieuwe contacten tussen mensen uit dezelfde omgeving maar met andere achtergrond, middelen, kennis en overtuiging. De tuinders herhalen vaak dat het project

7

meer omvat dan het tuinieren alleen. De groepssfeer en het opgebouwde vertrouwen vormen het cement van de groep.

Die band wordt versterkt omdat mensen een deel verantwoordelijkheid opnemen. Sommigen beheren de kassa, anderen kopen zaden,... Samen draagt de groep mee de verantwoordelijkheid van de tuin. De cohesie die ontstaat, heeft positieve effecten op de leden. Ook buiten de tuin. Wie met een dringende vraag zit, kan terecht bij iemand van de groep. Niet enkel de taalkennis maar ook de sociale vaardigheden vergroten. Wanneer de groep hecht wordt, zijn de leden ervan ook in staat om om te gaan met veranderingen. Meer nog, de deelnemers van Groe(n)ten uit Zellik worden uitgenodigd om zelf te participeren aan momenten ter voorbereiding van de toekomstplannen van de site.

de regio. GuZ wordt zelf ook zichtbaar. Samen met CAW organiseert Groe(n)ten uit Zellik jaarlijks een barbecue met groenten uit de tuin. Guz bezoekt andere tuinen, neemt deel aan publieke activiteiten in Zellik zoals de jaarmarkt en het boomgaardfeest, verwelkomt Spinibo Asse, een buitenschoolse kinderopvang,…

opmerking:Om te vermijden dat de kerngroep van anciens geen drempel wordt voor nieuwe kandidaten wordt, indien nodig, gekozen voor het meter- en peterschap. Dit betekent dat een nieuwe tuinder extra begeleid wordt.

Griet:” Van alle momenten zijn de pauzes tussen het tuinieren misschien wel de belangrijkste. Het moment wanneer de groep samenzit en uitwisselt wat er leeft in de tuin en in Zellik.Voor sommige mensen is GuZ het enige project dat ze naast hun huishouden doen en dan merk je dat de oogst niet alleen letterlijk zeer groot is. Ze komen naar huis met groenten maar hebben intussen nieuwe mensen leren kennen, het Nederlands geoefend en gehoord wat er nog allemaal gebeurt in Zellik en Asse.”

Naast de vaste tuinmomenten spreken de mensen na een tijdje ook onderling af voor andere activiteiten. (vb. fietstocht, kerstboomverbranding, bezoek aan zieke tuinder,…)

Die beweging naar buiten wordt gestimuleerd door zoveel mogelijk samen te werken met de partners via verschillende nevenactiviteiten. Op die manier leren de tuinders het gezicht achter de organisaties kennen en wordt de tuin een uitvalsbasis voor het verkennen van

“Investeren in mensen is de sleutel tot succes!”

8

Februari 2014Start met een grotere groep op een groter terrein

Maart 2014Zwerfvuilactie

April 2014Nieuwe technieken

groe(n)ten uIt ZellIk gedragen door...

Velt, Volkshogeschool Arch’educ en riso Vlaams-Brabant vormen samen de educatieve ploeg van Groe(n)ten uit Zellik.

reej masschelein (velt): “We waren vragende partij om steun te krijgen om via opbouwwerk mensen te recruteren. Het heeft geen zin dit project van bovenaf te droppen. Zoiets moet organisch groeien, van onderuit. We waren dan ook opgetogen met Griet als opbouwwerker om een basisgroep op te starten waarop we het project konden enten.”

griet van dessel (riso vlaams-brabant) coördineerde van 2013 tot 2015 Groe(n)ten uit Zellik en was een brugfiguur tussen de beleidsgroep (gemeente, VLM, Velt), de stuurgroep en de tuinders. Ze begeleidde en stimuleerde participatie in de planning en uitvoering van de activiteiten. Bovendien was ze een vertrouwensfiguur voor de tuinders.

denise de Pauw (volkshogeschool Arch’educ): “Wij tekenden mee het educatieve luik uit, vooral dan hoe het tuinproject een informele leeromgeving kan worden om Nederlands bij te leren.”

Tuinseizoen 2

9

Juli 2014Natuurlijke pesticiden

Augustus 2014BBQ met seizoensgroenten

Mei 2014De tuin open voor het grote publiek

groe(n)ten uIt ZellIk door de ogen van...

