VOORWOORD - Lemniscaat · 2019. 6. 28. · maakte een alfabet. Bij de ‘A’ schreef ik...

V O O R W O O R DHOE HET BEGON…

‘Jean Christophe Boele van Hensbroek, de uitgevervan mijn boeken, belde: “Wil jij een boek overAmsterdam maken?”

“Nee,” zei ik. “Dat doe ik niet: dan moet ik iedersachtertuin gaan tekenen en dat is niet te doen.Mensen kijken of hun achtertuin erin staat, en staatdie erin dan kopen ze het boek. Staat die er niet indan denken ze: dat is een rotboek. Nee, dus.” Op een gegeven moment dacht ik: Amsterdam isniets, maar Nederland is wél heel leuk. Iedereenbegrijpt dat ik dat nooit precies na kan maken, enzo ben ik vrij om dingen bij elkaar te zetten die inhet echt niet bij elkaar staan.

Ik ben mijn idee gaan uitschetsen. Ik dacht nog: datheb ik zo gedaan. Toen de schetsen klaar waren,ben ik bij de uitgever langsgegaan om te vragen ofhet hem wat leek. Maar hij trok een gezicht en zei:“Het is wel erg druk…”

“Jij bent leuk,” zei ik. “Ik heb twaalf prenten omhet hele land in te persen!”

“Jawel, maar ik mis de duinen…”“Ja? Hallo? Waar? Waar moeten die dan nog bij?”“Maak maar het dubbele aantal pagina’s,” zei hij

ten slotte.Ik was er ontzettend blij mee, maar pas toen ik

thuis was, besefte ik dat dat ook twee keer zoveelwerk betekende. Drie jaar heb ik er uiteindelijk overgedaan.

Eerst moest ik het land verkennen. Ik had nog eenfijne oude atlas, die ik helemaal ben gaan lezen.

Ik begon met de bodem. Waar is Nederland vangemaakt? Ik wist daar allemaal niets van, en als ikiets zelf zou verzinnen, zouden er vast mensenkwaad worden en dat moet je niet hebben. Om alleste kunnen tekenen wilde ik het met eigen ogen zien.Dus ging ik op weg. En ik werd steeds fanatieker.

Ik heb eindeloos opgeschreven wat in mijn kopopkwam, maar dat werd een wirwar waar ik zelfgeen touw meer aan vast kon knopen. Dus ikmaakte een alfabet. Bij de ‘A’ schreef ik Afsluitdijken Aardappel, Asperge, Autoracen in Zandvoort, hetkindercircuit van Assen – want het boek is voor kin-

deren. Bij de ‘B’ kwamen de Bolvormige huizen,Bruggen, Beschuit…

Daarna ben ik om me heen gaan vragen. In hetbegin zijn Nederlanders dan een beetje mopperig,maar daarna zeggen ze: “Ja, je moet dit er wel instoppen, dat is heel belangrijk!” Dus dan schreef ikbij de ‘F’ Fierljeppen en bij de ‘G’ Graffiti – ooktypisch Nederlands, om overal op de muren teschrijven.

Langzaam werd het van een vrije chaos een geor-dend geheel. Toen dacht ik: er moet op iederepagina een Nederlands kinderliedje te zien zijn éniets uit de Nederlandse kinderliteratuur, als eerbe-toon aan al mijn kameraden. Omdat ik toch bezigwas, stopte ik er op iedere bladzij ook nog eenbeetje geschiedenis in. De canon van Nederlandbestaat uit vijftig vensters, die vijftig konden er bestnog bij.

Er zitten ook schilderijen in sommige platen ver-werkt. Ik ga heel vaak naar schilderijen kijkenomdat dat zo heerlijk is, en ik wilde de kinderen diedit boek bekijken daar ook een beetje op trakteren;zie je de verwijzingen naar de schilderijen niet, danheb je nergens last van, zie je ze wel dan heb je ernog een pretje bij. En als je zo’n stukje van eenschilderij langs ziet komen, blijft dat misschien in jehoofd hangen en denk je als je op een dag naar hetmuseum gaat: hé, dat heb ik eerder gezien. Kijk,dan ben ik tevreden.’

DE NEDERLANDER‘Door het maken van het boek ben ik Nederlanderssteeds leuker gaan vinden. Als ik nu in Frankrijkben, herken ik ze al van ver. Windjacks, handigeschoenen, goede fietsen, ze hebben zin om tegende wind in te gaan. Ze eten tussen de middag boter-hammen uit een zakje en ze worden snel boos, zehebben snel commentaar – dat vind ik zelf het moei-lijkst.

Nederlanders houden van symmetrie. Kijk bij-voorbeeld naar een Nederlandse erker: aan beidezijden gordijnen die hetzelfde geplooid zijn – datwordt echt uitgemeten – en dan een plant in hetmidden. Het kunnen er ook twee zijn, maar dan

moeten ze wel in spiegelbeeld groeien. Nu is bij-voorbeeld de orchidee in, en die twee orchideeënmoeten exact spiegelen. Als ze niet gelijk zijn, is hettoch minder. En twee houten eenden ernaast.

Wat ik het meest bijzonder aan Nederlandersvind, en dat meen ik echt, is dat ze heel eenvoudigzijn in hun vriendschap. Je kunt komen met een gatin je trui en dan ben je nog steeds welkom. Dat isecht zo: je komt dicht bij de Nederlandse mensen,ze houden je niet op een afstand. Je bent echt wel-kom, je mag ook zo bij ze logeren. Maar ze vindenhet niet fijn als je om zes uur aankomt, want dangaan ze net eten. Dat heb ik wel ontdekt. Terwijlmensen in Frankrijk op zo’n tijdstip zeggen: “Ga zit-ten, dan krijg je een aperitief!”, zeggen Nederlan-ders niets… Toen ik pas in Nederland woonde,kwam ik nog wel eens nietsvermoedend om zes uurbinnen. Ik had geen idee dat ze dan al aan tafelzaten. En het is niet de bedoeling dat je dan vrolijkaanschuift, want dan is er niet genoeg eten. Dat isNederlands. Maar ik heb hier de fijnste vrienden vande wereld. Die zou ik nooit willen inruilen.

En natuurlijk is er Sinterklaas. Dat vind ik zoietsleuks! Sinterklaas is goud. Hij ziet er fantastisch uit,zijn Pieten deugen en er horen prachtige liedjes bij,die nog steeds uit volle borst worden gezongen. Zehebben ook allemaal lekkernijen bij het feestbedacht, die ieder jaar met dezelfde overgave wor-den gemaakt. Het is voor de kleine mensen eengoed feest én voor volwassenen. Ik ken mensen, dieschrijven complete literaire gedichten voor sinter-klaasavond. Andere mensen doen dat niet, maar dieknutselen dan weer de prachtigste surprises. Waarheb je nou zoiets? Nergens. Alleen hier.’

BW - 1000 dingen over Nederland def_Opmaak 1 19-03-13 10:06 Pagina 1

‘De gele ballon vond ik leuk omdat ik eer-der een boek heb gemaakt over een geelballonnetje. En het is snel getekend, dat isook wel eens lekker.’De gele ballon van Charlotte Dematons verscheen in 2003.

‘Een vriend van ons, die gepensioneerd is,heeft een busje uit de jaren 1970. Terwijlik aan dit boek werkte, toerde hij doorNederland en stuurde mij mailtjes: “Weetje wel dat dit of dat…?” Toen dacht ik:Geert-Jan komt erin met zijn busje.’

‘De reiger is een echte Hollandse vogel dieniet verkast. Hij blijft hier overwinteren.’

‘Paul Biegel is een van mijn favorieteschrijvers, dus het zeewaardig bootje deNooitlek van de kleine kapitein staat erinals eerbetoon.’De kleine kapitein werd geschreven doorPaul Biegel (1925-2006) en geïllustreerddoor Carl Hollander (1934-1995). Het ver-scheen voor het eerst in 1970.

‘Een kaboutertje heeft niets met Neder-land te maken, behalve dat je ze vaak inde tuin ziet staan. Voor de lol maakte ikdit kaboutertje, dat iedere keer terug-komt.’

‘Hier hebben we de Kameleon, de boot vande tweeling Hielke en Sietse uit de gelijk-namige kinderboekenklassieker. Ze kun-nen er geweldig mee varen – dus ook overde binnenwateren van Nederland.’Het eerste deel van de serie over Sietse enHielke van schrijver Hotze de Roos (1909-1991) verscheen in 1949 onder de titel Deschippers van de Kameleon, geïllustreerddoor Pol Dom (1885-1970). De Roosschreef in totaal zestig delen, waarvan demeeste werden geïllustreerd door Gerardvan Straaten (1924-2011), die hetberoemde beeld van de tweeling tekende.Sinds de dood van Hotze de Roos verscheennog een aantal nieuwe verhalen over Sietseen Hielke van andere auteurs.

‘Ten slotte is er Zwarte Piet. Voor mijneigen plezier laat ik deze Piet de boot mis-sen in december, en hij heeft zijn topogra-fie niet goed geleerd dus hij kan de wegnaar Spanje maar moeizaam vinden…maar het lukt hem wel.’Zwarte Piet is de helper van Sinterklaas. Hijluistert of kinderen liedjes zingen of stoutzijn, en klimt door de schoorsteen omcadeautjes in hun schoen te stoppen. Hij is‘zwart als roet’ van het klimmen door deschoorstenen. Hij draagt altijd een page-pakje, een grote witte kraag en een mutsmet een veer.

D E T E R U G K E R E N D E E L E M E N T E N

‘Als je tegen een kind zegt: “Kom eens kijken”, dan kijkt hij en zegt: “Ik heb het gezien.” Maar als je door-vraagt: “Heb je dit dan ook gezien? En dat?”, dan kijken kinderen pas echt en heb je hun aandacht.Daarom wilde ik een aantal dingen in iedere plaat laten terugkomen om de aandacht van de kinderenscherper te maken: dingen die niet verkassen, die in Nederland blijven en die echt Hollands zijn.’


DE VERRE Z E E 3

OV E R Z E E S E E X PAN S I E

Omdat Spanje de Republiek derVerenigde Nederlanden verbood

handel te drijven met Spanje enPortugal, voeren verschillendeNederlandse compagnieën zelfnaar Oost-Indië voor specerijen enandere handelswaar.Raadspensionaris Johan vanOldenbarneveldt (1547-1619)besloot de verschillende compag-nieën onder te brengen in één Ver-enigde Oostindische Compagnie,zodat de Republiek zowel militairals economisch sterk stond.

De VOC veroverde Spaanse en Por-tugese havens en forten in deOost en stichtte zelf nieuwe han-delsposten. Uiteindelijk over-heerste de VOC bijna twee eeuwenlang de overzeese handel, vanKaap de Goede Hoop tot Japan.Toen de Fransen in 1799 demacht in de Republiek overna-men, werd de VOC opgeheven. DeVOC was in haar tijd het grootstehandelsbedrijf ter wereld.

‘In de sinterklaastijd eten Neder-landers pepernoten. Iedereenvindt dat heel erg Nederlands,maar ik vond het leuk om te ont-dekken dat ze die lekkernij te

danken hebben aan de VOC. Ik wilde zo’n retourschip in hetboek. Niet als museumschip, datis saai, maar met volle zeilen.’De specifieke smaak van peperno-ten komt van oosterse specerijen:peper, kardemom, anijs, karwij,kaneel, nootmuskaat en kruid -nagel – kostbare kruiden die doorde VOC naar Nederland werdengevaren. In die tijd werd hetwoord ‘peper’ ook wel gebruiktvoor kruiden in het algemeen.

‘Toen ik aan het boek begon, had ik een probleem: Nederland bestaateigenlijk uit twee kleuren, groen en blauw. Groen van het gras, debomen, de natuur, en blauw van het water, de kanalen, de meren, derivieren, de zee... Om afwisseling in kleur te krijgen besloot ik deseizoenen af te wisselen. Daarmee was ik er nog niet, want zee blijft ermin of meer hetzelfde uitzien. Maar opeens wist ik het: dag en nacht.Als ik daar nou ook mee speelde, kon ik de zee bij dag en bij nachtafbeelden, dat zijn andere typen kleuren. En ik kon me ook vastverheugen op Amsterdam bij nacht: dat is zo prachtig!De volgende vraag diende zich al snel aan: waar begint Nederland? Eris geen echt begin.Dat Nederland bestaat uit tulpen, klompen en molentjes, dat wetenwe allemaal. Maar wat nog veel meer aanwezig is, is het water.Nederlanders zijn altijd bezig met water: ze zwemmen erin, ze zeilenerover en ze worden gek als het water bevriest, dan krijgen ze opeensde kriebels en moeten per se dat ijs op. Ik besloot daarom te beginnenbij het water, op volle zee. De Nederlanders voeren naar de Oost, zewaren alsmaar op zee, dat wilde ik laten zien: de verre zee, bij nacht.’

