Pieterskerk Leiden

vriendenbericht

09/12

jaargang 19/2 - september 2012 ISSN 1387-9952

2 vriendenbericht > column en colofon

Zo is de huismeester van de Pieterskerk druk be-

zig met het coördineren van werkzaamheden die

juist moeten gebeuren als er weinig activiteit in het

gebouw is, zoals het verven van publieke ruimtes.

Daarnaast wordt er met erg veel kundigheid ge-

werkt aan de restauratie van de kosterswoning,

waar u verderop in dit Vriendenbericht over kunt le-

zen. Ook bij de administratie wordt volop gewerkt.

Voor de zomer is een aparte ruimte ingericht om

het archief van de Pieterskerk ordelijk te kunnen

opbergen. Archiefdozen van jaren her worden nu

vanuit het gehele gebouw verzameld. Later zal, in

samenwerking met het Regionaal Archief Leiden

(RAL), het gehele archief worden gecodeerd. Ver-

der wordt de administratie vanaf 2013 volledig ge-

digitaliseerd, de voorbereidingen daarvoor worden

in deze zomer getroffen.

Ook binnen het monument slaat de digitalisering

toe, al vanaf vorig jaar is de Pieterskerk Leiden te

vinden op twitter en facebook. Nu worden ook QR

codes geïntroduceerd waarmee u vanaf uw smart

Phone informatie kunt lezen over de verschillende

kunstobjecten in de Pieterskerk. Natuurlijk vergeten

we de mensen niet die geen digitale middelen be-

zitten. Op de leestafel liggen geplastificeerde tek-

sten met informatie in verschillende talen.

Steeds opnieuw wordt geprobeerd de Pieterskerk

op verschillende manieren onder de aandacht te

brengen van het Nederlandse publiek. Zo mocht de

Pieterskerk zich in juni als eerste niet-museum aan-

sluiten bij de Museumnacht Leiden. Georganiseerd

door de Leidse studentenvereniging Quintus trok

dit evenement voornamelijk jong publiek. En daar

was het programma op afgestemd, zo kon men

abseilen onder professionele begeleiding, klom-

men bijna duizend mensen de trappen op voor een

nachtelijk uitzicht over de stad en was de unieke

theatervoorstelling ‘Trekhaak Gezocht’ te zien. Is dit

een tikje te wild voor u? Komt u dan naar de Open

Monumentendagen op 8 & 9 september, waar u

vriendelijk wordt ontvangen door vrijwilligers van de

Pieterskerk. Zij vertellen u met veel enthousiasme

kleurrijke verhalen over de bijna 900-jarige geschie-

denis van dit unieke Nederlandse monument. En

mocht dat niet lukken dan bent u het hele jaar op

dagen dat er geen evenementen zijn altijd welkom.

Dit jaar verwachten wij 45.000 bezoekers tijdens de

openstellingen, dat is een stijging van 12,5% ten

opzichte van 2011.

De komende tijd zal de Pieterskerk zich meer gaan

richten op de Amerikaans-Nederlandse band die

ontstaan is door de komst van de Pilgrims naar Lei-

den in de 17e eeuwse. De Pieterskerk speelde een

centrale rol in het leven van de Pilgrims. Niet voor

niets wordt de jaarlijkse Thanksgiving Ceremony in

Nederland gevierd in de Pieterskerk. Dit jaar komt

daar nog een extra Amerikaans evenement bij: Stu-

dentenvereniging Minerva organiseert in de nacht

van de Amerikaanse verkiezingen in november

‘The All American Night’. Wist u dat Barack Obama

via moederszijde direct gelinkt kan worden naar

Thomas Blossom, een van de pilgrims die in de

Pieterskerk zijn voetstappen heeft liggen? U kunt

daar in de digitale ‘Pilgrims Archives’ (www.pilgrim-

archives.nl) van het RAL meer over lezen.

Ik hoop u in de komende maanden in de Pieters-

kerk te mogen begroeten, bij één van de evene-

menten, concerten of openstellingen van uw prach-

tige monument.

Frieke Hurkmans

Directeur Pieterskerk Leiden

column

Barack Obama heeft roots in Leiden

De zomer is in volle gang terwijl ik deze column schrijf. De maanden juli en

augustus zijn rustige maanden in de Pieterskerk. Tijdens schoolvakanties zijn

er geen evenementen, tijd om met vakantie te gaan. Maar niet voor iedereen.

Frieke Hurkmans

Het Vriendenbericht is een uitgave van de

Stichting Vrienden van de Pieterskerk en

verschijnt tweemaal per jaar.

RedactieJoop Maat (hoofdred.), Josse Moers en

Monique Roscher.

Bijdrage vanFrieke Hurkmans.

Foto’s/illustratiesClaudia Claas, RAL, Hielco Kuipers, Archief

Familie Rameau en Provincie Zuid-Holland.

Vormgeving en DrukValetti, Claudia Claas.

Drukkerij van der Linden.

RedactieadresStichting Vrienden van de Pieterskerk

Antwoordnummer 12052 VC Leiden

Bureau: Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden

T 071 512 43 19 vriend@pieterskerk.com

www.pieterskerk.com

Rekeningnummer: 88 15 28 307

© Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande

toestemming van de uitgever worden openbaar

gemaakt of verveelvoudigd.

colofon

Interview met Rogier van der Sande < vriendenbericht 3

Aldus Rogier van der Sande, sinds februari 2012

voorzitter van de Raad van Toezicht van de Pieters-

kerk. “Ik realiseer me dat we door een economisch

moeilijke periode gaan. Het is onzeker of het lukt

om de noodzakelijke omzet te realiseren, maar ik

denk dat de Pieterskerk zijn plek moet kunnen be-

houden, omdat het zo’n bijzondere locatie is”.

