Vrije Universiteit Brussel

De maatschappelijke waarde van topsport: Hoe denkt de Vlaming erover?

De Rycke, Jens; De Bosscher, Veerle

Published in:Praktijkgids Sportmanagement

Publication date:2018

Document Version:Final published version

Link to publication

Citation for published version (APA):De Rycke, J., & De Bosscher, V. (2018). De maatschappelijke waarde van topsport: Hoe denkt de Vlamingerover? In Praktijkgids Sportmanagement (blz. 83-116). F & G Partners.

General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.

• Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal

Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.

Download date: 14. Oct. 2020

1

De maatschappelijke waarde van topsport

Hoe denkt de Vlaming erover?

Dra. Jens De Rycke

Prof Dr. Veerle De Bosscher

Vrije Universiteit Brussel

Faculteit: Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie (LK)

Onderzoeksgroep: Sport & Society – vakgroep Sport en bewegingswetenschappen (BESW)

E-mail: jens.de.rycke@vub.be – veerle.de.bosscher@vub.be

2

Table of Contents

De maatschappelijke waarde van topsport ..........................................................................1 1. Inleiding ............................................................................................................................... 3 1.1 Doelstelling ...................................................................................................................... 5 1.2 Methode .......................................................................................................................... 6 1.3 Gegevensverzameling ...................................................................................................... 6

2 Resultaten ...................................................................................................................10 2.1 Het belang van - en interesse in topsport ...................................................................... 10 2.2 De maatschappelijke waarde van topsport .................................................................... 14

2.2.1 Maatschappelijke impact van sportief succes ............................................................. 14 2.2.2 Maatschappelijke impact van de organisatie van grote topsportevenementen ........... 17 2.2.3 Maatschappelijke impact van atleten (als rolmodellen) .............................................. 19 2.2.4 Maatschappelijke impact van de stakeholders van de topsport .................................. 24 2.2.5 Hoe graag wil de bevolking Olympisch succes? Is men bereid hiervoor (meer) te betalen? ................................................................................................................................. 24 2.2.6 Is er een draagvlak onder de bevolking voor investeringen in topsport? ..................... 28

3 Discussie en conclusie .................................................................................................30 3.1 Referenties .................................................................................................................... 33

3

1. Inleiding

De ‘WK gekte’ of ‘het Oranje gevoel’ (wordt gelinkt aan nationale identiteit/ trots), ‘Lighting

Bolt’ (geassocieerd met entertainment/ heldenstatus), het ‘Kim Clijsters-effect’ (zorgde voor

een tennis-boom/ wordt aanzien als rolmodel) en ‘Gouden Nafi’ (voorbeeld van integratie en

succes). Iedereen kent ze wel, de fantastische sportmomenten waarbij we allen aan onze

televisie gekluisterd zaten. Maar evengoed ‘Het drama van Maracana’ (verdriet/vernedering

van gastland Brazilië), ‘Russisch dopingschandaal’ (doping), ‘FIFA corruptie’ (fraude) en het

‘Heizeldrama’ (hooliganisme). Ook de donkere kanten van de sport laat weinigen onberoerd.

Topsport gaat gepaard met een sterke mate van emotionele betrokkenheid en identificatie

en is daarmee wereldwijd voor miljarden mensen betekenisvol, in positieve en negatieve zin.

Het niveau van de sportbeoefening, de publieke belangstelling voor evenementen en

prestaties, hun media- en sponsorwaarde, zijn tot ongekende hoogtes gestegen.

In Vlaanderen spreekt Minister van Sport Muyters in zijn beleidsnota sport (‘14-‘19) over

een “ambitieus Vlaams topsportbeleid”. Klaarblijkelijk laat het maatschappelijke draagvlak en

de impact van topsport de minister niet koud. De beleidsnota Sport beschrijft namelijk de

volgende doelstelling: “Samen met het nastreven van topsportresultaten worden maximale

inspanningen geleverd om een ruimer begrip en draagvlak te creëren voor het

maatschappelijk belang van topsport en een voorbeeldfunctie voor jong talent. De Vlaamse

topsporters en hun omkadering dienen als ambassadeurs positief bij te dragen tot het imago

van Vlaanderen in de wereld” (p.37).

De voorbije halve eeuw is het belang van internationaal topsportsucces in sportwedstrijden

zoals de Olympische Spelen bij overheden in de hele wereld toegenomen (Funahashi, De

Bosscher, & Mano, 2015). Wanneer we internationale topsport onder de loep nemen, is het

onmiskenbaar dat steeds meer landen betrokken zijn bij wat vaak als de ‘global sportings

armsrace, de mondiale medaille wedloop’ wordt beschreven. M.a.w. topsport is verzeild

geraakt in een mondiale wedloop waarbij de concurrentie in die mate is toegenomen dat

steeds meer landen er exponentieel meer geld in investeren. Wanneer we

sportbeleidsdocumenten van westerse landen analyseren lijkt het erop dat een gezamenlijk

gedachtengoed ontwikkeld is om dit toenemende kostenplaatje te legitimeren. Namelijk, de

4

idee dat meer geld investeren (input - belastinggeld, loterijen, donaties) op een effectieve

manier (throughput) zal zorgen voor meer internationaal sportief succes (output), en deze op

hun beurt een groot aantal positieve resultaten voor de natie garanderen (outcome/impact).

Dit input-throughput-output-impact model wordt veel gebruikt in management, maar er is

weinig consensus dat dit ook opgaat in de specifieke context van topsport. Zeker,

academische studies (De Bosscher, Shibli, Westerbeek, & van Bottenburg, 2015) hebben

empirisch aangetoond dat meer geld (input) essentieel is wanneer naties hunkeren naar

topsportsuccessen (output). Daarentegen is het bewijsmateriaal met betrekking tot de

veronderstelde maatschappelijke voordelen van topsport (uitkomst) veel schaarser en soms

paradoxaal (McCartney et al., 2010). Dit laatste zorgt ervoor dat de rechtvaardiging van

publieke investeringen in topsport in vraag kan worden gesteld. Academici beweren dat

beleidsmakers een te positief beeld hebben over de maatschappelijke impact van topsport

(Houlihan, Bloyce, & Smith, 2009).

Echter, het blijkt voor onderzoekers niet evident om sportbeleidsmakers te informeren met

hard bewijs over een maatschappelijke impact van topsport. Of meer, bewijs dat topsport

niet de waaier aan maatschappelijke uitkomsten heeft die beleidsmakers eraan toeschrijven.

Er zijn menig mogelijke argumenten waarom nationale overheden zich bezighouden met het

streven naar topsportsucces, gaande van internationaal prestige, diplomatieke erkenning,

ideologische competitie en een overtuiging dat internationaal sportief succes politieke

binnenlandse voordelen genereert. Het organiseren of subsidiëren van

topsportevenementen zou bijvoorbeeld kunnen leiden tot een verhoogde 'feel good factor'

en enthousiasme in de buurt, of tot meer toerisme, consumptie en andere economische

effecten. Echter, de ware impact van topsport (en zijn evenementen, atleten, competities...)

evalueren en meten blijkt niet eenvoudig. Wanneer we de huidige literatuur analyseren

kunnen we besluiten dat veel van de vooropgestelde voordelen niet rechtstreeks toe te

schrijven zijn aan topsport zelf. Vaak zijn ze ontastbaar, moeilijk om precies te definiëren, te

meten en in betrouwbare cijfers uit te drukken. Onderzoeksresultaten omtrent

sportdeelname bij inwoners van een stad dat een topsportevenement organiseert, zijn

bijvoorbeeld beperkt omdat men niet met volledige zekerheid kan beweren dat de

sportparticipatie bij de inwoners direct gerelateerd is aan het organiseren van het

5

evenement. Een gemeten hogere participatiegraad kan bijvoorbeeld ook te verklaren zijn

door een gestegen bekendheid van een bepaalde sport of door nieuwe sportinitiatieven.