Daar was laatst een meisje loosDie wou gaan varen Die wou gaan varenDaar was laatst een meisje loosDie wou gaan varen als lichtmatroos

(volksliedje)

‘Als een afbeelding een kleinereafbeelding van zichzelf bevat diesteeds weer terugkomt, noemenze dat het “Droste-effect”. Datkomt door de afbeelding op ditcacaoblik. Mijn hele jeugd heeftzo’n Droste-blik bij mijn moederin de keuken in Frankrijkgestaan. Dat moest erin.’

De Haarlemse reclameschilder JanMisset (1871-1931) ontwierp hetDroste-blik in 1904.In 1863 opende banket- en koek-bakkerij Gerardus Johannes Drostein Haarlem. Hun producten, waar-onder de ‘Pastilles Droste’, choco-ladeflikken, werden zo’n succesdat in 1890 de eerste Droste cho-colade- en cacaofabriek van startging. Nog steeds is Droste degrootste chocoladeproducent vanNederland.

‘Bij de zee dacht ik meteen aanhet spannende verhaal van deVliegende Hollander: een door-

schijnend spookschip dat metvolle zeilen tegen de wind invaart. Voor mij is zoiets leuk omte schilderen.’Een Nederlandse kapitein van eenVOC-schip wilde snel uitvaren omzo veel mogelijk winst te maken.Het stormde hard en het was eer-ste paasdag: een heilige dagwaarop niet gevaren mocht wor-den. Toch besloot de kapitein te

vertrekken. ‘Al moet ik tot in deeeuwigheid doorvaren!’ riep hij. Degenen die het schip uitzwaai-den, zagen tot hun schrik hoe hettegen de wind in vertrok, metbolle, rood oplichtende zeilen. Omnooit meer terug te keren.Later kwamen er verhalen vanzeelieden die bij Kaap de GoedeHoop een spookschip haddengezien: tegen de wind in zeilendmet bolstaande rode zeilen. DeVliegende Hollander.

In de 17e eeuw joegen de Neder-landers op walvissen bij Spitsber-gen, om ze tot levertraan tebewerken. Dat deden ze zo actiefdat de walvissoort er rond 1670bijna was uitgestorven. De Neder-landers probeerden het nog welop andere plekken, maar nergenszo succesvol. Uiteindelijk stoptede Nederlandse walvisvaart in1873 definitief.

D E V E R R E Z E EDE VOC EN PEPERNOTEN■C DE VERENIGDE OOSTINDISCHE COMPAGNIE (1602-1799)

WA LV I S VA A R TD E V LI E G E N D E H O LL AN D E R

N E D E R L AN D S E S PE C IALITE ITE N

N A C H T

kinderliedje


4

‘Michiel de Ruyter had een boot die de Zeven Provinciënheette. Ik moest tot in detail uitzoeken hoe dat krengeruitzag, want er zijn kinderen die daar alles van wetenen die zien het meteen als je iets fout doet.’De Zeven Provinciën werd in Rotterdam gebouwd in 1664-1665. Het schip was ruim 46 meter lang, twaalf meterbreed, had tachtig kanonnen en meer dan 2000 m2 aan zeil.Het was het vlaggenschip van Michiel de Ruyter. Na de doodvan De Ruyter werd het in 1692 lekgeschoten in een oorlogtegen de Fransen. Twee jaar later werd het gesloopt.

‘Toen ik aan deze plaat werkte, kwam mijn geliefde mijnatelier binnen, en zei: “Charlotte, weet je dat het aller-nieuwste fregat van de Nederlandse marine De Zeven Pro-vinciën heet? Net als het schip van Michiel de Ruyter?”Pik, ik heb je, dacht ik, die is voor mij!’Het fregat De Zeven Provinciën werd in 2002 in gebruikgenomen. Het is ruim 144 meter lang en 17,5 meter breed.Er zijn mitrailleurs en een kanon aan boord, raketten, torpe-do’s, twee onderscheppingsvaartuigen en een boordhelikop-ter. Het diende onder meer tijdens operatie EnduringFreedom en werd ingezet tegen piraten voor de kust vanSomalië.

‘Dit is een bomschuit, een oude vissersboot die speciaalwas ontworpen om heel te blijven op de golven. Het waseen geweldig mooie boot, helemaal rond en heel ondiep. Dit soort boten ging wel de zee op, maar niet zo ver. Datwas te gevaarlijk.Deze schuit komt uit Scheveningen, dat zie je aan de letters SCH.’

Een platbodem of ‘platboomd vaartuig’ heeft nauwelijks eenkiel. Daardoor kan hij in heel ondiep water varen. Hij kanmakkelijk droogvallen en is daardoor uiterst geschikt voorschelpenvissers.

‘Dit is een vissersboot van nu, uit Urk – kijk maar naar deletters UK. Alles is tegenwoordig geautomatiseerd. Die grijp-netten die zo over de bodem van de zee worden gesleept,hadden ze vroeger natuurlijk niet.’Deze vissersboot heeft aan beide kanten sleepnetten. Denetten worden door het water getrokken, waardoor de viswordt opgeschept.

‘De Nederlanders vechten al eeuwen niet meer met deEngelsen. Om dat uit te drukken heb ik ook de Stena Lineafgebeeld, die de twee landen verbindt. Dat brengt degeschiedenis weer een beetje in evenwicht.’Stena Line verzorgt sinds 1989 de veerdienst tussen Neder-land en Groot-Brittannië. De Stena Hollandica en Stena Bri-tannica varen beide elke dag een keer heen en weer tussenHoek van Holland en Harwich met passagiers en vracht.

SCHEPEN

DE DELTAWERKEN‘Dit is een stukje van de Haringvlietdam. Het gevecht met het water hoort echt bij deNederlanders. De Deltawerken, waarvan de Haringvlietdam deel uitmaakt, warenhet antwoord van de Nederlanders op de overstromingen van 1953.’De Haringvlietdam sluit het Haringvliet af. Hij werd gebouwd van 1961 tot 1971 en isvijf kilometer lang. Door de zeventien sluizen kan per seconde 25.000 m3 water wor-den doorgelaten.

‘De nacht is overgegaan in de dag. We komen dichter bijde kust van Zeeland en het regent: dat doet het erg veel inNederland. En als je pech hebt, staat er ook nog een flinketegenwind. Op zee heeft Michiel de Ruyter de Engelsen verslagen. Datwas razend knap, want die Engelsen kunnen verschrikke-lijk goed varen. Die overwinning moest natuurlijk in hetboek. Het resultaat van zo’n zeeslag is voor mij erg prettigom te schilderen: ik hoefde maar van één schip uit te zoe-ken hoe dat er precies uitzag, verder was ik met wat zin-kende masten en wat vlaggetjes klaar…’

D E Z E E B I J N E D E R L A N D D A G

DU I Z END D INGEN OVER NEDERLAND


VOGELVRIJ

‘Voordat ik begon, realiseerde ikme niet dat ik echt álles zoumoeten uitzoeken. Neem nouiets eenvoudigs als een meeuw.Wat voor meeuwen vliegen erover Nederland? Een meeuw iseen meeuw, zou je denken. Needus, er zijn een heleboel soorten.Maar ja, dat maakt het ook welweer bijzonder. De meeuw metde zwarte kop is een kokmeeuw,die met de zwarte punten aanzijn vleugels een zilvermeeuw.’

ROOD WIT BLAUW

‘Eerst had ik de vlaggen van deschepen de verkeerde kant oplaten wapperen.Ik dacht: als de boot naar vorenwaait, wappert de vlag naarachteren. Maar dat kannatuurlijk helemaal niet, wantde wind komt van achteren in dezeilen, en blaast ook de vlaggennaar voren.’Tijdens de Tachtigjarige Oorlog(1568-1648) was er nog geenvaste Nederlandse vlag: de vlagbestond uit oranje of rode, witteen blauwe banen, maar de hoe-veelheid banen en de volgordeervan verschilde.

DE Z E E B I J N EDERLAND 5

■C MICHIEL DE RUYTER

(1607-1676)ZEEHELDEN EN DE BREDEARMSLAG VAN DEREPUBLIEK

Michiel de Ruyter klom als elfjarige voor het eerst aan boordvan een schip, als bootsman -jongen. Hij werkte zich op totkaperkapitein, schout-bij-nacht enkoopvaarder.Op zijn 45e had hij genoeg ver-diend en ging met pensioen. Maaral snel werd hij gevraagd om terugte keren bij de marine om te vech-ten tegen de Engelsen. Uiteindelijkwerd hij luitenant-admiraal enbehaalde vele overwinningen tijdens zeeslagen in de Engels-Nederlandse oorlogen.De Ruyter boekte zijn grootstesucces op volle zee, in de Vier-daagse zeeslag van 11 tot 14 juni1666. Daarbij gingen zeventienschepen van de Engelsen naar dehaaien, tegenover maar vierNederlandse schepen.

In 1667 versloeg hij een grootdeel van de Engelse vloot in deMedway, vlak bij Chatham. Negenjaar later sneuvelde hij in de strijdtegen de Fransen.

WIC

Na de oprichting van de VOC

[zie p. 3] werd naar hetzelfde idee in 1621 de West-Indische Com-pagnie opgericht. De WIC voerdehandel met West-Afrika, Amerikaen alle eilanden tussen Amerika en Nieuw-Guinea.In 1674 ging de eerste WIC failliet.Vijf jaar later werd de tweede WIC

opgericht, die zich voornamelijkrichtte op slaven- en goudhandel.In 1792 eindigde ook deze com-pagnie.

‘Piet Hein had leren breien toenhij roeislaaf was en niet van deboot af mocht. Breien was tijdver-drijf. Toen hij opgeklommen wastot luitenant-admiraal, breide hijnog steeds: hij maakte sokkenvoor zijn bemanningsleden.’Piet Hein (1577-1629) was luite-nant-admiraal en commandantvan de West-Indische Compagnie.Hij werd vooral bekend door deverovering van de Spaanse zilver-vloot in 1628.

De Spaanse zilvervloot vervoerdeelk jaar kostbaarheden van deSpaanse koloniën naar Spanje. In1628 wist Piet Hein een deel vandeze schepen te veroveren. Van deopbrengst, 177.000 pond zilver enduizend parels, kon de oorlogtegen Spanje een jaar lang wor-den betaald.

DE INDISCHE COMPAGNIEËN

‘In iedere plaat wilde ik eenfiguurtje laten zien dat daar ookecht zou kunnen voorkomen.Maar wie zie je nu op zee?Meeuwen! Daarom vliegt hierKarel met de Houten Poot.’Karel met de Houten Poot iseen personage uit Pluk vande Petteflet, geschreven door Annie M.G. Schmidt engeïllustreerd door Fiep Westendorp, en voor heteerst verschenen als feuille-ton in het tijdschrift Margriettussen 1968 en 1970. Plukvan de Petteflet verscheen inboekvorm in 1971.

‘Hier hebben we er nog een: BangMannetje van mijn vriendinMies van Hout.’Het prentenboek Bang Man-netje werd geschreven doorMathilde Stein en geïllus-treerd door Mies van Hout.Het verscheen in 2005.

Heb je van de zilveren vloot wel gehoordDe zilveren vloot van Spanje?Die had er veel Spaanse matten aan boordEn appeltjes van Oranje! Piet Hein! Piet Hein! Piet Hein zijn naam is kleinZijn daden bennen groot, zijn daden bennen grootHij heeft gewonnen de zilveren vlootDie heeft gewonnen, gewonnen de Zilvervloot

(compositie: J.J. Viotta, tekst: J.P. Heije, 1844)

kinderboek-figuren

kinderliedje


6

‘Ik ben het boek niet begonnen op 1 januari, omdat de zeenatuurlijk het leukst is in de zomer, als iedereen lekkeraan het pootjebaden is. Ik heb net zo lang gepuzzeld tothet zo uitkwam dat precies midden in het boek oud ennieuw viel.We komen aan bij de kust. Achter het hoge duin zie je deduinen van Nederland. De uitgever zei: “Daar kun je mooieen heerlijk rustige plek van maken.” Rust? Je hebt er rui-terpaden, wandelpaden, fietspaden, overal borden metwaar je naartoe moet, uitlegborden… Dat is dus mislukt.Nergens in het boek vind je echt rust. Nederland is tot inieder hoekje georganiseerd.’

D E D U I N E N B E G I N J U L I

‘Typisch zijn de strandhuisjes die mensen in de zomerhuren. Ze worden in twee of drie rijen aan het strandgeplaatst en daar gaan mensen lekker de hele zomer minof meer wonen. Die huisjes staan eigenlijk veel te dicht opelkaar, dus vervolgens krijgen ze erfscheidingsruzies, ookweer typisch: Nederlanders maken ruzie over waar hetterrein van de een ophoudt en dat van de ander begint…’

‘Er spoelt wel eens een walvis aan. Die heb ik er voor dekinderen in gezet, want dat is natuurlijk reuze spannend.’

‘Op het strand worden vaak wedstrijden zandkastelen bouwen gehouden.’