André de smedt - vrijwilliger / tuinder en verbonden aan het inloopcentrum / Welzijnshuis

specialiteit: Tuinder- en praktische dingen zoals het herstellen van tuingereedschap of het plaatsen van de afsluiting,... “Ik doe persoonlijk mee omdat ik graag buiten bezig ben. Zeker bij mooi weer. En ook omdat ik het telen van gezonde groenten belangrijk vind.

Vanuit het inloopcentrum zijn wij van meet af aan betrokken geweest bij de opstart van Groe(n)ten uit Zellik. Enerzijds om mensen toe te leiden naar de tuintjes en anderzijds om elkaars werking af te stemmen. Vanuit mijn functie in het inloopcentrum en daarbij ook mijn stukje als outreach, tracht ik vooral de cohesie in Zellik na te streven. Ik leid mensen naar de volkstuintjes toe, maar anderszijds ga ik ook langs op de tuintjes om een luisterend oor te bieden. We stellen vast dat de tuintjes intussen een vaste waarde in Zellik zijn geworden.”

lievelingsgroente: Witloof, bloemkool, erwten, wortelen, allerlei slaatjes...

Augustus 2014Spinibo uit Zellik zakt af naar de tuin

10

een Plek met vele functIes

Door de bril van de tuinders

Op en rond de tuin zijn heel wat mogelijkheden. Niet alleen voor de tuinders, maar voor alle inwoners van Zellik of voor wie hier even halt houdt. Ook de tuindersgroep boog zich over die uitdaging en kwam samen met enkele begeleiders tot deze schets.

ontmoetingsplek

gemeenschapshuisdemo-tuinen

moeraslandhemelwaterinfiltratie

24 polyvalente tuinpercelen

eetbare doornhaag

smulparkpermacultuurschooltuin

Niet alle elementen uit deze schets zullen op deze manier gerealiseerd worden.

11

permacultuurschooltuin

Niet alle elementen uit deze schets zullen op deze manier gerealiseerd worden.

een sAmentuIn met toekomst

De samentuinders ‘Groe(n)ten uit Zellik’ krijgen een vaste stek op de site. Onder de vleugels van Velt zullen zij eigen percelen blijven bewerken en behouden ze ook een stem in het beheer van de site en in de randactiviteiten.

Naast Velt vzw en de verschillende diensten van de gemeente Asse blijven ook Arch’Educ, CAW Halle-Vilvoorde en VLM actieve partners in deze werking.

demo-tuinen

water

berging

compost

samentuinhuis

12

September 2014Bezoek proeftuin cursus Groentenieren Asse

September 2014Nazomeren in de tuin

Oktober 2014Groenten uit Zellik staat op de jaarmarkt

November 2014Evaluatie van 2de seizoen met tuinders en partners

le·ren (leerde, heeft geleerd)

1 onderwijs geven; onderwijzen2 vaardigheid in iets (laten) krijgen: 3 in het geheugen opnemen: een les leren4 zich kennis of vaardigheid proberen eigen te maken

tuinder: “Samenwerken met de mensen in de tuin zorgt ervoor dat ik mijn Nederlands kan oefenen.”

velt: “Het communicatiebord op het terrein zorgt er voor dat iedereen een extra handvat heeft om de tuinactiviteiten op te volgen. Op deze manier is het ook visueel aangebracht wat de plannen zijn op het terrein.”

Integratiedienst Asse: “We werken samen via taalspelen en leiden kinderen zo naar de tuin.”

Welke tAAl delen We?

De groep van de tuinders is divers. Jong, oud, verschillende nationaliteiten. Ze bestaat uit een vaste kern van vijftien deelnemers en leden die sporadisch komen. Voor ongeveer de helft is Nederlands niet de moedertaal. De helft daarvan volgt ook nog een externe taalcursus.

stuk sociale cohesie (na interview Griet)

Een dag in de tuin begint met het opschrijven van de taken. De voertaal is Nederlands maar de begeleiders zal je niet betrappen op een schoolse stijl. Soms proberen de deelnemers met hand en tand iets uit te leggen of schakelen ze voor een bepaalde term over naar het Frans. Het regelmatig contact in de informele omgeving van de tuin heeft duidelijk bijgedragen tot een vertrouwensband waarin de deelnemers heel uiteenlopende zaken van elkaar leren, ook het Nederlands. Hoe groter dat vertrouwen, hoe meer en beter er Nederlands gesproken wordt. De tuinders komen niet naar de tuin om de taal te

Samen tuinieren en respect is hier wellicht de eerste gemeenschappelijke taal.

