Vrije Universiteit Brussel

Vakgroep Sociaal Recht

Vakgroep Sociaal Recht

Professoren:

C. Deneve M. Magits W. Rauws M. Stroobant

G. Vandermeulen G. Van Limberghen A. Van Regenmortel

Vakgroep Sociaal Recht

Assistenten:

C. Coomans S. Corbanie J. De Wortelaer

K. Salomez E. Verheyden

Prof.W. Rauws 4

Prof. G. Van Limberghen 5

Prof. G. Van Limberghen 6

Voorstelling

Hoorcolleges Syllabus: Dienst Uitgaven Geen examen?

Prof. G. Van Limberghen 7

Hfdst. 1. Inleiding

1. Begrip 2. Doelstellingen 3. Functies 4. Technieken 5. Geschiedenis

Prof. G. Van Limberghen 8

Hfdst. 1. Inleiding

1. Begrip = Normen mbt recht op bestaanszeker-

heid als sociaal grondrecht

2. Doelstellingen Minimuminkomen Behoud van levensstandaard Bestrijding van sociale uitsluiting

Prof. G. Van Limberghen 9

Hfdst. 1. Inleiding

3. Functies Inkomensvervanging:

Arbeidsinkomen/ Sociaal risico Inkomensaanvulling:

Bepaalde uitgaven /Sociaal risico Levensminimum:

Sociaal risico/Behoefte Preventie, herstel, vergoeding

Prof. G. Van Limberghen 10

Hfdst. 1. Inleiding

4. Technieken Sociale verzekering:

Professioneel+categoriaal ≠ volksverzekering

Eigen + afgeleide rechtenVerzekering : bijdragen van groepsledenSociaal: antiselectie van risico’s en band

tussen premie en uitkering

Prof. G. Van Limberghen 11

Hfdst. 1. Inleiding

4. Technieken Sociale bijstand:

Geen bijdragenbetalingStaat van behoefteBestaansmiddelenonderzoek ≠

basisinkomen

Prof. G. Van Limberghen 12

Hfdst. 1. Inleiding

5. Historische evolutie Subsidiëring vrijwillige verzekering Verplichte verzekering:

Van privaat- naar publiekrechtMedefinanciering door werkgever en

staat Sociale bijstand:

Bismarck/Beveridge: → toenadering Grondrechten

Prof. G. Van Limberghen 13

H 2. Socialezekerheidsregelingen

1. Sociale verzekeringen voor werknemers

2. Sociale verzekeringen voor zelfstandigen

3. Sociale verzekeringen voor ambtenaren

4. Socialebijstandsregelingen

Prof. G. Van Limberghen 14

H 2. Socialezekerheidsregelingen

1. Sociale verzekeringen voor werknemers Algemeen Uitbreidingen/uitsluitingen 6 sociale verzekeringen

Prof. G. Van Limberghen 15

H 2. Socialezekerheidsregelingen

2. Sociale verzekeringen voor zelfstandigen Algemeen : zelfstandigen+helpers Uitsluitingen 4 sociale verzekeringen Sober Sociale pariteit

Prof. G. Van Limberghen 16

H 2. Socialezekerheidsregelingen

3. Sociale verzekeringen voor ambtenaren Bijzonder Contractueel/statutair 4+2 sociale verzekeringen

Prof. G. Van Limberghen 17

H 2. Socialezekerheidsregelingen

4.Socialebijstandsregelingen Algemeen/bijzonder Levensminimum/bijzondere uitgaven 4 regelingen

18Prof. G. Van Limberghen

Regeling

Risico

Werknemer Zelfstandige Ambtenaar Bijstand

Arbeidson-gevallen

Ja Neen Ja Neen

Beroepsziektes Ja Neen Ja Neen

Ziekte en invaliditeit

Ja Ja Ja (Ja)

Gezins-bijslagen

Ja Ja Ja Ja

Werkloosheid Ja (ja) Neen Neen

Pensioenen Ja Ja Ja (Ja)

Behoefte Neen Neen Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen 19

H 3. Sociale risico’s

20Prof. G. Van Limberghen

Regeling

Risico

Werknemer Zelfstandige Ambtenaar Bijstand

Arbeidson-gevallen

Ja Neen Ja Neen

Beroepsziektes Ja Neen Ja Neen

Ziekte en invaliditeit

Ja Ja Ja (Ja)

Gezins-bijslagen

Ja Ja Ja Ja

Werkloosheid Ja (ja) Neen Neen

Pensioenen Ja Ja Ja (Ja)

