VredesMagazine2-2021 23-06-2021 23:48 Pagina 1 redesredes ...

VredesMagazineredes agazineJaargang 14 nummer 2 ––– 2e kwartaal 2021 ––– Prijs euro 2,50

Dossier: KERNWKERNWAPENS WEGAPENS WEG

GEWELDLOOS GEWELDLOOS

VERZET

VredesMagazine2-2021 23-06-2021 23:48 Pagina 1

2 VREDESMAGAZINE nr. 2-2021

VREDESMAGAZINE 25 februari 2021 Uitgave van de vereniging VredesMedia waarin samenwerken: Haags Vredesplatform (HVP), Humanistisch Vredesberaad(HVB), Vredesbeweging Pais, Samenwerkingsverband Stop de Wapenwedloop, Antimilitaristies Onderzoekskollektief VD AMOK, Women’s InternationalLeague for Peace and Freedom (WILPF) afdeling Nederland. REDACTIE: Jan Bervoets, Hans Feddema, Chris Geerse (waarnemend), Kees Kalkman, Anke Polak,Martijn de Rooi, Barbara Smedema, Jan Schaake, Guido Schokker, Wim van de Vegte, Egbert Wever. AAN DIT NUMMER WERKTEN NAAST DE AUTEURS MEE:David Jan Donner, Tjark Reininga. De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van een geplaatst stuk. De tekst van artikelen mag worden overgenomenop voorwaarde van bronvermelding. Copyrights van foto’s en tekeningen berusten bij de desbetreffende fotograaf/illustrator. FOTOREDACTIE: Anne Vaillant.FOTOGRAFEN EN ILLUSTRATOREN: Len Munnik, Myousry 666, Paresh Nath, Federico Tovoli, Heather Sharona Weiss, J. Yossarian VORMGEVING: JimmySlothouwer. DRUKKER: Drukkerij Mezclado, Tilburg. ABONNEMENTEN: Een jaarabonnement op VredesMagazine (4 nummers) kost 10 euro. U kunt eenabonnement nemen via [email protected] of 015 7850137. GIFTEN: Bedragen die abonnees meer overmaken worden beschouwd als gift voor het werkvan de in VredesMagazine samenwerkende organisaties. CONTACT VREDESMEDIA: Ezelsveldlaan 212, 2611 DK Delft, 015 7850137, www.vredesmedia.nl.REDACTIEADRES: Lauwerecht 55, 3515 GN Utrecht, 030 8901341, artikelen naar [email protected]. KOPIJSLUITING VOLGEND NUMMER: 5 mei 2021.VERSCHIJNINGSDATUM VOLGEND NUMMER: 8 juni 2021. ISSN 1876-0724C

olo

fo

nc

om

me

nt

aa

r

Onlangs ontstond in ons landeen grimmige sfeer na hetuitbreken van grote rellen in

meerdere steden: die gingen gepaardmet veel vernieling en plundering. Alsmotief van de deelnemende jongeluiwerd aangegeven dat met de invoeringvan de avondklok “onze vrijheid wordtafgenomen.” Na afloop van de rellenbrak een kakofonie van impulsievereacties los. Zowel van burgers alsbestuurders waren die nogal teleur-stellend. Velen bleken het onderscheidtussen ‘begrijpen’ en ‘begrip hebben’ niethelemaal te begrijpen. De TweedeKamer verklaarde unaniem voor “hetoptreden tegen dat tuig” te zijn. Tja.

Wat daarbij opviel was dat velen geenflauw benul hadden van de sociaal-maatschappelijke oorzaken. Laat staanhoe de rellen op termijn aangepakt ofvoorkomen kunnen worden. De premiermaakte ons wijs dat hij niet geïnteres-seerd is in allerlei sociologischeverklaringen. Want dat zou volgens hemmaar ontaarden in “gejank over eenongelukkige jeugd”. Als vanouds deed hijnet alsof zijn neus bloedde, maar onderzijn leiding werden in het afgelopendecennium veel sociale voorzieningenweg bezuinigd of afgebouwd. Maar vanmogelijke oorzaken van de rellen wil hijniets weten. Terwijl enig inzicht in deoorzaken toch een sleutel zou kunnenbieden voor een constructieve op-lossing.

Tijdens de rellen sprak burgermeesterJorritsma van Eindhoven zijn vrees uitdat “we hiermee op weg zijn naar eenburgeroorlog!” Dat deed mij ineensdenken aan de essaybundel Oog in oogmet de burgeroorlog (1993)van de Duitseschrijver Hans Magnus Enzensberger.

“We verbeelden ons dat de onbegrij-pelijke strijd zich ver weg afspeelt. Maardat is zelfbedrog. In werkelijkheid is deburgeroorlog allang doorgedrongen inde wereldsteden,” aldus Enzensberger.

Eén van de conclusies van eenburgemeestersconferentie in Montreal

in 1989 was “dat in een maatschappij dieconsumptie en competitie bevordert tenkoste van eerlijke verdeling ensolidariteit, jongeren zonder hoop opwerk of succes naar middelen zoekenom te overleven en enige erkenning tekrijgen van tenminste hun eigenleeftijdsgenoten. Dit leidt dikwijls totgeweld en bendevorming”, aldus deburgermeesters toen.

Een rapporteur van Habitat stelde klipen klaar de oorzaken van stedelijkgeweld vast: “Geweld is geen spontaanverschijnsel maar het product van een

maatschappij die gekenmerkt wordtdoor ongelijkheid en gebrek aaninstitutioneel of sociaal beheer.”

In de zeventiger jaren begonwereldwijd een fase van globaliseringgericht op deregulering van de arbeids-markt, privatisering van overheids-functies en financiële liberalisering. Inzijn Botsende beschavingen trok SamuelHuntington in 1996 een zeerSpengleriaanse conclusie: “Er is sprakevan een wereldwijd paradigma vanvolslagen chaos: afbraak van recht enorde, falende overheden en toenemendeanarchie, misdaadgolf, transnationalemaffia’s en drugskartels, stijgendedrugsverslaving, uiteenvallen vangezinnen, een afname van vertrouwenen solidariteit, etnisch, religieus enburgerlijk geweld en de wet van hetgeweer, heersen in grote delen van dewereld.”

We kunnen blijven praten alsBrugman, maar de donkere kanten vanglobalisering wordt door politici nogsteeds volledig genegeerd. Met huntunnelvisie zijn die na zo’n dertig jaarnog steeds op zoek naar de oorzaken vande kleinschalige burgeroorlogen in onzesteden. Tja…

Rein Heijne

Is het hier burgeroorlog?

CARTOON VOORPAGINA:Paresh Nath


VREDESMAGAZINE nr. 2-2021 3

inh

ou

dGEWELDLOZE METHODENVERANDEREN DE WERELD 4Guerrilla-tuinieren, blokkeren, geweldloosheid moet je leren

Nina Koevoets

DEMOCRATISERINGSPROCES IN MALI MISLUKT 7Kaarsrechte grenzen om een wankele staat

Aart van der Heide

VERKIEZINGEN: KERNWAPENSEN KILLER ROBOTS 10Wat zeggen de politieke partijen erover

Han Deggeller

LESSEN TREKKEN 12Humanitair ingrijpen onder internationaal recht

Jan Schaake

KOEHANDEL MET WEST-SAHARA 14Trumps deal met Marokko vergt Europese bemoeienis

Harry van Bommel

ZO HELP JE DE ARABISCHE MILLENNIALS 16Jongeren als stuwende kracht naar een civiele staat

Voornaam Al Zwaini / Anke Polak

FOTOPAGINA: TEXACO IN DE AMAZONE 18Foto’s van Federico Tovoli

DOSSIER: KERNWAPENS WEG 21Marc Finaud, Hans van Iterson, Kees Kalkman,Henk van de Keur, Kees Nieuwerth, Jan Schaake,Wil Verheyen

EN VERDER:

COLUMN JOS VAN DIJK 6SPRINGSTOF 9COLUMN HANS FEDDEMA 13RUBRIEK DIENSTWEIGERAAR 15AANGESLOTEN ORGANISATIES 20KORTE BERICHTEN 33SIGNALERING 35GEDICHT 36duizend soldaten

Willem Vermandere

Foto

: Fed

eric

o To

voli

SLACHTOFFER VAN OLIEWINNING TEXACO IN AMAZONEGEBIED



In de keuken vertelde ik mijn Palestijn-se huisgenoot, laten we hem Georgenoemen, over mijn plannen om naar

Bil’in te gaan. Hij werkte voor een men-senrechtenorganisatie en zei dat hij nietin ‘geweldloosheid’ geloofde. Geweldloze

ren. Ik bewaak de deur. Je wilt terug naarje slaapkamer. Wat ga je doen?” Met eenbeetje tegenzin stond ik op. We wisseldenwat woorden over het doel van mijn reis.Ik zei dat ik een vergunning had. Hijvond die niet geldig en zei dat ik morgenterug moest komen.

Met hangende schouders ging ik weerzitten. “Je zou die aardbeien naar mekunnen gooien,” stelde George voor, wij-zend op het bakje op de eettafel.“Maar ikheb wel een mes.” Ik lachte. Hij doeldenatuurlijk op de stenen die Palestijnsekinderen naar de soldaten gooien. “Ikdenk dat het wat rode vlekken in de keu-ken kan maken...” antwoordde ik.“Zie je?Ik denk dat ik mijn punt heb geïllus-treerd,” zei George met een tevredenglimlach op zijn gezicht.

Toen ik meer over geweldloosheid be-gon te leren dacht ik een paar keer aan ditincident. Weer thuis, probeerde ik mijn

acties, zei hij, waren symbolisch en nieteffectief. Ik wist ook niet zeker hoe effec-tief ze waren, maar argumenteerde dat decyclus van geweld op de een of anderemanier moest worden doorbroken.

George dacht een paar seconden na enzei: “Kijk, stel je voor dat je morgen wak-ker wordt en merkt dat soldaten een deelvan dit huis hebben overgenomen. Zehebben je slaapkamer en deze keukenniet ingenomen. Vroeger kon je natuur-lijk vrij van je slaapkamer naar de keukenlopen, maar nu moet je hun toestem-ming vragen.” Ik knikte. De Gazastrooken de Westelijke Jordaanoever warenslechts 28% van wat Palestina was voor-dat de Israëliërs in grote getale arriveer-den. “Dus, wat ga je doen met geweld-loosheid?”vroeg hij terwijl hij zijn armenover elkaar sloeg. Ik had geen antwoord.Hij stond op, pakte een mes en bleef in dedeuropening staan. “Laten we het probe-

Geweldloze methodenveranderen de wereld

In 2008, op 23 jarige leeftijd, beslootik na mijn studie Conflict Resolution eenstage in het buitenland te lopen bij deorganisatie Middle East Nonviolence andDemocracy. Daar ontmoette ik enkelePalestijnen, maar meestal deelde ikhet kantoor met een Japanner, die meaanbeval om naar de wekelijkseprotesten in Bil’in te gaan, een dorpdat met geweldloze acties probeerdezijn land terug te krijgen dat wasgestolen door wat de bewoners de‘Apartheidsmuur’ noemden, en Israëlliever de ‘Veiligheidsbarrière’.

EIN SAMIA,WESTBANK. GEWELDLOZE BLOKKADE ALS PROTEST TEGEN PLAATSING NIEUWE BUITENPOST

Foto

: Act

ives

till

s/ H

eath

er S

haro

na W

eiss



eerste bezoek aan Palestina te verwerken.In Nederland was ik opgegroeid in eenvrij beschermde omgeving, waarbij de si-tuatie op de Westelijke Jordaanoeverschokkend was, misschien zelfs trauma-tiserend. Ik huilde veel en voelde mesoms wanhopig. Ik probeerde op de beente blijven terwijl ik mijn eerste fulltimebaan kreeg, maar ik was niet op mijn pleken ging op zoek naar een uitweg. Zo vondik een geweldloosheidstraining van hetMetta Center. Dat klonk perfect! Ik solli-citeerde, werd geïnterviewd en geaccep-teerd, nam ontslag en ging naar Califor-nië voor de 10-weekse training.

Ik leerde zoveel nieuwe dingen, het waseye-opening. Ik dacht aan alle geschiede-nislessen over oorlog en mijn studie dieConflict Resolution heette, maar waar hetwoord geweldloosheid niet één keer werdgenoemd en we geen praktische hulp-middelen kregen om conflicten op te los-sen, behalve enkele diplomatieke ‘onder-handelingstechnieken’. Ik vroeg me afwaarom ik niet eerder zelf naar de ge-schiedenis van Gandhi of Martin LutherKing had gezocht. Zij hebben miljoenenmensen gemobiliseerd en echte verande-ring tot stand gebracht. En zij niet alleen:het Metta Center noemde een lijst metandere voorbeelden, waar ze niet zo ge-detailleerd op in gingen, maar het wasvoorlopig voldoende om er gewoon van-af te weten. Naast geweldloze verzetsbe-wegingen spraken we ook over projectenzoals een geweldloze groep dorpen inColombia, de Land Gift-beweging vanGandhi’s vriend Vinoba Bhave en PeaceBrigades International dat voortkwamuit Gandhi’s idee van een ‘vredesleger’.

EEN KEERPUNTOm vele redenen was die training eenkeerpunt in mijn leven. Ik wilde delenwat ik had geleerd, maar eerst wilde ikzelf nog meer leren en ging daarom naarIndia, daarna terug naar Palestina en op-nieuw naar de universiteit. Zo was het vijfjaar later toen ik besloot om een soortge-lijke training in Nederland te organise-ren. Het lukte me om een training te ge-ven van 2 weken, met steun van de Stich-ting voor Actieve Geweldloosheid en fi-nancieel van het Erasmus+ programma.

Samen met Veronica Pelicaric schreefik de studiegids ‘Engaging Nonviolence’die verscheen in 2019. Met dit boek kun-nen mensen zelf een studieprogrammageweldloosheid opzetten. Terwijl ik tij-dens een online cursus de ‘misvattingenover geweldloosheid’ uitlegde, herinner-

de ik me opnieuw het incident met mijnPalestijnse huisgenoot. Opeens wilde ik,na al die jaren, hem een soort antwoordschrijven. Om hem en alle anderen tevertellen hoe effectief geweldloze actieseigenlijk zijn.

Veel voorkomende misvattingen zijndat geweldloosheid passief en laf is en dathet niet effectief is. Sommige mensendenken dat de woorden ‘pacifisme’ en‘geweldloosheid’ alleen het afwijzen vangeweld betekenen. Maar geweldloze actieis niet alleen zonder of tegen geweld,maar ook voor rechtvaardigheid. Het isniet passief, want meestal moet men han-delen om iets te veranderen, of op zijnminst een bewuste keuze maken voornon-coöperatie. Dit corrigeert ook met-een het misverstand dat het laf is, wantopkomen tegen onrecht, je leven op hetspel zetten, is zeker moedig.

De effectiviteit van geweldloos hande-len werd geïllustreerd door het statistischonderzoek ‘Why Civil Resistance Works’van Erica Chenoweth en Maria Stephan(2011). Dit was het eerste onderzoek datgewelddadige en niet-gewelddadigegroepen met elkaar vergeleek en bete-kende een doorbraak. Ze onderzochten100 sociale bewegingen en campagnesdie regimes wilden veranderen. 23% vande gewelddadige campagnes bereiktenhun doel, vergeleken met 56% van de ge-weldloze campagnes. Bovendien, als hetlukte 3,5% van de bevolking te mobilise-ren, waren ze al succesvol.

Mensen die zeggen dat geweldlooshandelen niet werkt, missen waarschijn-lijk informatie over de geschiedenis vangeweldloos verzet, of stellen het gelijkaan symbolische protesten en petities.Dat laatste is wat George deed. Niet on-gebruikelijk, de meeste mensen kennenniet zoveel voorbeelden van geweldlozeacties.

Gene Sharp heeft 198 methoden vangeweldloze actie opgesomd, die hij cate-goriseerde in protest en overreding, non-coöperatie en interventie. Stakingen enboycots zijn twee bekende methoden diein de categorie non-coöperatie vallen,maar ook het verwijderen of veranderenvan verkeersborden en werk-vertragin-gen, zoals de Denen deden tijdens deDuitse bezetting (geen oorlogsschipwerd ooit afgebouwd). Interventieme-thoden zijn teach-ins, sit-ins, blokkades,het creëren van alternatieve communica-tiesystemen, guerrillatuinieren – een po-pulaire methode tijdens de PalestijnseEerste Intifada – en regenwater opvan-

gen. Acties die de onafhankelijkheid ver-groten en machtspositie van de tegen-stander ondermijnen. Opties zijn dusniet het probleem... onderwijs en trai-ning wel.

STRATEGIEDaarnaast is een strategisch plan nodigen mensen om dit plan uit te voeren. Ener zijn psychologische en praktische ob-stakels die moeten worden overwonnen.Toen ik op de Westelijke Jordaanoeverwas, merkte ik bij veel mensen gevoelensvan slachtofferschap. Logisch, aangezienbijna alles door Israël wordt beslist en ge-controleerd, maar het veranderen van dewerkelijkheid begint bij het veranderenvan de manier van denken.

Maar er is hoop: toen ik in 2015 weerin Palestina was, zag ik met eigen ogenhoe de hekken in Bil’in werden afgebro-ken. Het dorp was erin geslaagd 2/3 vanhun land terug te krijgen. Het dorp werdzelfs wereldwijd bekend met de docu-mentaire “Five Broken Cameras” ge-maakt door lokale activisten, die in 2013een Emmy Award ontving.

We kunnen dus concluderen dat ge-weldloze actie effectief kan zijn, maarniet gemakkelijk. Er is geen recept vooractivisten om te volgen, maar er valt ze-ker veel te leren van succesvolle bewegin-gen. Weinig mensen weten bijvoorbeelddat Gandhi van mensen verlangde dat zetrainingssessies volgden voordat ze aanzijn beweging konden deelnemen, en datKing dit, en ook andere lessen, overnamvan zijn bezoek aan Gandhi. De bewe-ging die een einde maakte aan de dicta-tuur in Servië leerde van het werk van deAmerikaanse Gene Sharp, evenals de de-monstranten van de Arabische Lente inTunesië en Egypte.

Geweldloze bewegingen geven ons dehoop dat wij als burgers onze toekomstvorm kunnen geven. We zouden allemaalkennis moeten maken met de genoemdevoorbeelden.

GEWELD VERSNELT NIETDat geweldloze actie lang duurt is eenandere veel gehoorde misvatting. Datwerd ook weerlegd door het onderzoekvan Chenoweth en Stephan: de gemid-delde totale duur voor geweldloze con-flicten is ongeveer 2 jaar. Van geweldlozecampagnes tegen een regering is de ge-middelde duur 16 maanden, terwijl het4,25 jaar is voor geweldloze territorialecampagnes (het verdrijven van een bui-tenlandse invasie of het beëindigen van



een bezetting). Vergelijk dit met meerdan 6 jaar voor gewelddadige campagnestegen een regering en ongeveer 8 jaarvoor gewelddadige territoriale campag-nes. Het gemiddelde voor alle geweldda-dige campagnes is ongeveer 7 jaar: ge-weldloze strijd is dus meer dan drie keersneller dan gewelddadige!