‘Voor de moslimvrouwen, die niet zo bloot naar het strandmogen, is er een speciaal zwempak: de burqini.’De burqini is een zwempak met lange mouwen, lange pijpenen een hoofddoek. Hij is ontworpen door de Libanees-Aus-tralische Aheda Zanetti en werd in 2007 wereldwijd geïntro-duceerd.

‘Voor de exotische sfeer hebben ze bij sommige strandten-ten palmbomen neergezet. Nederland heeft natuurlijkgeen exotische stranden, maar hier kun je lekker chillen.Zo’n palmboom kan helemaal niet leven in Nederland,dus ze zijn allemaal doodgegaan en staan met touwtjesvast zodat ze niet omwaaien.’

Zakdoekje leggenNiemand zeggenIk heb de hele nacht gewaaktTwee paar schoenen heb ik afgemaaktEén van stof en één van leerHier leg ik mijn zakdoekje neer

STRANDVERMAAK

‘Kinderen vieren hun verjaardag soms aan zee, gezelligmet taart. Ze zingen liedjes en doen spelletjes, zoals hier:“Zakdoekje leggen, niemand zeggen”.’


kinderliedje

Kinderen zingen het liedje terwijl ze in een kring zitten. Eén kind looptmet een zakdoekje om de kring heen. Als het lied stopt, legt hij het zak-doekje achter het kind waarbij hij op dat moment staat. Dat kind staatop en probeert de zakdoeklegger te tikken voordat diegene een rondjeom de kring is gerend en op de vrijgekomen plaats is gaan zitten.


BORDJES, OVERALBORDJES

‘In de duinen hebben de Neder-landers alles georganiseerd. Bijalle paadjes staat waarvoor zebestemd zijn en wat je er wel ofniet mag doen. Hier kun je wan-delen, daar kun je fietsen, enhaal het niet door de war!’

‘Nederlanders willen iedereengraag alles vertellen en voor vanalles waarschuwen. Hier staateen paneel met uitleg over teken;dat je daarvoor moet oplettenwant je kunt er ziek van wor-den, hoe je een tekenbeet kuntvermijden en wat je moet doenals je toch gebeten wordt.’

‘Wees niet bang, in Nederlandzul je nooit verdwalen. Overal isbewegwijzering.’

‘Ook typisch voor Nederland zijnde palen op het strand waar kin-deren naartoe kunnen lopen alsze hun ouders kwijt zijn, zodat zeelkaar daar weer terugvinden.Op de palen staan figuurtjes vanDick Bruna. De ene is Nijntje, endat kleine mannetje heeft vol-gens mij geen naam.’Het eerste verhaal over Nijntjeverzon Dick Bruna (1927) voorzijn zoontje tijdens een vakan-tie aan de Nederlandse kust.Het verscheen in 1955 onderde titel Nijntje. Inmiddels zijndertig boekjes in de serie ver-schenen.

WINDMOLENPARK

‘In Nederland staan overalwindmolens. Zowel de oude alsde nieuwe mochten in dit boeknatuurlijk niet ontbreken.’Het Prinses Amalia Windpark voorde kust bij IJmuiden werd in 2008geopend en telt zestig windmo-lens.

DE DU INEN 7

TWEEDE WERELDOORLOG

‘Ik wilde in iedere plaat iets vande geschiedenis laten zien. Maarwat moest ik nou afbeelden in deduinen? Opeens wist ik het: daarstaan bunkers. De TweedeWereldoorlog!’

■C DE TWEEDE WERELD-

OORLOG (1940-1945)B E Z E T TI N G E NB E V R I J D I N GOp 10 mei 1940 vielen de DuitsersNederland binnen. Het Neder-landse leger was verouderd enveel te zwak om de aanval af teweren. Na het bombardement opRotterdam op 14 mei gaf Neder-land zich over.Nederlandse mannen werdentewerkgesteld in Duitsland. Joden,zigeuners, homoseksuelen enmensen uit het verzet werden naar

concentratiekampen gestuurd.Meer dan 100.000 van hen keer-den niet terug.In het najaar van 1944 werd hetzuiden van Nederland bevrijd doorde geallieerden (Canadezen, Ame-rikanen en Engelsen). NoordelijkNederland maakte nog een gru-welijke hongerwinter mee, waarintienduizenden mensen stierven.Na de Duitse overgave op 4 mei1945 was heel Nederland bevrijd.

‘Ik zag bij ons op de brug inHaarlem een affiche hangen vande musical Soldaat van Oranje.Dat was een prachtige oplossing,want zo kon ik het verzet én demusical – ook dat is een Neder-

lands cultuurding geworden – inéén keer uitbeelden. En het leukeis dat ik, toen Nederland ver-schenen was, werd uitgenodigddoor de producent om naar diemusical te komen kijken. Hetwas geweldig!’Erik Hazelhoff Roelfzema was stu-dent toen de Tweede Wereldoorloguitbrak. In 1941 vluchtte hij naarEngeland, nadat hij zich in eenmanifest had uitgesproken tegende bezetter. Hij voer regelmatig naar Neder-land om zendapparatuur te leveren aan het verzet en vluchte -lingen op te pikken. Daarna werdhij piloot bij de RAF en voerdebombardementen uit op Duits-land. Uiteindelijk werd hij adju-dant van koningin Wilhelmina. Na de oorlog beschreef hij zijnbelevenissen in een boek dat ver-scheen onder de titel Soldaat vanOranje (1971), dat ook succesvolwerd verfilmd (1979) door PaulVerhoeven (1938).

SAIL

‘Deze zeilboot is mijn manier om van Sail Amsterdam af tekomen. In Amsterdam hangt eenaffiche, maar daar kon ik de helemanifestatie niet laten zien. Dezezeilboot is op weg naar het IJ.’Sail Amsterdam wordt sinds 1975iedere vijf jaar gehouden. Van overde hele wereld komen grote zeil-schepen, moderne schepen, mari-neschepen en replica’s vanhistorische schepen naar de havenvan Amsterdam om zich te latenbekijken.

‘In deze plaat vind je verschillende schilde-rijen terug. Op dit schilderij van Jozef Israëlsben ik erg gek. In mijn atelier hangt het aande muur, maar dan nep natuurlijk: het origi-neel hangt in het Rijksmuseum.’ Jozef Israëls (1824-1911), ‘Kinderen der zee’(1872)

‘Paarden die schuiten de zee in- of uit trek-ken, dat was vroeger typisch Nederlands. Ikheb dit getekend naar een schilderij vanMauve. Hij heeft heel vaak zo’n schuit metpaarden afgebeeld, alleen schilderde hij hettafereel van voren.’Anton Mauve (1838-1888)

‘Als ik een schilderij van Jozef Israëls afbeeld,moet er ook iets van zijn zoon Isaac in. Isaacwas wat moderner qua aanpak en qua schil-derstijl. Hij heeft deze ezeltjes langs de zeegeschilderd: rijke kinderen konden in die tijdtegen betaling van een paar centen een ezel-tochtje maken. Die jongen dreef de ezeltjesdan voort.’Isaac Israëls (1865-1934), ‘Ezeltje rijden langshet strand’ (ca. 1890-1901)

DE SCH ILDER I JEN

RACEN

In de duinen bij Zandvoort bevindt zich het CircuitPark Zandvoort. De eerste race op dit circuit, de GrandPrix van Zandvoort, werd in 1948 gereden. Van 1952tot 1985 werd hier Formule 1 gereden. Het circuitveranderde een aantal keer van vorm en lengte, en issinds 1999 4,3 kilometer lang. Er worden zowel motor-als autoraces gehouden.

NIET VERZONNEN

Deze rotonde met een afbeelding van Nederlandbevindt zich in Vlijmen.

kinderboek-figuren


8 DU I Z END D INGEN OVER NEDERLAND

‘Dit zijn de vijf bewoonde Nederlandse waddeneilanden:Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnik-oog. Mijn geliefde en ik zijn gaan hoppen van Texel naarVlieland en Terschelling om te kijken wat nou het ver-schil is tussen die eilanden, en wat ze juist verbindt.Als ik de eilanden precies had getekend zoals ze zijn, wasdeze plaat een VVV-folder geworden. Bovendien zou ik, alsik alle vijf de eilanden vanuit vogelperspectief had latenzien, alles zo klein moeten afbeelden dat er niets leuksmeer te zien is. Daarom heb ik ervoor gekozen de eilandenaan elkaar te plakken.’

D E V IJ F W A D D E N E I L A N D E N

‘Dit is Terschelling. Je komt daar ’s avonds na een langeboottocht aan. De zon gaat onder en je familie heeft eenhuisje gehuurd of ergens een campingplek gereserveerd.Met al je rommel op je rug, je tassen op wieltjes en je beerga je op weg. Als je dan uiteindelijk een beetje vermoeidop de plaats van bestemming aankomt, begint de vakan-tie pas echt.’

VLIELAND

AMELAND

SCHIERMONNIKOOG

DE EILANDEN

TEXEL

‘Willem Barentsz is op Terschelling geboren, maar hoemoest ik dat duidelijk maken? Zijn Behouden Huys, ookgeschiedenis, kon ik niet afbeelden in Nederland, wantdat stond op Nova Zembla. Maar wat bleek nu? Op Ter-schelling staat het Terschellings Museum ’t BehoudenHuys, en daar hebben ze het originele Behouden Huysgereconstrueerd.Binnen hebben ze ook stijlkamers met vrouwen en man-nen in kostuum. Ik heb twee van die vrouwtjes met hunkinderen naar buiten laten lopen.’

Ontdekkingsreiziger Willem Barentsz (ca. 1550-1597) pro-beerde een noordelijke route naar de Oost te vinden. Daar-voor voer hij in 1596 langs Nova Zembla, maar hij kwamvast te zitten in het ijs. Van het hout van zijn schip bouwdehij een huis om met zijn bemanning te overwinteren, het‘Behouden Huys’. Toen het weer begon te dooien, bouwdehij van wrakhout een sloep zodat de zeventien overlevendenkonden terugvaren. Maar een week na vertrek stierf hij. Derest van zijn bemanning bereikte levend de bewoondewereld.

WILLEM BARENTSZ

T W E E D E H E L F T J U L I

SCHEUREN

‘Op Texel hebben ze kleine karre-tjes waarmee je het eiland overkan scheuren. Dat lijkt me ergleuk om te doen, maar jammergenoeg waren ze dicht toen wijop het eiland waren.’

‘Dit zijn Spekkie en Sproet, vanmijn vriendin Juliette de Wit.Het verhaal is van Vivian denHollander.’Het eerste verhaal over despeurneuzen Spekkie en Sproetverscheen in een leesmetho-deserie: Spekkie en Sproeten de gestolen auto (1999).

BOREN

In 1967 werd het eerste Neder-landse boorplatform Sedneth I tewater gelaten in de Noordzee. Hetboorde voor de Koninklijke/ShellGroep. Inmiddels staan in deNoordzee meer dan 140 Neder-landse boorplatforms, waar olie ofgas wordt gewonnen.

kinderboek-figuren


DE V I J F WADDENE I L ANDEN 9

1 De bijna 54 meter hoge vuurto-ren van Terschelling heet De Bran-daris, genoemd naar SintBrandarius ofwel Brandanus, debeschermheilige tegen brand. Hetis de derde vuurtoren van Terschel-ling en hij dateert uit 1594. Deeerste, uit 1323, stortte in 1592 inzee, en de tweede was zo slechtgebouwd dat hij instortte toen hijnet gereed was.De Brandaris is de oudste vuurto-ren van Nederland. In 1837 werdhet de eerste vuurtoren met eendraaiende lens en in 1907 kwamer elektrisch licht in. Inmiddelswerkt de vuurtoren volledig auto-matisch.

‘

‘Iemand zei: “Dat is ook niet eer-lijk: je maakt de vuurtoren vanTerschelling, en die andere dan?” Tja, dat had ik weer… Ik hebdaarom reclamepanelengemaakt voor Vlieland, Texel enSchiermonnikoog, waarop hunvuurtorens staan.’2 De vuurtoren van Vlieland, deVuurduin, schijnt sinds 1909 vanafhet Vuurboetsduin – daarvoorstond hij in IJmuiden. Hij is slechtszeventien meter hoog, maar door-dat hij op een duin staat, schijnthij 59 meter boven zee.De Vuurduin werd ontworpen doorarchitect Quirinus Harder (1801-1880), die ook de vuurtorens vanTexel en Ameland ontwierp, endateert uit 1876.

3 De vuurtoren Eierland, vanTexel, staat op een twintig meterhoog duin. Daardoor schijnt hetlicht 53 meter boven zee. Hijbrandt sinds 1864. 4 Bornrif is de naam van de vuur-toren die Quirinus Harder voorAmeland ontwierp. Hij werd in1880 in gebruik genomen. Na deTweede Wereldoorlog kreeg hij debijnaam ‘de schemerlamp’ omdater een zwakker licht in wasgeplaatst. Sinds 1952 schijnt hijweer op volle kracht.5 De Noordertoren op Schiermon-nikoog werd ontworpen doorarchitect H.G. Jansen en brandtsinds 1854. Hij is pas rood geschil-derd in 1998.