1.1 Doelstelling

In het licht van de academisch omstreden rol van topsport voor de samenleving, is het

waardevol om inzicht te hebben in hoe de bevolking de maatschappelijke waarde van

topsport inschat. Niet in het minst omdat de bevolking als belastingbetaler de hoofdsponsor

is van het topsportbeleid en er wordt verondersteld dat zij een heleboel positieve zaken halen

uit topsport (denk aan plezier, trots, identiteit…). Maar verrassend genoeg kan op basis van

het bestaande onderzoek worden gesteld dat inzichten in de publieke opinie volstrekt

ontoereikend zijn (Funahashi et al., 2015). Daarom wil deze studie deze leemte in de literatuur

opvullen. Meer bepaald hebben we aan een grote groep Belgen (n=1600) vragen gesteld

omtrent:

• Vindt de bevolking topsport belangrijk?

• Is de bevolking trots op de sportieve prestaties van Belgische atleten?

• Leeft topsport onder de bevolking?

• Heeft topsport volgens de bevolking een maatschappelijke return; en zo ja, welke?

• Is er een draagvlak onder de bevolking voor het besteden van belastinggeld aan

topsport?

• Hoe graag wil de bevolking Olympisch succes? Is men bereid hiervoor (meer) te

betalen?

• Welke topsporters zijn onze sporthelden?

• Welke betekenis en rol hebben topsporters?

Deze bijdrage is als volgt opgebouwd: eerst wordt geïntroduceerd hoe het onderzoek werd

uitgevoerd. Vervolgens zullen de resultaten van de Belgische bevolkingsbevraging worden

aangeboden. Dit wordt uiteindelijk gevolgd door een levendige discussie. Ten slotte sluiten

we af met enkele ideeën voor toekomstig onderzoek op basis van de verkregen inzichten van

deze studie.

6

1.2 Methode

Deze studie beoogt inzicht te krijgen in de opinie van Belgen en hun percepties van de waarde

van topsport in de samenleving. Het gaat hier dus niet over objectieve feiten; Het is

uitsluitend een subjectieve meting van effecten voorgesteld of waargenomen door een

Belgisch individu. Er wordt aangenomen dat de antwoorden grotendeels afhankelijk zijn van

specifieke contexten en ervaringen van dit individu. Met andere woorden, de socio-

demografische achtergrond en interesse in (top)sport worden verondersteld de

waargenomen maatschappelijke impact van topsport te beïnvloeden (Hallmann, Breuer, &

Kühnreich, 2013).

Omdat een bevolkingsenquête in België werd uitgevoerd, is het belangrijk om even kort te

schetsen hoe het sportbeleid in België wordt vormgegeven. Namelijk, de gemeenschappen

hebben de bevoegdheid voor sport, wat maakt dat elke gemeenschap een apart

(top)sportbeleid ontwikkelt. Er is op federaal niveau dus geen beleid en er zijn beperkte

overheidsuitgaven voor topsport (minder dan 3 miljoen euro per jaar). Enkel de selectie van

atleten voor de Olympische Spelen is een primaire taak van het federale niveau en gebeurt

via het Belgisch Olympisch Comité (BOIC). België heeft in zijn geschiedenis 38 gouden

medailles gewonnen op de Olympische Zomerspelen en één medaille op de Olympische

Winterspelen. De Vlaamse minister van sport maakte na de Olympische Spelen van Rio 2016

duidelijk dat er geïnvesteerd wordt in topsport (input) om een maatschappelijke impact te

verkrijgen (outcome): “We willen inzetten op sporten die kunnen inspireren. Medailles

winnen is een ding, maar ik wil met topsport ook jongeren motiveren om te

bewegen."(Muyters, 2016)

1.3 Gegevensverzameling

De meningen van de Belgische bevolking werden verzameld via een onderzoeksbedrijf zodat

we een representatieve steekproef van de bevolking konden verkrijgen. Eerst werd een

pilootstudie (n = 100) uitgevoerd om de vragenlijst vooraf te testen. Vervolgens werd via

online bevraging een steekproef van de Belgische bevolking verzameld gedurende drie weken

in januari 2017. In totaal werden 1600 respondenten in de studie opgenomen. De

inclusiecriteria zijn gebaseerd op de socio-demografische variabelen leeftijd, geslacht, regio

en taal.

7

Figuur 1 Leeftijd, geslacht, regio en taal van de respondenten

Andere variabelen zijn maandelijks inkomen, het hebben van een migratieachtergrond,

burgerlijke staat, arbeidsstatus en diploma.

8

Figuur 2 gezinsinkomen en migratieachtergrond van de respondenten

Figuur 3 Burgerlijke staat, arbeidssituatie en diploma van de respondenten

Verder werd ook nagegaan in weke mate de respondenten zelf sportactief zijn. Dit is

belangrijke informatie, omdat wordt aangenomen dat mensen die frequent sporten

positiever staan tegenover topsport dan anderen.We vonden dat iets minder dan de helft

29%

36% 8% 3% 1%

23%

Maandelijksbrutogezinsinkomen

0-2500euro 2500 – 5000euro 5000 -7500euro 7500 - 10000euro Meerdan10000euroWeetiknietofwiliknietopantwoorden

14%

86%

Migratieachtergrond

Ja Nee

28%

62%

10%

Burgerlijkestaat

Alleenstaand

Gehuwdofkoppel

Uitelkaar,gescheiden,weduwe(naar)

2%

10%

42% 15%

13%

17%

1% Diploma

GeendiplomaoflageronderwijsLagerSecundairOnderwijs

HogerSecundaironderwijs

Bachelorprofessioneel

Bacheloracademisch

50%

11% 6%

7%

10%

17%

ArbeidssituatieVoltijds tewerkgesteld

DeeltijdstewerkgesteldVoltijdshuis(man/vrouw)Student

Werkloos

Andere

9

(48%) van de respondenten nooit of tot maximum 6 keer per jaar sport. Van diegene die meer

dan 6 maal per jaar sporten (52%), sport het grootste deel (23%) tussen de 1 en 3 uur per

week, 13% sport maximaal 1 uur en 9% sport tussen de 3 en 5 uur per week. Er werd met een

statistische toets geen verschil in sportief gedrag naargelang regio gevonden, wat wil zeggen

dat mensen uit Vlaanderen, Brussel en Wallonië in het algemeen hetzelfde sportgedrag

vertonen.

Figuur 4 Frequentie van sportparticipatie van de respondenten

Vervolgens werd nagegaan in welk verband de Belgen in deze studie sporten. Hier zien we

dat de grootste groep (29%) individueel en in niet-georganiseerd verband sport. Denk hierbij

aan wandelen (21%), joggen (16%) of zwemmen (13%). Voetbal is de sport die het meest in

competitief veband wordt beoefend.

31%

17%

11%

21%

20%

Doejeaansport?(N=1600)

Neen,nooit

(ongeveer)1tot6keerperjaar

(ongeveer)1-2keerpermaand

(ongeveer)1keerperweek

Meerderekerenperweek

13%

23%

9%

7%

Indien je sport,watisdefrequentiewaarmee je sport?(N=840)

Ikdoemaximaal1uurpermaandaansport

Ikdoemaximaal1uurperweekaansport

Ikdoe1totenmet3uurperweekaansport

Ikdoe3totenmet5uurperweekaansport

Ikdoemeerdan5uurperweekaansport

10

Figuur 5 verband waarin de respondenten sporten

Figuur 6 De meest beoefende sporten van de respondenten

Dankzij de verkregen inzichten in de socio-demografische profielen van onze respondenten

en het doorgedreven selectie/inclusie proces mogen we aannemen dat de resultaten van dit

onderzoek een waarheidsgetrouwe weergave zijn van de mening van de Belgische bevolking.