Een andere wijdverbreide overtuigingdie ik in Palestina hoorde, is dat (de com-binatie met) gewelddadige acties geweld-loze bewegingen succesvol maken. Eenopmerkelijke overtuiging, gezien het feitdat de Eerste Intifada werd ‘neergeslagen’toen die na een paar jaar gewelddadigwerd, nadat sommige leiders werden op-gesloten of verbannen. Over het alge-meen verlaagt georganiseerd geweld inoverwegend geweldloze strijd de kans opsucces, omdat het de campagne ver-schuift naar een slagveld waarop activis-ten veel minder competentie en midde-len hebben. Er wordt wel eens beweerddat geweld de campagne meer onder deaandacht kan brengen, maar vaak maakthet geweld de beweging minder legitiemen verliest daardoor de steun van de nietdirect betrokken burgers. Het gebruikvan geweldloze methoden geeft de bewe-

ging een moreel voordeel in de strijd,waardoor ze haar invloed vergroot. GeneSharp noemde dit morele voordeel ‘poli-tieke jiu-jitsu’.

We kunnen ook zien dat de meest suc-cesvolle bewegingen allemaal mensentrainden om geweldloos te blijven. Is heteigenlijk niet naïef dat we het er allemaalover eens zijn dat soldaten training nodighebben voordat ze de strijd aangaan,maar activisten niet? Met deze gedachtesluit ik af.

En George, als je dit ooit leest, wil ik jebedanken voor je vragen van toen. Ik kanme voorstellen dat dit artikel misschienniet alle vragen beantwoordt die je nuhebt, maar ik hoop echt dat het je op zijnminst een paar nieuwe ideeën heeft gege-ven.

Nina Koevoets

Overal Chinezen

Dat er veel Chinezen in Afrika zitten was al langerbekend. De VPRO-documentaire serie van

Ruben Terlou De wereld van de Chinezen bracht Chinanog dichterbij. In Servië hebben ze de zware industriegered, in Italië de textielindustrie. In Nederlandhebben Chinese bedrijven een flink aandeel in dehaven van Rotterdam en hebben ze een grote melk-poederfabriek in Friesland overgenomen. Moeten weons er op voorbereiden dat de Chinezen zo stap voorstap de hele wereld gaan veroveren?Eind vorig jaar rondde de Europese Commissie na zesjaar een handelsdeal met China af. Europese bedrijvenhebben er lang naar uitgekeken, zeker nadat deVerenigde Staten eerder een deal wisten te bereikendie investeren in China makkelijker maakt. De hoop isdat het Westen betere kansen krijgt om te investerenin aantrekkelijke sectoren als telecom, IT en financiëlediensten, maar ook in de zorg, in privé-ziekenhuizen.Dat zorgt voor een betere balans, zo verdedigde deEuropese Commissie de deal. China kan namelijk allang zonder veel beperkingen economischebedrijvigheid ontplooien in Europa. Omgekeerd ligtdat lastiger. In het Europese Parlement, dat de over-eenkomst moet goedkeuren, zijn kritischekanttekeningen geplaatst bij de deal. Had China nietmeer onder druk gezet moeten worden om demensenrechten van de Oeigoeren te respecteren ende afbraak van de democratie in Hongkong testoppen? Zijn de belangen van minderhedenopgeofferd voor die van het internationale bedrijfs-leven?Europa moet de rug recht houden tegenover degroeiende macht van China. Dat is het beeld. Zo zalook van president Biden een stevige reactie verwachtworden op alle signalen die wijzen op Chineesimperialisme. Het is nog de vraag in hoeverre hij op ditpunt gaat afwijken van het beleid van zijn voorganger.Sommigen voorspellen een nieuwe Koude Oorlog.Anderen vrezen gewapende conflicten in het VerreOosten, als het tenminste daarbij blijft.In het frame van deze angstwekkende speculatiesdomineert het beeld van een strijd tussen landen.Maar hoe belangrijk zijn landen nog in eengeglobaliseerde economie? De deal met de EU, detoenemende activiteit van Chinese bedrijven in Afrikaen Europa en de geglobaliseerde productie vangoederen in ketens van bedrijven uit alle delen van dewereld, leiden tot onderlinge afhankelijkheid vanlanden en continenten. Die onderlinge economischeafhankelijkheid maakt een ouderwetse oorlog tussenlanden of blokken minder waarschijnlijk. Veelwaarschijnlijker is het dat we te maken krijgen meteen andersoortig conflict: tussen het Chinese modelvan staatskapitalisme en het westerse liberale model.

Jos van Dijk

Co

lu

mn

va

n d

ijk

NINA KOEVOETS

Tijdens mijn studie Conflict Resolution

werd het woord geweldloosheid

niet één keer genoemd



Democratiseringsprocesin Mali mislukt

De eerste president was ModiboKeita (MK) die het land nietnaar Frans voorbeeld wilde re-

geren. Hij koos voor een meer socialisti-sche benadering. Modibo Keita werd in1965 door een staatsgreep afgezet doorlegerofficieren o.l.v. Moussa Traore (MT)die 23 jaar aan de macht bleef. Hij sticht-te de eenheidspartij de UDPM. MoussaTraore werd in 1991 afgezet door militai-

ren met Amadou Toumani Toure (ATT)die ooit gediend had als een van zijn lijf-wachten (garde de corp). In 1993 werdAlpha Oumar Konare (AOK) als eerstedemocratische president gekozen. Hijwerd 10 jaar later opgevolgd door ATTdie aan het einde van zijn mandaat ookdoor een staatsgreep afgezet werd. Laterwerd Ibrahim Boubacar Keita (IBK) ge-kozen als president maar ook deze werdin 2020 door een militaire staatsgreep af-gezet. Mali heeft sinds haar onafhanke-lijkheid van Frankrijk al 5 presidentengehad waarvan er 4 zijn afgezet door mi-litaire staatsgrepen. Geen domme jon-gens maar ze moesten een land regerendat volgens mij moeilijk te regeren is. Demeerpartijendemocratie werd in Maliingevoerd nadat ook de Muur van Berlijnviel.

De huidige president Bah N’Ga dient

als “president de transition” en wordtwaarschijnlijk opgevolgd door een nieu-we gekozen president echter in hetzelfdesysteem. In een recent interview in dekrant l’Enqueteur schreef ik: Ik wens denieuwe president de wijsheid van Modi-bo Keita (MK), de discipline van MoussaTraore (MT) en de intelligentie van Al-pha Oumar Konare (AOK). Mijn ver-wachting is dat het hebben van deze drieeigenschappen eigenlijk onmogelijk is.Veel Malinezen hebben toch vertrouwenin een militaire regering. De parlemen-taire democratie, eigenlijk door het wes-ten opgedrongen zoals veel Malinezenzeggen, is een mislukking geworden.

MODELDEMOCRATIE?Het parlement is ontbonden en door hetvolk bestormd. In plaats dat het ‘volk’zijn eigen volksvertegenwoordiging ver-

Op de dag dat in Mali het heengaan van deoppositieleider Soumaila Cisse in Mali bekendwerd, maak ik een tussenbalans van hetdemocratiseringsproces op. Mali kreeg zijnonafhankelijkheid van Frankrijk in 1960. Het iseen enorm groot land – vanaf de Noordkaap totZuid-Frankrijk – met veelal rechte lijnen alsgrens. We weten dat deze grenzen op de teken-tafel in Parijs getrokken zijn. Nadere informa-tie hierover verwijst o.a. naar de wet Defferre.

Foto

: Myo

usry

66

6

DE WITTE WOESTIJN IN DE BUURT VAN TIMBOEKTOE (MALI).



gezondheidszorg en veiligheid enz. Hier-voor moet de staat zorgen. Veel mensenleven hier op een bestaansminimum.Toeristen die 10 jaar geleden nog in gro-ten getale kwamen en daarmee de lokaleeconomie stimuleerden, komen nietmeer. Veel kleine ondernemers – zowelmannen als vrouwen – zijn failliet. Ho-tels, restaurants, fruit- en kunstverko-pers, gidsen enz. hebben geen werk meer.Het meerpartijenstelsel wordt door veelgewone mensen verfoeid. De regeringenmoesten balanceren tussen de wil van be-langrijke en vooral rijke politici en wathet volk wilde. Dit systeem is volledigmislukt.

Ook in Mali was o.a. de NIMD (Neder-lands Instituut voor Meer Partijen De-mocratie) actief en wordt nu geleid doorde vorige politiek woordvoerder van deNederlandse ambassade in Mali. DeNIMD wordt bijna geheel gesteund doorde Nederlandse regeringen van VVD,PvdA, CDA, D66 enz. Het is onduidelijkwelke analyse deze instelling nu maakt.Zelf zeg ik altijd dat de westerse wereldAfrika heeft gekoloniseerd, de grenzenheeft bepaald in 1885 tijdens de confe-rentie van Berlijn en deze landen hun on-afhankelijkheid heeft gegeven. Allestaatsinstellingen zijn naar Westers voor-beeld. Zelfs de officiële talen zijn Europe-se talen (Engels, Frans, Portugees). Dedekolonisatie is goed gelukt alleen nubreken er overal oorlogen uit. Ook on-derdeel van het dekolonisatieproces.

STAATSHOOFD Wat dan is de vraag? Iedereen smakt naareen regering die de noden van het volkbehartigt. Zelf zie ik een staatshoofd diede echte belangen van het volk dient enniet de belangen van de vele buitenlan-den en lokale elites. Een voorbeeld wasbijv. president Kountche van Niger. Hijwas een militair die niet door het volk ge-kozen was maar die probeerde boven departijen te staan. Hij werd gewaardeerdvanwege zijn rechtvaardigheidsgevoel. Ikwil niet zeggen dat militaire leiders beterzijn dan civiele. Mengistu en Idi Aminwaren dat zeker niet. De afgezette presi-dent IBK leefde als God in Frankrijkmaar kon heel weinig doen. Hij is nu ouden heeft rust in zijn gecontroleerde pa-leis-woning. De militairen met behulpvan de oppositie hebben hem afgezet. Ikvermoed dat hij het land ook onbestuur-baar of niet-te-regeren vond. De grenzenvan Mali kunnen niet veranderd worden.Het noorden streeft naar een federale

staat maar Bamako wil dat niet. Intussenkrijgen de jihadisten meer macht. Of hetjihadisten of bandieten zijn is niet te on-derscheiden. Wel dat het volk steeds min-der vertrouwen heeft in de regering inBamako.

Wij westerlingen denken dat ‘demo-cratie’ – we bedoelen dan meer-partijen-democratie – de hoogste vorm van be-schaving is. We vergeten daarbij dat hetgrootste deel van de bevolking nog anal-fabeet is. Vele partijprogramma’s – als zeal bestaan – zijn in het Frans geschrevenen daardoor slechts leesbaar door ge-schoolde mensen.

TOEKOMSTWaar de strijd precies om gaat is nie-mand duidelijk. Het noorden van Mali iseen grote woestijnvlakte met Toearegs,Arabieren, Sonrhaïs en wat andere volke-ren. Hier schijnt de zon 364 dagen perjaar. Het heeft een groot potentieel aanzonne-energie. Dit kan duidelijk ge-bruikt worden om bijv. H2 (waterstof) temaken, een nieuwe vorm van schoneenergie. Bij verbranding geeft dat alleenmaar water en geen koolzuurgas of CO2.Mijn stelling is dan ook: Wie noord Malicontroleert, controleert mogelijk de toe-komstige energieleveranties van Europa.De Arabieren verliezen de energiemarktvan aardolie en doen er alles aan om deSahara politiek te controleren. Door wieworden de Jihadisten gesteund? Mijnveronderstelling is een hypothese waarinvelen geloven. Welke vorm van ‘demo-cratie’ een rol kan spelen is moeilijk tezeggen. Ik zeg altijd dat de Malinezen datzelf behoren te zeggen.

Ik ben op 1 januari vertrokken. Moesteen PCR-test overleggen om het vliegtuigin te komen. Het huidige bewind had 6mensen gearresteerd op verdenking vanopruiing of corruptie. Officiële redenwas: het voorbereiden van een staats-greep. Ook de vorige eerste minister wil-de men arresteren maar die had de benenal genomen. Vrede is ver weg.

Aart van der Heide

Aart van der Heide heeft vanaf 1985 tot 2010 in Mali

gewoond en gewerkt voor veel organisaties zoals

USAID, OXFAM-UK, SOH, ICCO, UNICEF, CARE,

AFRICARE, ETC, DGIS enz. Hij werkte vooral in

Noord-Mali en komt nog regelmatig in Mali waar

hij veel contacten heeft.

Gaston Defferre, de Franse minister voor

Overzeese Gebieden, maakte in 1956 een

kaderwet. tinyurl.com/Gdefferre.

dedigde hebben ze het laten plunderen.Waarom dan? In de eerste plaats is dezevolksvertegenwoordiging door minderdan 35% van de kiesgerechtigden geko-zen. Veel kiezers zijn analfabeet. Duide-lijke verschillen tussen de partijen zijn ereigenlijk niet. Men kiest niet voor eenpartij maar het gezicht van die partij.Mali gold na het afzetten van MoussaTraoré als een modeldemocratie dievooral werd toegejuicht door vele wester-se regeringen. In Nederland verheerlijktein de jaren negentig van eind vorige eeuwProf. Dr. Paul Hoebink van de Nijmeegseuniversiteit deze democratie. Hij zag he-laas alleen de etalage en niet het interieur.Eigenlijk een zeer onwetenschappelijkoordeel.

FALENDE STAATOp dit moment is meer dan 2/3 van hetland in handen van jihadisten en bandie-ten. Scholen worden door hen geslotenen ambtenaren of gedood of verjaagd.Westerse regeringen stoppen veel geld inonderwerpen die bij ons ‘modieus’ zijn

zoals de rechtsstaat, onze vorm van justi-tie, rechten van minderheden, geboorte-beperking en natuurlijk plattelandsont-wikkeling. Na meer dan vijftig jaar onaf-hankelijkheid zie je een geweldige bevol-kingsgroei, een toenemend verschil tus-sen rijk en arm, veel ondervoeding.

De hoofdstad Bamako was in de jarentachtig een kleine stad van 200.000 inwo-ners en is nu een metropool van meerdan 4 miljoen inwoners geworden. Hetland is volgens velen een ‘falende staat’geworden. Ooit was Mali het troetelkindvan de Nederlandse ontwikkelingshulp(gezegd door een oud Nederlands am-bassadeur in Angola). Bert Koenders,ooit minister van OS en BuZa, was hierde speciale gezant van de VN. Hij leiddede VN-vredesmissie MINUSMA inNoord-Mali. Helaas heeft hij nooit zijnmemoires geschreven over die periode.Echter MINUSMA zal nooit haar doelbereiken. De toestand wordt alleen maarinstabieler.

Wat wil het volk dan? Eten, een dak bo-ven hun hoofd, goede en betaalbarescholen voor hun kinderen, betaalbare

De parlementaire democratie

is een mislukking geworden



Springstof Samenstelling: Mark Akkerman, www.stopwapenhandel.org

Internationaal blijven activisten zichverzetten tegen wapenleveranties aan

Saoedi-Arabië, dat zich al jaren schuldigmaakt aan het plegen van oorlogsmisda-den in Jemen. Succes was er in Italië, waarde regering besloot eerder verstrekte ver-gunningen voor de uitvoer van bommenen raketten definitief in te trekken. Denieuwe Amerikaanse regering onder lei-ding van president Biden besloot wapen-verkopen aan Saoedi-Arabië tijdelijk tebevriezen, terwijl de onder Trump afge-sloten contracten worden herbekeken.En de Duitse regering verlengde een mo-ratorium op wapenuitvoer naar het ko-ninkrijk tot eind dit jaar.

In het Verenigd Koninkrijk, waar deCampaign Against Arms Trade (CAAT)in 2019 een rechtszaak over wapenleve-ranties aan Saoedi-Arabië won, kondigdede regering afgelopen zomer aan weernieuwe vergunningen te gaan verstrek-ken nadat het had bepaald dat schendin-gen van internationaal recht in Jemen‘geïsoleerde incidenten’ betroffen. Een

Wapenexporten naar Saoedi-Arabiëpaar maanden later werd duidelijk dat deregering bewust onderrapporteert overmogelijke schendingen. Voer voor eennieuwe door CAAT aangespannen juri-dische procedure.

Activisten van World Beyond War enLabour Against the Arms Trade blok-keerden in Canada trucks bij het bedrijfPaddock Transportation International,dat pantservoertuigen naar Saoedi-Ara-bië verscheept als onderdeel van een al in2014 gesloten contract met een waardevan 11 miljard dollar. Een eerdere zen-ding pantservoertuigen werd via Neder-land naar Saoedi-Arabië verscheept. Degroep blokkeerders werd uiteindelijkonder dreiging met arrestaties wegge-stuurd door de politie, maar wist veelmedia-aandacht voor het onderwerp tekrijgen.

De Canadese regering schortte wapen-leveranties aan Saoedi-Arabië eerder tij-delijk op, maar hervatte deze weer inapril 2020, met een beroep op het belangervan voor werkgelegenheid.

Defensiekoopt bij Elbit

Defensie koopt flink in bij het Israëli-sche wapenbedrijf Elbit. Afgelopen

december en januari sloot het bedrijfdrie contracten voor leveringen aan deNederlandse krijgsmacht, met een totalewaarde van ruim 73 miljoen euro. Ne-derland verbindt zich daarmee opnieuwaan een bedrijf dat een belangrijke rolspeelt in het ontwikkelen van Israëls ca-paciteiten om Palestijnen te onderdruk-ken en uit te sluiten.

Op 16 december maakte Elbit twee or-ders vanuit Nederland bekend. Eén con-tract van 12,3 miljoen euro voor het leve-ren van nachtzichtsystemen voor militai-ren. Het tweede contract, van 41,1 mil-joen euro, behelst digitale soldaat- envoertuigsystemen, waaronder beveiligdepersoonlijke radio’s. Deze levering maaktonderdeel uit van het VOSS-project(Verbeterd Operationeel Soldaat Sys-teem), waarvoor Elbit al eerder zoge-naamde ‘Smart Vests’ leverde.

Begin januari kondigde Elbit aan dathet een order van 24 miljoen euro voorhet leveren van tactische computers voorvoertuigen van de landmacht had gekre-gen. De computers die over een periodevan 30 maanden aangeleverd wordenvervangen de huidige systemen, die meerdan tien jaar geleden ook al van Elbit af-komstig waren.

Elbit werkt nauw samen met de Israëli-sche krijgsmacht en voorziet deze van al-lerhande wapens en technologieën voorde onderdrukking van de Palestijnen.Daarna zet het bedrijf deze wapens entechnologieën als ‘field tested’ of ‘combatproven’ op de internationale markt.

Schriftelijk KamerdebatwapenexportbeleidJaarlijks houdt de Tweede Kamer een

Algemeen Overleg over het wapenex-portbeleid. Een eerste poging daartoeafgelopen oktober werd wegens corona-beperkingen omgezet naar een schrif-telijk overleg. Met een herkansing injanuari gebeurde dat weer. Een schrif-telijk overleg levert uiteraard veel minderinteractie tussen Kamerleden en mi-

nisters en onderling debat op.Stop Wapenhandel, PAX en Oxfam

Novib schreven net als voor het debatvan oktober een brief met aandachts-punten aan de woordvoerders van de Ka-merfracties. Mede daardoor stelden eenaantal fracties vragen over de uitvoer vanradar- en vuurleidingsapparatuur vanThales naar Pakistan via Turkije, dedoorvoer van munitie van Bulgarije naarSomalië, waar nota bene een wapenem-bargo tegen van kracht is, de doorvoervan traangasgranaten naar Chili en hetafgeven van een vergunning voor tussen-handel bij de uitvoer van helikopters vanItalië naar Saoedi-Arabië. Ook de uitvoervan radar- en vuurleidingsapparatuurvan Thales naar Egypte werd door eenaantal fracties weer aan de orde gesteld.Het is nu wachten op het antwoord vande demissionaire ministers Kaag en Blok.