DE VUURTORENS‘Deze zandbanken, waar zee-hondjes op liggen, moesten ernatuurlijk in, want kinderenzijn dol op zeehonden.’

Er zijn in Nederland twee zeehon-denopvangcentra, waar zieke ofgewonde zeehonden kunnen her-stellen tot ze weer zelfstandigkunnen zwemmen. Op Texel wor-den al sinds 1952 zeehonden ver-zorgd, in Pieterburen sinds 1971.De Nederlandse kust is verdeeldover de twee opvangcentra, zodatiedere aangespoelde zeehonddirect naar de juiste plek kan wor-den gebracht.

Ecomare op Texel geeft voorlich-ting over het waddengebied en deNoordzee. Het bestaat uit eennatuurmuseum, een zeehonden-opvang, een zeeaquarium, eenvogelopvang, een duinpark eneen bezoekerscentrum.

NEUSHOORN

‘Ze hebben een prachtig museumop Texel, waar een langharigeneushoorn uit de prehistorie isgereconstrueerd. Iemand klaagdewaarom ik dat beest op dezeplaat had getekend. Ga naar hetmuseum en je weet het… Op Texel zijn de meeste weilan-den afgerasterd. Dat kwam mijmooi uit, want zo kon ik dieneushoorn in een ander veld zet-ten dan de schaapjes. Het zounatuurlijk niet prettig zijn als dieelkaar tegenkomen.’De wolharige neushoorn leefdetot ongeveer 40.000 jaar geledenin Nederland. Hij was zo’n drie meter lang en 1.60 meterhoog. 13.000 jaar geleden is hijuitgestorven.

‘Ieder eiland heeft zijn eigen beeld. Op Terschelling staat het Stryper wyfke.’In 1666 vielen de Engelsen Terschelling binnen.Nadat ze West-Terschelling hadden geplun-derd, trokken ze oostwaarts. Bij het kleineplaatsje Striep kwamen ze een oud vrouwtjetegen, en ze vroegen haar wat er verderop tevinden was. Ze wees naar het Stryper kerkhofin de verte en zei: ‘Ze staan er bij honderden,maar liggen er bij duizenden.’De Engelsen, die dachten dat ze sprak over eenhorde Terschellingers die hen lag op te wach-ten, vluchtten weg. Het beeld ‘Het Stryper Wyfke’ (1982) staat tus-sen Baaiduinen en Striep en is gemaakt doorHuib Noorlander (1928-2004).

‘Eerst dacht ik dat alleen Terschelling zo’nbeeld had, maar wat bleek? Ook op Amelandheb je zo’n vrouwtje.’Het beeld is van Rixt van Oerd, ook wel de‘Heks van Oerd’ genoemd.Rixt woonde met haar zoon Sjoerd op Oerd, inde duinen van Ameland. Ze leefden van wat zekonden vinden op het strand, maar Sjoerd vondhet een te arm leven en vertrok naar zee.Na een van zijn tochten keerde hij niet terug. Rixtmoest weer gaan jutten om in haar levensonder-houd te voorzien, maar er spoelde niet genoegaan. Op een nacht bond ze haar lantaarn hoog inhet duin zodat de schepen zouden denken dat ereen vuurtoren stond. Haar plan slaagde: eenschip voer vast op een zandbank, brak in stukken,en een rijke lading spoelde aan op het strand.

Maar de volgende ochtend lag ook een lijk ophet strand: Sjoerd: die op het vergane schip hadgezeten, en op weg naar huis was geweest.

‘Op Schiermonnikoog staat een beeld van een monnik.’Schier betekent grijs. Schiermonnikoog staatdan ook letterlijk voor: het eiland (oog) van degrijze monniken.Rond 1166 trokken Cisterciënzer monniken uitFriesland naar Schiermonnikoog. Ze richtten ereen kapel op, hielden er vee en bewerkten hetland.Het beeld ‘De Schiere Monnik’ (1961) isgemaakt door schilder-beeldhouwer Martinvan Waning (1887-1972).

s a g e n e n l e g e n d e n

NATUUR

‘Op Texel doen ze heel veel metschapen: je hebt er schapenwol-letjes, schapendekentjes en nogveel meer, dus die schapen moes-ten erin.Ze fokken daar een speciaal ras,de Texelaar. Die schapen hebbenhele brede koppen. Ik heb ergmijn best gedaan om dat hele-maal goed te krijgen, maar uit-eindelijk zie je er weinig van.’Er wonen op Texel net zo veelschapen als mensen. De Texelaarwordt gefokt voor zijn wol en zijnvlees. Ieder voorjaar worden zo’n11.000 lammetjes geboren op heteiland.

BÁÁÁÁÁÁH

1 2 3 4 5


10

‘Hier vaart een koggeschip, eenheel gek schip zonder kiel. Het isdus heel moeilijk om ermee tevaren.Het koggeschip komt oorspron-kelijk uit Kampen. Op de plaat indit boek waar Kampen op staat,kun je het opnieuw vinden. Daarhebben ze het historische schipnagebouwd, en de man die daaralles mee te maken heeft, CorAdema, had ik uitgebreid aan detelefoon gesproken. Toen we op Terschelling naar dehaven gingen, lag het koggeschipdaar. Opeens zag ik een man, en ikdacht: dat moet Cor Adema zijn. En hij zei: “Jij bent Charlotte!” Ik vroeg wat hij met het kogge-schip op Terschelling deed, en hij

legde uit dat dit schip altijd alnaar Terschelling voer. Er is zelfseen geul gemaakt van Kampennaar Terschelling zodat de kogge-schepen vrij konden doorvaren.Hier staat Cor Adema met zijngroene baret voor op het schip.Het bouwsel achterop wordt“het kasteel” genoemd. Zo ziethet er ook uit.’De koggeschepen voeren van ca. 1200 tot ca. 1450. De Kamper

Kogge is een reconstructie van eenwrak uit 1336, en de bouw ervannam vier jaar in beslag.Op Terschelling hoeft de Koggegeen havengeld te betalen: dat iseen oud recht omdat Kampen in1323 alle bouwmaterialen schonkvoor de eerste vuurtoren van Ter-schelling. Vroeger gold dat vooralle Kamper schepen, tegenwoor-dig zijn alleen nog de houtenschepen uit Kampen vrijgesteld.

G E S C H I E D E N I S

‘Op Terschelling wordt eensloepenrace gehouden,maar het werd me eenbeetje te gortig al die botenhelemaal uit te tekenen.’ Tijdens een sloepenracewordt er geroeid in originelereddingssloepen van sche-

pen. Het is een sport die vrijwel alleen in Nederlandwordt beoefend. Iedere vrijdag na Hemelvaart wordtde sloepenrace Harlingen-Terschelling gehouden, overeen afstand van ca. 35 kilometer.

‘Er zijn Nederlanders die gaan wadlopen. Als hetwater laag is, lopen ze van het vasteland naar eeneiland. Dat lijkt me heel eng… maar wel stoer! Ik zagop foto’s dat het niet altijd lukt: dan lopen ze tot hunmiddel in het water omdat het zeeniveau toch weeris gaan stijgen. Dus het is niet zonder gevaar.’Bij laag tij is het mogelijk om vanaf de wal naar Ame-land, Schiermonnikoog of Rottumeroog te wandelen.Wadlopen is populair sinds de jaren 1960.

Sinds 1981 wordt jaarlijks in juni op Terschelling eentiendaags cultureel festivalgehouden: Oerol. Bij de programmering van demuziek, het theater en debeeldende kunst wordt uit-gegaan van de eilandlocatie.

Inmiddels is Terschellings Oerol een van de grootsteen meest toonaangevende locatietheaterfestivals terwereld.

‘Op Ameland en Terschelling heb je reddingsbotendie met paarden de zee ingejaagd worden. Maar ikdacht: eentje is mooi genoeg. Niet overdrijven.’In Ameland wordt sinds 1824 een reddingssloep doorpaarden de branding in getrokken. Op Terschellingging de laatste paardenreddingssloep in 1950 tewater, maar de traditie werd als toeristenattractie her-steld in 2010.

T R A D I T I E S E N F E E S T E N

‘Wie aankomt op Terschelling huurt meteen een fiets, en gaat mis-schien ook wel een visje eten in de haven.’Lekkerbek is visfilet – vroeger wijting of kabeljauw, tegenwoordig bijnaaltijd heek –, die door beslag is gehaald en gefrituurd.Kibbeling, een verbastering van ‘kabeljauwwang’, is de benaming voor instukken gesneden witvis (zoals kabeljauw, heek, wijting of koolvis), diedoor beslag is gehaald en gefrituurd.Hollandse Nieuwe of maatjesharing (van ‘maagdenharing’) is de eerstejonge haring van het seizoen, die op traditionele wijze wordt gekaakt,gezouten en gefileerd.

‘De Spar is een supermarktje dat op die eilanden op campings zit. Diehoort er echt bij.’De Spar werd in 1932 opgericht in Zoetermeer door Adriaan van Well(1898-1967). De naam zou ‘Door Eendrachtig Samenwerken ProfiterenAllen Regelmatig’ betekenen, maar er wordt ook gezegd dat de oprichtereen sparrenboompje had getekend op de notulen van de oprichtings -vergadering. Inmiddels is Spar een internationale keten met zo’n 12.500filialen.

Het verhaal gaat dat in 1839 vaten op Terschelling aanspoelden metharde rode bessen erin. Jutters die niet wisten wat ze ermee moesten,gooiden ze weg. En op die plek begonnen cranberryplanten te groeien.Pas rond 1900 ontdekten de eilanders dat de bessen erg lekker waren.In eerste instantie werden de cranberries nog voornamelijk naar Enge-land geëxporteerd. Inmiddels weet heel Nederland dat deze bes én lekkeris én goed voor de gezondheid.

De supermarktketen C1000 bestaat pas sinds 1981 onder die naam,maar begon in 1888 in Groningen. Daar startte Jacob Fokke Schuitemaeen kruidenierszaak en groothandel die later door zijn twee neven werdovergenomen. De neven wisten nog twaalf grossiers aan zich te bindenen noemden zich Schuitema en Centra. Ze groeiden tot het eind van dejaren 1970. Toen begon de consument naar goedkopere concurrenten uitte wijken en werd C1000 in het leven geroepen: goedkope winkels metzelfstandige ondernemers aan het hoofd. Er bestaan nu ongeveer 400C1000-winkels in Nederland.

NEDERLANDSESPECIALITEITEN


‘Op Ameland staat een boog van twee mammoettanden die ze daarhebben gevonden.’Toen de Noordzee nog uit land bestond, leefden er mammoeten (tot ca.8000 jaar geleden). In 2011 werd op het strand van Ameland nog eendeel van een mammoetbot gevonden.


DE V I J F WADDENE I L ANDEN 11

‘Hier heb ik als eerbetoon aan Isings een klein stukje uiteen van zijn schoolplaten afgebeeld, met daarop hetBehouden Huys.’J.H. Isings (1884-1977), ’Behouden Huys op Nova Zembla’:een school plaat van een aquarel die tussen 1950 en 1953werd gedrukt. Volgens de schilder verbeeldt zijn plaat degebeurtenissen op 29 mei 1597 uit het dagboek van WillemBarentsz.

Een Texelse schaapskooi, ofwel‘skiipeboete’. Hoewel het woordanders doet vermoeden, staan inde schapenboeten op Texel bijnanooit schapen. Die blijven zo veelmogelijk buiten, en de boetenworden gebruikt als opslag voorhooi en om ooien een plek tegeven als ze moeten lammeren.

De hervormdekerk van DenHoorn op Texeldateert uit1425. De torenis er in 1450 bijgebouwd enheeft langdienst gedaanals baken voorde scheepvaart.

De Texelse Oudheid-kamer. Het pand uit1599 was vroegereen gasthuis. Bovende deur staat:

‘Wie zijn oren stopt voor hetroepen der armen, God zalhem niet ontfarmen.’

Tegenwoordig is het een museumdat geheel is ingericht in de stijlvan de 19e eeuw.

Kenmerkend monu-mentenpandje uitDen Burg op Texel,met een afgeknotteingezwenkte gevel.