Wat is naar jouw mening de betekenis van de Pieterskerk voor de stad?“Ik noem het altijd de heilige grond van Leiden. Al

was het alleen maar omdat na het ontzet in 1574 de

Leidenaren er samen kwamen, en dat gebeurt nog

ieder jaar op 3 oktober. Hoeveel studenten hebben

er geen tentamens gedaan, terwijl het karretje met

de opgaven rammelend over de scheefliggende

grafzerken rolde. De Amerikaanse president, op

bezoek in Leiden, werd daar ontvangen, eredocto-

raten worden daar verleend. De uitstraling van de

Pieterskerk reikt dus veel verder dan Leiden, het is

een icoon van de stad”.

En wat betekent de Pieterskerk voor jou persoonlijk?“Ik heb er ook tentamens gedaan, dat waren mijn

eerste ervaringen. Dat verdiepte zich toen ik wet-

houder was in Leiden. In die hoedanigheid was ik

ieder jaar aanwezig bij de uitvoering van de Mat-

theus Passion. In het begin dacht ik: wat een lang

stuk!, maar in de loop van de tijd ben ik het heel

erg gaan waarderen. Dat heb ik in de Pieterskerk

geleerd. Het afscheid van het college, toen wij

vertrokken, is daar gehouden en het diner bij het

afscheid van burgemeester Lemstra. Kortom, ik

heb heel goede herinneringen aan de Pieterskerk.

Komend najaar woon ik 25 jaar in Leiden. Mijn kin-

deren zijn er geboren, ik ben actief geweest in het

‘Pieterskerk is een icoon van de stad’

centrummanagement en Leiden Marketing, ik hèb

wat met de stad. Betrokken zijn bij de Pieterskerk

hoort daar bij”.

Daarom ben je toegetreden tot de Raad van Toezicht.“Ik beschouw deze functie zeker niet als ‘zomaar’

een erefunctie. Als lid van de Raad van Toezicht

moet je je rol juist serieus nemen. Daarom hebben

we ook een breed samengestelde Raad. We gaan

daarbij overigens niet op de stoel van de directeur

zitten. Het gaat om de goede wisselwerking tussen

de Raad en de directeur. Heel belangrijk is dat de

exploitatie van de kerk in orde is. Als de exploitatie

rond is, dan kan de kerk open blijven en worden

onderhouden. De directeur heeft een beleidsplan

met meerjarenbegroting opgesteld die door de

Raad van Toezicht is goedgekeurd. Binnen die ka-

ders heeft de directeur de ruimte om te handelen”.

Wat is de betekenis van de Vrienden van de Pieterskerk?“De Vriendenstichting maakt het mogelijk dat par-

ticulieren zich kunnen verbinden aan de kerk. Die

connectie is wat mij betreft het belangrijkst. Niet al-

leen omdat de Vrienden ook financieel bijdragen,

hoe belangrijk dat ook is. Maar een instelling die

geen vrienden heeft, die verpietert op den duur. De

Vriendenstichting maakt het mogelijk voor mensen

om hun betrokkenheid bij de kerk vorm te geven.

Daarnaast zijn de vrijwilligers van onschatbare

waarde voor de kerk. We hebben maar een beperk-

te begroting. Het echte kapitaal zit ‘m in de vrijwil-

ligers. Zij zorgen er voor dat de kerk vaker open

kan, zij zijn degenen die op alle mogelijke manieren

helpen. Dat is echt van levensbelang, die betrok-

kenheid van zoveel mensen!”

Rogier van der Sande. Foto: Provincie Zuid-Holland

“Een locatie als de Pieterskerk neemt een vrijwel unieke positie in. Er is niet veel

concurrentie. De Pieterskerk opereert in de bovenkant van de markt. De schitteren-

de restauratie die de kerk heeft ondergaan, heeft het tot een toplocatie gemaakt”.

Rogier van der Sande, voorzitter Raad van Toezicht:

4 vriendenbericht > Van kosterswoning naar stadsvilla

In 2011 werden de opstalrechten van elf

van de twaalf proveniershuisjes rondom

de Pieterskerk verkocht aan de Stichting

Jean Pesijn. Het twaalfde proveniershuisje

bleef in bezit van de Stichting Pieterskerk

Leiden en wordt op dit moment gerestau-

reerd. Vanaf eind 2012 zal de voormalige

kosterswoning worden verhuurd als Stads-

villa Rameau.

De ingang van de kosterswoning bevindt zich aan

de Kloksteeg en heeft een inpandige voordeur. In de

jaren ’70 van de vorige eeuw werd de woning in zijn

huidige vorm ingedeeld, bestaande uit drie woonla-

gen met op de 1e verdieping een terras tussen de

hoge muren van het monument en op de begane

grond een kleine binnentuin. De kosterswoning is tot

medio 2011 bewoond geweest door het laatste be-

heerdersechtpaar van de Pieterskerk Leiden.

In november jl. werd begonnen met een grondige

restauratie van deze gehele ruimte. Nadat was

besloten de woning niet meer permanent te gaan

verhuren, maar in te richten als Stadsvilla voor

bijzondere en luxe overnachtingen in een unieke

erfgoedlocatie. Stadsvilla Rameau is vanaf eind

2012 beschikbaar voor zakelijke en toeristische

overnachtingen, als bruidssuite of voor exclusieve

vergaderingen en ‘private dinners’.