2 Resultaten

2.1 Het belang van - en interesse in topsport

Het eerste wat aan onze studiesubjecten werd voorgelegd was de vraag (Figuur 7): “vind je

topsport belangrijk? (belang)” Gevolgd door “ben je trots op de sportieve prestaties van

29%

16%13%

7%4%

2%0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

Niet georganiseerd –

individueel

In een fitnesscentrum

Unisportclub Zelf georganiseerd

samen met anderen

Omnisportclub Andere…

Indien je sport, in welk verband is dit dan? (N=840)

21%

16% 13% 13%

6% 5% 5% 4% 4% 3%

0%

5%

10%

15%

20%

25% Top10meest beoefende sporten (N=840)

11

Belgische atleten (trots)?” De resultaten geven aan dat twee op drie (65%) Belgen

topsportsucces belangrijk vindt. Topsportsucces wordt belangrijker aanzien dan bijvoorbeeld

verwezenlijkingen in kunst en literatuur, maar minder belangrijk dan

wetenschap/technologie en economie. Opvallend is dat 62% van de Belgen trots is op

Belgische sportprestaties, trotser dan op onze faam in theater/film, kunst en literatuur en

onze economische welvaart.

Figuur 7 Belang van succes en trots op België wat betreft prestaties in wetenschap/technologie, topsport, theater/film,

kunst/literatuur en economie

Verder hebben we achterhaald in welke sporttak Belgen het liefst Belgisch topsportsucces

zouden hebben. Voetbal kwam duidelijk als eerste naar voor; 22% van de Belgen zetten deze

sport op de eerste plaats, gevolgd door atletiek (11%), tennis (8%), wegwielrennen (8%) en

autosport (4%) (zie Figuur 8).

75%

41%

58%49%

63%54%

65%62%

77%

63%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

BelangTrotsBelangTrotsBelangTrotsBelangTrotsBelangTrots

EconomieKunstenliteratuurTheater/filmTopsportWetenschap entechnologie

12

Figuur 8 percentages van welke sporttak Belgen het liefst Belgisch topsportsucces zouden hebben?

Niet verwonderlijk voert voetbal ook de lijst aan van de favoriete sporten die de Belg op TV

bekijkt (zie Figuur 9). Verder zijn tennis (33%) en wielrennen (27%) erg geliefd bij de tv-kijkers.

Ook wat betreft de andere sporten is er een sterke link met voorgaande figuur.

Figuur 9 percentage van sporten die de Belg het vaakst in de top 5 zet van favoriete sporten om op TV te bekijken?

Voor velen is het sportnieuws op tv/radio bekijken/beluisteren het populairste (43% doet dit

minstens wekelijks), maar niet het enige kanaal om topsport te consumeren. De

22%

11% 8% 8%

4% 3% 3% 2% 2% 2% 0% 5%

10% 15% 20% 25%

43%

33% 27% 24%

21% 18% 17% 16% 14% 11%

0% 5%

10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

13

(online)sportkrant (37%) en het sportnieuws volgen via de smartphone of tablet (36%) wordt

door iets meer dan een derde van de bevolking gedaan. Naar een live sportwedstrijd luisteren

op de radio (19%) en sportmagazines lezen (12%) is merkelijk minder populair. Statistische

analyse wijst uit dat er een sterk verband is tussen naar (top)sport kijken en zelf aan sport

doen. Meer bepaald, 57% van mensen die (bijna) nooit naar sport kijken ook zelf niet-sportief

is. Daarentegen is 63% van mensen die wekelijks/dagelijks naar sport kijken op TV of

smartphone/tablet frequent sportactief.

Figuur 10 percentage van kanalen die gebruikt worden voor sportconsumtie

Een andere graadmeter om de populariteit van topsport in kaart te brengen, is na te gaan

hoeveel (en hoe frequent) mensen hebben gekeken naar de voorbije Olympische Spelen (het

grootste sportevenement ter wereld). In de zomer van 2016 heeft de meerderheid van de

Belgen (75%) minstens 1 keer gekeken naar de Olympische Spelen. Opmerkelijk is dat 71%

van de mensen die (bijna) altijd keken, mannen waren en 63% van de mensen die aangaven

nooit gekeken te hebben van het vrouwelijke geslacht waren. Ongeveer de helft van de

respondenten (49%) heeft ‘soms’ naar de OS Rio 2016 op tv gekeken.

Op basis van dit onderzoek kunnen we dus stellen dat ruwweg twee op drie Belgen topsport

belangrijk acht en trots is op de sportieve prestaties van onze Belgische atleten. Het is bij deze

groep mensen - die vaak ook zelf sport-actief zijn – dat topsport echt leeft. Topsport wordt

frequent gevolg via de verscheidenheid aan nieuwsplatforms (TV, krant, smartphone…) en

maakt zo deel uit van een dagelijkse routine.

41% 50% 51%

46% 65%

75%

15% 13%

21% 19%

16% 13%

43% 37%

29% 36%

19% 12%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Kijken/luisterennaarhetsportnieuwsopTV/radio

Hetsportnieuws lezeninde(online) krant

Oversportpratenmetjevrienden

Naarsportkijkenoptelevisieofsmartphone/tablet

Naarsportluisterenopderadio

Magazineslezenomtrentsportentopsporters

Hoevaakdoejevolgendezakeni.v.m.sport?(N=1600)

(Bijna)nooit Ongeveeréénoftweekeerpermaand Wekelijks/dagelijks

14

Naast de entertainment- en nieuwswaarde van topsport werd in de inleiding reeds duidelijk

dat er vele andere potentiele uitkomsten zijn van topsport in de samenleving. Dit laatste

brengt ons bij de kern van het bevolkingsonderzoek. Namelijk, de vraag of topsport een

maatschappelijke impact heeft; en zoja, welke?

2.2 De maatschappelijke waarde van topsport

Het argument dat topsport de kracht heeft om een positieve maatschappelijke impact te

verwekelijken berust op wat vaak wordt beschreven als het inspiratie- of demonstratie-effect

(Weed et al., 2015). Dit vermeend effect stelt dat 1) succesvolle topsportprestaties, 2)

topsporters als rolmodellen, 3) de organisatie van grote topsportevenementen, en 4) de acties

van iedereen die betrokken is bij de topsportwereld de kiem zijn van waaruit maatschappelijke

effecten kunnen voortkomen (De Bosscher, Sotiriadou, & van Bottenburg, 2013).

2.2.1 Maatschappelijke impact van sportief succes Recent onderzoek toont aan dat sportieve topprestaties kunnen leiden tot uitbarstingen van

vreugde en geluk en zo het algemeen welzijn van de bevolking verhogen (Elling, Van

Hilvoorde, & Van Den Dool, 2014). Bovendien kan het succes van nationale atleten en teams

gevoelens van trots versterken (zoals we eerder al zagen gaat dit fenomeen ook op voor de

Belgen) en de nationale identiteit versterken (Pawlowski, Downward, & Rasciute, 2014). We

legden Vlamingen en Walen volgende stellingen voor:

15

Figuur 11 percentage van respondenten die nationale verbondenheid voelen bij het volkslied en/of een goed gevoel hebben

bij topsportsucces

Het afspelen van het volkslied voor of na een sportwedstrijd is een ritueel waarbij wordt

aangenomen dat het een nationaal eenheidsgevoel aanspreekt. En dit laatste blijkt ook het

geval bij een grote groep Vlamingen en Walen. Meer bepaald zorgt de ‘Branbançonne’ voor

een moment van verbondenheid met ons land bij ongeveer twee op drie Belgen. Het is verder

ook duidelijk dat topsportsucces op de belangrijkste sporttornooien zorgt voor positieve

beleving bij een groot deel van de bevolking (77%). Ook hier vonden we dat sport-actieve

mensen het meer eens met alle bovenstaande stellingen dan niet-sport-actieve mensen.