‘Dit is een ontzettend mooi huis,veel mooier dan ik het heb gete-kend. Hier kwamen wezenterecht en vrouwen van wie demannen op zee verdronkenwaren. Het idee was dat zeeluidie behouden terugkwamen, eenklein beetje van hun winstafstonden aan dat huis. Zo hiel-den ze met elkaar het eiland inleven.’Het Diaconiehuis van Vlieland, inde volksmond ‘Armhuis’ genoemd,bestaat in deze vorm sinds 1678.Er werden ook ouden van dagenopgevangen en aangespoeldedrenkelingen verpleegd. Boven deingang hangt een bord uit 1732met de tekst:

‘In dit gestigt worden behoef-tigen bedeeld man envrouwen

Wildt met liefdadigheid denarmen aanschouwen

De wees die ook zijn woningheeft in dit gestigt

Betoon gij weldadigheid hetgetuigenis aller pligt

Zij allen bidden u vriendelijkwanneer zij zijn in nood

Om eenen milden gift, en Godom dagelijks brood’

‘Dit is een heel leuk huisje dathelemaal aan de noordkant vanVlieland staat: op de zandvlakte.Het staat op palen, zodat hetwater eronderdoor stroomt alshet strand onderloopt bij vloed.Een drenkeling die het nog naarhet strand weet te redden, kanhier schuilen. Als hij de vlag in demast hijst kunnen ze binnens -lands zien dat er een drenkelingis, en komen ze hem halen als hetweer laag water is.’Het drenkelingenhuisje is voor eendeel opgebouwd uit wrakhout. Hetgebied eromheen is tegenwoordigoefenterrein van Defensie, en inhet huisje is nu een juttersmuseumingericht. Je kunt er komen als erniet door de militairen geoefendwordt.

‘Deze twee gebouwen staan inNes, op Ameland. Het voorste iseen van de oudste huisjes vanAmeland. Het is gebouwd in1625.’De toren van Nes is een zeebaken.In de muur staan twee jaartallen:het onderste deel is in 1666gebouwd, het bovenste in 1732.

Op Vlieland ligt schietterrein de Vliehors, waar wordt geoefend met bom-menwerpers, raketten en het schieten op gronddoelen. De marine houdtoefeningen in het westelijke deel van de Waddenzee, met name bij Texel,waar zich de Joost Dourleinkazerne bevindt en de marine zich speciali-seert in amfibische kennis.

De boot naar Texel vertrekt vanaf Den Helder, naar Vlieland en Terschel-ling vanaf Harlingen, naar Ameland vanaf Holwerd en naar Schiermon-nikoog vanaf Lauwersoog. Naar Vlieland en Schiermonnikoog mag geenauto mee.

De Noordzee is een van de drukst bevaren zeeën ter wereld. Er vaart jaar-lijks 260.000 keer een schip over het Nederlandse deel van de Noordzee. Containerschepen zijn geboden zich aan vaste routes te houden. Niet zel-den slaan er containers overboord (wereldwijd zijn dat er 10.000 per jaar)en spoelen aan op de waddeneilanden.

architectuurHET ANDERE VERVOER

HET SCHILDERIJ

Poesje mauwKom eens gauwIk heb lekk’re melk voor jouEn voor mijRijstebrijO, wat heerlijk smullen wij

kinderliedje


‘Nederland heeft door al datwater overal bruggen. Je zou den-ken dat ze het eenvoudig houdenen één type brug neerzetten,maar ze hebben allerlei soorten.Dit is bijvoorbeeld een hefbrug.’Officieel heet deze brug van archi-tect Pieter Joosting (1867-1942)de Koningshavenbrug, maar

iedere Rotterdammer noemt dezeoude spoorweghefbrug ‘De Hef’.Geopend in 1927, was het de eer-ste brug in zijn soort in West-Europa. Hij is sinds 1993 nietmeer in gebruik, maar is een nietweg te denken eyecatcher in Rot-terdam.

Ben van Berkel (1957) ontwierpde Erasmusbrug over de NieuweMaas, die het centrum met de Kopvan Zuid verbindt. De brug bevatde grootste en zwaarste bascule-brug van West-Europa, om sche-pen door te laten die te hoog zijnom onder de brug door te varen.Kort na de opening in 1996 bleekhet wegdek vanaf windkracht zeste gaan slingeren. Dat euvel werd

snel verholpen. De bijnaam van deErasmusbrug is ‘De Zwaan’.

Cor Veerling (1926) ontwierp derode Willemsbrug – vervanger vande oude Willemsbrug – die in1981 door prins Willem-Alexanderwerd geopend. Omdat alles zogoedkoop mogelijk moest, werdde brug een meter lager dangepland en duurde de bouw maarliefst zes jaar. De brug verbindt derechteroever van de Nieuwe Maasmet het Noordereiland.

Koningin Juliana opende in 1965de Van Brienenoordbrug, genoemdnaar het Eiland van Brienenoorddat zich eronder bevindt. Het des-tijds unieke elegante ontwerp wasvan W.J. van der Eb (1904-1966).Over de brug leidt een van dedrukste snelwegen van Nederland– al snel werd de Van Brienen-oordbrug een beruchte naam bijde filemeldingen. In 1990 opendeeen tweede, identieke brugernaast, waardoor het verkeer eenstuk soepeler ging verlopen.

12

R O T T E R D A M E E R S T E H E L F T A U G U S T U S

‘Het idee was om Nederland langzaam, via de zee, binnente komen. Het laatste punt is dan de haven. Ik koos voorde haven van Rotterdam. Amsterdam zou ook kunnen,maar daar wilde ik hele andere dingen laten zien. Rotter-dam lag ook meer voor de hand, want die stad ís water.De rivier de Maas snijdt de stad echt doormidden. Bijzonder aan Rotterdam is dat het in de Tweede Wereld-oorlog is gebombardeerd, waardoor het hele hart van destad is weggeslagen. Na dat bombardement zijn zeopnieuw gaan bouwen. Rotterdam is echt een nieuw-bouwstad.’

■C DE HAVEN VAN ROTTERDAM(vanaf ca. 1880)POORT NAAR DE WERELDRond 1250 werd de rivier de Rotte met eendam gescheiden van het zeewater, zodat derivier niet zout zou worden. Op die plek wer-den de goederen van rivierschepen op zee-waardige kustschepen overgeladen.In de 16e eeuw ontwikkelde de haven zich toteen belangrijke vissershaven – maar debelangrijkste haven voor koloniale goederenbevond zich nog steeds in Amsterdam.Tussen 1866 en 1872 werd de Nieuwe

Waterweg gegraven, een betere verbindingvanaf de Noordzee naar de haven van Rot-terdam, en in de daaropvolgende jaren werddie verbreed en uitgediept. Vanaf datmoment groeide de haven explosief. Rotter-dam verschafte een directe verbinding metde mijn- en industriegebieden in hetRuhrgebied in Duitsland. Na de TweedeWereldoorlog, waarin de haven flinkeschade was toegebracht, werd deze crucialeplek voor de Nederlandse economie dan ookzo snel mogelijk hersteld. Op dit moment isde Rotterdamse haven de belangrijkstehaven van Europa.De haven van Rotterdam is de belangrijkstecontainerhaven van Europa. Er komen jaar-lijks zo’n 96.000 binnenvaartschepen en34.000 zeeschepen binnen, goed voor eengoederenoverslag van meer dan 430 miljoenton. Op het industriecomplex staan ondermeer vijf olieraffinaderijen, zes biobrandstof-fabrieken, vier gascentrales, zeventig windtur-bines en er zijn vijfenveertig chemielocaties.

‘In de haven van Rotterdam werken ze meteen soort hefapparaat om containers opeen schip te zetten of ze er juist vanaf tehalen. Aan het apparaat zit een magneetdie zich vastklikt aan zo’n container. Ver-volgens wordt die container omhoog gehe-sen en op het schip geplaatst. Dat is echtprecisiewerk. Maar het gebeurt wel eensdat een vrachtauto met zijn containeronder het hefapparaat gaat staan en dat zevergeten om de container los te maken. Alsde magneet dan in de buurt komt, tilt hijniet alleen de container, maar ook de heleauto plus inzittenden naar boven.

Dat vond ik een mooi verhaal, dus hierheeft het hefapparaat mijn vriend Geert-Jan omhoog getild, ook al zou dat in hetecht helemaal niet kunnen, want het dakvan zijn auto is van plastic.’

In deze pakhuizen werden vroeger de goe-deren uit de Nederlandse koloniën opgesla-gen. De namen op de pakhuizen vertellenwaar de opgeslagen waar vandaan kwam.

DE HAVEN

BRUGGEN



ROT TERDAM 13

De Zeehavenpolitie – vroegerRivierpolitie genoemd – is alactief sinds 1895. In eersteinstantie was de organisa tieverantwoordelijk voor grens -bewaking, ordehandhaving enhulpverlening in de haven. Methet groeien van de haven is daarinter nationale crimina liteits -opsporing bij gekomen.Politiematerieel is te herkennenaan fluo resce rende oranjerode enreflecterende blauwe stre pen opeen witte achtergrond.

De Zeehavenpolitie heeft verschil-lende soorten vaartuigen, waaron-der dit extra snelle en wendbareexemplaar.

De Abel Tasman is het vlaggen-schip van de Spido-vloot, die rond-vaarten verzorgt door deRotterdamse havens. Het schip isgenoemd naar ontdekkingsreizigerAbel Janszoon Tasman (1603-1659), die onder meer Nieuw-Zee-land, Tonga, de Fiji-eilanden enhet latere Tasmanië ontdekte.

Er vaart een speciale veerdienstnaar Hotel New York vanuit deVeerhaven en de Leuvehaven, metkleine watertaxi’s.

De Port of Rotterdam is de blus-boot (officieel: ‘incidentsbestrij-dings- en patrouillevaartuig’), vanhet Rotterdams Havenbedrijf.

Dit is de ss Rotterdam, die dienst-deed van 1901 tot 1929 en plaatsbood aan 2282 passagiers.Van 1873 tot 1978 was er eenregelmatige bootverbinding tus-sen Rotterdam en New York, deHolland-Amerika Lijn. Vroeger was deze bootreis debelangrijkste manier voor emi-granten of reizigers om naar Ame-rika te reizen. Later, toen vliegengoed koper werd, werden de botenals cruiseschepen ingezet.

BOTEN

‘Om het bombardement uit deTweede Wereldoorlog te herden-ken, is een monument neergezetvan Zadkine: een beeld van eenman zonder hart.’Ossip Zadkine (1890-1967), ‘Deverwoeste stad’ (1953). Zadkinekreeg het idee voor het beeld toenhij met de trein door Rotterdamreed (een spoorlijn die nu nietmeer bestaat) en zag hoe door hetbombardement het hart van destad letterlijk was weggeslagen.

‘Iemand vertelde me: “Charlotte,als je in Rotterdam het beeld vanZadkine neerzet, vergeet danniet ook het antwoord daarop tetekenen. Overal waar gebouwdwordt staat op de schutting:“Hoor, hier bonkt het nieuwehart van Rotterdam”.’Sinds 2008 zorgt de campagne‘Hoor, hier bonkt het nieuwe hartvan Rotterdam’ voor een kunstzin-nige aankleding van alle bouwput-ten die de stad (nog steeds) rijk is.

HET BOMBAR-

DEMENT

E R A S M U S■C ERASMUS (ca. 1496-1536)

‘Rotterdam is bekend vanwege Erasmus.Overal is zijn portret te zien.’

EEN INTERNATIONAAL HUMANISTDesiderius Erasmus was waarschijnlijk een onwettigkind van een priester. Hij volgde zijn opleiding in hetklooster, en bestudeerde vooral de oude klassieken ende Italiaanse humanisten: denkers die vonden datmensen niet door God werden bestuurd maar zelf ver-antwoordelijk waren voor hun daden, en dat iedermens recht had op een goed leven.

Nadat Erasmus tot priester was gewijd, reisde hij veeldoor Europa en bleef hij studeren en schrijven. In zijnberoemdste boek, Lof der zotheid, schreef hij hoemensen vooral met zichzelf bezig zijn en negatief oor-delen over anderen. Op latere leeftijd werd hij adviseurvan keizer Karel V en stichtte hij in Leuven het Drieta-lencollege, waar Grieks, Latijn en Hebreeuws werdonderwezen.

‘Hier staat mijn uitgeverij.’Uitgeverij Lemniscaat werd in1963 opgericht door Jean Louisen Marijke Boele van Hensbroek,en in 1985 overgenomen doorhun zoon Jean Christophe. De uit-geverij is gespecialiseerd in pren-ten-, kinderen jeugdboeken enfilosofie.

LEMNISCAAT

In 1781 opende Johannes vanNelle met zijn vrouw in Rotterdameen winkel in koffie, thee, tabak ensnuis (snuiftabak). In de loop derjaren werden eigen tabak-, koffie-en theeplantages geopend. Sinds 1989 is Van Nelle in handenvan Sara Lee/Douwe Egberts. Dekarakteristieke rood-gele reclamevoor Van Nelle werd in 1930 ont-

worpen door Jac. Jongert (1883-1942).