Van kosters woning naar stadsvilla

Orde van St. PieterDe gehele restauratie van Stadsvilla Rameau is mo-

gelijk gemaakt door de Orde van St. Pieter. In deze

businessclub tonen veertien bedrijven hun sterke

betrokkenheid bij het behoud van de Pieterskerk

als centraal monument van de stad Leiden.

Koster Rameau < vriendenbericht 5

De nieuwe Stadsvilla wordt vernoemd naar het

kostersechtpaar W.K.L. Rameau dat van 1916 tot

1946 aan de Pieterskerk verbonden was. Het kos-

tersechtpaar en de kosterswoning waren in W.O. II

de spil van het verzet in en rond de Pieterskerk.

Honderden onderduikers hebben hun leven direct

of indirect te danken aan de inzet van de familie

Rameau. Over deze verzetsactiviteiten schreef Ton

Boon, voormalig directeur en conservator, een in-

drukwekkend hoofdstuk onder de titel ‘De Pieters-

kerk in de Tweede Wereldoorlog’ in de monografie

‘De Pieterskerk in Leiden’.

In juni 2012 vond in de Pieterskerk een bijzondere

reünie plaats tussen twee kleinzonen van het kos-

tersechtpaar Rameau. Beide kleinzonen dragen

dezelfde voornamen als hun opa Willem, Karel, Lo-

dewijk Rameau. Hun vaders, Jan en Chris, waren

resp. de oudste en jongste zoon van het echtpaar.

Tijdens de oorlog was Chris politieagent in de War-

moesstraat in Amsterdam. Wegens zijn verzetsacti-

viteiten moest hij met zijn vrouw en tweejarig zoontje

Wim onderduiken bij zijn ouders in de Pieterskerk.

Enige tijd na de oorlog emigreert Chris met vrouw

en zoon naar Australië, hij zou zijn vader en broer

Jan nooit meer ontmoeten. Kleinzoon Wim veran-

dert in Australië zijn naam in Bill Rameau. Jan blijft

in Nederland en verhuist naar Groningen. Hij neemt

Van kosters woning naar stadsvilla

Foto’s uit collectie familie Rameau:

Links: Koster Rameau bij een luik in

de vloer.

Rechts: Schilder Haverkamp met

links Jan en rechts Chris. Op de

voorgrond de Ierse setter Niek in de

Pieterskerk.

zijn vader op in zijn gezin en verzorgt hem tot diens

dood in 1965. In de jaren ’80 ontmoeten de ne-

ven Wim en Bill elkaar voor het eerst als volwas-

sen mannen en dertig jaar later vindt opnieuw een

ontmoeting plaats. Rondlopend in de Pieterskerk

halen de twee mannen kleurrijke herinneringen op.

Zo kan Bill zich herinneren dat oma Rameau kort na

de oorlog stierf en voorafgaand aan de rouwdienst

in de Pieterskerk, in de imposante Kerkmeesters-

kamer werd opgebaard. Bill herinnert zich ook nog

hoe hij als kleine jongen samen met zijn vader en

moeder, tijdens de openstellingen en diensten

ondergedoken zat in de graftombe van Prof. Van

Kerckhoven, hun vaste schuilplaats. Wim vertelt

over een schilderij dat hij bezit. Het schilderij is in

de Pieterskerk geschilderd en toont zijn vader Jan,

als kleine jongen.

Later vond hij in de nalatenschap van zijn vader

een foto waaruit blijkt dat ook broer Chris heeft ge-

poseerd voor het schilderij, maar de jongste zoon

is later overgeschilderd. Uit notities blijkt dat Chris

als kleine jongen niet stil genoeg kon zitten om

goed geportretteerd te worden. Beide kleinzonen

van het echtpaar W.K.L. Rameau zijn vereerd dat

met de vernoeming van de Stadsvilla hun grootou-

ders geëerd worden voor hun uitzonderlijke onzelf-

zuchtigheid in WOII.

Koster Rameau

6 vriendenbericht > Duurzaam licht – met aandacht de toekomst in

Kroonluchter met

LED verlichting

Duurzaam licht

Duurzaam licht – met aandacht de toekomst in < vriendenbericht 7

Verlenging van het goud is geen vanzelfspreken-

heid, aangezien ieder jaar de criteria verscherpen

en de normen worden bijgesteld. Deelnemers van

Green Key staan daarnaast garant voor een vrijwil-

lige inzet om meer aan het milieu te doen dan de

wet- en regelgeving formeel van hen vraagt. Het

afgelopen jaar heeft ook de Pieterskerk niet stil ge-

zeten en is pro-actief bezig geweest.

Is het vervangen van de verlichting nood-zakelijk? Vanaf eind 2011 zijn de mogelijkheden onderzocht

om de verlichting binnen de Pieterskerk Leiden te

vervangen door LED-verlichting. Naast de kroon-

luchters bestaat de verlichting van de kerk uit pen-

dels en de zogenaamde ‘tentamen’ verlichting. U

zult zich mogelijk afvragen, of het vervangen van

de verlichting wel nodig is? Is dit echt een prioriteit?

Het eerste antwoord op de bovenstaande vragen

is dat nieuwe wetgeving ervoor zorgt dat de ver-

koop van gloeilampen na 1 september 2012 staakt.

Vervangende gloeilampen zullen dan ook snel niet

meer verkrijgbaar zijn. Maar de overstap naar LED-

verlichting wordt ook ingegeven door positieve

argumenten. De warmteontwikkeling bij een LED-

lamp is veel lager dan bij een gloeilamp. De ge-

bruikte energie om een gloeilamp te laten branden

wordt voor ongeveer 90% omgezet in warmte. Bij

LED-lampen word slechts 10% van de gebruikte

energie omgezet in warmte. Het lage warnteren-

dement van Led lampen heeft grote voordelen bij

het aanlichten van monumentale ornamenten. Hier-

door kan o.a. de kap en het perkament in de 17e

eeuwse Kerkmeesterskamer, zonder schadelijke

gevolgen, prachtig uitgelicht worden. Tijdens de

Open Monumentendagen op 8 & 9 september kunt

u deze verlichting bewonderen.