13

14

Januari 2015Start met voorstelling inrichtingsplan en werkplanning

Februari 2015Initiëren peter- en meterschap

Maart 2015Deelname aan ‘Asse proper’

Maart 2015Aan de slag in de tuin

leren. Het aanleren van de Nederlandse taal lijkt hier eerder een neveneffect van het tuinieren. Dat hun taal er sterk op vooruit gaat na verschillende tuinseizoenen is trouwens onmiskenbaar.In het begin van het tuinseizoen is er altijd een startvergadering. Een begeleider van volkshogeschool Arch’educ onderzoekt wat de deelnemers belangrijk vinden aan de hand van prenten en andere visuele hulpmiddelen. Ook wordt er gepolst of iedereen het reglement goed begrepen heeft.

voorkeur voor visueel

Doorheen de verschillende seizoenen werd getest welke ondersteuning de tuinders nodig hadden. In het eerste seizoen kreeg elke tuinder een zakwoordenboek van een Velt-vrijwilliger met daarin de verschillende taken en technieken. Dit boekje werd niet vaak gebruikt, dan wel vergeten thuis. Nadien werd gekozen voor een beurtrol voor het schrijven van het verslag. Maar niet iedereen beschikte over dezelfde verslaggevende kwaliteiten. Wat wel werkte, zijn de naamplaatjes die de tuinders aan de planten bevestigen en het communicatiebord op het terrein waarop de stand van zaken zeer visueel is

aangebracht. Ook de weblog met verslagen of foto’s wordt goed opgevolgd. Tegenwoordig krijgt deze een nieuw leven op de sociale media. Wat vaststaat, is dat de uitwisseling en communicatie op verschillende manieren gebeurt en moet blijven gebeuren. Veel leden van de diverse groep hanteren immers een verschillend mediagebruik.

Patatjes planten

“Tijdens de cursus en de activiteiten komen vaak dezelfde woorden en uitdrukkingen terug.” Zo heeft tuinder S. de spreekstijl van Velt-begeleider Reej overgenomen, volgens opbouwwerkster Griet. “Zoals het gebruik van verkleinwoorden. Net als Reej heeft S. het over ‘patatjes planten’, ‘paadjes aanleggen’ en ‘groentjes telen’. Inmiddels heeft S. in de loop van het project voldoende Nederlands geleerd zodat hij in aanmerking kwam voor een tewerkstelling in een project van sociale economie.”

Tuinseizoen 3

15

Mei 2015Workshop ‘Hapjes en plakjes seizoensgroenten’

Juni 2014BBQ met seizoensgroenten

April 2015Omgevingswerken nav bouw samentuinhuis in 2016

Mei - juni 2015Groenten uit Zellik werkt mee aan RoPaRun, pompoenplantactie, boomgaardfeest,...

16

Juli 2015Bezoek aan volkstuintjes ‘Den Ajuin’

Augustus 2015Aan de slag in de tuin

Juli 2015Tussentijdse evaluatie

Tuinseizoen 3

...

...

eco·lo·gisch (bijv. naamwoord, bijwoord)

1 m.b.t. de ecologie2 milieuvriendelijk

tuinder: “De tuinbegeleiders leerden ons nieuwe groenten kennen en bereiden, zoals pastinaak, aardpeer, koolrabi, tuinbonen, warmoes en winterpostelein.”

velt: “Door af en toe te begeleiden krijgen mensen handvaten en nieuwe inzichten die ze snel oppikken.”

(eco)logIsch tuInIeren

Vanaf het begin is er gekozen voor een samentuin om meer mensen de kans te geven om op korte termijn te tuinieren. Velt neemt de begeleiding van de tuinactiviteiten op zich. Een logische keuze, de lokale Velt-groep is immers mee trekker van het project. En de keuze voor ecologisch tuinieren is vandaag ook gewoon logisch, niet?