Bakkerszoon Anton ter Beek(1877-1958) specialiseerde zichrond de eeuwwisseling in het bak-ken van beschuit. In 1954 open-den zijn zoons een beschuitfabriekdie ze ‘Bolletje’ noemden, naar hetbolletje deeg dat aan een beschuitvoorafgaat. Inmiddels heeft Bolletje drie fabrieken en produ-ceert het bedrijf ook andere bak-

kersproducten, maar Bolletje blijftvooral beroemd om zijn beschuit.De reclameleus: ‘Ik wil Bolletje!’ isuitgeroepen tot Nederlandse reclamespreuk van de 20e eeuw.

nederlandse specialiteiten



D E M U LTI C U LT U R E LEMA AT S CHAPP I JNa de Tweede Wereldoorlog kwa-men immigranten uit het voorma-lig Nederlands-Indië naarNederland. In de jaren 1960 wer-den veel gastarbeiders aangetrok-ken uit landen als Italië, Spanje,Joegoslavië, Turkije en Marokko.Ook vangt Nederland politiekeasielzoekers op uit allerlei landen.In 1955 werd de eerste moskee inNederland opgericht. Sinds eindjaren 1980 is er ook speciaal hin-doeïstisch en islamitisch onderwijs. Vanaf 1995 zijn de Nederlandsegrenzen opengesteld voor Euro-pese landen die het Schengen -verdrag hebben ondertekend.Verwacht wordt dat in 2050

dertig procent van de totaleNederlandse bevolking van niet-Nederlandse afkomst is.

C AR N AVAL‘In Rotterdam houden ze iederjaar een exotisch carnaval. Watik erg grappig vind, is dat ze dateind juli vieren, de maandwaarin volgens de VVV de meesteregen valt.’Op de laatste zaterdag van julivindt de Straatparade plaats vanhet Zomercarnaval, de zomersetegenhanger van het Nederlandse carnaval in februari. De Latijns-Amerikaanse en Kaapverdischeimmigranten vieren dan hun eigentropisch carnaval.

‘In een multiculturele samenle-ving vind je natuurlijk ook aller-lei buitenlandse restaurants.Alles staat door elkaar heen endat is geen enkel probleem.Daarom heb ik een Surinaamsebroodjes-zaak, een Marokkaanseethuis en een Vietnamese loempia-karretje, Afrikaans etenen een döner kebab-zaak afgebeeld.’In Nederland zijn meer buiten-landse restaurants dan Neder-landse of Franse. Zo is achttienprocent van de restaurants Chinees-Indisch en negen procentItaliaans.

DE VEELKLEURIGE BEVOLKING‘Meer dan de helft van de bevolking van Rotterdam komt uit andere landen dan Nederland. Ik heb goedgeteld zodat er meer gekleurde mensen op de plaat staan dan witte mensen.’

■C VEELKLEURIG NEDERLAND (vanaf 1945)

‘In het midden van de plaat heb ik een vette flatneergezet. Zo kan ik grappige dingen van Neder-landers van dichtbij laten zien. Omdat ik ookweer schilderijen wilde verwerken, woont op debovenste verdieping een meestervervalser. Hijheeft het bekende “puttertje” van Fabritiusnageschilderd van een ansichtkaart.’

Carel Fabritius (1622-1654),‘Het puttertje’ (1654)

George Breitner (1857-1923),‘Meisje in rode kimono’ (1893-1895)

Jan Cornelisz. Verspronck(1597-1662), ‘Portret van eenmeisje in het blauw’ (1641)‘

Hans Holbein de Jonge (ca. 1497-1543), ‘DesideriusErasmus’ (1523)

‘Deze twee hardlopers zijn zichnu al aan het voorbereiden voorde grote marathon van Rotter-dam. Aangezien de Kenianenmeestal winnen, lopen ze hierook: zij zijn de beste renners.’De Marathon Rotterdam wordtsinds 1981 jaarlijks gelopen,meest al in april. Het is de grootstemarathon van Nederland –gevolgd door de marathon vanAmsterdam – en een van de bestbezochte marathons van dewereld.

‘Het stadsstrand is een nieuwverschijnsel in Nederland. Mid-den in de stad kun je nog op hetstrand liggen.’

AAN HET WATER

DESIGN

BOEFJES

42.195 KILOMETER

SEIZOENEN

De voertuigen van politie, douane,brandweer, ambulance, Konink-lijke Marechaussee en de red-dingsbrigade zijn voorzien vanspeciale strepen: de BKZ-striping,in 1992 ontworpen door StudioDumbar in Rotterdam. Elkeinstantie heeft zijn eigen kleur: destriping van de douane is geelmet groene strepen op een witvoertuig.

‘Ik wilde graag een gevangenisin het boek zetten, want die hebje natuurlijk ook in Nederland.Niet iedereen blijft op het rechtepad. Eigenlijk had ik de gevange-nis op de plaat met de mistgepland, maar ja, hij verdweenletterlijk in de mist. Daaromrijdt hier over de brug een busjevan de Dienst Justitiële Inrich-tingen met een boef erin.’

‘Doordat ik in het boek met deseizoenen mee ga, heb ik ver-schijnselen zien komen en gaan.Zo zie je caravans en campersalleen in het voor-, hoog- ennaseizoen en niet in de winter.’

DE SCHILDERIJEN


ROT TERDAM 15

Architect Piet Blom (1934-1999)ontwierp het Blaakse Bos (1982-1984): 38 kubuswoningen, tweesuperkubussen en een woontoren,officieel de Blaaktoren, maar in devolksmond het ‘Potlood’ genoemd.De kubuswoningen staan op zui-len waarin het trappenhuis zit.Eronder is een loopruimte. Dekubuswoning zelf bestaat uit drieverdiepingen, waarvan de boven-ste plaats biedt aan een kleinetuin.

De eerste wolkenkrabber van Rot-terdam, het Witte Huis, dateert uit1898 en is 43 meter hoog. Archi-tect Willem Molenbroek ontwierp

het elf verdiepingen hoge gebouwin Art Nouveau-stijl.Het Witte Huis overleefde hetbombardement, maar vertoontnog steeds de sporen van kogelin-slagen – een overblijfsel van destrijd om de Maasbruggen in mei1940.

Francine Houben (1955) van ont-werpbureau Mecanoo ontwierpMontevideo, genoemd naar eenvan de pakhuizen die op deze plekstonden. Bij de oplevering in 2005was het met 152,32 meter het opéén na hoogste gebouw vanNederland, en de hoogste woon-toren.

‘Hierachter is nog een stukje vande moderne bibliotheek van Rot-terdam te zien. Ik vond het welleuk om die er nog even bij teknutselen.’In 1983 opende de Centrale Bibli-otheek in het gebouw dat doorJaap Bakema (1914-1981) enHans Boot (1924) werd ontwor-pen, en dat doet denken aan Centre Pompidou in Parijs. Hetgebouw wordt ook wel ‘de glazenwaterval’ genoemd. Op de gevelstaat een tekst van Erasmus: ‘Heel de wereld is mijn vaderland’.

De 185 meterhoge Euromastis de hoogsteuitkijktoren vanNederland. In1960, bij deopening doorprinses Beatrix,was de doorHuig Aart Maas-

kant (1907-1977) ontworpentoren nog maar 107 meter hoog,maar in 1970 werd een spacetower van 85 meter op de Euro-mast geplaatst. Bezoekers berei-ken met een glazen lift hethoogste punt.

‘Voor de kinderen heb ik hier inhet hoekje nog het Tropicanazwembad getekend.’Met zijn grote glazen koepel iszwemparadijs Tropicana (1988)aan de Maasboulevard een blik-vanger. Sinds 2010 staat het ech-ter leeg en het gebouw wordt in2016 afgebroken om plaats temaken voor seniorenwoningen.

Hotel New York, ook wel ‘TheGrand Old Lady’ genoemd, opendein 1901. Drie architecten – JanMuller (1874-1928), ConstantMari Droogleever Fortuin (1846-1928) en Christinus Bonifacius vander Tak (1872-1943) – ontwierpenhet Jugendstil-gebouw, dat van1901 tot 1977 het hoofdkantoorwas van de Holland-Amerika Lijn.In 1993 werd het een hotel, meteen interieur dat werd ontworpendoor kunstenares Dorine de Vos(1948).

a r c h i t e c t u u r

Berend Botje ging uit varenMet zijn scheepje naar ZuidlarenDe weg was recht, de weg was kromNooit kwam Berend Botje weeromEén, twee, drie, vier, vijf, zes, zevenWaar is Berend Botje gebleven?Hij is niet hier, hij is niet daarHij is naar Amerika

Een reder, Berend Drenth (1808-1893), met debijnaam Berend Botje, liet zijn wrakke schepenuitvaren om vervolgens, als ze met man en muiswaren vergaan, het verzekeringsgeld op te strij-ken. Hij is waarschijnlijk de Berend Botje in hetliedje.

MUSEAHet Museum-park bestaatsinds 1927. Erstaan verschil-lende kunst-

werken, en eromheen zijn maarliefst zes musea te vinden: hetMuseum Boijmans Van Beuningen(beeldende kunst uit Nederland enEuropa, van de vroege middeleeu-wen tot nu), de Kunsthal (een expo-sitieruimte met wisselendetentoonstellingen), het NederlandsArchitectuurinstituut, het Natuurhis-torisch Museum, museumwoningVilla Sonneveld en het ChabotMuseum (gewijd aan schilder-beeldhouwer Hendrik Chabot(1894-1949)).

In 1937 werdhet Belasting& DouaneMuseumopgericht alsonderwijsin-

stelling voor aankomend inspec-teurs. In mei 1940 ging hetgebouw in vlammen op, maaroprichter prof. dr. J. van der Poel(1888-1982) bracht een nieuwecollectie bijeen, en het nieuwemuseum kon in 1948 zijn deurenopenen. In 2012 werd het museumgeheel gerenoveerd.

WOORDEN

‘Terwijl ik door Rotterdam wan-delde, ontdekte ik dat overal tek-sten staan. In de metro, op devuilniswagens, op de muren vangebouwen: overal staan gedich-ten, teksten of uitspraken.’‘Alles van waarde is weerloos’staat in werkelijkheid op eengebouw op de Blaak, naast deWillem de Kooning Academie. Het komt uit het gedicht ‘De zeeroude zingt’ van ‘Keizer der Vijfti-gers’ Lucebert (pseudoniem vanLubertus Jacobus Swaanswijk,1924-1994).

GEEN WOORDENMAAR DADEN

‘Hier zijn de Feyenoord-shirtjes,twee stuks.’Feyenoord Rotterdam werd in1908 opgericht – al heette devoetbalclub in de eerste jaren nogachtereenvolgens Wilhelmina,H.F.C. en Celeritas. In 1924 werdhet eerste landskampioenschapbinnengehaald. Sindsdien is declub niet meer weg te denken uithet topvoetbal. In 1970 won Feyenoord als eerste Nederlandseclub de Europa Cup I.

Flip de Beer is een logeer-beer van deschooltelevi-sie, verzonnen

door schrijfster Selma Noort(1960). Kinderen mogen debeer een nachtje mee naarhuis nemen en leren zo voorhem te zorgen.

‘Ook al is PippiLangkous nietNederlands, dekijkers krijgenhaar er in hetboek gratis bij.’

Pippi Langkous is de hoofd-persoon uit de gelijknamigeserie van de Zweedse kinder-boekenschrijfster Astrid Lind-gren (1907-2002). De DeenseIngrid Vang Nyman (1916-1959) illustreerde de allereer-ste uitgave, maar velenhebben Pippi gestalte gege-ven in een van de 64 verta -lingen van de boeken.

kinderboek-figuren

kinderliedje


16

‘Na Rotterdam isAmsterdam aan debeurt, dat is logisch. In Amsterdam staanhet Concertgebouw,de Amsterdamse

schouwburg en het Bimhuis, ze organiserenmuziek aan het IJ, maar dat is nog nietgenoeg… Iedere zomer geven ze ook nog eenavondconcert op het water: het Prinsen-grachtconcert. De hele Prinsengracht vultzich dan met bootjes en mensen die komenluisteren. En terwijl er muziek wordtgemaakt, rijdt de tram gewoon door, klinge-lingeling over de brug. Voor dat concert

schilderde ik een pianist en een zangeresmet omvang. En die zangeres heeft haarjapon gekocht op de hoek van de straat,maar dan een maat of drie, vier groter. Dat concert is ’s avonds laat, dat kwam mijgoed uit, want ’s avonds kleurt in de stadalles wat wit is een beetje geel en oranje.Dat vind ik zo mooi! Als tegenhanger van het moderne Rotter-dam vond ik het leuk om van Amsterdam de17e-eeuwse gebouwen te laten zien. Beidesteden hebben natuurlijk moderne en oudegedeelten, maar ik moest keuzes maken. Ditis een fictieve gracht; als ik een echte grachtzou nemen, werd ik gedwongen alle huizente tekenen die daar staan, en kon ik de helftvan Amsterdam niet laten zien. Dat wildeik niet, dus ik heb zelf een gracht gecompo-neerd.’

■C DE GRACHTENGORDEL (1613-1662)S TAD S U ITB R E I D I N G E N I N D E 17 e E E U W

Aan het eind van de 16e eeuw werd Amsterdam overspoelddoor mensen die een graantje wilden meepikken van denieuwe welvaart. De stad barstte uit zijn voegen. Er werd

een heel nieuw stadsplan ontworpen en vanaf 1613 wer-den de Herengracht, de Prinsengracht en de Keizersgrachtuitgegraven. In vijftig jaar kreeg het stadshart het gezichtdat het nog steeds heeft: rijkeluishuizen aan de grachten,woonwijken eromheen en werven aan de stadsranden.

DE GRACHTEN

Rond 1520 werd het eersteAmsterdamse weeshuis, later hetBurgerweeshuis, opgericht voor dewezen van Amsterdamse poorters:officiële inwoners van Amsterdam.De meisjes leerden er handwerkenen de jongens kregen eenambachtsopleiding. Tot 1919droegen de wezen uit het Burger-weeshuis kleding die aan de lin-kerkant felrood en aan de

rechterkant zwart was: de kleurenvan Amsterdam. Rond die tijd wer-den ook kinderen opgevangen vanwie de ouders tijdelijk niet voor zekonden zorgen. Pas in 1960 ver-huisde het Burgerweeshuis naareen andere locatie, waar het in1991 ophield als weeshuis tebestaan.

‘Taxi’s heb je in Amsterdam inalle soorten en maten: nietalleen auto’s, maar ook fietsenen watervoertuigen.’

‘In Amsterdam maken ze, alshet heet is, allemaal op hun dakeen fijne plek om naar buiten tekunnen.’

‘Ieder poppetje dat ik schilder, zit in de plaat om een reden. Ditmeisje is te laat voor haar les.’

OP HET DAK

WEESJES...

TAXI!

TE LAAT

A M S T E R D A MT W E E D E H E L F T A U G U S T U S


‘Al wandelend door het HistorischMuseum ontdekte ik dat er in vroeger tij-den heel veel paarden door Amsterdamliepen, dus er viel er ook wel eens een in de gracht. Ze hebben toen een soort takel -wagen ontworpen om die paardjes erweer uit te takelen.’De paardentakel werd ontworpen door J.C.Sinck in 1860. De constructie redde heelwat paarden uit het water. En de paardendie het niet overleefden, werden door Sinckmeegenomen – zijn vader, Gerrit Sinck, wasnamelijk paardenslachter.

‘Ze hebben in Amsterdam iets wat nergens anders bestaat; de Poezenboot,waar poesjes worden opgevangen. Ik hou erg van poezen, dus de Poezenbootmoest erop.’Sinds 1966 worden op de Poezenboot inhet Singel afgedankte katten opgevangen.

De mooiste manier om Amsterdam te bekij-ken is vanaf het water. Verschillende maat-schappijen verzorgen rondvaarten door degrachten, over het IJ en door de haven.


PATROONHEILIGE

‘De patroon van Amsterdam isSint Nicolaas. In het echt zit dezegevelsteen niet op deze plek,maar op de hoek van de Dam, ineen muur.’Sint Nicolaas is de patroonheiligevan veel handels- en scheepvaart-steden. Van oudsher is hij deschutspatroon van de zeevaren-den. Een legende vertelt dat hijverscheen aan de opvarenden vaneen schip in nood. Hij nam hetroer in handen en voer het schipveilig terug naar de haven. In 1325 werd de Oude Kerk inAmsterdam ingezegend met SintNicolaas als patroon. Daar begonook de sinterklaastraditie: op6 december kregen kinderen na de mis wat geld en kleinecadeautjes.

AMSTERDAM 17

■C ANNE FRANK

(1929-1945)J O D E N V E RVO LG I N G

Anne Frank werd in Duitslandgeboren in een joodse familie.Haar gezin vluchtte in 1933 naarNederland omdat Hitler aan demacht was gekomen. Al jongbegon Anne een dagboek bij tehouden, daardoor weten we datze het in Amsterdam erg naarhaar zin had. Maar haar leven ver-anderde toen de Duitsers het landbezetten: ze moest naar eenaparte joodse school, een gelester dragen en ze mocht niet meernaar de bioscoop of het theater. In1942 dook het gezin met vierandere mensen onder in het Ach-terhuis. Lange tijd ging het goedmaar na twee jaar werden ze ver-raden, en opgepakt door de Duit-sers. Anne stierf in eenconcentratiekamp, niet lang voorde bevrijding in 1945.Zij was een van de zes miljoenEuropese joden die de TweedeWereldoorlog niet hebben over-leefd.

‘Hier staat het Rembrandthuis,met Rembrandt in de deurope-ning. Ze hebben net – alleenOnze-Lieve-Heer weet hoe – “De Nachtwacht” naar buitengedragen. In werkelijkheid pastdat schilderij niet door de deur,maar de werkmannen hebbendat wel voor elkaar gekregen.’

Rembrandt Harmenszoon van Rijn(ca. 1606 -1669) woonde tussen1639 en 1658 in dit huis, dat nuals museum te bezoeken is engeheel is ingericht in de stijl vande 17e eeuw.

■C REMBRANDT

(ca. 1606 -1669)DE GROTE SCHILDERS

Tussen 1640 en 1642 schilderdeRembrandt zijn beroemdste schil-derij: ‘Het korporaalschap vanFrans Banning Cocq en luitenantWillem Ruytenburgh maakt zichgereed’, dat sinds de 18e eeuw‘De Nachtwacht’ wordt genoemd.Waarschijnlijk schilderde hij het ineen galerij op de binnenplaatsvan zijn woning.Hoewel Rembrandt al tijdens zijnleven een beroemd schilder was,zat hij vaak zonder geld: hij kochtmeer kunst dan hij financieel aan-kon. Hij ging failliet en zijn heleinboedel werd geveild.Toen hij stierf, een jaar na zijnenige zoon Titus, moesten nabe-staanden een graf voor hemhuren.

‘Er zijn twee beroemde Huygens,vader en zoon, Constantijn enChristiaan. Omdat Huygens ookeen venster van de geschiedenisis, dacht ik: ik maak een bordwaarop staat dat de ConstantijnHuygensstraat is afgesloten.Dan heb ik dat onderwerp ook tepakken. Maar het venster van decanon bleek niet om Constantijnmaar om Christiaan te gaan.Had ik weer. Gelukkig staat inhet Amsterdamse Science Parkde grootste supercomputer vanNederland, die is genoemd naarChristiaan én Constantijn: deHuygens computer.’

■C ALETTA JACOBS

(1854-1929)VROUWENEMANCIPATIE

Toen Aletta Jacobs op de middel-bare school zat, mochten meisjesnog niet naar de universiteit. Tochwilde ze graag studeren, dusschreef ze een brief aan de eersteminister. Die schreef haar vaderterug dat Aletta mocht gaan stu-deren.Aletta Jacobs heeft er niet alleenvoor gezorgd dat vrouwen toe-gang kregen tot de universiteit, zedeelde ook voorbehoedsmiddelenuit en zorgde ervoor dat winkel-meisjes betere rechten kregen (zemochten nu af en toe gaan zit-ten). Samen met andere vrouwen,die zich ‘feministen’ noemden, enook mannen, heeft ze vijftig jaarlang gestreden voor vrouwenkies-recht: sinds 1919 mogen ookvrouwen in Nederland stemmenbij politieke verkiezingen.

■C CHRISTIAAN

HUYGENS (1629-1695)WETENSCHAP IN DE

GOUDEN EEUW

Christiaan was de zoon van deberoemde dichter ConstantijnHuygens, die aan het Nederlandshof werkte. Daardoor konden debroers Huygens een goede studievolgen.Al van jongs af was Christiaangeïnteresseerd in wiskunde,natuurkunde en sterrenkunde. Hijheeft zijn hele leven gestudeerd,experimenten uitgevoerd enbelangrijke ontdekkingen gedaan.Zo is hij de uitvinder van het slin-geruurwerk, van het principe vande stoommachine en van de bus-kruitmotor. Hij ontwikkelde ookeen telescoop, waardoor hij deeerste maan bij de planeet Satur-nus, Titan, ontdekte én de waar-heid over de ring van Saturnusachterhaalde.

BEROEMDE NEDERLANDERS‘Er is in Amsterdam veel geschiedenis te ontdekken, maar één gegevenis onmiskenbaar: Anne Frank in het Achterhuis. Dit is de achterkantvan het Achterhuis, uitkijkend op de boom waar zoveel strijd om isgeweest; of die wel of niet opnieuw moest worden geplant nadat hijwas doodgegaan. Ik heb Anne getekend met dat kleine geruite boekjewaar ze in schreef.’

‘Vroeger ging je als je op zondagiets kopen wilde, in Amsterdamnaar de Jodenbuurt. Daar warende winkels open.’Sinds de 17e eeuw kwamen veeljoden naar Nederland. Ze moch-ten zich niet aansluiten bij gildenen werden vooral handelaar ofmakelaar. Ze vestigden zich inAmsterdam rond het Waterloo-plein, het Rapenburg en de Joden-breestraat. Nog steeds wordt overdeze wijk gesproken als de Joden-buurt.

‘In Nederland zijn sommige dro-gisterijen te herkennen aan eengaper.’Sinds de 17e eeuw hangen bij dro-gisterijen en apothekers ‘gapers’aan de gevel. Meestal zijn hetMoren, en altijd hebben ze hunmond open om een medicijn in tenemen: ze gapen dus niet.

DE JOODSE WIJK

GAAP

‘De eerste kinderboekwinkel vanNederland is in Amsterdamgeopend door Rietje en Guil-laume Nivard.’De Kinderboekwinkel opende in1975 aan de Rozengracht. Inmid-dels is Nederland dertig kinder-boekwinkels rijk.

VOOR DEKLEINTJES

‘Als Nederlanders feestvierenmoet iedereen dat weten: ze han-gen vlaggetjes en ballonnetjesbuiten, zodat iedereen kan ziendat er iets te vieren valt.’

OPGEBLAZEN

LOGO

I A M S T E R D A M is het logo dat in2004 werd gepresenteerd doorreclamebureau KesselsKramer omAmsterdam een internationaalgezicht te geven.



‘Mondriaan heeft lange tijd inAmsterdam gewoond, maar hetschilderij waar hij hier aan werkt– een van zijn bekendste – heefthij in het echt niet in Amsterdamgemaakt. Een beetje dichterlijkevrijheid moet kunnen.’Piet Mondriaan (1872-1944) schil dert hier zijn ‘Compositie metrood, geel en blauw’ uit 1927, dathij in werkelijkheid in Parijsmaakte.Mondriaan volgde in Amsterdamaan de Rijksacademie voor Beel-dende Kunsten eerst de dagoplei-ding schilderkunst en vervolgensde avondopleiding tekenen. InNederland wijdde hij zich vooralaan het schilderen van landschap-pen. In 1911 vertrok hij naarParijs nadat hij daar het kubismehad ontdekt. In de loop der jarenwerd zijn werk steeds abstracter.Zijn beroemdste werken ‘Broad-way Boogie Woogie’ en ‘VictoryBoogie Woogie’ schilderde hij uit-eindelijk in New York.

‘Vrienden van mij vonden dat ikniet genoeg aan muziek deed inmijn platen; er zijn natuurlijkfantastische muzikanten in Ne -

derland. Daarom heb ik het Con-certgebouworkest op een affichegezet. Zo had ik het orkest én hetgebouw in één keer te pakken.’De bouw van het Concertgebouw,naar een ontwerp van Adolf vanGendt (1835-1901), nam vijf jaarin beslag. Het gebouw, dat in1888 opende, heeft drie zalen. DeGrote Zaal is speciaal ontworpenom muziek uit de late Romantiekhet beste te laten klinken. GustavMahler heeft tussen 1903 en1909 elf keer zijn eigen symfo-nieën in deze zaal gedirigeerd. Het Concertgebouworkest werdopgericht in 1888. Sinds 1988mag het zich ‘Koninklijk Concert-gebouworkest’ noemen. Het wordttot de beste symfonieorkesten terwereld gerekend.

‘Ik hou erg van ballet, dus ermoest een balletacademie in hetboek. Erbij heb ik een paneeltjegeschilderd voor mijn zeergeliefde Hans van Manen enRudi van Dantzig.’Balletdanser, choreograaf en foto-graaf Hans van Manen (1932)werkte van 1973 tot 1985 voorhet Nationale Ballet. Hij schreef almeer dan 120 balletten, dieopvallen door helderheid en een-voud.Choreograaf en balletdanser Rudivan Dantzig (1933-2012) wasvanaf de oprichting in 1961 huis -choreograaf van het NationaleBallet en van 1965 tot 1991 artis-

tiek leider. Zijn choreografieën –waarvan hij er ruim vijftig schreef– zijn vaak verhalend en maat-schappijkritisch. Hij schreef ondermeer drie balletten voor de Russi-sche balletlegende Rudolf Noere-jev (1938-1993).

‘In het Cobra-museum inAmstelveen en in het StedelijkMuseum in Amsterdam hangenschilderijen van Karel Appel.’Het werk dat hier is afgebeeld, iseen wandschildering zonder titeldie Karel Appel (1921-2006) in1956 schilderde op de muur vanhet voormalige restaurant van hetStedelijk Museum.Het museum, dat in 1874 opende,huisvest moderne en heden-daagse kunst en heropende in2012 na een renovatie en verbou-wing die acht jaar duurde.