Met ieders steun gaat het lukken, helpt u ook?Tijdens het jaarlijkse benefietgala in afgelopen

maart, georganiseerd door de Stichting Vrienden

van de Pieterskerk, werd €10.000 van de opbrengst

beschikbaar gesteld voor de LED-verlichting in de

kroonluchters. Het handhaven van de monumen-

tale uitstraling van de kroonluchters stond daarbij

centraal. De lampen dienden dimbaar en peervor-

mig te zijn en moesten ‘warm’ licht geven. Met hulp

van een verlichtingsdeskundige is het gelukt deze

lampen te vinden en inmiddels zijn de lampen in de

kroonluchters met succes vervangen.

Nu rest de vervanging van de 72 pendels. Hierbij

moeten niet alleen de lampen, maar ook de arma-

turen vervangen worden hetgeen de totale investe-

ring voor dit project op bijna €80.000 brengt. Een

belangrijke bodem voor de financiering is gelegd

door zeer gulle giften van de vrijwiligers van de Pie-

terskerk en de businessclub De orde van St. Pieter,

van resp. €12.000 en €15.000. Voor het verwer-

ven van (een deel van) de nog benodigde 53.000

worden fondsen aangeschreven. Ook u willen wij

vragen om ons hierbij te steunen de resterende

middelen bijeen te brengen: iedere bijdrage is van

harte welkom! Zie voor de fiscale voordelen die de

nieuwe Geefwet biedt het artikel op pag. 15.

De LED-lamp is een zeer energiezuinige lamp en verbruikt maar liefst 90% minder energie dan een

gewone gloeilamp. De gemiddelde levensduur van een LED-lamp is 50.000 branduren. Ter vergelij-

king: een gloeilamp heeft een levensduur van 1.000 branduren en een spaarlamp van 6.000 brand-

uren. Omgerekend betekent dat, bij een gebruik van 8 uur per dag, dat een LED-lamp gemiddeld 25

jaar meegaat.

– met aandacht de toekomst in

De LED-lamp

In het Vriendenbericht van het najaar 2011, lieten wij u weten dat de Pieterskerk

Leiden als eerste Europees middeleeuws monument de internationaal erkende

duurzaamheidscertificering ontving van Green Key GOUD. Geheel in stijl met

de Olympische Spelen verlengde de Pieterskerk Leiden aan het begin van deze

zomer de gouden status voor de periode 2012-2013.

8 vriendenbericht > Het grafmonument voor Johannes Polyander van Kerckhoven

Een slapende man, gekleed in nachthemd, slaapmuts op het hoofd en pantoffels

aan de voeten. Prachtig uitgebeeld in wit marmer, met verfijnde plooien, krullend

haar en realistische gelaatstrekken. We vinden hem in het noordelijk transept van

de kerk. Dat het hier om een grafmonument gaat wordt duidelijk door de sarco-

faag, de rouwende putti aan weerszijden en het opschrift. Wie was deze man en

wat zegt dit monument over hem?

Het grafmonument voor Johannes Polyander van Kerckhoven

Uiterlijk vertoon

Het grafmonument voor Johannes Polyander van Kerckhoven < vriendenbericht 9

Links: Grafmonument van Johannes

Polyander van Kerckhoven, door

Rombout Verhulst.

Boven: Details van de rouwende putti

aan weerszijden van de sarcofaag.

© Foto’s: Claudia Claas

De tekst op het monument identificeert de man als

Johannes Polyander van Kerckhoven. Ook passeren

er een aantal titels de revue: Heer van Heenvliet,

houtvester van Holland en Friesland, opperhof-

meester van Maria van Brittanië, titels die je in die

tijd zou verwachten bij een adellijk persoon.

Johannes was echter niet van adel. Ambitieus was

hij wel en niet wars van uiterlijke status. Zijn vader,

ook Johannes geheten, bewoog zich als hoogleraar

Theologie in de universitaire wereld. Johannes jr.

verkoos een carrière aan het stadhouderlijk hof. Hij

voerde consequent een dubbele naam; Van Kerck-

hoven verwees naar een oud, vooraanstaand Gents

geslacht uit de familiestamboom.

Zijn vader, die het zelf hield bij Polyander, wees hem

hiervoor nog terecht en noemde het voeren van die

naam “vaine gloire”, “noch noodzakelijk, noch ver-

dienstelijk”. Zijn zoon trok zich er niet veel van aan.

Sterker nog, hij liet zijn vader op de gedenkplaat die

hij later voor hem zou oprichten in de Pieterskerk bij

de dubbele naam noemen.

Engelse bruidenPolyander jr. ging het in Haagse hofkringen voor de

wind. Hij kocht de heerlijkheid Heenvliet en daarmee

de bijhorende titel. In 1640 voerde hij namens stad-

houder Frederik Hendrik onderhandelingen over het

huwelijk van diens zoon – de latere stadhouder Wil-

lem II – en de Engelse prinses Maria Henriëtte Stuart.

Inmiddels weduwnaar wist hij voor zichzelf in Enge-

land ook een goede huwelijkskandidaat te regelen. Hij

schaakte Katherine Wotton, weduwe van Lord Stanho-

pe en dochter van een Engelse baron, weerstond de

tegenzin van de Engelse adel en nam zijn bruid mee

terug naar Holland als gouvernante van de prinses.