Grootste wapenbedrijven ter wereldIn december publiceerde het Zweedse

onderzoeksinstituut SIPRI de jaarlijkselijst van grootste militaire bedrijven in dewereld. De top drie met de Amerikaan-se wapengiganten Lockheed Martin,Boeing en Northrop Grumman bleef on-gewijzigd ten opzichte van het jaar daar-voor. Het grootste Europese wapenbe-

drijf, het Britse BAE Systems, staat op dezevende plek. De mede in Nederland ge-vestigde bedrijven Airbus en Thales zijnterug te vinden op de plaatsen dertien enveertien.

De omzet uit wapenverkopen van de25 grootste wapenbedrijven liep op naar361 miljard dollar in 2019.



Kernwapens en killer robots in veOp 17 maart gaat Nederland naar de stembusvoor de Tweede Kamer. Wat staat er in deverkiezingsprogramma’s over onderdelen vanhet defensiebeleid?

De meeste partijen willen meergaan bijdragen aan de NAVO,maar voorlopig zeker nog geen

2% van het bruto binnenlands product(BBP). De meerderheid wil in meer ofmindere mate samenwerking van de Eu-ropese krijgsmachten. VVD, CDA enSGP noemen expliciet de belangen vande Nederlands defensie-industrie incombinatie met de gevoelde noodzaakom meer te investeren in de Europesekrijgsmachten en om betrokken te zijnbij de ontwikkeling van hoogwaardigetechnologie. De risico’s van kernwapensworden in de meeste programma’s er-kend, die van dodelijke autonome wa-pens minder (zes partijen noemen dit).Cyberwar en oorlog in de ruimte zijn ge-schetste nieuwe perspectieven. Bij eenaantal partijen leeft het besef dat de re-gels voor wapenexport ontoereikend zijnen onvoldoende worden gecontroleerd.D66 stelt een onafhankelijke Europesewapenexportautoriteit voor. Het woordwapenwedloop komt niet voor in de pro-gramma’s, hoewel in de literatuur daar-tegen wordt gewaarschuwd. Sommigepartijen wijzen aanschaf van groot ge-

vechtsmaterieel onverkort af. Het belangvan conflictpreventie en het bestrijdenvan grondoorzaken van gewapende con-flicten door een beter klimaatbeleid,voedselveiligheid, sociale rechtvaardig-heid en ontwikkelingssamenwerkingworden aangestipt en bij sommigenmeer uitgewerkt. Daar staat scepsis en af-bouw van ontwikkelingssamenwerkingbij sommigen tegenover.

Duurzame vrede kan volgens ons al-leen bereikt door grondoorzaken vanoorlog weg te nemen en door militairede-escalatie. WILPF Nederland deed op8 maart 2020 aan alle verkiezingscom-missies het voorstel om in de nieuwe pro-gramma’s het VN-verdrag tot verbod vankernwapens (TPNW, 2017) en het stre-ven naar een internationaal preventiefverbod van killer robots op te nemen.Ook anderen lobbyden voor deze pun-ten. Wereldwijde controleerbare verdra-gen, bij voorkeur van de VN, zijn volgensons optimale middelen voor vrede en hetbehoud van menselijke waardigheid ende planeet. Daarom zullen wij met ande-ren hiervoor aandacht vragen in eenkrantenadvertentie.

KERNWAPENSOp 22 januari 2021 is het VN-verdrag totverbod van kernwapens (TPNW, 2017)in werking getreden, nadat de vereiste 50lidstaten van de VN het verdrag hadden

geratificeerd. Dit verdrag is een noodza-kelijk vervolg op eerdere verdragen diebeperking en reductie van kernwapensbeogen. Het totaalverbod is gegrond ophumanitaire en morele beginselen, waar-voor Nederland zegt op te komen. In2017 werden de onderhandelingen overdit verdrag afgesloten en zetten de rege-ringen van maar liefst 122 lidstaten vande VN hun handtekening. Nederland ishet enige lid van de NAVO dat – onderminister Koenders – meegedacht heeftbij de onderhandelingen over de tot-standkoming van het verdrag, maar Ne-derland heeft het niet ondertekend. Hetverdrag verbiedt een reeks van kernwa-penactiviteiten, waaronder het ontwik-kelen, testen, produceren en inzetten vankernwapens of het doorgeven of ontvan-gen van kernwapens van andere staten,het toestaan van kernwapens op hungrondgebied en het ondersteunen, aan-moedigen of het bewegen van anderentot het ondernemen van deze verbodenactiviteiten. Ook het dreigen met kern-wapens wordt illegaal. Het verdrag vraagtde landen om juridische, administratieveen andere maatregelen te ontwikkelen,

Overzicht van standpunten overkiller robotsVVD: Zegt niet het braafste jongetje van de klas te willen zijn, maar maakt bij de toepassingvan AI (Kunstmatige Intelligentie) wel het voorbehoud van betekenisvolle menselijkecontrole.PvdA: Streeft naar internationaal verbod op killer robots.GroenLinks: Streeft naar internationaal verbod op autonome wapensystemen.D66: Gebruik van killer robots wordt internationaal in juridische en ethische kadersverboden.CU: Principes van een rechtvaardige oorlog moeten worden hooggehouden, ook bijmogelijk gebruik van autonome wapens.SGP: Nederland neemt het voortouw bij het bepalen van internationaalrechtelijke kadersvoor zinvolle menselijke betrokkenheid bij (dodelijk) wapengeweld door drones ofcyberwapens.CDA, DENK, FvD, SP, PvdD, PVV, 50Plus: Problematiek van killer robots komt nietaan bod.



in verkiezingsprogramma’s

met inbegrip van strafmaatregelen, omdeze verboden activiteiten te voorkomenen te onderdrukken. Volgens de indie-ners van een aangenomen amendementover het verdrag bij D66 betekent onder-tekening van het verdrag niet dat de ver-plichtingen van het NAVO-Verdrag ge-schonden worden en levert het een (ex-tra) bijdrage aan een nucleair-vrije sa-menleving. De NAVO denkt daar andersover en dringt er bij de lidstaten op aanhet verdrag niet te ondertekenen. D66,PvdA, GroenLinks, PvdD, CU, SP enDENK zijn voor ondertekening. DENKvoegt daar een nationaal verbod vankernwapens aan toe. Het belang van we-derzijdse kernontwapening wordt doormeerdere partijen en ook door voorstan-ders van het VN-verdrag onderstreept.

AFSCHRIKKINGSSTRATEGIEIn Volkel liggen Amerikaanse kernwa-pens opgeslagen. Deze zijn verouderd enzullen volgens de plannen vervangenworden door nieuwere wapens. Dit is hetmoment om de oude te laten te verwijde-ren en de komst van nieuwe te voorko-men. De aanwezigheid van deze wapens

vergroot de risico’s op een ongeluk ofaanval. Ze zijn een onderdeel van de af-schrikkingsstrategie van de NAVO. Het isvooral het Amerikaanse bedrijfsleven –het militair industrieel complex – datprofiteert van vernieuwing en vervan-ging van kernwapens. PvdA, PvdD,DENK en SP wijzen expliciet aanwezig-heid van kernwapens op ons grondge-bied af. Het programma van GroenLinkslaat zich hier niet over uit.

Het Intermediate-range Nucleair For-ces Treaty (INF-Verdrag) verbood raket-installaties voor raketten op middellangeafstand en beschermde daarmee Europaen Rusland tegen bommen op elkaarsgrondgebied. De overeenkomst werd in1988 ondertekend door de toenmaligeregeringsleiders Ronald Reagan en Mi-chail Gorbatsjov. De VS en de Sovjet-Unie spraken af geen op land gestatio-neerde raketten meer te bouwen met eenbereik tussen de 500 en 5.500 kilometer.

Bestaande raketinstallaties werdenvernietigd en de twee grootmachtenmochten regelmatig inspecties uitvoerenbij elkaar. Drie decennia lang voelde Eu-ropa zich veiliger dankzij het akkoord.De ontwikkeling en verspreiding van hetSSC-8 een van de grond af lanceerbaarkruisvluchtwapen van Rusland leidde tothet beëindigen van het INF-Verdragdoor Trump. Sindsdien ontwikkelde enmoderniseerde Rusland zijn kernwapen-arsenaal verder. Het Strategic Arms Re-duction Treaty (New START-Verdrag)gaat over het verminderen van de hoe-veelheden kernwapens. Het betreft we-derzijdse ontmanteling tussen de VS enRusland. Na Bidens verkiezing is het ophet nippertje voor vijf jaar verlengd. DePvdA onderstreept het belang van ver-lenging van deze ontwapeningsverdra-gen.

Het antwoord van de NAVO blijft af-schrikking, dialoog en voorkomen vaneen wapenwedloop. De NAVO vraagtechter ten behoeve van afschrikking omversterking van de capaciteiten en eenevenredige bijdrage van alle bondgeno-ten. Om te zorgen voor een ‘fair share’door Nederland verhoogde het kabinetde defensiebegroting eerder structureelmet €1,5 miljard. Men besefte wel dat hetgat tussen de huidige 1,35% van het BBPen het doel van 2% waarschijnlijk te

groot is om in één kabinet te overbrug-gen.

De vervanger van de F-16 die kern-bommen kon vervoeren en werpen is deF-35 (Joint Strike Fighter). Sinds de aan-schaf van de F-35, waarvan de eerste in2020 arriveerde, hebben politieke partij-en aangedrongen op het niet geschiktmaken van het nieuwe vliegtuig voor eennucleaire taak. PvdA, D66 en SP zijn te-gen een nucleaire taak voor de F-35.

KILLER ROBOTSHet jaar 2021 kan een internationaal ver-bod op killer robots dichterbij brengen.In politieke stukken spreekt men van do-delijke autonome wapens of wapensyste-men. Deze wapens, van onderzeeboot,raketinstallaties, bommenwerpers totdrones, kunnen met behulp van artificialintelligence (AI) zonder menselijke con-trole doelwitten kiezen en de aanval in-zetten. Wellicht begint het met interna-tionale afspraken over het gebruik vandodelijke (semi-)autonome wapens opde dit jaar geplande conferentie van deverdragspartijen van de ‘Conventie overbepaalde conventionele wapons’ (CCW)in Genève. De nieuw te kiezen TweedeKamer kan een stempel drukken op hetNederlandse standpunt over killer ro-bots, zowel bij de kabinetsformatie als bijde voorbereiding van genoemde confe-rentie. Op de website van PAX staat deoproep van 30 november 2020 van 150wetenschappers uit de wereld van kunst-matige intelligentie en robotica aan deNederlandse regering om mee te werkenaan een verbod op killer robots omdatverantwoordelijkheid en moraliteit ver-dwijnen.

Een partijprogramma mag volgens onsniet voorbij gaan aan de opdracht voorpolitici om alles te doen om oorlog tevoorkomen en duurzame vrede na testreven. Daarbij hoort de inzet om tevoorkomen dat de wereld verstrikt raaktin een geldverslindende nieuwe wapen-wedloop, massavernietigingswapens ac-cepteert en in de uiterst gevaarlijk ont-wikkeling van autonome wapens inves-teert.

Han Deggeller en Ite van Dijkbeiden actief in WILPF

Foto

: J. Y

ossa

rian



Het advies van de commissiekwam erop neer dat Nederland,met de opdracht in zijn Grond-

wet om de internationale rechtsorde tebevorderen, erg terughoudend diende tezijn om het internationaal geldende ver-bod op oorlogvoering verder op te rek-ken. Als je voor jezelf of voor het Westenruimere mogelijkheden wilt creëren ommilitair in te grijpen, bied je diezelfderuimere mogelijkheden namelijk ookaan anderen (Rusland, China). In ant-woord op de tweede vraag adviseerde decommissie Fijnaut om in plaats van poli-tieke steun uit te spreken, met die bond-genoten te gaan praten over het belangvan geldende VN-normen.

Afgelopen najaar heeft de Tweede Ka-mer schriftelijk met het kabinet over de-ze aanbevelingen gediscussieerd. Hetmerendeel van de politieke partijen – vanVVD tot en met GroenLinks – is name-lijk van mening dat humanitaire inter-ventie onder meer of minder stringentevoorwaarden wel degelijk aanvaardbaarzou moeten zijn. Zo hamerde de VVDerop dat je het opkomen voor mensen-rechten niet afhankelijk kunt maken vanbesluitvorming in de VN-veiligheidsraadwaarin landen die zelf systematisch men-senrechten schenden (Rusland en China)een vetorecht hebben. D66 en Groen-Links wezen erop dat de internationalediscussie over humanitaire interventie al25 jaar loopt en betreurden dat die nogzo weinig concrete en internationaal er-kende criteria had opgeleverd. Daarnaastwees GroenLinks op de reeds bestaandeomwegen binnen het VN-handvest omde VN-Veiligheidsraad te omzeilen.

Het CDA zocht de oplossing niet zo-zeer in creatieve oplossingen om tochvan een VN-mandaat te kunnen spreken,maar wees op het feit dat de Amerikanen

in Afghanistan en Irak hebben ingegre-pen vanuit het oogmerk van zelfverdedi-ging (tegen aanslagen in eigen land). Hetvroeg zich af of Nederland dat voorbeeldniet zou kunnen volgen in plaats van hetspoor van humanitaire interventie teblijven bewandelen, dat ons kennelijkniet verder bracht. Het kabinet voerdeaan dat dit eenzelfde uithollende werkingop het internationaal recht kan hebbenals de creatieve omwegen om het veto inde Veiligheidsraad te omzeilen.

OPMERKELIJKOpmerkelijk is verder dat het CDA alsenige partij vragen stelde bij de (beperk-te) inlichtingenpositie die Nederlandheeft als het gaat om de steun aan doorderden gevoerde oorlogen, en waar-schuwde dat de “morele verontwaardi-ging in het Westen” die aan humanitaireinterventies ten grondslag ligt ook “falseflag-operaties [kan] uitlokken.” Een be-volkingsgroep of oppositionele bewe-ging kan een incident in scene zetten datin het Westen zoveel verontwaardigingwekt dat het tot militair ingrijpen tegende van dat incident beschuldigde rege-ring leidt. De geschiedenis kent hiervantalrijke voorbeelden, zoals het verhaalover Koeweitse baby’s die door Iraaksemilitairen uit hun couveuses zouden zijngehaald en dat in 1990 een breed publiekmobiliseerde voor de Golfoorlog.

Dat uitgerekend het CDA met dezekanttekeningen komt, heeft alles te ma-ken met de oorlog in Syrië, waar het CDAal enige tijd de woordvoerder is van uitSyrië afkomstige christenen, die hetgrootste deel van de door het Westen ver-baal ondersteunde Syrische oppositievereenzelvigt met jihadistische groepe-ringen. Vrijwel gelijktijdig met de discus-sie over het advies van de commissie Fij-naut debatteerde de Tweede Kamer na-melijk ook over dat van de AdviesraadInternationale Vraagstukken (AIV) en deCommissie van Advies inzake Volken-rechtelijke Vraagstukken (CAVV) overhet leveren en financieren van de “niet-letale steun” (letaal=dodelijk) door deNederlandse regering aan die Syrischeoppositie. Die zou volgens onderzoekvan Trouw en Nieuwsuur daadwerkelijkin handen van aan ISIS en Al Qaida geli-eerde groeperingen terecht zijn geko-men. Het was de onderzoekers van StopWapenhandel al opgevallen dat de bui-tenlandwoordvoerder van het CDA eenonverwacht kritische opstelling had inhet jaarlijkse debat over het Nederlandswapenexportbeleid. Ook dat hangt metdit “niet-letale steun”-programma sa-men.

VOLKENRECHTELIJK ADVIESTerwijl de commissie Fijnaut door de re-gering aan het werk was gezet, was het ge-

In het vorige nummer van VredesMagazineheb ik het rapport van de commissie Fijnautbesproken. Op verzoek van de Nederlandseregering had deze commissie zich gebogenover de vraag of de regering zich moestinzetten voor internationale acceptatie vanhumanitaire interventie als mogelijk nieuwerechtsgrond voor oorlogvoering en of ze welpolitieke steun kon uitspreken aan dergelijkeinterventies van NAVO-bondgenoten.

Teke

ning

: Len

Mun

nik

Lessen trekken



zamenlijke advies van de AIV en deCAVV op verzoek van de Tweede Kameropgesteld. Bij het leveren van steun aangewapende oppositionele groeperingenvoer je zelf geen oorlog, maar steun je fei-telijk een niet-statelijke partij in een ge-wapend conflict met een jou niet welge-vallige regering. Een methode die in hetrecente verleden wel vaker is toegepast endie in een internationaal juridisch grijsgebied zit, zo stelden de twee adviescom-missies. Want in feite zijn hier niet de in-ternationaal juridische inperkingen opoorlogvoering van toepassing, maar dieop inmenging in binnenlandse aangele-genheden van een soevereine staat. En ofdat nu wel of niet toelaatbaar is, is vrijdiffuus. Zo veroordeelt Rusland de doorhet Westen geleverde steun aan Syrischeniet-statelijke gewapende groepen ter-wijl het Westen de “niet letale steun”doorRusland aan rebellen in Oost-Oekraïneveroordeelt.

De adviesraden bevelen vervolgensaan om internationaal tot een soort“recht” op het verlenen van dit - soort“niet-letale steun” te komen en daaraanin ieder geval de volgende randvoor-waarden te koppelen:

1. in situaties waarin gestreden wordttegen dictatoriale regimes die door inter-nationale instanties geverifieerde ernsti-ge schendingen van de mensenrechtenhebben begaan; 2. aan gewapende oppo-sitiegroepen die de capaciteit hebben omde burgerbevolking tegen deze schendin-gen te beschermen en dus de controleover een bepaald grondgebied uitoefe-nen; en 3. in de vorm van steun ten be-hoeve van de burgerbevolking, zoals hu-manitaire steun en steun voor het be-waren van de openbare orde, grensbewa-king, en eventueel gevangenenbewaking(denk aan de Koerdische groependie “onze” ISIS-strijders gevangen hou-den! – JS).

ONAFHANKELIJKE BEOORDELINGWel is volgens de commissies hierbij“voorzichtigheid geboden, aangezien hettoelaten van steun aan gewapende groe-pen doorgaans tot conflictescalatie leidt”.Dat betekent dat in de besluitvormingover die steun ook naar de geopolitiekecontext moet worden gekeken, de onder-steunde groepen continu gemonitordmoeten worden en dat rekening gehou-den moet worden met staatsaansprake-lijkheid voor Nederland mocht een ge-steunde groep zich aan schendingen vanhet internationaal recht schuldig maken.

Regering en Kamer hebben zich in-middels ook achter dit advies geschaarden de politieke discussie richtte zichvooral op de consequentie die de rege-ring verbond aan deze adviesaanvraagdoor de Tweede Kamer. Dat was het af-schaffen van de Extern VolkenrechtelijkAdviseur, die naar aanleiding van hetRapport van de Commissie Davids in hetleven was geroepen. Beide adviesorganenkonden die taak ook wel vervullen, zostelde de regering. Een motie van SP enGroenLinks om de adviseur te behoudenhaalde het niet.

Een tweede discussiepunt tussen rege-ring en Kamer was dat de Kamer de tweeadviescommissies eigenlijk opdracht hadgegeven om ook een oordeel te vellenover de steun die de regering aan de Syri-sche rebellen had verleend. Beide advies-organen achtten dat buiten hun compe-tentie en hebben dus alleen in algemenetermen geadviseerd, maar geen uitspraakgedaan over de concrete casus. HetCDA(!) diende vervolgens een motie inom in de vorm van een onderzoek à laCommissie Davids alsnog een uitspraakhierover te krijgen. Was het toen premierBalkenende die zich jarenlang fel tegeneen dergelijk onderzoek verzette, thans ishet premier Rutte die individuele Ka-merleden gebeld zou hebben om vooralniet vóór deze motie te stemmen, wat deargwaan bij de indieners alleen maarheeft doen toenemen. Op 26 januari jl.,anderhalve week na de val van het kabi-net, is de motie aangenomen met alleende SGP tegen.

Illustratief in dit verband is de reactievan het kabinet op één van de punten vande SP bij de Commissie Fijnaut. Gezienhet door deze commissie onderstreeptebelang van de kans op succes van een mi-litair ingrijpen, vroeg de SP hoeveelvoorbeelden van geslaagde militaire in-terventies de minister eigenlijk kende.Het antwoord van het kabinet luidde: bijdit criterium gaat het volgens de com-missie om een inschatting vooraf en nietom een beoordeling achteraf; het is dusniet zinvol om op eerdere successen in tegaan. Zo’n antwoord vraagt eigenlijk omeen motie waarin om een breed, onaf-hankelijk onderzoek wordt gevraagdnaar àlle Nederlandse militaire optre-dens in de afgelopen 25 jaar. In ieder ge-val voordat iemand de grenzen van hetinternationaal recht verder gaat oprek-ken.

Jan Schaake

Wake-up-call

Naast het populisme kan het complot-denken worden genoemd als aspect van

het oproer dat zich onlangs voltrok inWashington. Die twee zijn immers niet geheellos van elkaar te zien. Mijn eerste titel voor dezecolumn was dan ook: “Het complotdenken alsdreiging?” Hoezo, hoor ik iemand zeggen.Denken is toch vrij? Jazeker, zoals we ookmeningen mogen hebben. Maar geldt dat ookvoor kwaadaardige meningen en het uiten vanleugens of het alsmaar wantrouwen zaaien? Alsdit ontaardt in verdachtmakingen of anderen totzondebok maken, wordt een grens overs-chreden, namelijk die van het anderen onrechtaandoen. Zonder bewijs de politieke elitebeschuldigen van diefstal of verkiezingsfraudeop grote schaal, zoals Trump deed, is ietswaarmee anderen onrecht wordt aangedaan. AlsBaudet zich in deze pandemie aansluit bijViruswaan en vanuit die ontkenning vraagtekensbij de coronamaatregelen van het kabinet zet,brengt hij mensen in de war of in gevaar. Als een‘anti-stemming’ wordt gekweekt tegen demedia, de overheid, de medische wetenschap ende rechters, speel je bovendien geweldsgroepenin de kaart. In de VS was er sprake vanvermenging van het populisme en de macht vande staat. Trump positioneerde zichzelf als eensoort populist. Thierry Baudet was niet voor nietseen fan van Trump. De laatste mobiliseerde zelfsvia tweets en Facebook kritische jongeren ‘metlosse handen’ en riep hen op een gegevenmoment op naar het Capitool te gaan en daar deratificering van de voor hem nadeligeverkiezingsuitslag te verhinderen. Nogaldemagogisch jutte hij ze op en werd daarmeeindirect medeverantwoordelijk voor het geweldbij en in het Capitool. Waar het mij nu om gaat,is dat het populisme zichzelf daarmee – en datgeldt ook voor de dreiging van geweld rond deinauguratie van Biden – heeft ontmaskerd.Wat er toen gebeurde is een ‘wake-up-call’ voorde risico’s van het populisme, ook voor ons inNederland. We doen er goed aan onsconstructief-kritisch op te stellen jegens depopulisten binnen en buiten de Kamer. Voortsook positief, open, rechtvaardig of menswaardigen vertrouwenwekkend te zijn, als we in demedia, politiek, medische wetenschap enrechtspraak een rol vervullen.

Hans Feddema(Dr. Hans Feddema is cultureel antropoloog,

voorheen universitair docent aan de VU, historicus,

één van de acht eerste oprichters van GroenLinks en oud-

lid v.d. Staten van Zuid-Holland).

Co

lu

mn

FE

DD

EM

A



President Trump kondigde op 10december op Twitter de deal aanmet een verwijzing naar de erken-

ning van de VS door Marokko in het jaar1777. Om die reden zou het ‘passend’ zijndat de VS de soevereiniteit van Marokkoover de Westelijke Sahara erkennen. Datis om twee redenen buitengewoon op-merkelijk. Ten eerste is het zeer onge-bruikelijk dat een president die demissi-onair is, overgaat tot vergaande politiekebeslissingen als een dergelijke erkenning.Ten tweede staat dit besluit haaks op desteun die de VS recent gaf aan de inzetvan de VN voor een referendum over deWestelijke Sahara. Op 30 oktober jl.steunde de VS nog de aangenomen VN-resolutie 2548 om de VN-missie MI-NURSO die dat referendum moet orga-niseren met een half jaar te verlengen.

De Amerikaanse steun aan Marokkokomt ook ter plaatse op een bijzonderongelukkig moment. Bijna 30 jaar was ereen wapenstilstand tussen Marokko enPolisario, de organisatie die de inwonersvan de Westelijke Sahara vertegenwoor-digt. Die wapenstilstand is recent doorMarokkaans militair optreden verstoord.De VN wil met steun van de VS en de EU

al drie decennia een referendum over detoekomst van de Westelijke Sahara. Om-dat de EU, en ook Nederland, door han-del en import zijn betrokken bij dit con-flict moeten we nu niet wegkijken.

GRONDSTOFFENROOFMarokko greep op 13 november militairin om de blokkade van de handelsroutebij Guerguerat in de bezette WestelijkeSahara naar Mauritanië te ontzetten. DeSahrawi’s, de inwoners van de WestelijkeSahara, accepteren het niet dat Marokkogrondstoffen (fosfaat) en producten (to-maten, vis) uit de Westelijke Sahara ont-vreemdt en wereldwijd verkoopt als“product of Morocco”. Deze handel is instrijd met de Conventie van Genèvewaarin het aan bezettende mogendhedenwordt verboden om grondstoffen uit be-zet gebied te exploiteren. Over de inter-nationaalrechtelijke status van de Weste-

lijke Sahara bestaat geen onduidelijk-heid. Al in 1975 bepaalde de VN dat deWestelijke Sahara een niet-zelfbesturendgebied is en dat er een referendum overde status moet komen. Het Internatio-naal Gerechtshof stelde dat Marokkogeen soevereiniteit over het gebied haden het bevestigde de noodzaak van eenreferendum.

NEDERLANDVorig jaar kwamen er in de Rotterdamsehaven verscheidene scheepsladingen vis-olie rechtstreeks uit de Westelijke Saharaaan. Met die handel financiert Marokkode bezetting van de Westelijke Sahara ge-bruikmakend van Nederlandse fiscalesteun. Die handel wordt via EU-verdra-gen gezien als handel met een land meteen bevoorrechte positie. Dat de Sahra-wi’s zichzelf moeten kunnen uitsprekenover de toekomst van de Westelijke Saha-

Koehandel met de Westelijke SaPresident Trump heeft een deal gemaakt metMarokko dat Israël zal erkennen. Marokkokrijgt in ruil daarvoor 3 miljard dollar aaninvesteringen en Amerikaanse erkenning vande Marokkaanse soevereiniteit over deWestelijke Sahara. Dat is een zeldzame vormvan koehandel die de EU niet zomaar kannegeren.

FONDS VREDES-PROJECTENHEEFT U NODIG!

Nog altijd voeren er mensen actie voor vrede.Zij kunnen uw steun goed gebruiken!Fonds Vredesprojecten steunt kleine radicalevredesacties aan de basis. Help mee.

IBAN NL54 INGB 0004738565t.n.v. Fonds Vredesprojecten



ra is evident. Zij hebben het internatio-naal recht aan hun zijde. Marokko wei-gert echter mee te werken aan een refe-rendum als ook de optie onafhankelijk-heid op tafel ligt. Volgens de VN is eenoplossing voor het conflict urgenter danooit omdat de instabiliteit van de regiotoeneemt, net als de kans op terrorismerichting de EU. Hier dringt zich een ver-gelijking op met buurland Mali dat even-eens gedeeltelijk een vrijhaven is voorterroristen. Bemoeienis met het conflicttussen Marokko en de Westelijke Saharais dus niet alleen een EU-belang, maarzeker ook een Nederlandse zaak.

Harry van Bommel

Harry van Bommel was van 1998 tot2017 Tweede Kamerlid en lid van de

Parlementaire Assemblee van de OVSE ende NAVO.

De 29-jarige Meinte Rin-gia uit Beetgum melddezich op 9 juli 1917 met

600 andere mannen bij hetBeursgebouw in Leeuwarden omingedeeld te worden voor delandstorm. Het was de eerstekeer dat de landstorm werdopgeroepen. De samenstellingvan het Nederlandse leger wasgebaseerd op de militie (gewonedienstplicht), de landweer (heteerste reserveleger) en de lands-torm (het tweede reserveleger).Onder de landstormplicht vielenafgezwaaide dienstplichtigensamen met uitgelote en vrijge-stelde leeftijdsgenoten. De lands-tormplicht gold tot 40 jaar. Demeeste landstormplichtigen had-den een baan en een gezin. Rin-gia, geboren 6 januari 1888, wasin 1908 uitgeloot en werd nu als-nog opgeroepen.

Ringia kwam uit een rood nesten werkte sinds z’n tiende als losarbeider bij een boer. Het verzetwerd hem met de paplepel inge-goten: op 1 mei ga je niet aan hetwerk. Hij kreeg een conflict metde boer. Die wilde loon inhou-den, omdat er in de zak metgeoogste erwten te veel aard-klonten zouden zitten. Ringiaweigerde het geld aan te nemen:een eerlijk loon en anders maarniks. Hij was een aanhanger vanDomela Nieuwenhuis en eenactieve colporteur van “DeVrijheid”, “De Arbeider” en “DeWapens Neder”. Op 19 mei 1910trouwde hij in Menaldumadeelmet Aukje Dijkstra.

Toen zijn naam werd afgeroe-pen, zei hij: “Ik ben burger enhoop dat te blijven.” Maar decommandant dacht daar andersover: “U bent vanaf heden

militair.”“Het is Gods wil dat wijonder dienst gaan,” zei zijn buur-man in de rij. Buiten werd Rin-gia opgewacht door twee mare-chaussees.

Op de kazerne weigerde hijeen uniform aan te trekken.Ringia werd vastgezet achter dewacht. Daar trof hij ook zijnkameraad Murk Bottema, eenactivistische sigarenhandelaaruit Leeuwarden. Ringia kreeg destandaardstraf van vier maan-den. Er was op dat moment geenregeling voor dienstweigeraars.Die kwam pas in november 1917tot stand, nog los van de vraag ofde weigering van Ringia binnende termen zou vallen. Na die viermaanden weigerde Ringiaopnieuw. Een nieuwe straftijdvan zes maanden volgde. Iederedienstweigering werd apartgestraft. Ringia zat zijn straf meteen aantal geestverwanten gro-tendeels in Assen uit.

Toen hij weer vrij was, trokMeinte naar de omgeving vanHaarlem. Hij zat in de ambu-lante groentehandel net als demeer bekende dienstweigeraarHerman Groenendaal. Ze werk-ten samen, maar kregen op deduur zakelijke conflicten.

Willem de HaanStan Meuwese

BEKENDE DIENSTWEIGERAARSvóór de Tweede Wereldoorlog

Meinte Ringia(1888-1988)

ke Sahara

VISHAVENAD DAKLA(WEST-SAHARA),GROTER DANMAROK-KAANSEVISHAVENS



Zo help jede Arabischemillennials

Medio januari jl. verschenen berichten overeen nieuwe protestgolf in Tunesië. Veeljongeren demonstreerden weer over socialeen economische problemen in hun land. Endat juist in Tunesië, het land waar deArabische-Lente tien jaar geleden begon metde zelfverbranding van een straatverkoper.

Deze Lente, een protestbewegingdie over was geslagen naar an-dere Arabische landen, leek in-

middels uitgeblust.Tunesië werd beschouwd als de meest

succesvolle staat met een democratischregime, vrouwvriendelijke wetgeving, enmeer vrijheid dan ooit, maar straatarm.Paul Aarts stelde in een artikel in de vo-rige Vredesmagazine de vraag: “Is deArabische lente mislukt?” Hij zag in dehuidige onrust onder de bevolking in al-le ‘lente’-landen een resultaat van velefactoren. Hij noemt: grote werkloosheid,de pandemie, historische erfenissen,maar ook negatieve uitkomsten van hetArabische-Lenteprotest. De oude elitesrichtten na de omwenteling nieuwe par-tijen op die voortdurend in conflict wa-ren en geen rust of groei konden bren-gen en de corruptie weer lieten groeien.In Tunesië is de bevolking verdeeld:sommigen beweren dat het vóór de re-volutie beter was, anderen geloven dathet land zich zal ontwikkelen en hopenop de terugkeer van jonge goed opgelei-de jonge mensen.

WESTERSE MEDIAHet broeit in meer landen waar de Lenteopgebloeid was en geleidelijk ontstaat erook meer aandacht voor in de westersemedia. De aandacht komt vooral vanjonge bevlogen Europees-Arabischevrouwen en mannen, vaak journalisten,kunstenaars, filmers en politici. Zij roe-pen op om de jonge achtergebleven acti-visten te helpen hun doel alsnog te be-reiken.

Eén van hen is Laila al-Zwaini, eenarabiste/juriste van Iraaks-Nederlandseafkomst, geboren en opgeleid in Neder-land en al jaren actief in allerlei Arabischgerelateerde denktanks en hulporganisa-ties in Arabische landen. Haar advise-rend opiniestuk “Zo help je Arabischemillennials” verscheen in september2020 in NRC en trok onze aandacht. Eenimpressie.

HULP Al-Zwaini begint haar zeer leesbare opi-niestuk met een aangrijpend verhaalover de strijdbare jonge vrouw Rihamdie in 2018 tijdens massale vrouwen-marsen in Irak protesteerde tegen deplaatselijke corruptie in Basra. Zij sti-muleerde vrouwen om weerbaarder teworden en meer zelfvertrouwen te krij-gen. Haar acties kostte haar twee jaar la-ter het leven. Ze werd door gemaskerdemannen op straat vermoord.

Volgens Al-Zwaini is Riham een voor-beeld van de miljoenen Arabische jonge-ren in het Midden-Oosten en daarbui-ten die elkaar sinds 2011 inspireren omaan straatprotesten mee te doen. Zij zijnspontane en hoopvolle jongeren, die aaneen betere toekomst willen bouwen. Zezijn dan ook geduchte tegenstanders vande nieuwe repressieve regimes in hunland. Miljoenen helpen elkaar en zich-zelf overeind in de burgeropstanden te-gen de heersende dictatuur vol corrup-tie, sektarisme, extremisme, geweld enstraffeloosheid.

Maar ook tegen hun eigen taboes. Eris toch niets te verliezen. “Zij strijdenvoor een nieuwe vorm van democratie,voor hun unieke identiteit en de zelfont-plooiing om te mogen zijn wie ze willenzijn en met wie ze willen zijn, in tegen-stelling tot hun extremistische genera-tiegenoten,” zegt Al-Zwaini.

Zij ziet hier vooral een taak voor hetwesten en met name Europa om hunheersende beleid radicaal te herzien.

Zo is het Europese beleid (MENA ge-noemd) voor deze buurlanden niet openof behulpzaam maar heel terughoudenden weinig invloedrijk. Daarnaast zijn denegatieve effecten van de anti-terroris-mewetgeving een enorme drempel enwerken ze averechts voor deze jongerenom hun doelen te bereiken.

“Om dit tij te keren moet Europa hetbeleid van Security First koppelen aanYouth First . De jongeren van generatie Y,geboren in 1981-1999 en ook wel mil-lennials genoemd, moeten niet als oor-zaak van instabiliteit gezien worden,maar juist als een positieve aanzet vooreen beter leven. Dit kan andere jongerenjuist weghouden van negatieve keuzen.”

Volgens Al-Zwaini bewegen de jaren-lange protesten zich al naar een “civielestaat”, op basis van eigen cultuur, religiesen geschiedenis. In het Arabisch dawlamadaniya genoemd.

MADANIYA!Gedreven door herinneringen en haareerdere onderzoeken vertelt Al-Zwainiover de oorsprong van de na 2011 overalin het Midden Oosten gescandeerdehartenkreet: madaniya!! Het opiniestukverandert dan in een prachtige les incultuur en een boeiend verslag van per-soonlijke belevenissen over pleinen volscanderende jonge mensen waarbij zijzich thuis voelt.

In Soedan herhaalde dit proces zichzeven jaar later in 2018 waar digitale so-ciale netwerken met de diaspora een be-langrijke rol speelden. Nieuwe burger-platformen vormen zich en er ontstaangoed georganiseerde protesten, debat-



centra en cultuurmanifestaties, ook hiermet het leidende woord: madaniya datieder lijkt te verbinden. In Soedan luktehet: een burgerbestuur werd gevormddoor de Madaniya-revolutie.

Maar, vraagt Al-Zwaini zich af, waar-om zet dit niet door?

Ze noemt drie oorzaken. Als eerste hetuiteenvallen van het sociale contract datburgers hadden met hun leiders, met alsgevolg economische en sociale ongelijk-heid en corruptie.

Vervolgens de gevoelige verhoudingentussen islam en staat in deze landen. Ditmaakt het Westen terughoudend engeeft extremisten vrij spel.

Als derde argument vindt zij dat dezemadaniya-beweging een antwoord moetformuleren over de verhoudingen tus-sen traditie en verandering. “Burger-schap krijgt pas betekenis als het wordtbegrepen vanuit en verweven is met ei-gen positieve lokale waarden en patro-nen”. Nog steeds is er sprake van tweeparallelle werelden, maar daar verandertal iets. Door ontmoeting en verbonden-heid tegen oude taboes zoals rapper Gutiverwoordt wordt hun zelfbewustzijnversterkt. Er verschijnen hippe cafés metdebatpodia voor alle politieke stromin-gen, kunst en muziek. Dit kan de stu-wende kracht zijn voor een nieuwe bur-gerstaat met waarden uit de eigen tradi-ties.

De plannen voor nieuwe verkiezingenin sommige landen (Irak) zijn een posi-tieve ontwikkeling. Jongeren willen huneigen politieke partij oprichten. Hulp bijdit proces zou mooi zijn, vindt Al-Zwai-ni, waarbij zij zelf denkt aan een rol voor

de betrokken Arabische diaspora zoalszijzelf, om een “madaniya-ambasade” opte richten door Nederlands-Arabische“think-forces”. Een bijzonder idee, eenenorme kans.

REACTIESDeze interessante aanpak van een hulp-plan heeft vele Nederlanders geïnspi-reerd tot kritiek of vragen om nadere in-formatie.

Het opinieartikel leverde veel positie-ve maar ook gereserveerde reacties op.Deze variëren van:

“goed idee om de Arab/moslim dia-spora (eindelijk) tot actie op te roepen”;

“worden beschavingsbemoeienissenwel gewaardeerd?”;

“goed verhaal, de waarden van de ‘mi-dan’ inzake plaats en functie van gods-dienst wijken af van het westen. De‘thinkforces’ zullen moeite hebben om de‘hearts and minds’ van het westen tewinnen” en:

“Hier kan niemand tegen zijn, steunmoet discreet zijn, maar hoe om te gaanmet de sharia?”;

“Al-Zwaini heeft lef, dit project trektterroristen aan!”;

“een oproep om verstand te gebruikenin plaats van wapens is prima. Het zalups en downs leveren. Mochten dedowns zo hevig zijn, mag het westen nietingrijpen om een beter gevoel te krijgen!Het kan nog jaren duren, maar geweldkan niets voorgoed tegenhouden”.

En de antwoorden van Al-Zwaini zelf:“op het internet is alles te vinden, een

venster naar de wereld, geeft info over

eigen taboes, maar kan helpen bij orga-niseren. Een echt gevaar schuilt in deonzichtbare wapenindustrie”.

“Als buitenstaanders hebben we nietste zeggen over de inrichting van hunstaat, maar het uiteindelijk doel van dejongeren ligt bij onze idealen, de wegen middelen zullen anders zijn.Thinkforces moeten proberen alle kennisin te zetten voor een beter buitenlandbe-leid.”

“Migranten blijven komen, terroris-ten hergroeperen zich, non-state gewa-pende milities rukken op.” De jongerenwaar zij over schrijft, willen niet naar hetwesten, ze willen een thuisland makenvan hun land.

Ze hoopt op twitter gevolgd te wordenen geïnteresseerden raadt ze aan socialmedia platformen te volgen. Tijd is ookeen schone zaak.

Naast de vele initiatieven zoals bovenbeschreven is er volgens kenners een lo-catie waar de Arabische oppositie in bal-lingschap vertoeft, gevlucht na geweld,en weer klaar en actief is om door repor-tages via kranten en tv invloed uit te oe-fenen. Istanbul in Turkije is de plaatswaar velen wachten tot het tij keert.

Al-Zwaini is dankbaar voor de aan-dacht voor haar plan waaraan ze al lan-gere tijd werkt, er zijn mensen die meewillen doen en liever vandaag dan mor-gen willen beginnen. Hopelijk vinden zijelkaar en anderen op weg naar een vre-dige toekomst.

Laila al-Zwaini Anke Polak

MADANIYA!ALGIERS,MAART 2020


In het Amazonegebied

in het noordoosten van Equador

wint Chevron-Texaco olie

en verliest het regenwoud.

Na kritiek op de vervuiling

is gepoogd deze aan het oog

te onttrekken.

Maar wie verder kijkt

dan ooghoogte

– omlaag en omhoog –

ziet de vervuiling.

Vervuiling toedekken

18 VREDESMAGAZINE nr. 2


Tekst: Jan Schaake

Foto’s: Federico Tovoli



VD AMOKLauwerecht 55, 3515 GN Utrecht030 8901341, www.vdamok.nl

VD AMOK is de voortzetting van de samenwerking tussen deVereniging Dienstweigeraars (VD) en het AntimilitaristiesOnderzoekskollektief (AMOK). We doen onderzoek op het gebiedvan oorlog en vrede en leveren zo een bijdrage tot een radicalevredesbeweging in de vorm van berichtgeving en analyses. VoorVredesMagazine maken wij de onderzoeksdossiers. Giften terondersteuning van ons documentatiecentrum en kantoor (waarook Vredesmagazine wordt gemaakt) zijn welkom op NL28INGB0005 5676 07 t.n.v. VD AMOK Utrecht. Twitter: @keesamok sindsvijf jaar vrijwel dagelijks tweets over kernwapens, wapenhandel enmilitaire interventies. Blog: troepenbewegingen.blogspot.nl –enkele malen per week berichten over militaire bases,troepenverplaatsing, bewapening en geheime diensten.

HAAGS VREDESPLATFORMSecretariaat: Jan Bervoets, Valkenboskade 461,2563 JC Den Haag, tel 070-3922102.e-mail: [email protected]: www.haagsvredesplatform.nl

VREDESBEWEGING PAISVredesbeweging Pais is de Nederlandse takvan War Resisters’ International. Onze wortelsgaan terug tot de Eerste Wereldoorlog.

Vredesbeweging Pais staat voor het ideaal van een wereld zonderoorlog en voor een geweldloze, duurzame en rechtvaardige samen-leving. We zijn daarvoor op vele manieren actief in Nederland envia de WRI in de hele wereld. Wilt u lid worden, ons steunen of zelfmeedoen, kijk dan op: www.vredesbeweging.nl of bel:015-7850137. Twitter: @vredesbeweging.Facebook: facebook.com/vredesbeweging.

STOP DE WAPENWEDLOOPStop de wapenwedloop is van oorsprong een"samenwerkingsverband", ontstaan bij deopkomst van de massabewegingen, zoalstegen de neutronenbom aan het eind van dejaren zeventig jaren en die tegen de plaatsingvan kruisraketten, bijna 30 jaar geleden.

Het vraagstuk van de strijd tegen oorlog heeft vele facetten. Hoeoorlog bestreden moet worden, daarover zullen wel verschillendebenaderingen blijven bestaan. Maar deze strijd moet welplaatsvinden, en daartoe blijft een boven partijen en richtingenuitstijgende vredesbeweging een noodzaak.

WILPF- WOMEN’S INTERNATIONALLEAGUE FOR PEACE AND FREEDOM Laan van Nieuw Oost-Indië 252, 2593 CD,Den Haag tel: 070 3974682 (secretariaat) of0345 615105 (penningmeester),e-mail: [email protected]. website: www.wilpf.nl.

Op de site aankondigingen van online meetings en documentenover: NO-TO-NATO 2030; 20 jaar UNSC resolutie 1325; en killerrobots

HUMANISTISCH VREDESBERAADPostbus 235, 2300 AE Leiden, 06 47139247,e-mail: [email protected]: www.humanistischvredesberaad.nlmet actualiteit rond conflicten.

Doe met ons mee: Zoek de Journalist voor de vrede 2022. Lees, luis-ter, kijk en geef jouw oordeel over Nederlandstalige media. Schrijfons.

Het Vredesmagazine en zijn organisaties

Wilt u het nieuws van en voor devredesbeweging sneller en uitgebreider?Abonneer u dan gratis op onze

e-mailnieuwsbrief VredesNieuws via:www.vredesbeweging.nl/nieuws/aanmelden.php

VredesNieuws

VredesMagazine wordt gratistoegezonden aan leden van hetHVP, Pais en ook aan donateursvan Stop de Wapenwedloop enVD AMOK. Als u Vredes-Magazine regelmatig op uwdeurmat wilt vinden kunt u duslid of donateur worden van eenof meer van deze organisaties.Zie de beschrijvingen op dezepagina. Een abonnementzonder ergens lid of donateurvan te worden is ook mogelijkvia opgave aan:VredesMagazine, Ezelsveldlaan212, 2611 DK Delft [email protected]

Abonneeworden


Dit dossier is een product van VD AMOK. Redactie: Kees Kalkman, Henk van der Keur, Jan Schaake

VD AMOKOnderzoeksdossier

• Verbod op kernwapens van kracht •• Tijd voor een kernwapenvrije zone in Europa •• Het geheim van Soesterberg en St Mawgan •

KERNWAPENS W

EG



AMOK OnderzoeksdossierVD

ternationaal recht. Ofschoon de verlen-ging van Nieuw START een cruciale stapis, is het echter geen ontwapeningsstap.Het is een bestendiging van de huidigeplafonds voor kernarsenalen. Hoe be-langrijk ook, het is slechts een eerste stapop weg naar kernontwapening.

HYPERSONISCHE RAKETTENNa ondertekening van Nieuw START in2010 moesten beide landen zich beper-ken tot het plaatsen van 1.550 strategi-sche kernkoppen, 700 kernraketten enbommenwerpers, en een totaal van 800lanceerinrichtingen voor nucleaire ra-ketten en bommenwerpers (inclusief dereserves). De Verenigde Staten hebbennaar schatting 5.800 kernwapens en Rus-land heeft in totaal 6.375 kernwapens,waaronder de niet-geplaatste kernkop-pen die buiten Nieuw START blijven.Nieuw START beperkt niet het aantalstrategische raketten op land en zee datin reserve wordt gehouden, maar contro-leert ze wel en voorziet in een voortdu-rende informatiestroom over hun loca-ties en inspecties ter plaatse. De in reser-ve gehouden raketten moeten voorzienzijn van ‘unieke identificatiemiddelen’om de bezorgdheid over verborgen ra-ketvoorraden te verminderen.

Beide partijen kwamen in het kadervan het verdrag ook overeen om syste-men te verbieden die zijn ontworpenvoor het ‘snel herladen’ van niet geplaats-te raketten. Het verdrag geeft beide par-

tijen het recht om elkaars arsenalen te in-specteren. De nieuwe hypersonische ra-ketten en wapensystemen die nog in ont-wikkeling zijn, waaronder de Russischenucleair bewapende onderzeeërdrone,vallen echter niet onder het verdrag.Nieuw START verving START I (1991)en SORT (Strategic Offensive Reduc-tions Treaty – 2002), en vervolgde de wegvan deze verdragen om de inzet van stra-tegische kernwapens onder strikte voor-waarden te controleren en te inspecteren(‘monitoring’ en verificatie) en geleide-lijk te verlagen.

Op het huidige kernwapenniveau blij-ven is echter niet genoeg om de wereld tebeschermen tegen de dreiging van eenkernoorlog. Volgens Kingston Reif vande Arms Control Association biedt deverlenging van vijf jaar “de twee partijenveel tijd om gesprekken te voeren overmogelijke vervolgstappen, die waar-schijnlijk ingewikkeld en tijdrovend zul-len zijn.” Democraten die in de directeomgeving van Biden verkeren, suggere-ren dat nucleaire modernisering van denieuwe intercontinentale ballistische ra-ketten (ICBMs) momenteel weinig prio-riteit heeft en dat sommige nieuwe tacti-sche kernwapens wel geschrapt kunnenworden.

De regering Biden kiest kennelijk ookvoor een andere benadering om China tebetrekken bij Nieuw START, waar Beijingzich openlijk tegen heeft gekeerd. Terwijlde kersverse buitenlandminister AntonyBlinken tegenover Rusland en China nogKoude Oorlogsretoriek bezigt – niet zo-veel anders dan de regering Trump –spreken invloedrijke Democraten als Ro-se Gottemoeller andere taal. Gottemoel-ler, tot 2019 vicesecretaris generaal vande NAVO, zegt dat de Chinese strategi-sche nucleaire strijdkrachten (320 kern-wapens) veel te klein zijn om nu bijNieuw START te betrekken. Ze bena-drukt dat het veel tijd en voorbereidendwerk zal vergen om China over te halenmee te doen bij besprekingen over destrategische kernwapenarsenalen.

Henk van der Keur

Op zijn eerste werkdag maaktepresident Joe Biden tijd vrijvoor de verlenging van Nieuw

START (New Strategic Arms ReductionTreaty). De Russische president Poetin enzijn onderminister van buitenlandse za-ken Sergej Ryabkov, die met het team vande regering Trump hierover vruchtelozebesprekingen had gevoerd, begroettendeze stap, evenals de Chinese ministervan Buitenlandse Zaken Wang Yi. Hetverdrag werd vrijwel direct geratificeerddoor de Doema, het Russische parle-ment.

Biden had die goedkeuring van hetparlement niet nodig om het verdrag teverlengen. De verlenging van NieuwSTART voorkomt een hervatting van destrategische kernwapenwedloop, het ver-drag voor een verbod op kernwapens isdaarop bovendien een belangrijke aan-vulling. Rusland en de VS hebben im-mers sinds Nieuw START van kracht is,jaarlijks miljarden uitgegeven aan debouw van nieuwe kernwapensystemen.Dat is nu verboden op grond van het in-

Een zucht van verlichtingVerlenging Nieuw START

Het is een goed begin van de nieuweAmerikaanse regering om het verdragNieuw START met vijf jaar te verlengen.Samen met het van kracht worden vanhet verdrag voor een verbod op kern-wapens is daarmee het grondwerkgeplaveid voor een flinke vooruitgangop het gebied van ontwapening.

DEPRESIDENTEN

VAN DE VSEN RUSLAND

TEKENEN HETNIEUW START

VERDRAG(2010)




De kernkop van de JSF ende nieuwe Tweede Kamer

Met het oog op de verkiezingen voor de TweedeKamer richten we onze blik op de positie vande linkse politieke partijen over de kernwapensop vliegbasis Volkel en de kernwapentaak voorde JSF (zie hierover elders in dit nummer ookhet artikel van de WILPF).

Deze kwestie heeft voor de ko-mende kabinetsperiode meergewicht gekregen, nu de huidige

B61-bommen van de VS op Europesevliegbases, waaronder Volkel, volgensplanning vanaf 2022 worden vernieuwd.In een eerder artikel (VredesMagazinenr. 1, 2020) hebben we bericht dat dehuidige typen van de B61 op Volkel, alle-maal vrijevalbommen, vervangen zullenworden door een geheel nieuw type bom,de B61-12, een kernbom met precisiege-leiding.

Alvorens de verkiezingsprogramma’svan de linkse politieke partijen te bespre-ken, geven we een korte update over dehuidige testfase van de B61-12 met deJSF, en wat op Volkel is gebeurd.

Begin december 2019 vond een gehei-me NAVO-operatie plaats op de Europe-se vliegbases, waaronder Volkel. Er warenveel meer veiligheidsmaatregelen dannormaal op Volkel, meer bewaking enpatrouilles door marechaussee, en Apa-che gevechtshelikopters die rond devliegbasis cirkelden. Volgens het ministe-rie van defensie ging het om een groteoefening. Der Spiegel meldt in april 2020op basis van een uitgelekt rapport dat deoperatie te maken had met de installatievan nieuwe software voor de huidige wa-pensystemen. Volgens het tijdschriftblijkt uit het document dat de Ameri-kaanse luchtmacht de ongeveer twintigB-61-bommen vanaf vliegbasis Büchel inRijnland-Palts met een militair trans-portvliegtuig voor twee dagen naar de VSheeft gevlogen. Daar werd nieuwe soft-ware voor het wapensysteem geïnstal-leerd. Vermoedelijk is dat ook op Volkelgebeurd, en verklaart dat de extra lan-ding van de C-17, een groot Amerikaanstransportvliegtuig, binnen een week.

In mei 2020 onthulde de AmerikaanseNational Security Archives een geheimdocument over de rol van Amerikaansekernwapens en de opslag daarvan opoverzeese bases. Nederland blijkt met en-kele andere bondgenoten te behoren toteen categorie landen die de beoordelingom kernwapens in te zetten, en of dat dieinzet conform NAVO-beleid is, geheel

overlaten aan Washington. Het is opmer-kelijk dat het wettelijke openbaarheids-traject in de VS kennelijk meer onthultover het Nederlandse veiligheidsbeleiddan de regering in Den Haag zelf wenstprijs te geven. Antimilitaristen zullenniet verrast zijn over deze onthulling,maar het is, zoals defensieanalist Ko Co-lijn in een commentaar in het Historisch

AKOESTISCHE TEST VAN DE NIEUWE KERNBOM VOOR JOINT STRIKE FIGHTER


24 VREDESMAGAZINE nr. 2-202124 VREDESMAGAZINE nr. 2-2020

AMOK OnderzoeksdossierVDWeekblad opmerkt, toch schokkend omdaarvan een bevestiging te vinden in een‘top secret’-document uit 1961. Ook eenaanval op de VS zelf, waarmee Nederlandniets te maken zou hebben, zou de Ame-rikanen de bevoegdheid geven om de inVolkel opgeslagen kernbommen te ge-bruiken. Colijn stelt vast dat, nu in Ame-rikaanse documenten eindelijk man enpaard genoemd worden, de Nederlandseregering haar verkrampte geheimhou-ding moet loslaten. Het kan nu immersniemand meer ontgaan dat Nederlandeen nucleaire vazal is van de VS.

Na eerdere vliegtesten van de B61-12met de JSF (F-35A Lightning II) werdeind augustus 2020 voor het eerst getestop de Tonopah Test Range bij Sandia Na-tional Laboratories in de woestijn vanNevada. Hier vinden de laatste reeksenvliegtesten plaats van de zeven gevechts-toestellen die de B61-12 dragen, waaruitmoet blijken dat de B61-12 volledig com-patibel is met het betreffende toestel, indit geval de JSF. Volgens een woordvoer-der van Sandia was de eerste test naarverwachting verlopen. Het wapen werdop 3 kilometer hoogte boven de schie-trange afgeworpen. Het is voor het eerstdat dit gebeurt door een vliegtuig meteen intern bommenruim tijdens eenvlucht sneller dan het geluid. De eerstevliegtesten begonnen in 2019, en de ver-wachting is dat deze laatste serie vliegtes-ten in januari 2023 wordt afgerond. Deintegratie van de B61-12 met de F-16 isinmiddels voltooid.

In oktober 2020 hield de NAVO, ondermeer vanaf Volkel, haar jaarlijkse kern-wapenoefening, Steadfast Noon. Hetging om het uitvoeren van vluchten vooreen eventuele nucleaire inzet. Het is voorhet eerst dat de NAVO de aard van eendergelijke oefening bekendmaakt. Minis-ter van defensie Ank Bijleveld-Schoutengaf in de media zelfs impliciet te kennendat er kernbommen liggen op Volkel. Datzou passen in het streven van Nederlandnaar meer transparantie, maar de eerde-re Amerikaanse onthulling dat jaar overhet NAVO-kernwapenbeleid laat zien datdie transparantie maar betrekkelijk is.

De critici waarschuwen dat door deverbeteringen en de mogelijkheden diede B61-12 biedt, de Amerikaanse rege-ring makkelijker naar dit wapen zal grij-pen, waardoor de kans op een kernoor-log wordt vergroot. De vervanging vande oude varianten van de B61 bommendoor de nieuwe B61-12 geeft Nederland

een uitgelezen kans om een serieuze stapte zetten voor nucleaire ontwapening. DeNederlandse regering zou daarom moe-ten voorkomen dat de nieuwe kernbom-men naar Nederland komen.

De SP, de PvdA, D66 en DENK schep-pen hierover duidelijkheid in hun verkie-zingsprogramma’s. Zo verklaart de SP:“Alle bestaande Amerikaanse kernwa-pens op Nederlands grondgebied sturenwe weer terug.”[..] “De JSF-vloot breidenwe niet uit. Nederlandse JSF-vliegtuigenkrijgen geen nieuwe kernwapentaak.” Ende PvdA meldt: “Nederland slaat geenkernwapens op. De F-35 heeft geen nu-cleaire capaciteit.” GroenLinks en Partijvan de Dieren daarentegen melden inhun verkiezingsprogramma’s helemaalniets over de Amerikaanse kernwapensop Volkel en de kernwapentaak van deJSF. Vooral voor GroenLinks is dat nogalomineus. Het is, zacht uitgedrukt, verba-zingwekkend dat daar geen amendementover is ingediend.

In hun recente defensiestrategienotaDe humanitaire krijgsmacht wordt er welmelding van gemaakt: “Nucleaire oor-logvoering is qua destructief potentieelop het moment de grootste militairedreiging voor de wereld en zal dat ook

komende decennia blijven. Nederlandspeelt een rol op dit terrein; het heeft vanhet NAVO-bondgenootschap een kern-wapentaak gekregen. Hiervoor zijn kern-bommen gestationeerd op vliegbasis Vol-kel, die op basis van een unanieme beslis-sing van de NAVO door Nederlandsestraaljagers kunnen worden afgewor-pen.” De partij laat het dus bij de niets-zeggende constatering dat er voorlopignog wel kernwapens in Nederland zullenzijn. Dat is echt voorsorteren op een re-geringspositie.

De ervaring met PvdA-defensie-woordvoerder Angelien Eijsink leert datde nuance tussen voor een verbod opkernwapens zijn en wel of geen kernwa-pentaak voor de JSF niet onbelangrijk is.In april 2016 tijdens het Grote Defensie-debat van Elsevier liet ze zich ontvallenniet langer tegen de kernwapentaak vande JSF te zijn. De vraag rijst hoe rekbaarhet standpunt van GroenLinks zal zijn bijdeelname aan een regeringscoalitie.

Henk van der Keur

Geraadpleegd: Bas Kromhout, ‘Nederland is een

nucleaire vazalstaat’ (Interview met Ko Colijn).

Historisch Weekblad, 2 juni 2020




militaire bondgenootschappen – de NA-VO en het Warschaupact – om in dezerichting te bewegen. Wordt het aan devooravond van de dertigste verjaardagvan het uiteenvallen van de Sovjet-Unieen daarna het Warschaupact en gezien deaanstaande inwerkingtreding van hetVerdrag inzake het Verbod op Kernwa-pens (Treaty on the Prohibition of Nu-clear Weapons, TPNW) geen tijd dit ini-tiatief weer op te pakken en geleidelijkvan heel Europa, dat de meest genuclea-riseerde zone in de wereld was, een ge-bied van stabiliteit en vrede te maken?

HISTORISCH OVERZICHTIn 1956, toen de Verenigde Staten, hetVerenigd Koninkrijk en de Sovjet-Uniede enige staten waren die kernwapens be-zaten, stelde laatstgenoemde voor, deplaatsing van kernwapens op Europesegrond in iedere vorm uit te bannen. VoorMoskou was de vrees voor Duitse herbe-wapening het belangrijkste, en haar stre-ven strategisch op gelijk niveau te komenmet de Verenigde Staten, die hun kern-wapenplannen samen met de NAVO wil-den uitwerken.In 1957 wilde het Rapackiplan, uitgedra-gen door de Poolse minister van Buiten-landse Zaken, kernwapens uitbannen uitCentraal-Europa (West- en Oost-Duits-land, Tsjechoslowakije en Polen). De Ver-enigde Staten en de NAVO, bevreesd vooreen overmacht aan conventionele wa-pens in het voordeel van de Sovjet-Unie,verzetten zich ertegen.

In hetzelfde jaar lanceerde Roemeniëhet Balkan Initiatief voor een kernwa-penvrije zone met aan de socialistischezijde Albanië, Bulgarije, Roemenië enJoegoslavië en aan NAVO-zijde Grieken-land en Turkije. Beide laatstgenoemdelanden weigerden de Amerikaanseatoomparaplu op te geven.

In 1963 stelde Finland de Scandinavi-sche landen (Denemarken, Finland, IJs-land, Noorwegen en Zweden) een kern-wapenvrije zone voor, waarop de Sovjet-Unie haar Mediterrane Initiatief lanceer-de om kernwapens te verbieden in de

meeste landen rondom de MiddellandseZee. De Verenigde Staten wezen beideinitiatieven af.

In 1969, na de ondertekening van hetNon-Proliferatie Verdrag (NPV), breiddede Sovjet-Unie het Balkan Initiatief uitnaar de landen langs de Adriatische Zee.De NAVO-lidstaten verwierpen dat enbeschuldigden de Sovjet-Unie ervan deafschrikking tegen haar agressieve plan-nen te willen voorkomen.

In 1982 stelde de voormalige Zweedseminister-president Olaf Palme een nieu-we versie van het Rapacki Plan voor Cen-traal Europa voor, bestaande uit een cor-ridor van de Baltische Zee tot de Balkandie gevrijwaard zou worden van allekernwapens met een bereik van meer dan1.000 km.

De belangrijkste redenen waarom dezeinitiatieven mislukt zijn, zijn duidelijk:het beleid van de blokken en de nucleaireafschrikkingsstrategie van de VerenigdeStaten en de NAVO gericht op het uit-schakelen van de conventionele over-macht van de Sovjet-Unie en het War-schaupact. De Koude Oorlog verhinder-de echter niet dat beide supermachten af-spraken maakten over de verwijderingvan bepaalde kernwapens uit Europa,vooral bij het INF-verdrag (over rakettenvoor de middellange afstand) van 1987,dat leidde tot de vernietiging van zo’n2.700 van zulke raketten.

NA DE KOUDE OORLOGAan het eind van de Koude Oorlog ver-bood het START I verdrag uit 1991 plaat-sing van strategische nucleaire aanvals-wapens, zoals in dat verdrag gedefini-eerd, buiten het grondgebied van beidestaten, dus ook in Europa. In hetzelfdejaar kwamen de Verenigde Staten en Rus-land in de ‘Presidentiële Kernwapen Ini-tiatieven’ (PNI’s) overeen hun tactischekernwapens uit de gebieden waar ze (inEuropa) gestationeerd waren terug tetrekken en deze te vernietigen of op cen-traal gelegen locaties op te slaan. Het Lis-sabon Protocol van mei 1992 garandeer-de de terugtrekking van alle Sovjet-Rus-

Een kernwapenvrije zonein Europa: waarom nu?

Latijns-Amerika en het CaribischGebied (Verdrag van Tlatelolco, ge-tekend in 1967, in werking getre-

den in 2002),– de Zuidelijke Stille Oceaan (Verdrag

van Rarotonga, getekend in 1985, in wer-king getreden in 1986),

– Zuidoost-Azië (Verdrag van Bang-kok, getekend in 1995, in werking getre-den in 1997),

– Afrika (Verdrag van Pelindaba, gete-kend in 1996, in werking getreden in2009),

– Centraal-Azië (Verdrag van Semipa-latinsk, getekend in 2006, in werking ge-treden in 2009).

In de meeste gevallen hebben de kern-wapenmachten zichzelf in protocollenverplicht deze zones te eerbiedigen en erhun kernwapens niet te stationeren of tegebruiken. Daarnaast zijn Antarctica, hetheelal met inbegrip van de maan en an-

dere hemellichamen, en de bodem vande zeeën vrij van de inzet van kernwa-pens op grond van andere verdragen.

Het idee een dergelijke zone in Europain te stellen gaat terug tot het begin vande Koude Oorlog, maar heeft nooit hetlicht gezien door de weigering van beide

Het doen herleven van een

kernwapenvrije zone in Europa

biedt verschillende voordelen en

kan diverse staten bewegen zich

er bij aan te sluiten.

Sinds 1967 hebben vijf regio’s in de wereldzichzelf op basis van een verdrag kernwapen-vrij verklaard:



AMOK OnderzoeksdossierVDder het TPNW verstrekkender en omvat-ten, in het bijzonder, een verbod opplaatsing van kernwapens op hun grond-gebied en een verbod op samenwerkingmet enige staat bij de productie van kern-wapens.

De kernwapenlanden en hun bondge-noten die rekenen op ‘uitgebreide af-schrikking’ oftewel de kernwapenpara-plu, verzetten zich, weinig verrassend, te-gen het TPNW omdat dat zal leiden tothet buiten de wet stellen van kernwa-pens. Het lijkt er niet op dat deze toe-stand in de nabije toekomst zal verande-ren.

Het doen herleven van een kernwa-penvrije zone in Europa biedt verschil-lende voordelen en kan diverse staten be-wegen zich er bij aan te sluiten, afhanke-lijk van hoe de verplichtingen in zo’n toe-komstig verdrag geformuleerd worden:

Met uitzondering van de landen in Eu-ropa die over kernwapens beschikken(Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk enRusland), die deze zouden moeten af-zweren om in een kernwapenvrije zonedeel te kunnen nemen, kunnen alle Euro-pese landen de verplichting aanvaardengeen kernwapens te bezitten of te doenplaatsen. Hiervan zijn verder alleen devijf NAVO-lidstaten (Duitsland, België,Italië, Nederland en Turkije) waar nuAmerikaanse tactische kernwapens ge-stationeerd zijn uitgezonderd. In ver-schillende van deze laatste staten wordtgesproken over de voortzetting van denucleaire samenwerking, de lanceringvan een kernwapenvrije zone zou dezegesprekken ten gunste van het terugtrek-ken van de Amerikaanse kernwapenskunnen beïnvloeden en daarmee de on-derhandelingen met Rusland over deverwijdering van alle tactische kernwa-pens van Europees grondgebied. Hethandhaven van deze wapens in de arse-nalen van beide landen draagt immers bijaan een verlaging van de drempel om zete gebruiken in een kernoorlog, waarvande belangrijkste doelen en slachtofferszich in Europa zullen bevinden.

Op een vergelijkbare manier zal eenvan de resultaten van een initiatief vooreen kernwapenvrije zone met een breeddraagvlak in Europa zijn het uitsluitenvan de inzet van nieuwe kernwapens vanhet type dat door het niet meer bestaan-de INF Verdrag verboden werd. Dit zalRusland waarschijnlijk geruststellen enonderhandelingen stimuleren over eennieuwe overeenkomst rond dit thema,

die zelfstandig is of in het kader komt vaneen opvolger van het Nieuwe START Ver-drag.

Kernwapenvrije zones worden erkenden bevorderd door het Non-ProliferatieVerdrag (Artikel VII) en door het Actie-plan van de Herzieningsconferentie voorhet Non-Proliferatie Verdrag uit 2010(Actiepunt 9), dat uitspreekt dat “hetvestigen van nieuwe kernwapenvrije zo-nes, waar van toepassing, op basis van af-spraken die in vrijheid door landen ineen regio zijn gemaakt […] wordt gesti-muleerd.”Herbevestiging van deze recht-matigheid kan landen helpen die nogaarzelen tot het TPNW toe te treden.

NAVO-lidstaten (de Baltische staten,Polen) en niet-NAVO-lidstaten (Oekraï-ne, Georgië) die een Russische aanvalvrezen, moeten het in hun belang vindendeel uit te maken van een kernwapenvrijezone die, net als de bestaande zones, kanprofiteren van wettelijke niet-aanvalsga-ranties met kernwapens door de atoom-machten (‘negatieve veiligheidsgaran-ties’)

Voorbeelden van kernwapenvrije zo-nes in andere regio’s of andere onder-handelingen (anti-persoonsmijnen,TPNW) laten de diversiteit en flexibiliteitzien van mogelijke verdragskaders:NGO-campagnes, conferenties van geïn-teresseerde staten, onderhandelingenover een verdrag.

Om de regeringen van de landen tepeilen die het meest waarschijnlijk eeninitiatief voor een kernwapenvrije zonein Europa zullen willen lanceren of steu-nen (de Europese staten die zijn aange-sloten bij het TPNW en landen die zulkeinitiatieven in het verleden gelanceerdhebben: Wit-Rusland, Roemenië, Fin-land en Zweden), moeten zodra hetTPNW in werking treedt (21 januari2021), in overleg met NGO’s in deze lan-den op elkaar afgestemde acties gestartworden.

Marc FinaudVertaald door Tjark Reininga

Marc Finaud is een Franse ex-diplomaat die als

expert op het gebied van non-proliferatie

verbonden is aan het Geneva Centre for Security

Policy.

Het Engelse origineel van dit artikel is

verschenen in END Info nr. 21, december 2020.

Daar is ook het notenapparaat te vinden.

https://tinyurl.com/slh37lj5

sische kernwapens uit Wit-Rusland, Ka-zakhstan en Oekraïne naar Rusland. DeNATO-Russia Founding Act (Basisakte)uit 1997 sloot iedere plaatsing van kern-wapens in de nieuwe NAVO-lidstaten uit.

In 1996 lanceerde Wit-Rusland na detoetreding tot de NAVO van verschillen-de oud-republieken van de Sovjet-Unieen oud-lidstaten van het Warschaupact –na eerdere pogingen in 1990 en 1995 –een nieuw voorstel voor een kernwapen-vrije zone in Centraal- en Oost-Europa.Feitelijk betekende de combinatie vanhet INF-verdrag, START I en de PNI’s datin het gebied dat Wit-Rusland voorsteldegeen kernwapens zouden worden ge-plaatst.

NIEUW VOORSTELDe omstandigheden aan het eind van deKoude Oorlog zijn sindsdien ingrijpendveranderd. Het INF-verdrag is op initia-tief van de Verenigde Staten, gevolgddoor Rusland, in 2019 opgezegd. Hoewelde Verenigde Staten niet heeft aangekon-digd opnieuw kernwapenraketten voorde middellange afstand in Europa in tezetten en Rusland zo’n inzet alleen over-weegt als antwoord op een Amerikaansinitiatief, bestaat er niet langer enige juri-dische verplichting de inzet van zulkewapens in Europa uit te sluiten.

Terwijl Rusland ongeveer 1.870 tacti-sche kernwapens handhaaft, de meesteopgeslagen op een centrale plek op haarEuropese grondgebied, hebben de Ver-enigde Staten rond 150 atoombommenop het grondgebied van NAVO-bondge-noten (Duitsland, België, Italië, Neder-land, Turkije). Geen van deze wapens valtonder het Nieuwe START Verdrag uit2010, dat alleen betrekking heeft op deinzet van strategische aanvalswapens enin februari 2021 afloopt.

Intussen is in 2017 het Verdrag inzakehet Verbod op Kernwapens (TPNW)aangenomen; dit verdrag zal nadat hetdoor 50 staten is geratificeerd op 22 ja-nuari 2021 in werking treden. DiverseEuropese staten hebben dit verdrag in-tussen getekend of geratificeerd (Oosten-rijk, Ierland, Liechtenstein, Malta, SanMarino, de Heilige Stoel), terwijl andere(Cyprus, Moldavië, Zweden, Zwitser-land) de aanvaarding door de VerenigdeNaties hebben gesteund. Hoewel dezestaten al partij waren bij het Non-Prolife-ratie Verdrag en daarom gehouden wa-ren zelf geen kernwapens te verwerven ofte bezitten, zijn hun verplichtingen on-



ingebouwd zou hebben om te kunnencontroleren of het daadwerkelijk uitge-voerd wordt. Echter – mede op adviesvan de IALANA (International Associati-on of Lawyers Against Nuclear Arms) –zijn zowel in de preambule, als in artikel18 van het TPNW duidelijke verificatieinstrumenten opgenomen. Weliswaarniet tot in detail uitgewerkt, maar dat kanook in een later stadium nog.

DEMOCRATIEËN EN DICTATURENAangaande de kritiek dat dit verdrag ge-richt zou zijn tegen democratisch gere-geerde landen – mede ingegeven vanwe-ge het door ICAN mobiliseren van de ci-viele samenleving voor TPNW in veellanden – dient gewezen te worden op hetfeit dat bij peilingen in bijvoorbeeld veelNAVO-landen 70 tot 80% van de bevol-king verklaarde voorstander te zijn vaneen totaal verbod op kernwapens. Ook inNederland hebben oppositiepartijenherhaaldelijk gevraagd waarom het Ka-


Het TPNW-verdrag is een echtsuccesverhaal van de vredesbe-weging: over de vasthoudend-

heid van een brede coalitie van mensen,organisaties, steden en landen – die zichblijven inspannen voor een algeheel enwereldwijd verbod op deze massavernie-tigingswapens. Net als eerder het gevalwas met biologische en chemische wa-pens.

In eerste aanzet werd het verdrag opge-steld door meer dan 120 VN-lidstaten.Vervolgens moesten tenminste 50 landendit verdrag getekend én geratificeerd

hebben om het officieel in werking te la-ten treden. Inmiddels hebben meer dan80 landen het getekend en daarvan ook almeer dan 50 het geratificeerd.

Eerder dit jaar riep de Raad van Kerkenin een “verklaring tegen de nieuwe kern-wapenwedloop” de Nederlandse regeringop om dit verdrag voor een verbod opkernwapens eveneens te ondertekenen.Tegenstanders van het verdrag brengenechter allerlei bezwaren in. Zo zou hetverdrag inhoudelijk zwak zijn, het Ver-drag tegen de Verspreiding van Kernwa-pens (NPT) ondergraven, gericht zijn te-gen democratisch geregeerde landen (bv.VS, VK, Frankrijk), tekortschieten in hetaanspreken van ‘dictatoriale’ landen (bv.China, Rusland, Noord-Korea) en nietop medestanders kunnen rekenen onderde lidstaten van de NAVO.

Wat betreft die zwakte: in inhoudelijkopzicht wordt vaak aangevoerd dat hetTPNW – in tegenstelling tot het NPT –onvoldoende verificatie-instrumenten

Werk in uitvoering

Op 22 januari trad het VN-Verdragvoor een Verbod op Kernwapens(TPNW) in werking. Een historischedag! Dit verdrag kwam tot standdankzij de inzet van de InternationalCoalition to Abolish Nuclear weapons(ICAN) – die daarvoor in 2017 deNobelprijs voor de Vrede kreeg.

Verbod op kernwapens

Car

toon

: Par

esh

Nat

h



AMOK OnderzoeksdossierVDbinet kernwapens in ons – zogeheten de-mocratische – land wil handhaven, on-danks het feit dat de meerderheid voorhet verwijderen daarvan én voor een ver-bod daarop is! Terwijl de regeringsver-klaring stelt dat “Nederland zich zal blij-ven inzetten voor een kernwapenvrijewereld”!

En wat het aanspreken van die ‘dictato-riale’ landen betreft: ja – TPNW eist ui-teraard ook van landen als Rusland, Chi-na en Noord-Korea dat zij volledig afzienvan kernwapens.

Vaak wordt ook gesteld dat het TPNWhet NPT zou ondermijnen. Echter, al-hoewel artikel VI van het NPT de kern-wapenmogendheden ertoe verbindt om– via internationale onderhandelingen –kernwapens af te schaffen, hebben zij datin de vijftig (!) jaar dat dit verdrag bestaatnog nooit gedaan! Tijd om dit dus einde-lijk in praktijk te brengen. Daarom me-nen de meeste commentatoren van hetTPNW juist dat dit verdrag complemen-tair is aan het NPT en artikel VI daarvanjuist versterkt! Zelfs een studie (Zumrechtlichen Verhältnis zwischen Atom-waffenverbotsvertrag und Nichtverbrei-tungsvertrag) van het WetenschappelijkBureau van het Duitse parlement komttot die conclusie. Niet alleen concludeertdeze grondige studie dat het TPNW inhet geheel niet conflicteert met het NPT,maar stelt bovendien dat het juist eenaanvulling is omdat in het TPNW heelconcrete ontwapeningsverplichtingenopgenomen zijn en het “de strategie vande nucleaire afschrikking delegitimeert”.

KERN NAVO-STRATEGIEDe onwil van NAVO lidstaten om hetTPNW te steunen is terug te voeren ophun overtuiging dat ‘nucleaire afschrik-king’ tot de kern van hun defensiestrate-gie behoort. Soms zelfs wel aangeduidwordt als een soort ‘levensverzekering’.Daaraan hechten zij blijkbaar zozeer datzowel de VS – en dus ook Rusland – be-gonnen zijn met een ‘modernisering’ vanhun kernwapenarsenaal. Deze moderni-sering is echter – wellicht niet tegen deletter – maar beslist tegen de geest van hetNPT verdrag!

Vaak wordt ook gesuggereerd dat deNAVO-lidstaten unaniem de nucleairestrategie van de NAVO steunen. En dat de“NAVO-bondgenootschappelijk ver-plichtingen” het steunen van het TPNWonmogelijk zouden maken. Daarbij zijnechter wel wat kritische kanttekeningen

te plaatsen. De woorden nucleaire- ofkernwapens staan nergens in het Noord-Atlantisch Verdrag. Dat verdrag spreektzich helemaal niet uit over welke wapenser ingezet zouden moeten/kunnen wor-den bij de verdediging van het gemeen-schappelijk grondgebied. Dus staat hetlidstaten vrij om op dat vlak eigen keuzeste maken. Zo hebben Denemarken,Noorwegen en Spanje kenbaar gemaaktdat zij geen kernwapens toelaten op hungrondgebied in vredestijd. IJsland en Li-touwen gaan nog een stap verder en heb-ben verklaard dat zij de inzet van kernwa-pens niet toestaan, zelfs niet in conflictsi-tuaties. Dat zijn dus belangrijke ‘barsten’(‘cracks’) in het bondgenootschap. Of –om met een lied van Leonard Cohen tespreken “there are cracks in everything,that’s how the light gets in” – cracks die weals vredesbeweging moeten benutten omook andere NAVO-lidstaten op te roepentot een ‘atomwaffenausstieg’!

In dit verband dient ook de bijzonderepositie van de landen die de VS toestaankernwapens op hun grondgebied te stati-oneren (o.m. Nederland, Duitsland enBelgië) onze aandacht. Omdat deze lan-den het NPT verdrag ondertekenden isdeze praktijk van ‘nuclear sharing’ en‘forward deployment’ al evenzeer strijdig– zo niet met de letter – dan toch met degeest van dat verdrag.

Tenslotte wordt door tegenstandersvan TPNW ook vaak – geringschattend –aangegeven dat ondertekenaars van ditverdrag hoofdzakelijk bestaan uit vele“onbelangrijke en kleine (eiland)staten”en dat er nauwelijks “regionale groot-machten” bij zijn. Wat dat laatste betreftzou ik toch zeker Nigeria en Zuid-Afrikaals zodanig aanmerken. Wat dat eerstebetreft bevinden er zich onder die “kleine(eiland)staten” juist een aantal die zeergeleden hebben onder de kernproevenvan de nucleaire grootmachten (bv. deVS, Frankrijk en het VK)!

De jaarlijkse investeringen in die mo-dernisering van de kernwapens – de mo-dernisering van die ‘levensverzekering’ –belopen zo’n 70 miljard dollar per jaar.En laten nou die 70 miljard dollar per jaarprecies hetzelfde bedrag zijn dat de inter-nationale klimaatconferentie – onlangsgehouden in Den Haag – becijferde alszijnde het jaarlijks benodigde bedrag omontwikkelingslanden te ondersteunen bijde noodzakelijke klimaatmitigatie?

In zekere zin zouden we dus kunnenstellen dat “de levensstijl van de machti-

gen” in rijke landen door hun ‘levensver-zekering’ gecontinueerd wordt ten kostevan die “kleine staten” in met name dezuidelijke wereldhelft, de zogeheten“minder ontwikkelde landen”. Als dieenorme bedragen nu eens vrijgemaaktzouden worden voor andere doelen(“opportunity costs”) en geïnvesteerd inbijvoorbeeld de VN Duurzame Ontwik-kelingsdoelen (SDG’ s), dan zou dit bij-dragen aan een echte en inclusieve le-vensverzekering voor allen in plaats vanalleen die van een kleine groep rijke lan-den. Wat we wereldwijd nodig hebben iseen “economie van het leven” en niet een“economie van de dood” (Wereldraadvan Kerken): een alternatieve, inclusieve,circulaire, groene, delende, duurzame envreedzame wereldeconomie.

VOLKELOnder de leus “de kernwapens de werelduit – te beginnen uit Nederland” gingenhonderdduizenden Nederlanders des-tijds de straat op om te demonstreren inAmsterdam en Den Haag tegen de plaat-sing van kruisraketten op Nederlandsgrondgebied. Maar de kernwapens zijnnog lang niet de wereld en zeker ook nogniet Nederland uit. Ook niet met de in-werkingtreding van het TPNW. Er zijnnog minstens 13.000 kernwapens we-reldwijd; 90% daarvan onder controlevan Rusland en de Verenigde Staten, deoverige 10% van andere kernmachten.

Laten we dus doorgaan met de strijdtegen kernwapens. Kernwapens moetende wereld uit! Daarbij is het TPNW eenbelangrijke stap vooruit! Vooralsnog isdat verdrag alleen bindend voor die VN-lidstaten die het geratificeerd hebben.Maar hun aantal groeit.

Tenslotte: bij één van de demonstratiestegen de VS-kernwapens op de lucht-machtbasis in Volkel stelde ik onlangs datonze strijd tegen (kern)wapens, militaris-me en oorlog eigenlijk ingebed moetworden in een strijd voor een alternatief,inclusief en civiel vredes- en veiligheids-beleid ! Aan het ontwikkelen van zo’nalternatief wordt in verschillende an-dere landen én in Nederland gewerkt.Doe mee en kijk maar eens opwww.samenveilig.earth,www.sicherheitneudenken.de ofwww.rethinkingsecurity.org.uk !

Kees NieuwerthQuaker en vicevoorzitter van de Raad

van Kerken in Nederland.



Nederland en het TPNW


Nederland nam, als enige NA-VO-land, in 2017 wel déél aande onderhandelingen over het

kernwapenverdrag TPNW (als resultaatvan een burgerpetitie – red. VM), maarondertekende niet. Die Nederlandsedeelname was desalniettemin baanbre-kend omdat de NAVO grote druk op delidstaten uitoefende om de onderhande-lingen te boycotten. De Nederlandse re-gering nam in 2017 in haar regerings-verklaring bovendien op dat zij zich,binnen bondgenootschappelijke ver-plichtingen, actief zal blijven inzettenvoor een kernwapenvrije wereld.

Minister Blok stelt echter dat Neder-land het TPNW niet kan ondertekenen.Daarbij beroept hij zich op de ‘NAVO-bondgenootschappelijke verplichtingen’die dit onmogelijk zouden maken. Deminister verwijst naar de strategie-docu-menten van het NAVO-bondgenoot-schap en in het bijzonder naar de uit-spraak dat kernwapens “zolang zij be-staan deel uit zullen maken van de stra-tegie”. Maar nu kernmachten de drem-pel voor inzet van kernwapens lijken teverlagen, vergroot nietsdoen de kans opeen kernoorlog. De opstelling van deNAVO dat het een nucleaire alliantie iszo lang er kernwapens in de wereld zijn,mag dan ook nooit leiden tot een ont-wapeningsimpasse.

Ondertekening van het kernwapen-

verbod zou een goede stap zijn. Zelfs alzou het verdrag in strijd zijn met Neder-landse NAVO-verplichtingen, dan nogkan het kabinet besluiten het verdragwel te ondertekenen, maar nog niet telaten ratificeren.

Dan geef je wel het juiste signaal afaan de internationale gemeenschap enkan Nederland meteen doorpakken ophet moment dat alle obstakels binnen deNAVO voor ratificatie zijn weggenomen.Waarom doen we dat dan niet? Omdatde TPNW gepaard gaat met de verplich-ting af te zien van de productie, de inzeten de medewerking aan de inzet vankernwapens. Het zou inhouden dat Ne-derland concreet de stap zet om de Ver-enigde Staten te vragen hun kernwapensvan Nederlands grondgebied (Volkel) teverwijderen. Het staat NAVO-lidstatenechter vrij om op dat vlak eigen keuzeste maken. De NAVO-lidstaten Denemar-ken, Noorwegen en Spanje hebben alkenbaar gemaakt dat zij in vredestijdgeen kernwapens toelaten op hungrondgebied. Het huisvesten van kern-wapens op ons grondgebied is dus zekergeen ‘bondgenootschappelijke verplich-ting’.

Uit: Hans van Itterson, Het kernwapenverdrag

TPNW, hoe zat het ook weer? Nieuwsbrief NVMP –

Artsen voor Vrede, december 2020 p. 8.

www.nvmp.org/nieuwsbrief-nr-2-2020/

Nu leftonen

De trage voortgang vanhet NPV (Non-Proliferatie-Verdrag) uit

1970 frustreerde burgers in veellanden. Dat was in 2007 deaanleiding voor de oprichtingvan ICAN (International Cam-paign to Abolish Nuclearweapons) waarin honderdenngo’s zijn verenigd. Er ontstondeen uniek bottum-up actieproceswat ertoe geleid heeft dat hetTPNW (Verdrag inzake hetverbod op kernwapens) door deVN is aanvaard. ICAN kreeghiervoor in 2017 de Nobelprijsvoor de Vrede. Het verdrag is eenbelangrijke stap op weg naar deuitbanning van kernwapens,maar voor het zover is, hebbenwe nog een lange weg te gaan. (..)Nederland verkeert nu in deunieke positie dat ze als co-president van de uitgesteldetoetsingsconferentie van hetNPV in augustus 2021 haarinvloed kan laten gelden. LaatNederland de gelijkgestemdegeluiden uit andere landencoördineren en versterken. (..)Het is een grote uitdaging vooronze Nederlandse regering omhet streven naar een kernwapen-vrije wereld meer te laten zijndan een ideologische uitspraak.Laat Nederland het lef hebben tehandelen in de geest van hetTPNW en het NPV en demodernisering van de kern-wapens op Volkel te weigeren.

Uit: Wil Verheyen (bestuurslid NVMP),

Brabants Dagblad 28 januari 2021

Foto

: IC

AN



Geheimen over onze kerntaken in Afgelopen januari publiceerde het NationalSecurity Archive in de VS een reeksdocumenten over de Amerikaanse kernwapensin Nederland met een commentaar van hunmedewerker William Burr en de Nederlandseonderzoeker Cees Wiebes. De onderzoekershebben een knap staaltje werk verricht.Hieronder wordt ingegaan op enkeleresultaten en de huidige stand van zaken rondde controle op de bilaterale Nederlands-Amerikaanse militaire betrekkingen.

In Nederland is Volkel de nucleaire ba-sis voor de Nederlandse luchtmacht,waar Amerikaanse kernwapens zijn

opgeslagen. Maar al sinds de jaren vijftigwas er in Soesterberg ook een basis vande VS-luchtmacht (US Air Force) in Ne-derland. Begin jaren zestig was daar het32ste Tactical Fighter Squadron geves-tigd met onderscheppingsjagers van hettype F-102. Tot de bewapening van dezeF-102s behoorde de AIM-26 Falconlucht-lucht-raket. Dit was het enige ge-leide lucht-luchtwapen van de US AirForce, dat zowel conventioneel als nucle-air geladen kon worden. Het mag op heteerste gezicht vreemd lijken dat een ge-vechtsvliegtuig – bedoeld is om vijande-lijke vliegtuigen te bestrijden – wordt uit-gerust met een kernbom. Maar in het be-gin van de nucleaire NAVO-strategiewerd er vanuit gegaan dat de luchtmachtvan het Warschau Pakt in geval van oor-log in golven bommenwerpers begeleiddoor jachtvliegtuigen op zou treden –min of meer zoals tijdens de Tweede We-reldoorlog. Daarom had het Nederlandseleger ook nucleaire luchtdoelartilleriemet Nike Hercules geleide wapens.

Over Soesterberg hebben altijd ge-ruchten de ronde gedaan dat daar kern-wapens waren opgeslagen, maar de vre-desbeweging kon er nooit de vingers ach-ter krijgen. Een belangrijke onthulling inde documenten van het National Securi-ty Archive is, dat er begin jaren zestigconcrete plannen zijn geweest om ook inSoesterberg een kernwapendepot in terichten voor de daar aanwezige Ameri-kaanse eenheid. Er was een verzoek vande commandant van United State AirForces in Europe (USAFE) van 11 de-cember 1961 aan de Nederlandse lucht-

macht om voorzieningen te treffen voorde opslag van kernwapens op Soester-berg. Bij de documenten in het Neder-landse Nationaal Archief is het antwoordvan de Nederlandse plaatsvervangendluchtmachtcommandant, commodoreThijssen, aangetroffen. Hij zegt dat hij“nu in staat is om te verklaren dat hij inprincipe instemt met de opslag van dewapens op voorwaarde dat er overeen-stemming wordt bereikt over de te tref-fen voorzieningen”. Die moeten wordenvastgelegd in een Technische Overeen-komst tussen USAFE en de Nederlandseluchtmacht “betreffende de ondersteu-ning van kernwapens voor het TacticalFighter Squadron van de USAF dat is ge-stationeerd op het vliegveld Soesterberg.”Een voorstel zit bij die brief. Daarin wor-den de bevoegdheden van de Nederland-se luchtmacht en van de VS omschrevenen de plaats van het kernwapendepot opeen bijgevoegde kaart aangewezen. Dewapens vallen onder het gezag van de USAir Force en worden bewaakt door Ame-rikanen. De wapens zullen worden vrij-gegeven door “de bevoegde autoriteit” en

ingezet “alleen in overeenstemming metde militaire planning van de NAVO en deprocedures die zijn vastgesteld door SA-CEUR”. SACEUR is de opperbevelhebbervan de NAVO in Europa, dit is altijd eenAmerikaanse generaal.

INTERVENTIEGROEPDe overeenkomst bepaalt dat het trans-port van de kernwapens via de luchtplaatsvindt onder verantwoordelijkheidvan de VS, in coördinatie met de Neder-landse luchtmacht. De Nederlandse enAmerikaanse luchtmacht moeten sameneen beveiligingsplan voor de kernwapensopstellen, in het bijzonder voor “het ge-val van subversieve activiteiten, een op-roerige beweging of vergelijkbare nood-situaties”. De Nederlandse luchtmachtzal een snelle interventiegroep paraathouden ter grootte van een infanterie-compagnie met een waarschuwingstijdvan vier uur. Interessant is ook dat wordtbepaald: “Samen met de bevoegde civieleautoriteiten zal de Nederlandse lucht-macht voortdurend het oog houden opde lokale bevolking om de actuele en mo-


Foto

: Fot

o-ar

chie

f Jo

op B

lom



en in de Koude OorlogAMOK OnderzoeksdossierVD

PAASTOCHT TEGEN ATOOMWAPENSVAN AMSTERDAM VIASOESTERBERG NAAR VOLKEL, 1961

gelijke dreiging te kunnen beoordelen,die uitgaat van vijandige inlichtingenac-tiviteiten of subversieve sabotagegroe-pen.”

Het is niet duidelijk of dit niet onder-tekende concept ooit is omgezet in eengeldende overeenkomst. Het NationalSecurity Archive zegt hierover: “Vanwegeredenen die we nog niet kennen bleef hetkennelijk hierbij.” De Volkskrant, die vo-rige maand uitgebreid over de documen-ten publiceerde, gaat een stap verder:“Op oude foto’s van Soesterberg en eengeheime kaart was te zien dat direct naastde alarmhangar voor het F-102-vliegtuigeen munitieopslagplaats was met dubbelhekwerk. ‘Algemeen werd dat gezien alsindicatie voor de opslag van nucleair ma-teriaal’, zegt een militaire bron.”

Lagen er dus toch kernbommen opSoesterberg? De beoordeling door deVolkskrant maakt aannemelijk dat er inelk geval een kernwapendepot was. Ofhet ook gevuld was, is een andere zaak.Het is ook mogelijk dat het een leeg re-servedepot is gebleven. In NAVO-docu-menten uit die tijd wordt vaak nadruk

gelegd op het belang van verspreidingvan wapens en munitie om de luchtope-raties van het Warschau Pakt te bemoei-lijken. Verder dateren de documenten uithet hoogtepunt van de Koude Oorlog(Berlijncrisis, Cubacrisis). Het is moge-lijk dat daarna de urgentie om kernwape-narsenalen verder uit te breiden afnam.Het zou geen uitzondering zijn als nucle-aire plannen van de NAVO in Europa uit-eindelijk niet werden uitgevoerd. Zelfheb ik in de jaren zeventig als dienst-plichtige gewerkt bij de 44ste AfdelingVeldartillerie in ‘t Harde. Bij ons was al-gemeen bekend dat dit 155 mm geschutbestemd was om genucleariseerd te wor-den. Je vindt dat plan ook terug in de do-cumenten. Het is echter uiteindelijknooit gebeurd.Verdere declassificatie vandocumenten is nodig om het definitieveantwoord te vinden over het geheim vanSoesterberg.

Het is tamelijk onbekend dat ook deNederlandse marine ooit een kerntaakhad. De verzameling documenten leverthierover nieuws op. Dit betreft nucleairedieptebommen die konden ingezet wor-den tegen Russische onderzeeërs op deAtlantische Oceaan als het WarschauPakt zou proberen de aanvoer van ver-sterkingen naar Europa te verhinderen.De taak viel onder het Atlantische Com-mando van de NAVO. Aanvankelijk wasde bedoeling dat de kernwapens aanboord zouden komen van Nederlandsenige vliegdekschip, de Karel Doorman.Vanwege de risico’s werd echter beslotende maritieme patrouillevliegtuigen Nep-tune van de Nederlandse marine uit terusten met de dieptebommen. Vanaf1968 werd met de Britten afgekaart datzes Nederlandse Neptunes zouden vlie-gen vanaf het vliegveld in St Mawgan inCornwall. Daar werd ook een SpecialAmmunition Storage Site ingericht, waarde Nederlanders hun kernwapens kon-den ophalen. Er lagen daar ook kernwa-pens voor de Britten en de Amerikanen.Er was wel een klein probleem. De Britseregering had een vetorecht bedongen opinzet van Amerikaanse kernwapens van-

af hun grondgebied. Moest dit nu ookgelden voor de ‘Nederlandse’ dieptebom-men? Uiteindelijk werd besloten dezeook onder de eerdere Btits-Amerikaanseafspraak te brengen, maar daar moestende Britse premier Wilson en de Amer-kaanse president Johnson wel aan te paskomen. Een handgeschreven aanteke-ning op een juridisch document (moge-lijk van premier Wilson himself) zegt:“Dit is onvoldoende. Ik wil sowieso eenveto op de inzet.”

GEHEIMHOUDING BLIJFT TROEFDat er wat betreft de geheimhoudingover de Amerikaans-Nederlandse mili-taire betrekkingen sinds de jaren zestigweinig is veranderd blijkt uit de behan-deling van het ‘Verdrag tussen de rege-ring van het Koninkrijk der Nederlandenen de regering van de Verenigde Statenvan Amerika inzake de totstandkomingvan een raamwerk voor samenwerkingop het gebied van defensieaangelegenhe-den’ in de Tweede Kamer. Tijdens eendoor haar afgedwongen debat deed SP-kamerlid Karabulut met nota bene alleenenige steun van haar VVD-collega Bos-man wanhopige pogingen om de gevol-gen van dit verdrag boven water te krij-gen. Ze stuitte daarbij slechts op een wolkvan wollige argumenten van de kant vanminister van defensie Bijleveld. Karabu-lut: “Het is ook bijzonder, want we beho-ren hiermee tot een selecte groep landenwaarmee dit verdrag wordt gesloten:naast Australië, Canada en het VerenigdKoninkrijk het eerste niet-Angelsaksi-sche land. Wat is het eigenlijk voor ver-drag, als dit zo’n bijzonder verdrag is? Ikben erg benieuwd.” De minister: “Zoals uzult begrijpen, zijn gedetailleerde afspra-ken in dergelijke MoU’s [Memorandumsof Understanding – KK] in beginsel ver-trouwelijk.” De kern van de zaak is datNederland toetreedt tot een selecte groepbondgenoten van de VS met een nieuwjuridisch betekenisvol raamverdrag datleidt tot verplichtingen voor Nederlandvia een reeks uitgewisselde memorandaen technische overeenkomsten, waaroverde minister verder geen informatie wilprijsgeven. Meer onderzoek gewenst!

Kees Kalkman



Kernwapens tegen steden?Steden tegen kernwapens!

Op vrijdag 22 januari jl. werd het VN-verdragvan kracht dat kernwapens verbiedt. Hetverdrag was door voldoende VN-lidstatenondertekend en geratificeerd. Voornamelijkstaten van het zuidelijk halfrond – staten diezelf geen kernwapens bezaten.

In ‘De Strijd voor Vrede’ noemt TomSauer dit verbod dan ook een verdragvan de havenots tegen de haves. De

staten die kernwapens nodig denken tehebben voor hun veiligheid zijn echtertevens de staten waarvan de bevolking inde eerste plaats door die kernwapens be-dreigd wordt.

Om in de (semi)kernwapenstaten, zo-als Nederland, de politiek te laten kante-len en de stem van de door kernwapensbedreigde bevolking luider te laten klin-ken dan die van de nationale veiligheidwelke ermee gediend zou zijn, startte deInternational Campaign for the Aboliti-

on of Nuclear weapons (ICAN) een opdie (stedelijke) bevolking gerichte cam-pagne, het Cities Appeal. In navolgingvan het wereldwijde netwerk van de Bur-gemeesters voor Vrede (dat ook bij ICANis aangesloten) worden gemeenten opge-roepen duidelijk te maken aan de natio-nale overheid dat zij als taak hebben hunbevolking tegen onheil te beschermen,maar die taak op geen enkele manierwaar te kunnen maken in het geval vaneen op hun stad gerichte kernwapenaan-val. Preventie is hier de enige remedie enhet ondertekenen van het VN-kernwa-penverbod de enige manier om dit onheilaf te wenden.

Op 13 november 2019 besloot de ge-meenteraad van Nijmegen, als eerste inNederland, het ICAN Cities Appeal teondertekenen. Haar burgemeester Brulsis niet voor niets voorzitter van het te-genwoordig vaak in het nieuws zijndeoverleg van Veiligheidsregio’s, maar de

stad Nijmegen vertoont natuurlijk altijdnog het grote litteken van het bombarde-ment dat haar in de Tweede Wereldoor-log trof en de Nijmegenaars eraan herin-nert dat in de moderne oorlogvoeringsteden het doelwit zijn. Dat verklaart ookwaarom Rotterdam, Hengelo en Arnhemin 2020 het voorbeeld van Nijmegenvolgden. Ook Groningen heeft het CitiesAppeal inmiddels ondertekend en na-mens de gemeente Amsterdam zette lo-co-burgemeester Rutger Groot Wassinkop de historische datum van 22 januari jl.zijn handtekening. In het Amsterdamsegeval had het Amsterdams Vredesinitia-tief (AVI) in het voorafgaande jaar hand-tekeningen onder de Amsterdamse be-volking opgehaald voor dit initiatief enhad het uitgebreid met een oproep aande gemeente Amsterdam om de grotewapenbedrijven die een officiële vesti-ging in Amsterdam hebben de wacht aante zeggen. Van deze bedrijven bouwtBoeing immers zelfs mee aan de nieuwekernwapens die komend jaar de ‘oude’ opVolkel moeten vervangen.

Met Amsterdam erbij zijn er nu zesNederlandse steden die het Cities Appealondertekend hebben. Vergelijkingen metomliggende landen gaan natuurlijk al-tijd mank, maar dit aantal steekt toch weleen beetje schriel af tegen de 66Belgische en 68 Duitse gemeenten, diehet Cities Appeal volgens de ICAN-web-site inmiddels hebben ondertekend. Ervalt met andere woorden in Nederlandnog wel wat werk te doen. Lobbywerk datzich juist heel goed leent om oplokaal niveau en ook tijdens de corona-pandemie uitgevoerd te worden. In Ne-derland wordt het ICAN Cities Appealgecoördineerd door PAX. Voor meer in-formatie: http://nonukes.nl/citiesappeal

Jan Schaake

Tom Sauer, De strijd voor vrede – En hoe we die kunnen

winnen. Uitgeverij Polis, augustus 2017

Foto

: IC

AN



blijkt in een taal geschreven die erg doetdenken aan de periode van de KoudeOorlog, doordrenkt met vijandbeeldenin een erg bedreigende wereld. Ruslanden China zijn onze vijanden en kernwa-pens beschermen ons.

Overwinning

De gemeente Sevilla maakte de an-nulering bekend van de wapen-

beurs “Electronic Warfare Europe”, diedaar gehouden zou worden. Een grootsucces voor de actievoerders van Stop Fe-rias de Armas. Eerder ging dezelfde beursal niet door in Liverpool.

Locatiedata

Software die verwerkt is in veel appsop mobiele telefoons zorgt ervoor

dat je locatiegegevens terecht komen bijAmerikaanse inlichtingendiensten en hetAmerikaanse leger. Het leger gebruiktdeze gegevens o.a. voor drone-aanvallen.Apple en Google hebben inmiddels dezesoftware verboden.

Het gaat om door X-Mode gemaaktestukjes software die in allerlei apps inge-bouwd kunnen worden. Zo weet het be-drijf waar je bent en het verkoopt die ge-gevens. De software zit o.a. in de MuslimPro-app die 98 miljoen keer gedownloadis. Al deze mensen kunnen dus gevolgdworden.

Een Amerikaanse legerwoordvoerderzei dat er niets mis is met deze praktijk:“Onze toegang tot de software wordt ge-bruikt om Special Operations Forces teondersteunen in hun missies. We houdenons daarbij aan procedures die de priva-cy, mensenrechten en grondwettelijke enrechten van Amerikaanse burgers be-schermen.” Niet-Amerikanen zijn hunleven kennelijk minder zeker.

Mensensmokkelaar

Nieuw onderzoek door ChristianPeacemaker Teams wijst uit dat

bootvluchtelingen in Griekenland het ri-sico lopen op jarenlange gevangenisstraf-fen omdat zij worden aangemerkt alsmensensmokkelaar. Vaak betreft het demensen die in ruil voor korting op deovertocht of onder bedreiging de boot

Drones

Het netwerk World Without Walls -Europe is gestart met een nieuwe

petitie aan EMSA, het Europees agent-schap voor maritieme veiligheid. De pe-titie vraagt het agentschap geen ‘killerdrones’ te leasen van het Israëlische wa-penbedrijf Elbit Systems of andere mili-taire bedrijven en dergelijke drones niette gebruiken om het dodelijke EU-mi-gratiebeleid uit te voeren.

Petitie tekenen: tinyurl.com/5cs62xy3

Arpilleras

Online tentoonstelling van arpille-ras t.g.v. het 100-jarig bestaan van

War Resisters’ International. Arpilleraszijn geappliqueerde wandtapijten dieoorspronkelijk uit Chili komen en sinds-dien door vrouwen over de hele wereldzijn gebruikt om thema’s als oorlog, con-flict, geweldloosheid en protest te ver-kennen. De samenstelster geeft op 25maart een online rondleiding.

Meer info: tinyurl.com/pi7lbg9y

Congres

Het congres van GroenLinks heeft injanuari in meerderheid tegen een

motie gestemd, die waarschuwt voor deomstreden IHRA-definitie van antisemi-tisme. Aanleiding voor de motie was hetstemgedrag van de GroenLinks-fractie inde Tweede Kamer. Die was in het verle-den tegen de IHRA-definitie maar steun-de in december een SGP-motie ervoor.Zelfs Kenneth Stern, de belangrijkste op-steller van de IHRA-definitie, levert fellekritiek op de toepassing ervan. Stern zegtdat de IHRA-definitie als een politiek in-strument fungeert om kritiek op IsraëlsPalestinapolitiek de kop in te drukken.

Duurzame Vrede

In het verkiezingsprogramma vanGroenLinks werd een amendement

van de Werkgroep Duurzame Vrede vandeze partij verwerkt. Daarin wordt toege-voegd dat versterking van niet-militairemiddelen van de Europese Unie ten be-hoeve van conflictpreventie, diplomatieen civiele vredesmissies nodig is. Toch is

de werkgroep allerminst tevreden. Cen-traal uitgangspunt in de door Groen-Links gepubliceerde toekomstvisie voordefensie is namelijk dat “de vrede metwapens bewaakt dient te worden”. Dewerkgroep stelt daar tegenover dat veleonderzoeken en praktijksituaties latenzien dat geweldloze middelen veel effec-tiever zijn dan militaire.

Meer hierover: tinyurl.com/4azb337v

Facebook

Facebook bekijkt momenteel een ver-zoek van Israël om het woord ‘zio-

nist’ op de lijst te zetten van woorden dieduiden op haat zaaien. De BDS-bewe-ging voerde hiertegen, in samenwerkingmet o.a. Jewish Voice for Peace, een actiewaarbij 50.000 handtekeningen werdenopgehaald. Zij beschouwen het Israëli-sche verzoek als een poging om het spre-ken over de bezetting van Palestina moei-lijker te maken.

Teheran

In de Iraanse hoofdstad Teheran staateen vredesmuseum. Het richt zich in

het bijzonder tegen chemische wapens,waar Iran zwaar onder te lijden heeft ge-had, maar ook tegen kernwapens. Bij-zonder is dat alle medewerkers, van di-recteur tot rondleiders, oorlogsslachtof-fers zijn.

Meer info: tinyurl.com/1nus4ocy

Westelijke Sahara

War Resisters’ International heefteen verklaring uitgegeven waarin

zij oproept om het recht op zelfbeschik-king van de bevolking van de WestelijkeSahara te erkennen en een einde te ma-ken aan de plundering van hulpbronnen.Zo kan een vreedzame oplossing van hetnu al 45 jaar durende conflict worden be-reikt. De verkoop van wapens aan Ma-rokko moet worden verboden.

NAVO

Experts stelden in opdracht van de se-cretaris-generaal een belangrijk rap-

port op over de toekomst van de NAVO,“NAVO 2030: United for a new Era”. Het

KORTE BERICHTEN



de strijd tegen de kernwapens, met de na-druk op de juridische strijd, zoals ge-voerd door de Stichting Verbiedt deKruisraketten en het Tribunaal voor deVrede.

Strafhof

Het Internationaal Strafhof heeftrechtsmacht over door Israël bezet

Palestijns gebied. Tot dat oordeel komthet in Den Haag gevestigde hof. Daarmeeis de weg vrij voor een officieel onder-zoek naar Israëlische en Palestijnse oor-logsmisdaden in het gebied.

Klacht

Alle 17-jarigen, jongens en meisjes,krijgen een brief dat ze zijn geregi-

streerd als dienstplichtige. Bij de Recla-mecodecommissie was een klacht inge-diend tegen het bijsluiten van een wer-vingsfolder van defensie. Die klacht is nuafgewezen. De commissie vond de folderwel reclame, maar geen ongeoorloofdedistributiewijze.

Korea WWW

Activisten van de Zuid-Koreaanse or-ganisatie World Without War heb-

ben actie gevoerd op de wapenbeurs DXKorea. De groep kwam de wapenbeursbinnen, gekleed als Magere Heinen entoonden met borden en beelden de im-pact van de wereldwijde wapenhandel.

De actievoerders richtten zich in hetbijzonder op bedrijven die betrokkenzijn bij de oorlog in Jemen, het conflicttussen Azerbeidzjan en Armenië en deschendingen van de mensenrechten inWest-Papoea.

Borden Volkel

Op 22 januari, de dag dat het VNVerdrag dat kernwapens verbiedt

in werking trad, vierden vredesactivistendat bij de vliegbasis Volkel. Ze overhan-digden het verdrag aan de burgemeestervan Uden, waaronder Volkel valt, entrokken toen naar de vliegbasis. Daarplaatsen ze naast de ‘verboden toegang’borden die de kernwapens beschermen,nieuwe borden die waarschuwen datvanaf die dag kernwapens verboden zijn.

en belemmering van militaire operaties.Daarop staat 5 tot 15 jaar gevangenis-straf.

Grensmuren

Het rapport “A Walled World, to-wards a Global Apartheid” toont

aan dat de grensmuur die Trump propa-geerde slechts één van de meer dan zestigmuren is die wereldwijd gebouwd zijn opgrenzen of in bezette gebieden. We levennu, 31 jaar na de Val van de BerlijnseMuur, in een wereld waarin 4,7 miljardmensen wonen in landen met grensmu-ren.

Deze militarisering van grenzen,maakt het gevaarlijker dan ooit om gren-zen over te steken voor mensen die ge-weld en armoede ontvluchten.

Meer info: tinyurl.com/5dbwokha

Apartheid

De prominente Israëlische mensen-rechtenorganisatie B’Tselem om-

schrijft Israël voortaan als een apart-heidsregime. Dat blijkt uit een rapportdat de organisatie publiceerde onder detitel “Een regime van Joodse suprematietussen de rivier de Jordaan en de Middel-landse Zee: Dit is Apartheid”.

Meerderheid

Een ruime meerderheid van de Ne-derlandse bevolking vindt dat Ne-

derland zich moet aansluiten bij het anti-kernwapenverdrag van de Verenigde Na-ties, dat onlangs in werking trad. Ookzijn de meeste Nederlanders tegen Ame-rikaanse atoomwapens op Europeesgrondgebied. Dat blijkt uit een opinie-peiling in opdracht van de InternationalCampaign to Abolish Nuclear Weapons.

De peiling is eind 2020 gehouden on-der 1003 Nederlanders. Bijna 80% van deondervraagden is vóór toetreding tot hetanti-kernwapenverdrag. 68% vindt zelfsdat Nederland leiderschap moet tonendoor als eerste NAVO-land toe te tredentot het verdrag, tegen de wens van de Ver-enigde Staten in.

Juridische strijd

Op initiatief van het Tribunaal voorde Vrede verscheen bij uitgeverij

Thoth het boek “Eens zullen ze ons gelijkgeven”. Het beschrijft de geschiedenis van

bestuurden. In rechtszaken van gemid-deld 27 minuten, zonder afdoende verde-diging of zelfs vertaling, worden gevan-genisstraffen van gemiddeld bijna 50 jaaropgelegd, gecombineerd met boetesrond de 400.000 euro.

Belgische wapens

In oktober 2020 speurden een dertigtalmensen tijdens de eerste onderzoeks-

workshop van IkStopWapenhandel.eunaar Belgische wapens in Jemen. Metsucces. Ze konden bewijzen dat wapensvan FN Herstal en Mecar in 2019 op gro-te schaal gebruikt werden door de Saudi-sche Nationale Garde bij gevechten in hetnoorden van Jemen.

Gush Shalom

De Israëlische vredesorganisatieGush Shalom noemt de, op 11 de-

cember aangekondigde, overeenkomstvan Israël met Marokko: “Een cynischeuitwisseling van de Israëlische bezettingvan de Westelijke Jordaanoever tegen deMarokkaanse bezetting van de WestelijkeSahara.”

Werken met 1325

Het Platform Vrouwen & DuurzameVrede publiceerde de brochure

“Werken met 1325” ter gelegenheid vanhet 20-jarig bestaan van VN Veiligheids-raad Resolutie 1325 en omdat het 25 jaargeleden is dat de vierde VN Wereldvrou-wenconferentie in Beijing plaatsvond.

In de brochure zijn een aantal artikelenopgenomen die de beloftes van Beijingen resolutie 1325 in kaart te brengen.Verder staan er verhalen in uit Jemen, Af-ghanistan en Congo die laten zien hoevrouwen daar werken met 1325. Migran-ten- en vluchtelingenvrouwen in Neder-land komen ook aan het woord over hunprojecten.

Download: tinyurl.com/1qkedpzf

Ruslan Kotsaba

De Oekraïnse vredesorganisatieUkrainian Pacifist Movement ver-

oordeelt de politieke vervolging van dejournalist en pacifist Ruslan Kotsaba. Hijpubliceerde in 2015 een videoblog waar-in werd opgeroepen tot een boycot vande mobilisatie voor het gewapende con-flict in het oosten van Oekraïne. Hijwordt daarom beschuldigd van verraad



Het is niet eerder voorgekomendat in deze rubriek kinderboe-ken zijn besproken. Daartoe

was ook weinig aanleiding, want kinder-boeken die iets goeds te vertellen hebbenover omgaan met conflicten zijn schaars.Alle reden dus om aandacht te bestedenaan de kinderboeken van Nina Koevoets.Die bevatten eigenlijk heel gewone leukeverhaaltjes, zoals je die in boeken voorkinderen van 5 tot 10 jaar verwacht.Voorlezende ouders zullen wellicht nieteens de andere ondertoon bemerken.Echter, waar veel gewone kinderboekenop subtiele wijze bijbrengen dat je met‘gepast’ geweld snel en eenvoudig proble-men oplost, leren deze boeken op evensubtiele wijze dat het anders en beterkan, met geweldloze methoden.

Het eerste boek heet ‘Houd (van) hetbos! zegt Stella’. Stella gaat alleen het bosin. Door een bijensteek wordt ze net zoklein als de bloemen die ze heeft geplukt.Ze kan nu met de planten en dieren pra-

ten. De boom Bertie laat haar kennis ma-ken met het hele bos. Stella overwint haarangst voor spinnen, leert over dromenvan een vlinder en over schoonheid vaneen bloem. Als ze hoort dat het bos zalworden gekapt, is ze boos en verdrietig.Ze praat met de mieren die op weg zijnom het bos te verdedigen en weet zelfsMier Officier ervan te overtuigen dat eengeweldloze aanpak beter is. Stella wil zelfiets doen, want ze houdt van het bos enwil het behouden. Ze besluit iedereendaarbij te betrekken.

Het tweede kinderboek heeft de titel‘De eerste reis’ en gaat over vier kleine vo-geltjes, die met de hele familie voor heteerst de lange reis naar het Zuiden ma-ken. De twee broertjes en twee zusjes be-reiden zich op die reis voor met vliegles-sen. Wanneer ze de ‘grote reis’ gaan ma-ken krijgen de broers ruzie. Want de viervogeltjes zijn heel verschillend. Maaromdat ze samen met hun familie lang opweg moeten zijn, leren ze met deze ver-

SIGNALERINGEN

Twee kinderboekenschillen omgaan. Allebei bevatten deboeken een nawoord, bestemd voor o.a.ouders met aanwijzingen om verder tepraten met kinderen over natuurbe-houd, actievoeren en omgang met con-flicten. Zij zijn rijk geïllustreerd. Hettweede zelfs met bijzonder artistieke te-keningen. Even bladeren in een voor-proefje kan op: tinyurl.com/528kvb8b.De boeken zijn niet in de boekhandelverkrijgbaar, maar wel in de webshop vanhet Museum voor Vrede en Geweldloos-heid. Kijk op www.vredesmuseum.nl/winkel/boeken.php of bel 015-7850137.Ze kosten elk 15 euro plus 3 euro kostenper zending.

Voor volwassenen geeft Nina van cur-sussen in Europa op het gebied van ge-weldloze conflicthantering. Zie hiervoorhet artikel van haar hand elders in ditblad.

Chris Geerse

MUUR-SCHILDERING

IN BELFAST


duizend soldaten

als ge van ze leven in de westhoek passeertdeur regen en noorderwindenkeert omme den tied als g’ alhier passeertden oorlog ga j’ hier were vinden

ja ’t is den oorlog da ’j hier were vindten ’t graf van duizend soldoatenaltied iemands voader altied iemands kindnu doodstille en godverlaten

laat de bom’n nu maar zwieg’nen dat ’t gras niets vertelden de wind moet ’t ook maar nie zing’ndat julder’n dood tot niets hè getelddat woaren al te schrik’lijke dingen

zeg ’t goat al goed der is welvaart in ’t landen de vrede ligt vast in de wettenwe maken wel woapens maar met veel meer verstandmaar just om den oorlog te beletten

en grote raketten atoom in den topwe meugen toch experimenterenwe mikken wel ne keer naar mekaar zijne kopmaar just om ons ’t amuseren

als ge van ze leven in de westhoek passeertdeur regen en noorderwindenkeert omme den tied als g’ alhier passeertden oorlog ga j’ hier were vinden

ja ’t is den oorlog da ’j hier were vindten ’t graf van duizend soldoatenaltijd iemands voader altijd iemands kindduizend en duizend soldoatenduizend en duizend soldoatenduizend en duizend soldoaten

Willem Vermandere

© Willem Vermanderewww.willemvermandere.be


VredesMagazine2-2021 23-06-2021 23:48 Pagina 1 redesredes ...

Documents

Transcript of VredesMagazine2-2021 23-06-2021 23:48 Pagina 1 redesredes ...