Figuur 12 geeft een opmerkelijk beeld weer. Voor exact de helft van de bevolking is het zo dat

atleten van de eigen gemeenschap een groter gevoel van trots opwekken dan een Belgische

atleet van een andere gemeenschap. Dit fenomeen kunnen we verklaren doordat mensen

supporteren voor diegene waarmee ze een connectie voelen, iets gelijkaardig hebben of

delen (woonplaats, geslacht, leeftijd, sport die ze beoefenen…).

70% 64%

HetBelgischvolkslied(Brabançonne)horenopeensportevenementzorgtvooreenmomentvanverbondenheidmetonsland.

Wallonië/Brussel Vlaanderen

73% 80%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

AlsBelgiëeenOlympischemedailleofwereldkampioenschapwint,bezorgtmedateengoedgevoel

16

Figuur 12 Trots op prestaties van sporters uit de eigen gemeenschap

Hieraan gerelateerd blijkt uit de literatuur dat succesbeleving en trots bij sportprestaties ook

nauw samenhangen met het verwachtingspatroon dat men heeft ten aanzien van deze

prestaties. De voorbije Olympische Spelen in Rio haalde Team Belgium de beste resultaten

ooit. Ook de Rode Duivels presteerden goed op het EK voetbal, al was vrijwel iedereen

teleurgesteld wanneer het nationale voetbalteam uitgeschakeld werd in de kwartfinale door

voetbaldwerg Wales. De analyse van volgende stelling maakt duidelijk dat er verwachtingen

zijn geschept voor de volgende olympiade. Min of meer de helft van de Belgen kan de

volgende Spelen (Tokio 2020) pas een succes noemen als er méér dan 6 medailles worden

behaald (zie Figuur 13). Wat wederom de beste prestatie ooit zou zijn. De verwachtingen

liggen hooggespannen om merkelijk beter te doen. Dit maakt duidelijk in welke mate succes

en verlies en dus ook trots en teleurstelling met elkaar verband houden. M.a.w. een groot

deel van de maatschappelijke impact is afhankelijk van prestaties. Die prestaties zijn op hun

beurt ook onderhevig aan ‘de vorm van de dag’ en een portie geluk. Iets wat als beleidsmaker

moeilijk te voorspellen en manipuleren is.

11% 7% 28% 25% 25%

0% 10%20%30%40%50%60%70%80%90%100%

IkbenmeertrotsopdeprestatiesvaneenBelgischetopsporteralshij/zijvanonzegemeenschapis

(VlamingofWaal).

Helemaaloneens Oneens Nieteens/nietoneens Eens Helemaaleens

17

Figuur 13 Hoeveel medailles verwacht de bevolking dat Team Belgium zal halen op de Olympische Spelen van Tokio 2020

2.2.2 Maatschappelijke impact van de organisatie van grote topsportevenementen

Ook topsportevenementen kunnen een inspiratie effect teweegbrengen. Frequent

bestudeerde positieve effecten van topsportevenementen voor de samenleving hebben

betrekking op de economie, internationaal prestige en erkenning, een 'feel good'-factor,

stimulatie van breedtesport. Tegelijkertijd is er een andere stroom aan onderzoek dat wijst

op verschillende waargenomen negatieve maatschappelijke effecten: topsportevenementen

kunnen leiden tot uitingen van discriminatie, agressie en uitbuiting (Brackenridge et al.,

2013). Er is aangetoond dat bij het hosten van grote sportevenementen het vooropgestelde

budget overschreden wordt en overheidsschulden worden gecreëerd (Preuss, 2007). Een

ander voorbeeld van een negatieve impact is het fenomeen van ‘white elephants’, wat

verwijst naar megalomane sportinfrastructuur die is gebouwd voor een topsportevenement

(wereldkampioenschap, Olympische Spelen…) waarbij de kosten niet in verhouding staan tot

het nut ervan zodra het evenement voorbij is. Verder zijn sportevenementen ook potentiële

5% 13% 33% 33% 11% 3% 2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

HoeveelmedaillesdenkjedatBelgiëopdevolgendeOlympischeSpeleninTokyo(2020)zalbehalen?(N=1600)

0 1of2 3of4 5of6 7of8 9of10 11tot15 Meerdan16

54% 47%

VoorBelgiëzijndevolgendeOlympischeSpelen(2020)passuccesvolalswemeerdan6medaillesbehalen(zoalsinRio

2016)

Wallonië/Brussel Vlaanderen

18

scènes van openbaar dronkenschap, rebels gedrag en vandalisme door hooligans.

Desondanks ontwikkelen gaststeden gewoonlijk zeer ambitieuze sociale doelstellingen

(Girginov & Hills, 2008).

Uit deze bevolkingsbevraging blijkt dat een groot deel van de bevolking (64%) vindt dat het

belangrijk is dat België grote sportevenementen organiseert. Een interessante case om te

achterhalen waarom mensen dit belangrijk vinden is ‘De Memorial Van Damme’, een jaarlijks

terugkerende atletiekwedstrijd georganiseerd in het Koning Boudewijnstadion te Brussel.

Het evenement maakt sinds 2010 deel uit van de Diamond League en werd meerdere malen

verkozen tot beste atletiekmeeting ter wereld. Door problemen met het verouderde Koning

Boudewijnstadion (dat binnen enkele jaren zal afgebroken worden) is de toekomst van de

atletiekmeeting onzeker. De organisatoren hebben laten verstaan dat als er snel geen

oplossing gevonden wordt, ze het evenement zullen moeten verhuizen naar een ander land.

Echter, uit Figuur 14 blijkt dat de Belgen dit evenement een warm hart toedragen: 62% geeft

aan het dat het belangrijk is dit event te organiseren.

Figuur 14 Het is belangrijk dat de Memorial Van Damme jaarlijks in België kan doorgaan

De voornaamste redenen waarom het als belangrijk wordt aanzien door de Belgen is omdat

de Memorial het belang van atletiek in België onderstreept (38%) en omdat mensen

inschatten dat het België en Brussel een positief imago bezorgt (37%). Ongeveer een vijfde

van de respondenten meent dat het evenement mensen aanzet om zelf te sporten. Vreemd

genoeg is amper 13% overtuigd dat het event moet doorgaan voor de entertainment waarde

(13%) of omdat het geld opbrengt (5%).

4% 5% 24% 24% 38%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

IkvindhetbelangrijkdatdeMemorialVanDammejaarlijksinBelgiëkandoorgaan(N=1600)

Helemaaloneens

Oneens

Nieteens/nietoneensEens

Helemaaleens

19

Figuur 15 verklaring waarom de organisatie van de Memorial Van Damme belangrijk is

Andere redenen die de respondenten aangaven waren: omdat het om een “Eerbetoon aan

een groot topatleet” gaat, omdat het “traditie” is of omdat “Het België op de kaart zet”. Uit

statistische toetsen blijkt dat oudere mensen significant meer aangaven belang te hechten

aan de Memorial dan jonge mensen. Walen & Brusselaars blijken meer belang te hechten aan

de Memorial dan Vlamingen. Opvallend en een bewijs voor zijn populariteit is dat slechts een

zeer klein deel van de bevolking (6%) aangeeft niet te weten wat de Memorial Van Damme

is.