Zij was het die na de dood van Van Kerckhovens

(1660) de opdracht gaf voor dit grafmonument aan

niemand minder dan Rombout Verhulst. De beroem-

de beeldhouwer werkte op dat moment al in Leiden,

onder andere aan beeldhouwwerken voor de Leidse

Waag en de Zijlpoort.

Pantoffels In wit, Italiaans marmer heeft Verhulst Johannes wel

erg informeel uitgebeeld: onder zijn familiewapen

ligt hij, slapend, in nachthemd, met slaapmuts en

pantoffels, een hand onder de kin, de ander losjes

op de buik.

De putti (jongetjes) aan weerszijde van het monument

contrasteren met de rust die uitgaat van deze Johan-

nes. Zij rouwen heftig om diens dood, de heraldische

tekens van Heenvliet in hun handjes. Verhulst grijpt

terug op een oude traditie die de slaap gebruikt als

metafoor van de dood. Deze vergelijking is ook terug

te vinden in spreuken als ‘rust in vrede’.

Het grafmonument als geheel ademt een luxe en

weelderigheid die tot dan toe was voorbehouden

aan leden van de adel. Van Kerckhoven zelf zou er

in ieder geval zeer tevreden mee zijn geweest.

10 vriendenbericht > Restauratie en jubileum ontmoeten elkaar

Het Thomas Hill orgel van de Pieters-

kerk wordt gerestaureerd. Elk onder-

deel van het orgel ondergaat een in-

spectie. Met de bedoeling om tijdens

de komende Scratchdagen het orgel

weer officieel in gebruik te nemen.

Boven: Beschilderde orgelpijpen

In 1995 plaatst de Pieterskerk Leiden het Thomas

Hill orgel, afkomstig uit Londen en in originele

staat, op de plaats waar tot 1733 een koororgel

heeft gestaan. De reden voor deze aankoop heeft

direct te maken met de restauratie van het monu-

mentale Van Hagerbeerorgel dat in de originele

middentoonstemming zal worden teruggebracht.

Muziek van na 1700 kan op het Thomas Hill orgel

worden gespeeld, van groot belang voor o.a. de

amateurgezelschappen.

Vele jaren kent het orgel geen problemen, tot het

instrument in de loop der jaren uitdroogt en verou-

dert. Tijdens de restauratie wordt ook het herstel

van het Thomas Hill Orgel meegenomen. De firma

Elbertse uit Soest, specialist in orgelrestauratie,

neemt dit voor haar rekening. Het Thomas Hill or-

gel is een van hun vele projecten. Ieder onderdeel

van het Engelse orgel wordt van begin af aan vak-

kundig onderhanden genomen en waar nodig ge-

restaureerd.

Compact en complexIn januari 2012 start de restauratie van de ombouw.

Al snel constateert Bert van den Heuvel (50) samen

met Jos Elbertse (26) en Harco Agterhof (19) een

aantal gebreken die in de loop der jaren zijn ont-

Restauratie en jubileum ontmoeten elkaar

staan. Zoals verkeerde lucht naar de orgelpijpen

en droogtescheurtjes. Van den Heuvel vertelt: ‘Via

het onderzoeken van alle orgelonderdelen zijn we

achter deze ouderdomskwalen gekomen. Vervol-

gens hebben we het orgel uit elkaar gehaald. Niet

heel lastig, want alle pijpen waren er al eerder af-

gehaald en naar Soest gebracht. Dat gaf ons een

voorsprong.’ Naast de fysieke constateringen was

er discussie over de toonhoogte van het orgel,

Restauratie en jubileum ontmoeten elkaar < vriendenbericht 11

Boven: Beschilderde orgelpijpen

uiteindelijk is er gekozen voor een toonhoogte die

ook voor amateurbespeling goed hanteerbaar is.

Op dit moment zit een groot gedeelte van de res-

tauratie erop. De mechanieken tussen de toetsen,

het schoonmaken van de orgelpijpen, het plaatsen

van vervangende filters en de klankafwerking zijn

afgerond. Van den Heuvel en consorten beginnen

in september met het laatste gedeelte: alle pijpen

erin zetten en afwerken. Vanwege de rust die de

orgelpijpen moeten hebben, gebeurt dit laat in het

proces. Een intensieve klus die ruim een maand

duurt, er zijn 2000 verschillende pijpen.

Projecten van een jaar zijn geen uitzondering voor

Bert van den Heuvel. Elk orgel heeft volgens hem

ook zijn eigen kenmerken. ‘De Pieterskerk is een

bijzonder gebouw en heeft twee mooie orgels ter

beschikking. De restauratie van het Thomas Hill

was niet lastig, wel complex. Orgels verschillen van

elkaar en om die verschillen te ontdekken heb je

tijd nodig. Vaak een aantal weken. Zodra alles be-

kend is, gaat het vanzelf. Lastig was dat we weinig

ruimte hadden om de restauratie uit te voren: het

is een compact orgel. Maar we hebben alle mo-

gelijke medewerking gekregen van de Pieterskerk.

Takels werden weggehaald, troep werd opgeruimd.

Hartstikke fijn voor ons.’ Na de restauratie kan het

orgel weer geruime tijd bespeeld worden. Bert van

den Heuvel denkt zo’n 25 à 30 jaar. Het orgel zal

officieel in hergebruik worden genomen tijdens de

Scratchdagen die in 2013 haar 25-jarig jubileum

viert. Duizenden mensen die met één en hetzelfde

doel, samen muziek maken, naar de Pieterskerk

komen. Dat het Thomas Hill erbij betrokken wordt,

maakt het nu al een moment om naar uit te kijken.

Op 15 februari 2013, de eerste Scratchdag is de officiële ingebruikname van het Thomas Hill orgel.

Elk jaar komen duizenden mensen op de Scratchdagen af. In 1988 begonnen als experiment door

Leidse studenten en in de loop der jaren uitgegroeid tot een van de grootste koorevenementen in

Nederland. Honderden (amateur) zangers die iedere Scratchdag naar de Pieterskerk komen en het

presteren om binnen één dag een bepaalde compositie te kennen en te kunnen uitvoeren. Geert

Doeven, secretaris van de Scratchdagen, verwacht veel bezoekers: ‘We gaan uit van 4500 deelne-

mers en 3000 toeschouwers. Vijf dagen lang, een extra lange jubileumeditie: dat trekt extra publiek

aan. De Messiah-uitvoering is al jarenlang het populairste optreden. Maar wij werken ook aan nieuw

repertoire, zo zal komend jaar de “Franse romantiek” voor het eerst op het programma staan’ Met

een jubileumeditie én de voltooiing van een uitgebreide restauratie van het Thomas Hill orgel staan

twee bijzondere momenten voor de deur.

Op 16 juni 2013 zal Leo van Doeselaar, titulair

organist van de Pieterskerk Leiden, het Thomas

Hill orgel bespelen met Romantische Engelse en

Amerikaanse muziek. In het voorjaarsnummer van

het Vriendenbericht zal aan dit concert extra aan-

dacht besteed worden.

Schratchdagen

Leo van Doeselaar

Rechts: Houten kast van het

orgel op de kerkvloer

12 vriendenbericht > Maria Vespers & Hippo

Maria Vespers De Pieterskerk Leiden kent een lange traditie van

de Maria Vespers concerten. Met ingang van 2012

worden de Vespers uitgevoerd door het Nederlands

Kamerkoor, dat dit jaar 75 jaar bestaat. Het Neder-

lands Kamerkoor maakt naast een optreden in Lei-

den, een tour door Nederland en Vlaanderen. De

nieuwe chef-dirigent Risto Joost voert ook het Bel-

gische B’Rock aan. B’Rock is een jonge groep spe-

cialisten in de wereld van de oude muziek en werd

sinds zijn start in 2005 unaniem lovend onthaald

door zowel de nationale als de internationale pers.

Claudio Monteverdi (1567-1643) – Il Vespro della Beata Vergine (1610)Monteverdi schreef zijn Vespro della Beata Vergine

in een poging om een baan te bemachtigen bij de

beroemde pauselijke kapel in Rome en droeg ze op

aan paus Paulus V. Ondanks dat de Vespers door

hun virtuositeit en kleurenrijkdom een grote indruk

maakten, kreeg hij de baan niet. Maar uiteindelijk

verwierf Monteverdi de positie van kapelmeester

aan de San Marco in Venetië. Ook nu nog beho-

ren de Vespers tot zijn meest populaire werken.

Felle dramatiek, innige devotie en overrompelende

instrumenten en stemmen smolt hij samen tot het

mooiste wat de laat-renaissance te bieden heeft.

Maria Vespers

The Dream of Gerontius werd door Edward Elgar gecomponeerd in 1900, op teksten uit het gelijk-

namige gedicht van Cardinal John Henry Newman. Gerontius heeft een droom op de grens van leven

en dood, een droom van de eeuwigdurende dag. The Dream of Gerontius wordt algemeen beschouwd

als Elgars beste koorwerk.

In Engeland is het werk zeer populair, in Nederland wordt het - zeker door amateurkoren - zelden

uitgevoerd. De stemmen van de vrienden, engelen, zielen en demonen die Gerontius begeleiden op

zijn tocht naar en door het hiernamaals, zijn die van de leden van het Toonkunstkoor Leiden en de

COV Excelsior uit Leiderdorp, die voor deze gelegenheid aangevuld worden met een projectkoor van

zo’n 60 zangers. Het symfonieorkest van de Utrechtse Muziekacademie begeleidt de zangers en de

algehele leiding is in handen van Hans van der Toorn. De concerten van 23 en 24 november 2012 in

de Pieterskerk zijn een buitenkans voor zowel uitvoerenden als publiek.

Hippo

€ 5 euro korting voor VriendenVoor de Vrienden van de Pieterskerk geldt een spe-

ciale kortingsprijs voor de Maria Vespers en Hippo.

O.v.v. VRIENDPK-NKK of VRIENDPK-HIP kunt u met

€ 5 korting kaarten kopen.

Via de Stadspodia 0900–900 1705 (ma-za t/m:

16.00-19.00 uur, 25 ct pm)

Maria VespersZondag 9 september 2012

Aanvang concert: 19:00 uur

Vrienden steunen restauratie Kerkmeesterskamer < vriendenbericht 13

Eén van de verborgen juwelen van de Pie-

terskerk is de 17e eeuwse kerkmeesterska-

mer. Het groen geschilderde houtwerk van

deze kamer wordt in het najaar van 2012

gerestaureerd. Deze restauratie wordt be-

kostigd met steun van U, de Vrienden van

de Pieterskerk.

De kerkmeesterskamer is een 17e eeuwse stijlka-

mer in de Pieterskerk Leiden, met goudleerbehang,

een plafond gedecoreerd met wapenschilden (1650

- ca.1700) en een perkament uit de eerste helft van

de 18e eeuw. De ruimte deed oorspronkelijk dienst

als vergaderzaal voor de kerkvoogden van de drie

hoofdkerken van Leiden. De namenlijst gaat terug

tot 1538. De leden van dit college verzorgden de

decoratie van deze ruimte op eigen rekening.

De kerkrentmeesters hadden het beheer over de

goederen van de kerkelijke gemeente, zoals het

kerkgebouw, de pastorie, de kosterswoning en

eventuele verenigingsgebouw(en). Zij zijn verant-

woordelijk voor het onderhoud en verhuur van deze

gebouwen. De Vereniging Jan van Hout heeft de

Pieterskerk rekeningen van de periode 1398 tot

1428 gedigitaliseerd en toegankelijk gemaakt. Een

site om absoluut te bezoeken - www.janvanhout.nl.

Tegenwoordig fungeert de kerkmeesterskamer

in de Pieterskerk als VIP-room, dirigentenkamer

of ontvangstruimte voor (internationale) gasten

en hoogwaardigheidsbekleders, zoals Koningin

Beatrix. president Bush, Salmon Rushdie of pre-

mier Mark Rutte.

Tijdens de Open Monumentendagen op zaterdag 8

en zondag 9 september is de kerkmeesterskamer

te bezichtigen.

Vrienden steunen restauratie Kerkmeesterskamer

Kerkmeesterskamer.

Foto: Hielco Kuipers

14 vriendenbericht > Open Monumentendagen & Webshop

35 monumenten openen hun deuren; een grote ver-

scheidenheid aan panden, als een bont gezelschap

van gasten op een verjaardagsfeest. Groot, klein,

oud en jonger; met verschillende verhalen die al-

lemaal een stukje van Leiden vertellen. Zo kan het

Gravensteen opduiken naast Tieleman & Dros, of

een middeleeuwse kelder naast idyllisch geschil-

derde landschappen van Dirk Dalens III. Er valt ook

te genieten van een uitgebreid jeugdprogramma,

concerten, lezingen en andere activiteiten.

De Pieterskerk ontbreekt, als statige drager van

Leidse geschiedenis, in dit feestelijke gezelschap

natuurlijk niet. Op zaterdag zijn de kerk en de kerk-

meesterskamer van 10 tot 17 uur te bezoeken en

Open Monumentendagen 25 jaar in Leiden

Bezoek de webshop van de Pieterskerk

WebshopBeste Leerbedrijf van Nederland 2010

OPENMONUMENTEN

DAGENLEIDEN

ZA 08ZO 09 SEPTEMBER

2012

WWW.OPENMONUMENTENDAGENLEIDEN.NL

MONUMENTENZORG

op zondag van 12 tot 15 uur. Dit is alleen mogelijk

dankzij de vrijwilligers en medewerkers van de Pie-

terskerk, die de dagen en de rondleidingen verzor-

gen.

En ook juist daardoor bruist de stad tijdens de

Open Monumentendagen; door alle mensen die

rondleidingen en demonstraties geven, hun pand

openstellen, toezicht houden, activiteiten organise-

ren, sponsoren en zich op andere manieren inzet-

ten. Een feestje dus, op 8 en 9 september; waarvoor

iedereen is uitgenodigd.

Het programma van de Open Monumentendagen is

te vinden op www.openmonumentendagenleiden.nl

Op zaterdag 8 en zondag 9 september laten de Open Monumentendagen de stad

weer bruisen. Dit jaar glinstert er een zilveren randje; de Open Monumentenda-

gen vinden voor de 25e keer in Leiden plaats en daarmee is het thema FEEST. De

Pieterskerk doet mee.

www.pieterskerk.comWord een vriend ensteun de PieterskerkWat houdt het in:l kosten € 20,- euro per jaarl steun een nationaal monumentl 2 Vriendenberichten per jaarl korting bij sommige culturele activiteiten

Verder:l Pieterskerk heeft als goededoelen instelling

de ANBI statusl Vriend voor het leven kost € 1000,-

Voor meer informatie zie www.pieterskerk.com

en klik op de ‘steun ons’ buttom op de homepage

Bent u wel een lezer van het Vriendenbericht

maar nog geen Vriend van de Pieterskerk?

Geefwet < vriendenbericht 15

Open Monumentendagen 25 jaar in Leiden

Het ministerie van Financiën ondersteunt uw gift

Stel: U wilt graag een bijdrage leveren aan de nieuwe LED-verlichting, die in de kerk

wordt aangebracht. Vanaf 1 januari 2012 is er een nieuwe wet van kracht die voor u, als

Vriend van de Pieterskerk Leiden, interessant kan zijn. Het Ministerie van Financiën

wil het geefgedrag van particulieren stimuleren met een aantal fiscaal gunstige maat-

regelen die in de nieuwe Geefwet zijn opgenomen. Deze Geefwet geldt voor culturele

instellingen met een ANBI status (Algemeen Nut Beogende Instelling). De Stichting

Pieterskerk Leiden is een monument met een dergelijke culturele ANBI status.

Extra giftenaftrek voor particulieren en bedrijvenDe Geefwet is gebaseerd op de rijke Nederlandse

traditie van particuliere vrijgevigheid en van filantro-

pie in bredere zin. Uw vrijgevigheid is de Pieterskerk

Leiden ten deel gevallen; als Vriend steunt u de Pie-

terskerk Leiden, een belangrijk Rijksmonument, in

haar taak om cultureel erfgoed te behouden voor de

huidige en toekomstige generaties.

Een gift aan een culturele instelling met ANBI status

gaat tijdelijk een extra belastingvoordeel opleveren

in de inkomstenbelasting. U kunt als belastingplich-

tige namelijk 1,25 keer het bedrag van de gedane

Optimaal gebruik maken van de GeefwetWilt u optimaal van de Geefwet gebruikmaken en

daarmee de Pieterskerk Leiden steunen, dan advi-

seren wij u in 2012 een periodieke schenking voor

vijf jaar of meer af te spreken met de Pieterskerk

Leiden. Periodieke giften zijn volledig aftrekbaar

voor de inkomstenbelasting.