Behoefte Neen Neen Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen 21

H 3. Sociale risico’s

1.Arbeidsongeval: oorsprong 1903: burgerlijke

immuniteit 1967: ambtenaren

Prof. G. Van Limberghen 22

H 3. Sociale risico’s

1. Arbeidsongeval: gedekt risico Arbeidsongeval

Begrip: plotse gebeurtenis, letsel, tijdens en door de uitvoering van de AO

Bewijsrisico: vermoedens Arbeidswegongeval

Begrip: normaal traject tussen werk- en verblijfplaats(en)

Onbeduidende, beduidende, belangrijke afwijking

Prof. G. Van Limberghen 23

H 3. Sociale risico’s

1.Arbeidsongeval: functies Dodelijk:

Begrafeniskosten en –formaliteitenRenten

Letsel:Verzorging en prothesenTijdelijke en blijvende

arbeidsongeschiktheid

Prof. G. Van Limberghen 24

1. Arbeidsongeval

Werkgever RSZ

Verzekeraar FAO

Werknemer

25Prof. G. Van Limberghen

Regeling

Risico

Werknemer Zelfstandige Ambtenaar Bijstand

Arbeidson-gevallen

Ja Neen Ja Neen

Beroepsziektes Ja Neen Ja Neen

Ziekte en invaliditeit

Ja Ja Ja (Ja)

Gezins-bijslagen

Ja Ja Ja Ja

Werkloosheid Ja (ja) Neen Neen

Pensioenen Ja Ja Ja (Ja)

Behoefte Neen Neen Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen 26

H 3. Sociale risico’s

2.Beroepsziekte: oorsprong 1927: lijst van beroepsziekten

burgerlijke immuniteit

1967: ambtenaren 1994: definitie beroepsziekte

Prof. G. Van Limberghen 27

H 3. Sociale risico’s

2. Beroepsziekte: gedekt risico Begrip:

Blootstelling aan beroepsrisico van ziekte, inerent, beduidend groter, volgens medische inzichten

Bewijsrisico:Lijst van ziekten, lijst van blootstelling

Prof. G. Van Limberghen 28

H 3. Sociale risico’s

2. Beroepsziekte: functies Dodelijk:

Begrafeniskosten en –formaliteitenRenten

Letsel:Verzorging en prothesenTijdelijke en blijvende

arbeidsongeschiktheid

Prof. G. Van Limberghen 29

2. Beroepsziekten

Werkgever Lokale overheid

RSZ RSZPPO

FBZ

Werknemer/ambtenaar

30Prof. G. Van Limberghen

Regeling

Risico

Werknemer Zelfstandige Ambtenaar Bijstand

Arbeidson-gevallen

Ja Neen Ja Neen

Beroepsziektes Ja Neen Ja Neen

Ziekte en invaliditeit

Ja Ja Ja (Ja)

Gezins-bijslagen

Ja Ja Ja Ja

Werkloosheid Ja (ja) Neen Neen

Pensioenen Ja Ja Ja (Ja)

Behoefte Neen Neen Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen 31

H 3. Sociale risico’s

3.Ziekte en invaliditeit: oorsprong 1894: mutualiteiten 1944: verplichte

verzekering 1963: opsplitsing en

uitbreiding

Prof. G. Van Limberghen 32

H 3. Sociale risico’s

3.Ziekte en invaliditeit: gedekt risico Ziektekostenverzekering Arbeidsongeschiktheid Moederschapsrust

Prof. G. Van Limberghen 33

H 3. Sociale risico’s

3.Ziekte en invaliditeit: functies Ziektekostenverzekering:

Restitutiestelsel/derdebetalersregeling Nomenclatuur: verzekerd tarief en

remgeldGrote/kleine risico’s

Prof. G. Van Limberghen 34

H 3. Sociale risico’s

3.Ziekte en invaliditeit: functies Arbeidsongeschiktheid:

Vermindering van verdienvermogen wegens letsels of functionele stoornissen tot minder dan één derde van de maatman

Ongeschiktheid tot uitoefening van om het even welke passende beroepsactiviteit

Prof. G. Van Limberghen 35

H 3. Sociale risico’s

3.Ziekte en invaliditeit: functies Moederschapsuitkeringen

Voor- en nabevallingsrust6 weken voor zelfstandigen

Prof. G. Van Limberghen 36

3. Ziekte en invaliditeit

Werkgever RSZ Staat

RIZIV

landsbond landsbond

Werknemer

Prof. G. Van Limberghen 37

3. Ziekte en invaliditeit

Zelfstandige fonds

RSVZ

RIZIV Staat

landsbond landsbond

38Prof. G. Van Limberghen

Regeling

Risico

Werknemer Zelfstandige Ambtenaar Bijstand

Arbeidson-gevallen

Ja Neen Ja Neen

Beroepsziektes Ja Neen Ja Neen

Ziekte en invaliditeit

Ja Ja Ja (Ja)

Gezins-bijslagen

Ja Ja Ja Ja

Werkloosheid Ja (ja) Neen Neen

Pensioenen Ja Ja Ja (Ja)