In de beginfase werden bodemstalen genomen en geanalyseerd. De grond bleek zeer arm en uitgeput. Met aangevoerde compost werd de grond hersteld. Velt bekeek welke groenten het geschiktst waren en koos voor wisselteelt en combinatieteelt om ziektes te voorkomen en om ervoor te zorgen dat de grond niet uitgeput raakt.

stuk sociale cohesie (na interview Griet)

De tuinders maken kennis met vergeten groenten en nieuwe technieken zoals het mulchen (het bedekken van de bodem met organisch materiaal) of het aanplanten

van maïs waarlangs bonen omhoog kunnen groeien. Geregeld krijgen de tuinders tips om het ecologische gedachtengoed binnen te brengen in hun dagelijks leven. Bijvoorbeeld tips rond composteren, zelfs als

De keuze voor ecologisch tuinieren is vandaag ook gewoon logisch.

17

verslAg

bewaren van groente: groenten inmaken als chutney

De groenten worden gereinigd, versneden en in een grote kom aan de kook gebracht met 1/5 volume azijn, 1/15 suiker en een weinig zout. Daarna worden ze in – bij voorkeur steriele – bokaaltjes gedaan, van een deksel voorzien en omgekeerd voor een goede afdichting.

In een mum van tijd is het gebeurd: veel handen maken licht werk. Maar met de intussen gekende commentaarstijl van Steven ontstaat er tegelijk een leuke, lacherige sfeer en merken we nauwelijks dat we plots een half uur uitlopen. Maar dan neemt ieder tevreden zijn bokaaltje chutney mee naar huis. En zwaait: ‘Tot volgende week!’

groentenkwis

Enkele wist-je datjes die we graag delen:

• Tomaat bevat veel water en ook licopeen (goed tegen kanker).

• kolen, aardappelen, bonen en wortels zijn heel gevoelig voor ziektes! Belangrijk dat zij op een goede plaats ten opzichte van elkaar geplant worden.

• Groene paprika’s zijn nog niet rijp. Zij worden geel, oranje of rood als ze verder rijpen. Je kan dus best geen groene paprika kopen.

18

je in een appartementenblok woont. Of methoden hoe je je groenten langer kan bewaren.

tijd om te oogsten

Op het einde van de sessies op zaterdag worden alle geoogste groenten bij elkaar gelegd. Er is geen verdeelsleutel. De deelnemers verdelen zelf de buit en houden rekening met gezinssituatie en voorkeur. Als er iemand alleen komt om te oogsten en om de groenten mee te nemen, zegt de groep assertief dat er eerst gewerkt dient te worden.

reglement

Samen met Arch’educ maakten de tuinders het reglement van de samentuin op door praktische zaken zoals

Griet: ”Zellik is verstedelijkt, maar er zijn ook nog veel stukken landbouwgrond. Toch heerst er de nood aan grote, open groene ruimtes. Die nood heb ik ook opgemerkt. De deelnemers van GuZ nemen in de zomer hun stoel mee en zetten zich na het tuinieren gewoon in de tuin.”

“Wanneer het hele landinrichtingsproject van start gaat en er meer ruimte vrijkomt, is het belangrijk dat de tuinders hun plekje blijven ervaren als hun plekje in een groter geheel.”

materiaal en tijdstip zelf in te vullen of te tekenen als ze het moeilijk konden schrijven. Elk jaar wordt het reglement herbekeken, bespreekbaar gemaakt en indien nodig bijgeschaafd.

19

colofon

riso Vlaams-BrabantEenmeilaan 23010 kessel-LoT 016 44 15 90

www.risovlb.bepost@risovlb.be

Samenstelling: Erik Béatse, Geert Marit, Griet Van Dessel

Februari 2016

contact

Wie meer wil weten over het project:

Molenbeekdal1731 Zellik-Asse

reej Masschelein T 02 452 78 13 reemas@telenet.be

http://beweegt.velt.be/grootasse/1734/groentenuitzellikFacebook (Samentuinen Groenten uit Zellik)

20

v.u. Erik Béatse, Eenm

eilaan 2 3010 kessel-Lo

Volkstuintjes rijzen overal als paddenstoelen uit de grond. riso Vlaams-Brabant wendde de samentuin in Zellik aan als middel tot taalverwerving en integratie.

www.risovlb.be

Groe(n)ten uit Zellik is een samenwerking van:

Groe(n)ten uit Zellik wordt ondersteund door: