Kinderen en jongeren betrokken

in intrafamiliaal geweld

Hilde Genetello

Kind en geweld in het gezin

• Kindermishandeling• Getuige en betrokken in geweld tussen de

ouders• Oudermishandeling

Posities van kinderen in ruzies

Helpen door af te leiden, te sussen, ….

“Als we woorden hebben, kruipt Lowie altijd op mijn schoot, komt zoentjes geven. Daarna gaat hij naar zijn papa, geeft ook daar zoentjes, knuffeltjes, … Het is zo erg dat we soms zo kwaad zijn op elkaar dat we hem wegduwen “ (Over Lowie, 4 jaar)

Het conflict naar zich toe trekken

“ Onze Bram is soms echt een lastig kind. En altijd op de slechtste momenten. Juist als er al spanning is, krijgt hij een ‘toerke’ of begint hij van alles uit te steken. Hij profiteert er echt van dat we wel iets anders aan ons hoofd hebben” (over Bram, 10 jaar)

Afleiden door hulpbehoevend te worden

“ik krijg altijd zo’n buikpijn als ze ruzie hebben, ik moet dan wenen. Ze stoppen dan soms wel om mij te troosten maar soms ook niet, dan zijn ze kwaad omdat ze mekaar de schuld geven van mijn buikpijn. Ik zeg altijd dat ‘t niet van dat is, hoor, ik kan toch ook gewoon buikpijn krijgen ?” (Shana, 8 jaar)

In coalitie gaan met het slachtoffer

• “ik heb dat al gezegd aan papa, dat hij dat niet moet denken dat mama hem bedriegt, ze ziet hem echt graag. Ik zeg het hem veel maar hij vergeet het ook altijd weer” (Frauke, 12 jaar)

• “als ik groot ben, ga ik met je trouwen en dan ga ‘k veel zoentjes geven en nooit boos zijn” (Jasper, 5 jaar, tegen mama na een erge ruzie)

In coalitie gaan met de pleger

• “mama moet maar niet altijd slechte dingen over oma zeggen, hé. Papa zegt dat ze dat niet moet doen, ik zeg dat ze dat niet moet doen, als ze niet luistert, moet ze ‘t maar weten, hé” (Aurélie, 9 jaar)

Kind in de geweldsituatie

Ooggetuige • “papa eeft mama g’smijt en de neus van mama was

allemaal bloed en haar kleed ook allemaal bloed” (Kira, 4 jaar, in gesprek met de juf)

• “mama kijkt zo raar als ze zo kwaad is, zo een beetje als … ‘k weet het niet … en dan slaat ze en trekt aan papa zijn haar en één keer heeft ze een mes gepakt en ging z’hem doodsteken, zei ze, maar z’heeft niet gedaan. Soms zegt ze dat ze haarzelf gaat dooddoen en dan duwt ze het mes op haar buik. Dan moet de dokter komen en die geeft haar een pikuur en dan slaapt ze heel, heel lang en dan is ‘t over” (Kiandra, 10 jaar)

Oorgetuige

“papa zei dat ik naar mijn kamer moest maar ‘k ben op de trap blijven staan, en papa riep hard en ik hoorde een bonk en dan niets en dan weende mama. Ik was zo blij dat ze weende want dan wist ik dat ze niet flauwgevallen of dood was” (Pedro, 10 jaar)

•

Getuige van de gevolgen

Mia vertelt in het vluchthuis dat haar zoontje toen ze spullen ging halen thuis, minutenlang bleef kijken naar de kapotte salontafel. Hij bestudeerde de tafel van alle kanten als om zich een beeld te vormen van wat er mee gebeurd was. Hij stelde geen vragen, maakte geen opmerkingen, hij keek enkel.(over Thomas, 5 jaar)

Tussenkomen

“ik hoorde ze roepen en ruzie maken en ‘k ben naar beneden gelopen. Ik heb mama achteruit geduwd en haar armen vast gehouden, als zij niet eerst slaat, slaat papa ook niet” (Wannes, 11 jaar)

“Als papa veel pintjes gedronken heeft, maakt hij ruzie met mama, maar als ik goed mijn best doe en zachtjes en lief met hem babbel wordt hij soms rustig en wil hij wel met mij TV kijken, soms gaat dat wel …” (Maité, 11 jaar)

Zelf slachtoffer worden

• “ik weet niet meer dat ‘k haar ook een duw gaf, waarom blijft z’ook niet uit mijn buurt als ‘k zo kwaad ben” (over Femke, 6 jaar)

• “hij was woest en ‘k was zo bang, ‘k heb ons Lopje om mijn arm gepakt, ‘k dacht dat dat hem wel zou tegen houden, maar met die speed, die denkt niet juist hé, hij sloeg toch en Lopje viel. Ik had ze nooit mogen op mijn arm pakken, ik had dat nooit mogen doen …” (over Lopje, 3 maanden oud)

Zelf geweld gebruiken • “ja, ‘k heb die geschopt en geslaan. Dat hij tegen

mij vecht, hé, dat is tenminste eerlijker, ik heb meer macht dan mama en ik laat mij niet doen” (Jens, 15 jaar)

• “al dat gezaag aan mijne kop, ik kan nooit eens op mijn gemak playstation spelen, altijd dat zagen over ons pa, of dat ‘k nog voor school moet werken. Ze had dan plots die TV uitgezet, heel mijn missie om zeep, ‘k heb ‘t bakske naar haar hoofd gesmeten. Ze moet maar zo geen trut zijn” (Kevin, 17 jaar)

Schade bij kinderen als gevolg van het geweld

• Kinderen en jongeren die getuige zijn geweest van geweld binnen het gezin vertonen emotionele en gedragsproblemen die qua aard en ernst vergelijkbaar zijn met die van kinderen en jongeren die zelf slachtoffer van mishandeling zijn

Gevolgen bij baby’s• Stil en passief zijn / lusteloosheid• Gespannen lichaam / overalertheid• Niet huilen in angstige situaties• Extreem vaak huilen • Weert contact af• Disharmonische ontwikkeling (vaak met achterstand in sociale

ontwikkeling)• Ontwikkelingsstoornissen• Slaapproblemen• Eetproblemen• Verlatingsangst• Angst voor harde geluiden en stemmen

Gevolgen bij peuters en kleuters• Hechtingsproblemen• Somatische klachten (buikpijn, hoofdpijn, …)• Vertraagde ontwikkeling• Stotteren• Angstig• Sociale problemen door agressief gedrag• Onrustig (soms verkeerdelijk gezien als ADHD)• Weinig zelfvertrouwen• Zichzelf de schuld geven

Gevolgen op lagere schoolleeftijd

• Internaliserende – Angst– Verdriet– Verlegenheid– Negatief zelfbeeld– Bedplassen– Depressie– Laag zelfbeeld– Faalangst– Nervositeit– Laag vertrouwen in volwassenen– Posttraumatische stress (PTSS)– Somatische klachten

• Externaliserende– Agressie– Wreedheid tegenover dieren– Vernielzucht– Opstandigheid / verzet tegen autoriteit– Onrustig, hyperactief gedrag

• Sociaal – Schaamte en daardoor isolement– Tekort aan sociale vaardigheden– Te weinig of te veel empathie– Gering probleemoplossingsvermogen– Bij jongens : gebrek aan respect voor vrouwen

• Op schools vlak– Moeite met concentreren– Onderpresteren of juist overcompenserend goed presteren– schoolweigeren

Gevolgen bij adolescenten

• Internaliserende– Angst– Zelfbeschuldiging– Parentificatie– Negatief zelfbeeld– Emotionele vlakheid– Verlegenheid– Faalangst– Depressie (teruggetrokkenheid en passiviteit)– suïcidaliteit

• Externaliserende– Agressie– Gedragsproblemen– Opstandigheid– Criminaliteit– Alcohol-en drugsgebruik– Symptomen van ADHD of PTST

• Sociaal– Schaamte en isolement– Moeite met vertrouwen– Bij jongens : gebrek aan respect voor vrouwen

• Schools– Schooluitval– Moeite met concentreren– overcompenseren

Beïnvloedende factoren

• Leeftijd van het kind• Ernst van de feiten• Duur van de feiten• De betekenis die het kind geeft aan de feiten• Plicht tot geheimhouding• Weerbaarheid van het kind

Beschermende factoren

• Aanwezigheid van goed zorgende volwassenen• Een goede school• Deelnemen aan goedgeorganiseerde, veilige

jeugdactiviteiten• Goed contact met leeftijdsgenoten• Goede intelligentie• Hulp krijgen en steun ervaren vanuit de dichte

omgeving• Herstel van de veiligheid in het gezin

Als het kind het geweld zelf benoemt

• Neem het kind apart• Beloof geen geheimhouding• Bevraag het geweld• Bevraag de betrokkenheid van het kind• Geef erkenning zonder de ouder als persoon

te beoordelen• Leg uit wat je met de informatie gaat doen

Als je geweld vermoedt• Neem het kind/jongere apart en zeg dat je met hem/haar over iets

ernstigs wil praten.• Vertrek vanuit wat je hoorde en zag • Uit je vermoeden klaar en duidelijk : ik denk daarom dat er bij jou

thuis harde ruzies zijn waarbij pijn gedaan wordt.• Vraag of hij/zij hierover met jou wil praten, benoem je

bezorgdheid.

• Ga verder zoals hierboven beschreven.• Als het kind ontkent, geef aan dat je wel bezorgd blijft en dat hij/zij

steeds bij jou terecht kan als dit nodig is.

Verdere stappen

• “ik wil het niet nog erger maken”• Uitnodigen van het slachtoffer ?• Uitnodigen van de pleger ?• Uitnodigen van beiden ?• 1e doel = stoppen van het geweld• Bespreekbaar maken van het geweld• Gevolgen voor het kind bespreken• Doorverwijzen naar CAW of VK

Veiligheidsplan

• Wanneer is er risico op geweld ?• Wat is escalerend in deze situatie en kan ik

beter niet doen ?• Wat is de-escalerend in deze situatie en kan

helpen om geweld te voorkomen ?• Wanneer is time-out nodig en hoe ga ik die

nemen ?• Voor slachtoffer : wanneer is vluchten nodig

en hoe ga ik dit doen ?