2.2.3 Maatschappelijke impact van atleten (als rolmodellen) Er is substantieel empirisch bewijs dat laat zien dat mensen vaak fan zijn van bepaalde

sportmannen/vrouwen en dat deze atleten in sommige gevallen uitgroeien tot een rolmodel

(Fleming, 2005). Vooral mannen, jongeren en mensen die sport-actief zijn hebben vaker een

rolmodel uit de sportwereld. Twee literatuurreviews (Lyle, 2009; Payne, Reynolds, Brown, &

Fleming, 2003) concludeerden dat er nood is aan een grondige evaluatie van de - vaak

onbewezen - maatschappelijke effecten van sportrolmodellen. Een voorbeeld hiervan is dat

het moeilijk te verklaren valt waarom er een ‘Kim Clijsters effect’ was in Vlaanderen en geen

‘Justine Henin effect’ in Wallonië. Desalniettemin lijkt er een blijvende overtuiging te bestaan

dat vele mensen geïnteresseerd zijn in het reilen en zeilen van topsporters en dat succesvolle

sportmensen een bron van positieve inspiratie kunnen zijn voor anderen. De volgende figuur

37.9% 36.6%

21.3% 12.8%

5.0% 0.9%

0% 5%

10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

Omdatheteventhetbelangvanatletiekin

Belgiëonderstreept

OmdathetBelgië/Brusseleenpositief

imagobezorgt

Omdathetaanzettot

sportenbijhetgrotepubliek

Omdathetleukisomnaartekijken(inhet

stadionofopTV)

Omdathetgeldopbrengt

Andere

WaaromhetbelangrijkisdatdeMemorialVanDammejaarlijkskandoorgaan(%Ja)

20

geeft een indicatie van voorgaande stelling. Ongeveer de helft van de bevolking geeft namelijk

aan geïnteresseerd te zijn in de sportprestaties van onze Belgische topsporters.

Figuur 16 Interesse in de sportieve ontwikkeling van Belgische topsporters

Bovenstaande geeft anderzijds ook aan dat 25% van de respondenten nauwelijks interesse te

hebben in de sportieve ontwikkeling van onze topsporters. Figuur 17 maakt alvast duidelijk

dat lang niet iedereen fan is van een topsporter (ongeveer 3 op 4 is géén fan van een bepaalde

atleet). Bij de jong volwassen respondenten (18-25 jaar oud) zijn er duidelijk meer (30%) fan

van een topsporter.

Figuur 17 Percentage respondenten dat fan is van een sportman/vrouw

Favoriete atleten in België zijn Nafi Thiam, Greg Van Avermaet en David Goffin (Figuur 18).

Niet toevallig hebben deze drie een erg succesvol 2016 gehad. Opvallend is dat drie atleten

in de top drie staan die niet meer actief waren wanneer de vragenlijst werd afgenomen

(Boonen, Nys en Clijsters). Verder halen ook vier Rode Duivels de top 10.

25% 22% 49%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

InwelkematebenjegeïnteresseerdindesportieveontwikkelingvanonzeBelgischetopsporters?(N=1600)

Geentotzwakkeinteresse

Neutraal

Lichtetotsterkeinteresse

Benjefanvaneen (ofmeer)topsportman/vrouw?

28%

72%

Ja

Nee

26%

74%

Ja

Nee

Wallonië/Brussel Vlaanderen

21

Figuur 18 Meest populaire Belgische topsporters

Verder kunnen we afleiden uit onderstaande figuur dat mensen vooral fan zijn van een

topsporter waarvan ze aanvoelen dan hij een rolmodelfunctie heeft en ‘het goede voorbeeld

geeft’. Er blijkt dus een zeer sterk verband te zijn tussen fan zijn van een atleet en hem te

beschouwen als een voorbeeld voor anderen.

Figuur 19 Mijn favoriete sporter geeft het goede voorbeeld

In mindere mate geven Belgen ook aan dat hun favoriete topsporter fungeert als een

rolmodel voor zichzelf (62%) en dat deze topsporter het gedrag vertoont en die zij trachten

te imiteren (58%). In de lijn hiervan zie we dat het merendeel van de bevolking (80%) ervan

overtuigd is dat onze topsporters ook voor een positieve internationale uitstraling zorgen.

13%

9%

6% 5% 4% 4% 4% 3% 3% 2%

0% 2% 4% 6% 8%

10% 12% 14%

NafiThiam

GregVanAvermaet

DavidGoffin

DriesMertens

KevinDeBruyne

TomBoonen

SvenNys KimClijsters

EdenHazard

VincentKompany

Wie duiden deBelgen hetmeest aan als favoriete topsporter?(N=455)

3%6%

91%

1%9%

90%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

(Helemaal)oneensNieteens/nietoneens

(Helemaal)eens

Mijn favoriete sporter geeft hetgoede voorbeeld

Wallonie/Brussel Vlaanderen

22

Figuur 20 Topsporters dragen positief bij tot het internationaal imago van België

Een andere veronderstelde impact van topsport is het stimulerende effect van

sportsuccessen op de sportparticipatie van de algemene bevolking (ook wel het trickle-down

effect genoemd). Eerder onderzoek in Vlaanderen kon geen overtuigend bewijs vinden voor

deze relatie. Analyse van bijvoorbeeld 20 sporten in Vlaanderen en Nederland bracht geen

consistente relatie aan het licht tussen succes (op Olympische Spelen, Wereld- en Europese

kampioenschappen) en het aantal lidmaatschappen in de sportdiscipline. Positieve correlaties

werden wel degelijk gevonden in vier van de acht sporten waarin Belgische topsporters

(atletiek, gymnastiek, judo en tennis) grote internationale successen behaalden (De Bosscher

et al., 2013). Maar in andere sporten werd geen relatie of zelfs een tegengestelde relatie

gevonden. Dit laatste doet onderzoekers concluderen dat zulke demonstraties van sportieve

kunde diegene die niet sportief zijn ontmoedigen in plaats van inspireren. Het

ontmoedigingseffect zou ontstaan door de zogenaamde ‘competentiekloof’, wat dus de

zelfeffectiviteit en motivatie om te sporten kan verminderen (Carter & Lorenc, 2013). Echter,

wanneer we de mening van de Belgische bevolking erop naslaan, zien we dat 81% ervan

overtuigd is dat topsporters niet-sportende jongeren kunnen aanzetten tot sporten (Figuur

21). Eenzelfde aantal (82%) duidt aan dat topsporters een belangrijke voorbeeldfunctie

hebben voor jonge talenten. Deze mening wordt gedeeld door Vlamingen en Walen.

13.4% 35.2% 44.7%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

OnzetopsportersdragenpositiefbijtothetinternationaalimagovanBelgië

Helemaaloneens Oneens Nieteens/nietoneens Eens Helemaaleens

23

Figuur 21 rolmodelfunctie en sport-stimulerend effect van topsporters

Het is duidelijk dat de bevolking overtuigd is van de rolmodelfunctie van topsporters.

Bovenstaande figuur raakt ook het diepgewortelde geloof dat topsporters impact kunnen

hebben op het gedrag van jongeren. Zo is het merendeel (73%) van mening dat jongeren met

een migratie-achtergrond zich kunnen optrekken aan het goede voorbeeld van topsporters

die ook een migratie achtergrond hebben. De idee uit zich dan bijvoorbeeld in de ontwikkeling

van rolmodelprogramma's over de hele wereld voor ‘probleemjongeren’ of jongeren uit

kansarme groepen (bijv. 'ChangingLIVES', 'Playing For Success', 'Sporting Partnerships').

Hoewel deelnemers positief op dit soort programma's reageren, is er over het algemeen

beperkt bewijs voor een bredere impact op het gedrag van jongeren (bijvoorbeeld verlaagde

schooldrop-out, verhoogd zelfvertrouwen, meer sportparticipatie). Sommige

wetenschappers stellen dat atleten niet als morele rolmodellen moeten worden beschouwd,

omdat ze geregeld regels overtreden, een gebrek aan fair play tentoonspreiden en dus niet

het ideaalbeeld zijn voor jongeren.