Zonder geefwetU schonk in 2011

Uw aftrekpost in 2011

Fiscale teruggave bij 52 % tarief

U betaalde in feite

Met geefwetU schonk in 2012

Uw aftrekpost in 2012

Fiscale teruggave bij 52 % tarief

U betaalt in feite

€ 1.000

€ 1.000

€ 520

€ 480

Rekenvoorbeeld voor particulieren:

gift aftrekken. Dit betekent dat het bedrag van de

gift voor de berekening van de giftenaftrek wordt

verhoogd met 25%. Deze extra aftrek wordt toege-

past over maximaal € 5.000,= van de aan culturele

instellingen gedane giften.

Bedrijven kunnen voor de vennootschapsbelasting

1,5 keer het bedrag van de gedane gift in aftrek bren-

gen; Ook voor de vennootschapsbelasting geldt dat

deze extra aftrek wordt toegepast over maximaal €

5.000,= van de aan culturele instellingen gedane

giften. Deze extra giftenaftrek kan voor het eerst wor-

den aangegeven bij de aangifte over het belasting-

jaar 2012. Deze aangifte doet men in 2013.

De Geefwet is ook van kracht voor de Pieterskerk Leiden

Wilt u meer informatie over de Geefwet t.b.v. de

Pieterskerk Leiden, neemt u dan contact op met

Frieke Hurkmans, via info@pieterskerk.com of

071 512 43 19 (ma-vr 10-16 uur).

€ 1.000

€ 1.250

€ 650

€ 350

Word een vriend ensteun de Pieterskerk

vriendenbericht

agenda pieterskerk

September 2012ma 03 Opening Academisch jaar Aanvang: 15:00 uur Toegang gratis www.evenementen.leidenuniv.nl

za 08 + Open Monumentendagenzo 09 Toegang gratis www.openmonumentendagenleiden.nl

zo 09 Maria Vespers Nederlands Kamerkoor & B’rock Aanvang: 19:00 uur Toegang: € 38 www.stadspodia.nl

do 21 + Veerstichtingvr 22 33ste Symposium – Verdwaald in Overvloed Toegang besloten www.veerstichting.nl

za 29 Haring & Corenwijn Gala Toegang besloten www.pieterskerk.com/evenementen

Oktober 2012 wo 03 3 October Dankdienst Aanvang: 10:00 uur Toegang gratis www.pieterskerk.com/evenementen

ma 01 Nostalgische Kermis t/m Pieterskerkpleinwo 03 www.pieterskerk.com/evenementen

za 20 Studiefestival Aanvang: 9:00 uur www.studereninleiden.nl

di 23 Leids Film Festival t/m Four Weddings and a funeralzo 28 www.leidsfilmfestival.nl

zo 28 Cantatedienst Collegium Musicum Aanvang: 19:00 uur Toegang gratis www.stichtingcantate.nl

November 2012di 06 All American Night L.S.V. Minerva Aanvang: 19:00 uur www.pieterskerk.com/evenementen

di 13 Con Amore 100-jarig jubileumconcert Aanvang: 20:00 uur Toegang: € 27,50 www.con-amore.nl

do 22 Thanksgiving Ceremony Aanvang: 10:00 uur Toegang gratis www.pieterskerk.com/evenementen

vr 23 + The Dream of Gerontius za 24 Hippo Producties Aanvang: 20:00 uur Toegang: € 29,00 www.stichtinghippo.nl

zo 25 Cantatedienst - BWV Middelburg Aanvang: 19:00 uur Toegang gratis www.stichtingcantate.nl

December 2012vr 14 Huizingalezing Aanvang: 20:00 uur www.huizingalezing.leidenuniv.nl

za 22 Weinachtsoratorium Bachkoor Holland Aanvang: 19:15 uur www.bachkoor.nl

ma 24 Kerstnachtdienst Aanvang: 18:30-20:15-22:15 uur Toegang gratis www.pieterskerk.com/evenementen

Pieterskerk LeidenPostadres Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden Bezoekadres Pieterskerkhof 1a, Leiden(071) 512 43 19www.pieterskerk.com

Openstelling en rondleidingen:Wanneer er geen evenementen plaatsvinden is de Pieterskerk geopend voor publiek. Op maandag t/m vrij-dag van 10.00 tot 16.00 uur en op zaterdag en zondag van 13.30 tot 16.00 uur. Op zondagen kunt u deelnemen aan een rondleiding vanaf 14.00 uur.Op www.pieterskerk.com vindt u de data van actuele openstellingen en rondleidingen.

Wilt u een rondleiding op een niet gepubliceerde datum of met een groep? Onze vrijwilligers zijn graag bereid u rond te leiden in de Pieterskerk. Voor meer informatie en reserveringen kunt u contact opnemen met de sales-afdeling van de Pieterskerk via (071) 513 77 64 of een e-mail sturen naar sales@pieterskerk.com

Parkeren:Wij adviseren u te parkeren op het Haagweg Parkeer-terrein, kosten hiervoor zijn € 6,- per auto per dag inclu-sief vervoer naar en van de binnenstad. Zie voor meer informatie www.stadsparkeerplan.nl. Vanaf Leiden CS stoppen verschillende bussen op de Breestraat, op 2 minuten loopafstand van de Pieterskerk.

concerten & evenementenIngang concerten e.d.: Pieterskerkhof 1A