Behoefte Neen Neen Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen 39

H 3. Sociale risico’s

4.Gezinsbijslagen: oorsprong Frankrijk: compensatiekassen 1930: verplichte

verzekering 1937: zelfstandigen 1965: ambtenaren

Prof. G. Van Limberghen 40

H 3. Sociale risico’s

4.Gezinsbijslagen: gedekt risico Rechtstreekse kosten:

GeboorteOpvoeding en onderhoud

Niet: onrechtstreekse kosten Inkomstenverlies

Prof. G. Van Limberghen 41

H 3. Sociale risico’s

4.Gezinsbijslagen: functies Kinderbijslagen:

basis in functie van rang en situatiesupplementen

Kraamgeld: ‘eerste uitzet’ Adoptiepremie: = juridische geboorte

Prof. G. Van Limberghen 42

4. Gezinsbijslagen

Werkgever RSZ Staat

RKW

kinderbijslagfonds fonds

Werknemer

Prof. G. Van Limberghen 43

4. Gezinsbijslagen

Zelfstandige

fonds

RSVZ Staat

44Prof. G. Van Limberghen

Regeling

Risico

Werknemer Zelfstandige Ambtenaar Bijstand

Arbeidson-gevallen

Ja Neen Ja Neen

Beroepsziektes Ja Neen Ja Neen

Ziekte en invaliditeit

Ja Ja Ja (Ja)

Gezins-bijslagen

Ja Ja Ja Ja

Werkloosheid Ja (ja) Neen Neen

Pensioenen Ja Ja Ja (Ja)

Behoefte Neen Neen Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen 45

H 3. Sociale risico’s

5.Werkloosheid: oorsprong (gesubsidieerde) werkloosheidskassen 1944: verplichte

verzekering 1997:

faillisementsverzekering

Prof. G. Van Limberghen 46

H 3. Sociale risico’s

5.Werkloosheid: gedekt risico Onvrijwillige werkloosheid

= zonder arbeid noch loon (≠ ontslag)≠ ontslag wegens billijke reden, weigering

van passende arbeid, onbeschikbaarheid voor de arbeidsmarkt, langdurige werkloosheid

Prof. G. Van Limberghen 47

H 3. Sociale risico’s

5.Werkloosheid: functies Werkloosheidsuitkering Toeslagen bij beroepsopleiding of

PWA Wachtuitkeringen voor schoolverlaters Onderbrekingsuitkeringen Brugpensioenen

Prof. G. Van Limberghen 48

5. Werkloosheid

Werkgever RSZ Staat

RVA

werkloosheidskas werkloosheidskas

Werknemer VDAB

Prof. G. Van Limberghen 49

5 Werkloosheid. Faillissementsverzekering

Zelfstandige

bijdrage fonds

RSVZ Staat

50Prof. G. Van Limberghen

Regeling

Risico

Werknemer Zelfstandige Ambtenaar Bijstand

Arbeidson-gevallen

Ja Neen Ja Neen

Beroepsziektes Ja Neen Ja Neen

Ziekte en invaliditeit

Ja Ja Ja (Ja)

Gezins-bijslagen

Ja Ja Ja Ja

Werkloosheid Ja (ja) Neen Neen

Pensioenen Ja Ja Ja (Ja)

Behoefte Neen Neen Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen 51

H 3. Sociale risico’s

6. Pensioen: oorsprong 1844: uitgesteld loon ambtenaren 1924-25: verplichte verzekering Wn 1956:verplichte verzekering Zelfst

Prof. G. Van Limberghen 52

H 3. Sociale risico’s

6. Pensioen: gedekt risico Recht op rust Overlijden van kostwinner Echtscheiding: gat in de

pensioenloopbaan

Prof. G. Van Limberghen 53

H 3. Sociale risico’s

6. Pensioen: functies Rustpensioen: duur van loopbaan,

gemiddeld inkomen, gezinssituatie Overlevingspensioen: correcite van

loopbaanbreuk Echtscheiding: aanvulling van loopbaan

Prof. G. Van Limberghen 54

6. Pensioen

Werkgever RSZ

RvP Staat

Werknemer gemeente

Prof. G. Van Limberghen 55

6. Pensioen

zelfstandige gemeente

fonds

RvP RSVZ Staat

56Prof. G. Van Limberghen

Regeling

Risico

Werknemer Zelfstandige Ambtenaar Bijstand

Arbeidson-gevallen

Ja Neen Ja Neen

Beroepsziektes Ja Neen Ja Neen

Ziekte en invaliditeit

Ja Ja Ja (Ja)

Gezins-bijslagen

Ja Ja Ja Ja

Werkloosheid Ja (ja) Neen Neen

Pensioenen Ja Ja Ja (Ja)

Behoefte Neen Neen Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen 57

H 3. Sociale risico’s

7. Staat van behoefte: oorsprong 1969: GIB + gehandicapten 1971: gewaarborgde gezinsbijslag 1974: bestaansminimum

Prof. G. Van Limberghen 58

H 3. Sociale risico’s

7. Staat van behoefte: gedekt risico Minimuminkomen

Wegens staat van behoefteWegens bijkomende uitgaven

Prof. G. Van Limberghen 59

H 3. Sociale risico’s

7. Staat van behoefte: functie Minimuminkomen

Inkomensvervangende tegemoetkoming, inkomensgarantie voor ouderen, leefloon

Inkomensaanvulling Gewaarborgde gezinsbijslagen,

integratietegemoetkoming, tegemoetkoming voor hulp van derden

Prof. G. Van Limberghen 60

7. Inkomensgarantie voor ouderen

Staat

RvP

bejaarde gemeente

Prof. G. Van Limberghen 61

8. Tegemoetkomingen voor gehandicapten

StaatFinanciën Sociale Zaken

gehandicapte gemeente

Prof. G. Van Limberghen 62

9. Sociale integratie

Staat

behoeftige OCMW

Prof. G. Van Limberghen 63

10. Gewaarborgde gezinsbijslag

Staat RSZ werkgevers

behoeftige RKW

Prof. G. Van Limberghen 64

H 4. Formeel recht

A. Regelgeving

B. Uitvoering

C. Financiering

D. Handhaving

Prof. G. Van Limberghen 65

H 4. Formeel recht

A. Regelgeving1. Internationaal

• Minimumharmonisatie• Geen rechtstreekse werking• Gelijke behandeling M/V

• Coördinatie• Rechtstreekse werking

Prof. G. Van Limberghen 66

H 4. Formeel recht

A. Regelgeving2. Grondwet

• Grondrecht op sociale zekerheid, sociale bijstand en bescherming van de gezondheid

• Bevoegdheidsverdeling: federale wetgever

Prof. G. Van Limberghen 67

H 4. Formeel recht

A. Regelgeving3. Wet

• Basiswet per socialezekerheidsregeling• Terugtreden van de formele wetgever• Overkoepelende wetten:Kruispuntbank,

Handvest• Inspraak: NAR, ABC, onderhandelingen

en overleg

Prof. G. Van Limberghen 68

H 4. Formeel recht

B. Uitvoering1. Federale Overheidsdienst Sociale

Zekerheid• Hoger toezicht• Soms beslissingsbevoegdheid

Prof. G. Van Limberghen 69

H 4. Formeel recht

B. Uitvoering2. Openbare instellingen

• Decentralisatie• Inning van bijdragen, beslissing over

recht, soms: betaling van uitkeringen• Bestuursovereenkomsten• Paritair beheer

Prof. G. Van Limberghen 70

H 4. Formeel recht

B. Uitvoering3. Meewerkende instellingen

• Meestal: betaling van uitkeringen• Vrijheid van vereniging• Administratief recht: verplichte

verzekering

Prof. G. Van Limberghen 71

H 4. Formeel recht

B. Uitvoering4. Gemeenten

• Aanvragen• Werklozencontrole• OCMW

Prof. G. Van Limberghen 72

H 4. Formeel recht

C. Financiering1. Financieringsbronnen

• Bijdragen, rijkstegemoetkomingen, bijzondere financieringsmiddelen

Prof. G. Van Limberghen 73

H 4. Formeel recht

C. Financiering2. Basis voor de berekening van

bijdragen• Loon:

• in geld (waardeerbaar)• Ingevolge de dienstbetrekking• Recht op voordeel• Ten laste van de werkgever

Prof. G. Van Limberghen 74

H 4. Formeel recht

C. Financiering2. Basis voor de berekening van

bijdragen• Beroepsinkomsten:

• Netto• Brutering• Referentiejaar

Prof. G. Van Limberghen 75

H 4. Formeel recht

C. Financiering3. Bijdragenberekening

• Werknemers: evenredig percentage• Zelfstandigen: Degressief en

hoofd-/bijberoep

Prof. G. Van Limberghen 76

H 4. Formeel recht

C. Financiering4. Inning en verdeling

• RSZ, sociaal secretariaat• Sociaal verzekeringsfonds, RSVZ• RSZPPO• Vrijstellingen en verminderingen• Globaal beheer

Prof. G. Van Limberghen 77

Schema: inning en verdeling

Werkgever FAO

FBZ

RKW

RSZ RIZIV Staat

RVA

RVP

Prof. G. Van Limberghen 78

Schema: inning en verdeling

S ocia le verzekeringen voor ze lfs tand igen

RIZIV fonds fonds RVP

RSVZ

fonds Staat

zelfstandige