Tot slot kunnen we concluderen dat een overtuigende meerderheid van de bevolking

topsporters een rolmodelfunctie toe schrijft. Funahashi en Mano (Funahashi & Mano, 2015)

concludeerden in hun topsportbeleid studie dat wanneer mensen atleten aanzien als

rolmodellen ze investeringen in topsport beter accepteren. Dit laatste is een interessant

uitgangspunt voor beleidsmakers en bespreken we uitvoerig in het volgende deel.

11%

12%

17%

38%

33%

35%

43%

49%

38%

Onzetopsporterskunnenniet-sportendejongerenaanzettenomtegaansporten.

Onzetopsportershebben eenbelangrijkevoorbeeldfunctie voorjongetalenten.

Jongerenmetmigratie-achtergrondkunnenzichspiegelen/optrekken aantopsportersinBelgiëmeteen

andereafkomst/origine (bv.NafiThiam,Vincent…

Sporthelden – rolmodellen? (N=1600)

Helemaaloneens Oneens Nieteens/nietoneens Eens Helemaaleens

24

2.2.4 Maatschappelijke impact van de stakeholders van de topsport Sociale impact van topsport wordt gegenereerd met de inbreng van tal van

belanghebbenden, zoals coaches, sportbedrijven, medisch personeel, beleidsmakers,

stichtingen, federaties, managers, sponsors, niet-gouvernementele organisaties en media.

Deze belanghebbenden dragen bij aan het demonstratie-effect door hun associatie met- en

betrokkenheid in de topsportwereld. Gezamenlijk faciliteren ze de effecten die uiteindelijk

leiden tot de maatschappelijke impact. De combinatie van sport, media en business wordt

ook wel de 'gouden driehoek' genoemd (Smart, 2007). Het is aan beleidsmakers om deze

driehoeksverhouding te controleren, coördineren en aansturen richting een positievere

maatschappelijke impact. Desalniettemin zijn er voldoende voorbeelden die laten zien hoe

deze stakeholders negatieve effecten teweegbrengen, zoals matchfixing, (online) gokken

(verslaving) of het gebruik van verboden prestatie bevorderende middelen (doping).

2.2.5 Hoe graag wil de bevolking Olympisch succes? Is men bereid hiervoor

(meer) te betalen?

In een poging om aan de hoge eisen te voldoen van het betrouwbaar en valide meten van de

maatschappelijke waarde van topsport, hebben recente studies het concept van 'willingness

to pay' (WTP) toegepast, de bereidheid van mensen om te betalen voor een product of ene

service. Dit innovatieve onderzoeksdesign is gebaseerd op het toekennen van een

geldwaarde op topsportsucces (bijvoorbeeld (Funahashi & Mano, 2015; Wicker, Hallmann,

Breuer, & Feiler, 2012). Door de waarde die de bevolking aan topsportsucces hecht te

kwantificeren in de vorm van geld, kunnen deze studies bijgedragen aan de legitimering van

overheidsinvesteringen in topsport.

Meer bepaald werd via een hypothetisch scenario onderzocht of (en hoeveel) mensen

bereid zijn te betalen (geld te doneren) voor het winnen van medailles op de Olympische

Spelen. In dit hypothetische scenario is het doneren van geld aan een topsportfonds namelijk

van doorslaggevend belang in het behalen van medailles. Meerbepaald stelde het scenario

dat onder invloed van besparingen 50% van het topsportbudget zou verdwijnen, waardoor

als gevolg ook het aantal gewonnen medailles op de volgende Olympische Spelen met 50%

zou dalen (voor België dus van 6 naar 3). Vervogens werd gevraagd aan de respondenten of

25

men geld zou willen schenken aan een nieuw opgericht ‘topsportfonds’ om zo het

topsportbudget terug op het oorspronkelijk niveau te krijgen. Via deze methode krijgen we

een beeld van de waarde die een bevolking hecht aan het winnen van Olympische medailles.

Uit dit onderzoek blijkt dat 16% van de Belgische bevolking een schenking zou willen doen

aan het ‘topsportfonds’ (zie Figuur 23). Dit maakt tevens dat de overgrote meerderheid dit

dus zeker niet zou doen. In Wallonië blijken mensen eerder geneigd topsport financieel te

steunen dan in Vlaanderen. Het blijkt ook dat vooral sportactieve mensen een schenking aan

het topsportfonds zou overwegen. Verder blijkt uit Figuur 24 dat ongeveer 1 op 4 donoren

een bedrag boven van 50 euro zouden schenken. Het gemiddelde gedoneerde bedrag zou

€64,5 zijn. Echter moeten we dit bedrag nuanceren aangezien slechts 54% aangeeft ’zeer

zeker’ te zijn dat ze het aangegeven bedrag effectief zouden doneren. Uiteindelijk blijkt dat

de bereidheid om financieel bij te dragen voor Olympische medailles relatief laag is in België.

Daling vanmedailles

50%

Als hetprojectwordtgeïmplementeerd dankzijdonaties

Alsergeendonatieendusgeenprojectis

Figuur 22 Hypothetisch WTP scenario - doneren van geld aan het 'topsportfonds'

26

Figuur 23 Percentage respondenten die een schenking zouden geven aan het topsportfonds

Figuur 24 Bedrag dat de respondenten zouden schenken aan het topsportfonds

De voornaamste reden waarom Belgen een schenking zouden doen aan topsport is voor de

meesten omdat men topsport belangrijk vindt voor de samenleving (55%). Ook zijn er mensen

die geld zouden doneren omdat men vindt dat iedereen een schenking zou moeten doen

(20%) of omdat men topsport persoonlijk belangrijk vindt (18%). Respondenten gaven ook

andere reden aan om topsport extra te ondersteunen. Gaande van “Niet alle topsporters

verdienen veel geld. Zij moeten soms zwaar investeren in hun passie” tot “Sport behoort tot

het nationaal cultureel partimonium en het is belangrijk om de positieve mentaliteit die de

sport draagt te gaan stimuleren”.

16%

84%

Benjebereideenfinanciëlebijdrageteschenkenaanhettopsportfonds(fictiefscenario)?(N=1600)

Ja

Nee

18%

14%

82%

86%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Wallonië/Brussel

Vlaanderen

JaNee

32% 42% 19% 3%

4%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Ikzoueeneenmaligeschenkingdoenvan(N=252)

€1-20 €21-50 €51-100 €101-200

€201-500

>€500

27

Figuur 25 Redenen waarom mensen geld zouden schenken aan topsport

De voornaamste reden waarom mensen geen extra financiële bijdrage zouden willen leveren

is omdat ze al voldoende belastingen betalen (34%), omdat ze zich die bijdrage niet kunnen

veroorloven (28%), omdat ze geen belang hechten aan topsport (19%). Andere reden om

geen geld te schenken aan topsport vloeien voornamelijk voort uit een desinteresse in sport.

Anderen schrijven topsport geen maatschappelijk belang toe of hebben een vertekend beeld

van het loon van topsporters. Typerende uitspraken hieromtrent zijn: “Als iemand wil

presteren als topsporter moet die dat zelf financieren. Ik moet dat ook doen met de dingen

waarin ik geïnteresseerd ben”, “Topsporters verdienen al te veel!”, “Er zijn belangrijkere

dingen in het leven om geld aan te geven” en “ Ik ken er te weinig van om er zomaar mijn geld

aan te geven.”

Figuur 26 Redenen waarom mensen geen geld zouden schenken aan topsport

55% 18% 20% 3%

2%

3%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

RedenwaarommensenWEL zoudenschenkenaantopsport(N=257)

Omdatiktopsportbelangrijkvindvoordesamenleving

Omdatiktopsportpersoonlijkbelangrijkvind

Omdatikdenkdatiedereeneenschenkingzoumoetendoen

Omdatikhetmegemakkelijkkanveroorloveneenschenkingtedoen

Omdatikvinddatdebevolkingennietdeoverheidmoetbetalen

Overigereden

6% 19% 28% 34% 7% 6%

RedenwaarommensenNIET zoudenschenkenaantopsport(N=1343)

Omdathetfondsgeenmaatschappelijkbelangheeft

Omdatikergeenpersoonlijkbelangaanhecht

Omdatikhetmenietkanveroorloveneenschenkingtedoen

Omdatikvinddatdeoverheidditmoetbetalenmethetbelastinggelddatikbetaal

Omdathetscenarionietrealistischgenoegisvoormij

Overigereden

28

2.2.6 Is er een draagvlak onder de bevolking voor investeringen in topsport?

Nu we meer inzicht hebben in welke maatschappelijke impact de Belgische bevolking

toeschrijft aan topsport, kunnen we ten slotte achterhalen in welke mate de bevolking achter

de overheidsinvesteringen in topsport staat. Vlaanderen besteedt ongeveer 125 miljoen aan

sport. 20% van dit budget gaat naar topsport, het overige naar breedtesport (sport voor

iedereen). Wallonië heeft een sportbudget van rond de 100 miljoen euro waarvan ongeveer

12% specifiek naar topsport gaat. De respondenten werden vooraf geïnformeerd over

hoeveel de Vlaamse en Waalse overheid investeert in breedtesport en topsport.

Als we de stellingen van Figuur 27 erop nagaan zien we dat 58% van de Vlaamse en Waalse

bevolking deze investeringen van de overheid in topsport noodzakelijk acht om meer medailles

te kunnen winnen. 60% vindt investeringen in topsport nodig omdat het een maatschappelijk

belang heeft. Opmerkelijk is dat bijna de helft van de respondenten (43%) vindt dat onze

overheden in verhouding meer moet gaan investeren in topsport ten nadele van de

breedtesport.

Figuur 27 Stellingen met betrekking tot overheidsinvesteringen in topsport (1/2)

Vervolgens hebben we nagegaan welke sporten volgens de bevolking meer geld dienen te

krijgen. In de Beleidsnota Sport staat namelijk het volgende te lezen: “De topsportmiddelen

worden prioritair ingezet in vooraf vastgelegde Olympische/Paralympische disciplines, met

ambitieuze doelstellingen (volgens potentieel, ambitie en engagement) op korte,

middellange en lange termijn, en met voldoende maatschappelijk draagvlak. Los van deze

noodzakelijke keuzes om de beschikbare middelen gericht in te zetten, zal de Vlaamse

10%

6%

6%

11%

7%

7%

30%

22%

24%

27%

38%

34%

16%

22%

24%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

De overheid moet in verhouding meer investeren intopsport t.o.v. breedtesport

Investeringen van de overheid in topsport zijnnoodzakelijk omdat topsport een maatschappelijkebelang heeft.

Investeringen van de overheid in topsport zijnnoodzakelijk om meer medailles te winnen/succes tebehalen.

Inwelkematebenjeheteensmetvolgendestellingen?(N=1600)

Helemaalmeeoneens Enigszinsmeeoneens Nieteens/nietoneens Enigszinsmeeeens Helemaalmeeeens

29

Regering steeds erkenning tonen voor de prestaties die geleverd worden binnen de niet-

Olympische disciplines. Zij dragen immers ook bij aan de uitstraling van Vlaanderen.”

M.a.w., Vlaanderen tracht efficiënt beleid te voeren door een aantal sporten te

prioritiseren. Zonder de bevolking te informeren omtrent hoeveel geld nu juist naar welke

sporten aat hebben we hen gevraagd welke sporten volgens hen meer financiële steun

verdienen. Het blijkt dat atletiek door de Belgen wordt aanzien als dé sport waar in meer

geïnvesteerd moet worden. Ook zwemmen (20%), tennis (16%) en hockey (11%) worden

geacht sporten te zijn die meer steun verdienen. Opmerkelijk is dat deze sporten de sporten

zijn waar we recent ook succesvol mee waren. Ook populaire en mondiale sporten zoals als

gymnastiek (14%) en judo (11%) verdienen meer financiële ondersteuning volgens de

respondenten. Geen enkele niet-Olympisch sport haalt deze top-10.

Figuur 28 Sporten waarin de overheid volgens de respondenten meer zou moeten in investeren

Uit onderstaande Figuur 29 blijkt dat de helft van de bevolking vindt dat we moeten meegaan

in de mondiale wedloop waarbij we de groeiende topsportbudgetten van de concurrerende

landen moeten bijbenen. Amper 14% is het (enigszins) oneens met deze idee. Verder staan

ongeveer 3 op 5 Belgen achter de idee dat de overheid TV-programma’s moet laten

ontwikkelen om minder gekende sporttakken in beeld te brengen. Ten slotte, om de

maatschappelijke impact van topsport te kunnen vergroten, vindt het merendeel van de

25%

20% 16% 14%

11% 11% 9% 9% 8% 7%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

België:Inwelketakkenvansportmoetmeerwordengeïnvesteerddoordeoverheid?(Intop5gezet,N=1600)

30

Belgen (57%) dat topsporters die hun loon krijgen van publieke middelen, verplicht zouden

moeten worden om hun voorbeeldfunctie te herkennen en op te nemen door zich in te zetten

voor goede doelen.

Figuur 29 Stellingen met betrekking tot overheidsinvesteringen in topsport (2/2)

3 Discussie en conclusie De daadwerkelijke impact van topsport (en zijn evenementen, atleten, competities...)

definiëren en meten blijkt niet eenvoudig. In overeenstemming met de WTP-onderzoeken en

de academisch omstreden rol van topsport voor de samenleving, kunnen inzichten in de

perceptie van het publiek ten aanzien van de maatschappelijke kracht van topsport daarom

waardevol zijn. We dienen dan ook te duiden dat dit onderzoek meningen/opinies meet en

dus niet de - moeilijk te achterhalen - ‘werkelijkheid’. Echter, voor het publiek zijn percepties

de realiteit. Dus hoewel men zou kunnen stellen dat percepties niet accuraat of objectief zijn,

onderstrepen verschillende sportbeleidsdocumenten het belang en de waarde van de mening

van de bevolking. Via belastingen is de bevolking namelijk de hoofdsponsor van het

topsportbeleid en wordt daarnaast door overheden verondersteld dat de bevolking heel wat

vreugde, trots, ontspanning en andere positieve zaken haalt uit topsport(succes). Daarnaast

is het voeren van een beleid dat niet gedragen wordt door de bevolking een groot politiek

risico.

6%

6%

6%

9%

8%

26%

26%

29%

35%

35%

29%

22%

19%

20%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Topsportersdiefinanciëleondersteuningkrijgenvandeoverheidmoetenverplichtwordenomzichinte

zettenvoorgoededoelen.

Deoverheidmoettelevisieprogramma’sfinancierenommindergekendesporttakkeninbeeldte

brengen.

Alsanderelandenmeergaaninvesterenintopsportzoudenwijdatookmoetendoen.

Inwelkematebenjeheteensmetvolgendestellingen?(N=1600)

Helemaalmeeoneens Enigszinsmeeoneens Nieteens/nietoneens Enigszinsmeeeens Helemaalmeeeens

31

We zouden op basis van deze cijfers kunnen aannemen dat er in België 65% van de

bevolking belang hecht aan topsport en dat sportprestaties – en dan vooral in voetbal – deze

groep Belgen beroert en trots maakt. Opvallend is dat 62% van de Belgen trots is op Belgische

sportprestaties, wat meer is dan op bijvoorbeeld onze faam in theater/film, kunst en

literatuur en onze economie. Topsport is voor de ‘sport-minded’ mensen een

gespreksonderwerp en aantrekkelijk onderdeel van het dagelijkse nieuws, maar wordt door

een andere groep (ongeveer een derde van de bevolking) volledig links gelaten. Het

sport(nieuws) wordt het vaakst geconsumeerd in beeldvorm (tv, smartphone, tablet…),

namelijk, minstens wekelijks door 43% van de Belgen. We vonden een sterk verband tussen

interesse in topsport en zelf sportactief zijn. Hoewel (top)sport alom aanwezig is in de

Belgische maatschappij, laat de helft van de bevolking nieuws in verband met topsport links

liggen. Ook al hebben zowel mannen als vrouwen interesse in topsport, vrouwen hebben

vaker totale desinteresse, en mannen zijn veel vaker volledig in de ban van topsport.

Uit deze bevolkingsbevraging blijkt dat een groot deel van de bevolking (ruw weg 2 op 3)

ervan overtuigd is dat topsport voor een maatschappelijke return zorgt. In het algemeen

staan ze achter investeringen in topsport en ondersteunen ze initiatieven die de topsport in

België ten goede komen. We zouden dus kunnen stellen dat vele mensen doordrongen zijn

van het gedachtengoed van het inspiratie- of demonstratie-effect. Namelijk, de meerderheid

van de Belgen stelt dat succesvolle topsportprestaties hen blij maakt (77%) en meent dat

topsporters niet-sportende jongeren kunnen aanzetten tot sporten (81%). En hoewel er

slechts een bescheiden groep echt fan is van een atleet, leeft de perceptie dat topsporters

een rolmodelfunctie hebben voor jongeren bij 82% van de bevolking. De respondenten

onderstreepten ook het belang van topsportevenementen. Zo vindt 60% het organiseren van

de Memorial Van Damme belangrijk, voornamelijk omdat ze menen dat het evenement goed

is voor de internationale uitstraling en atletiek in België.

Verder vonden we over het algemeen een opvallend groot draagvlak voor investeringen

in topsport; de bevolking erkent het belang van investeringen om succesvol te kunnen zijn en

vindt topsportinvesteringen voornamelijk te verantwoorden door maatschappelijke impact

van topsport. Velen (43%) geven daarbij aan dat verhoudingsgewijs, ten opzichte van

breedtesport, er niet genoeg geld specifiek naar topsport gaat. Verder is het opmerkelijk dat

32

de helft van de bevolking vindt dat België mee moet met de internationale trend van het

exponentieel meer investeren in topsport, zodat België beter sportief kan wedijveren met

andere landen. Echter, gebruikmakend van de WTP-methode vonden we dat ondanks het

belang dat wordt gehecht aan topsport(succes) door een grote groep mensen, slechts een

bescheiden deel van de respondenten het van belangrijk genoeg acht om er daadwerkelijk

geld aan te doneren. We kunnen het gemiddelde bedrag dat Belgen zouden schenken aan het

topsportfonds ($3.9) dankzij een internationale studie vergelijken met vier andere landen.

Daaruit blijkt dat inwoners van het Verenigd Koninkrijk ($10.7), Australië ($9.2) en Japan

($5.3) gemiddeld merkelijk meer geld zouden schenken, en dus Olympisch succes sterker

waarderen. Alleen Nederlanders willen gemiddeld minder geld schenken ($2.4).

We kunnen concluderen dat het merendeel van de bevolking veronderstelt dat topsport

vooral positieve zaken teweegbrengt (denk aan plezier, trots, identiteit…). Het lijkt alsof de

rol van topsport in de samenleving door de bevolking weinig in vraag wordt gesteld en –

ondanks de donkere kanten - als waardevol wordt beschouwd.

33

3.1 Referenties Brackenridge, C., Palmer-Felgate, S., Rhind, D., Hills, L., Kay, T., Tiivas, A., . . . Lindsay, I. (2013). Child Exploitation

and the FIFA World Cup: A review of risks and protective interventions: London: Brunel University. Carter, R. V., & Lorenc, T. (2013). A qualitative study into the development of a physical activity legacy from the

London 2012 Olympic Games. Health Promot Int. doi:10.1093/heapro/dat066 De Bosscher, V., Shibli, S., Westerbeek, H., & van Bottenburg, M. (2015). Successful Elite Sport Policies: An

international comparison of the SportsPolicy factors Leading to International Sporting Success (SPLISS 2.0) in 15 nations: Meyer & Meyer Verlag.

De Bosscher, V., Sotiriadou, P., & van Bottenburg, M. (2013). Scrutinizing the sport pyramid metaphor: an examination of the relationship between elite success and mass participation in Flanders. International Journal of Sport Policy and Politics, 5(3), 319-339. doi:10.1080/19406940.2013.806340

Elling, A., Van Hilvoorde, I., & Van Den Dool, R. (2014). Creating or awakening national pride through sporting success: A longitudinal study on macro effects in the Netherlands. International Review for the Sociology of Sport, 49(2), 129-151. doi:10.1177/1012690212455961

Fleming, S. (2005). 'Role models' among elite young male rugby league players in Britain. European Physical Education Review, 11(1), 51-70. doi:10.1177/1356336x05049824

Funahashi, H., De Bosscher, V., & Mano, Y. (2015). Understanding public acceptance of elite sport policy in Japan: a structural equation modelling approach. European Sport Management Quarterly, 15(4), 478-504. doi:10.1080/16184742.2015.1056200

Funahashi, H., & Mano, Y. (2015). Socio-psychological factors associated with the public's willingness to pay for elite sport policy: does risk perception matter? Managing Sport and Leisure, 20(2), 77-99. doi:10.1080/13606719.2014.954860

Girginov, V., & Hills, L. (2008). A Sustainable Sports Legacy: Creating a Link between the London Olympics and Sports Participation. The International Journal of the History of Sport, 25(14), 2091-2116. doi:10.1080/09523360802439015

Hallmann, K., Breuer, C., & Kühnreich, B. (2013). Happiness, pride and elite sporting success: What population segments gain most from national athletic achievements? Sport Management Review, 16(2), 226-235. doi:10.1016/j.smr.2012.07.001

Houlihan, B., Bloyce, D., & Smith, A. (2009). Developing the research agenda in sport policy. International Journal of Sport Policy and Politics, 1(1), 1-12. doi:10.1080/19406940802681186

Lyle, J. (2009). Sporting success, role models and participation: A policy related review: sportscotland. McCartney, G., Thomas, S., Thomson, H., Scott, J., Hamilton, V., Hanlon, P., . . . Bond, L. (2010). The health and

socioeconomic impacts of major multi-sport events: systematic review (1978-2008) (Vol. 340). Muyters, P. (2016) Komen met een plan om in Tokio nog beter te doen. Pawlowski, T., Downward, P., & Rasciute, S. (2014). Does national pride from international sporting success

contribute to well-being? An international investigation. Sport Management Review, 17(2), 121-132. doi:10.1016/j.smr.2013.06.007

Payne, P. W., Reynolds, M., Brown, S., & Fleming, A. (2003). Sports Role Models and Their Impact on Participation in Physical Activity : a Literature Review. University of Ballarat, 1-55.

Preuss, H. (2007). The Conceptualisation and Measurement of Mega Sport Event Legacies. Journal of Sport & Tourism, 12(3/4), 207-228.

Smart, B. (2007). Not playing around: global capitalism, modern sport and consumer culture. Global Networks-a Journal of Transnational Affairs, 7(2), 113-134. doi:10.1111/j.1471-0374.2007.00160.x

Weed, M., Coren, E., Fiore, J., Wellard, I., Chatziefstathiou, D., Mansfield, L., & Dowse, S. (2015). The Olympic Games and raising sport participation: a systematic review of evidence and an interrogation of policy for a demonstration effect. European Sport Management Quarterly, 1-32. doi:10.1080/16184742.2014.998695

Wicker, P., Hallmann, K., Breuer, C., & Feiler, S. (2012). The value of Olympic success and the intangible effects of sport events – a contingent valuation approach in Germany. European Sport Management Quarterly, 12(4), 337-355. doi:10.1080/16184742.2012.693117