Sinds 1977markeert deUitmarkt inAmsterdam,in het laatste

weekend van augustus, de ope-ning van het culturele seizoen.Drie dagen lang presenterenmusea, theaters en andere cultu-rele instellingen hun nieuwe pro-jecten voor het komende seizoen.

‘Wat heel Nederlands is, is Dutch Design. Strak, daar zijn ze goed in.Daarom heb ik een Rietveldstoeltje en andere Nederlandse stoelont-werpen in de etalage gezet.’

Van links naar rechts:– Ruud Jan-Kokke (1965), ‘Stoel Spoinq’– ‘Lounger Ferdinand wit-rood’– Gijs van der Sluis, ‘Stoel nr. 50’– Gerrit Rietveld (1888-1964), ‘Rood-blauwe stoel’ (ca. 1918-1923)– Twee van de beroemde stalen buisstoelen die Willem Hendrik Gispen

(1890-1981) ontwierp in de jaren 1930

■C DE STIJL (1917-1931)R E VO LU TI E I N VO R M G E V I N G

In 1917 richtte kunstenaar en schrijver Theo van Doesburg (1883 - 1931)het tijdschrift De Stijl op. Met een gezelschap kunstenaars, onder wie PietMondriaan en Gerrit Rietveld, dat zichzelf ook De Stijl noemde, pro-beerde Van Doesburg de kunst te hervormen. Uitgangspunt was om metzo min mogelijk kleur (rood, blauw, geel, zwart, wit en grijs) en zo minmogelijk vorm (alleen rechte lijnen en hoeken) een zo groot mogelijkeharmonie te bereiken. De groep bestond nog geen vijftien jaar, maar huninvloed op beeldende kunst, ontwerp en architectuur was groot.

Jan Jansen (1941) is een van debekendste schoenontwerpers vanNederland. Hij heeft vier eigenwinkels, waar zijn ontwerpen wor-den verkocht.

‘Mijn overgrootvader was diamantslijper.’Amsterdam staat bekend als stadvan de diamantslijpers. De eerstewerd al in 1586 in het volksregis-ter opgetekend. De speciale slijp-vorm ‘Amsterdam Cut’ staat zeerhoog aangeschreven. Bijvoorbeeldde wereldberoemde Koh-I-Noordiamant is in Amsterdam geslepen.

SCHOENEN EN DIAMANTEN

DUTCH DESIGN de schone kunsten

In 1900 werd Football Club Ajaxopgericht. In 1908 won de clubHet Gouden Kruis, de prijs voor desterkste voetbalclub van Amster-dam. In 1918 werd het eerstelandskampioenschap binnenge-haald. In 1969 bereikte Ajax alseerste Nederlandse club de finalevan de Europacup I, maar verloorvan AC Milan. Dat werd goedge-maakt in 1971, en in 1972 wonAjax zijn eerste Wereldbeker.Dertig landstitels verder blijft declub in de top spelen. Een Ajax-shirt is wit met een verticale rodebaan.

GRIEKSE HELD

‘Op het dak loopt Minoes uit het boek van Annie M.G. Schmidt. Dit beeld is afkomstig uitde film die ervan gemaakt werd: Minoes, met depoesjes, en de jongen op wie ze verliefd wordt.’Annie M.G. Schmidt schreef Minoes in 1970. In2001 werd het boek verfilmd met Carice vanHouten in de rol van Minoes.

kinderboekfiguren


AMSTERDAM 19

De Westertoren is de toren van deWesterkerk. Hoewel de kerk eigen-dom is van de Nederlands Her-vormde Kerk, is de toren eigendomvan de gemeente Amsterdam.De ‘Ouwe Wester’ is met zijn 85meter de hoogste kerktoren vanAmsterdam. De keizerskroon opde top is een eeuw lang – van1906 tot 2006 – geel geweest,maar heeft nu weer de origineleblauwe kleur uit 1638.In de toren hangt een carillon datmeerdere malen per dag klinkt, endat met de hand kan wordenbespeeld.

‘Aan de gracht staan pakhuizen,die ik niet heb afgebeeld als demoderne huizen die ze inmiddelsgeworden zijn, maar zoals zeoorspronkelijk bedoeld waren; inde 17e eeuw werden er de goede-

ren in bewaard die de VOC aan-voerde. Hier takelen ze ladingomhoog.’Het overgrote deel van de Neder-landse pakhuizen staat in han-delssteden. De eerste pakhuizendateren van rond 1600. Het zijnhoge, vaak smalle en diepe pan-den, met in de nok een hijsbalkwaarmee goederen het huis inwerden getakeld. De meeste pak-huizen staan aan het water, waar-over de goederen konden wordenaangevoerd.

‘Het paleis op de Dam is eengroot gebouw. Als ik dat nor-maal zou afbeelden, zou het veelte veel plek in beslag nemen, endaar kun je als kind niet zoveelpret aan beleven. Hier staat hetop een affiche. Een beetje scheef,maar ja.’Het Koninklijk Paleis Amsterdam ishet ontvangstpaleis van hetKoninklijk Huis.Oorspronkelijk werd het tussen1648 en 1665 gebouwd om alsstadhuis te dienen, naar een ont-werp van architect Jacob vanCampen (1596-1657). Die functievervulde het tot 1808, toen hetaan de eerste koning van Neder-land, Lodewijk Napoleon Bona-parte (1778-1846), werd gegevenals paleis. ‘Lodewijk de Goede’ –zoon van de beroemde Napoleon– was een zeer geliefde koning tij-dens de Franse overheersing, diezelfs opkwam voor de belangenvan Holland.Het paleis wordt gezien als hetbelangrijkste monument vanNederland uit de Gouden Eeuw.

Theater Tuschinski, genoemd naarzijn oprichter Abraham Tuschinski(1886-1942), werd in 1921

geopend als bioscooptheater, meteen grote zaal en een fameuzecabaretgelegenheid, La Gaîté. Het gebouw, naar ontwerp vanHeyman de Jong (1882-1945) envoltooid door ingenieur D.C. Klap -haak, is een mix van Art Deco,Jugendstil en AmsterdamseSchool.Inmiddels is het theater uitge-bouwd tot een bioscoop met zeszalen. De Grote Zaal is in oude stijlhersteld en is decor van veel inter-nationale filmpremières.

Circusdirecteur Oscar Carré (1845-1911) opende in 1887 aan deAmstel Circus Carré. In de winter-maanden werden er circusvoorstel-lingen gegeven, en vanaf 1893 inde overige maanden variétévoor-stellingen.Na de magere jaren 1920 werdTheater Carré, zoals het inmiddelswerd genoemd, het bolwerk vande Nederlandse revue, de operaen het variété. Ook de eersteinternationale musical werd eropgevoerd. Sinds 1987 mag hettheater zich ‘Koninklijk TheaterCarré’ noemen.

In dit gebouw van Michel de Klerk(1884-1923) en Piet Kramer(1881-1961) was de sociaalde-mocratische Algemeene Arbei-derscoöperatie De Dageraadgevestigd. Het gebouw is ontwor-pen in de stijl van de Amster-damse School. Kenmerkend voordie stijl uit de Moderne bouw-kunst is het gebruik van veel bak-steen, ronde vormen enversieringen in de gevels.

ARCHITECTUUR‘Nederland heeft ook de crisisja-ren gehad, maar die zijn niet uitte beelden. Hoe moet je zoietszonder woorden vertellen? Eenaffiche bood uitkomst.’

■C DE CRISISJAREN (1929-1940)SA M E N LE V I N G I N

D E P R E S S I E

De crisis die in oktober 1929 in deVerenigde Staten begon, waaide alsnel over naar de rest van dewereld, ook naar Nederland. In dejaren die volgden verloren hon-derdduizenden mensen hun baan:een op de vier arbeiders was lan-ger dan een jaar werkeloos.Werkelozen kregen een kleinesteun: genoeg voor huur en wat teeten. Ze moesten daar wel tweekeer per dag een stempel voorhalen, als bewijs dat ze niet stie-kem bijklusten. En ze konden ver-plicht worden om werk aan tenemen als bijvoorbeeld slotengra-ver, bomenplanter of dijkaanlegger. Hoewel er veel werd geklaagdover de aanpak van de regering,veranderde er weinig – ook nietna nieuwe verkiezingen. Pas na deTweede Wereldoorlog kwam ereen ommezwaai.

‘Landkaarten maken is ook ietstypisch Nederlands. De beroemdeAtlas Major van Blaeu werd inAmsterdam gemaakt.’

■C DE ATLAS MAJORVAN BLAEU (1662)D E W E R E L D I N K A ART

In de 17e eeuw, waarin Nederlan-ders de wereld rond voeren, warenzowel zeelieden als rijke burgersop zoek naar goede wereldkaar-ten. Willem Janszoon Blaeu lietzich bijscholen door een beroemdeastronoom, en opende in 1605een kaartendrukkerij. Hij steldezijn landen zeekaarten samen opbasis van bestaande kaarten eninformatie uit reisverslagen en ver-halen van zeelui. Zijn kaarten ble-ken voor die tijd zeer goed, enwerden snel beroemd. Willems zoon Joan nam in 1638de zaak over. Zijn meesterwerkwas de Atlas Major uit 1662, metmaar liefst 600 kaarten en duizen-den pagina’s informatie. De atlaswerd in verschillende talen uitge-bracht en was zeer geliefd, alwaren veel kaarten die erin ston-den destijds al verouderd.

GESCHIEDENIS

Het wapen van Amsterdambestaat uit een rood schild meteen zwarte verticale balk waarindrie witte of zilveren kruisenstaan. Er wordt wel gezegd dat dedrie kruisen en de drie kleurenstaan voor de drie rampen dieAmsterdam hebben getroffen: hetvuur (rood), het water (wit) en depest (zwart). Waarschijnlijker isdat het wapen in de 13e eeuw isovergenomen van de familie Persijn. Ridder Jan Persijn van Vel-sen (nb-1283) was van 1280 tot1282 Heer van Amsterdam, datwil zeggen: hij bezat de rechtenvan de ‘Heerlijkheid Amsterdam’.

WAPEN


‘In Amsterdam heb je dames vanlichte zeden. Ik weet niet of men-sen het al ontdekt hebben, maarhier zie je er eentje – discreet,maar ze staat er wel. En eenmijnheer op een fiets die tocheven langsrijdt.’De Wallen, ofwel het ‘Red LightDistrict’, genoemd naar de rodelichtjes achter de ramen, is deberoemdste hoerenbuurt van dewesterse wereld. Er wordt in iedergeval al sinds de 15e eeuw prosti-tutie bedreven, en waarschijnlijklanger. Er zijn zowel bordelen tevinden als ‘vrouwen achter deramen’. Prostitutie is in Nederlandlegaal als een prostituee ouder isdan 21 jaar en zich heeft aange-meld bij het landelijk register vanprostituees.

‘Bij de brug staat een elektrici-teitshuisje met graffiti erop enheel klein, rechtsboven, eenwietplantje. Want ook dat isNederland: wiet, maar wel dis-creet graag.’Cannabis, wiet of marihuana is inNederland illegaal, maar wordtgedoogd. Wie minder dan vijfgram op zak heeft of vijf plantenkweekt, wordt in principe niet ver-volgd. Het is niet toegestaan omop straat verdovende middelen tegebruiken, maar thuis of in eencoffeeshop (een wietwinkel) wordthet oogluikend toegestaan. Om dezoveel tijd wordt geprobeerd de

verkoop van wiet aan banden teleggen, maar in de grote stedenzijn coffeeshops nog steeds vrijtoegankelijk voor iedereen bovende achttien.

‘In Amsterdam is het allereerstehomohuwelijk gesloten. Daarmogen ze trots op zijn. Vrienden vroegen: “Wat ga je inje boek doen voor de homoseksu-ele medemens?” Ik dacht zelf aanzo’n boot met roze mannen eroptijdens de Gay Pride, maar mijnvriend zei: “Nee zeg, doe me eenlol!” Daarom is het het homohuwelijkgeworden, opgevrolijkt metmuziek uit een draaiorgel.’De eerste huwelijken tussen men-sen van hetzelfde geslacht werdenin Nederland gesloten op 1 april2001. Officieel is er geen sprakevan een ‘homohuwelijk’, omdat erin Nederland wettelijk geen verschilbestaat tussen een huwelijk tusseneen man en een vrouw of tussentwee mannen of twee vrouwen.

HET VRIJE AMSTERDAM

Krakers gaan illegaal in een leegstaand gebouwwonen. Het wordt gezien als een protest tegenwoningleegstand en speculatie met onroerend goed.De eerste georganiseerde kraakacties in Nederlandvonden plaats in 1964. Sinds 2010 is kraken in Nederland verboden, tochwordt het op veel plekken gedoogd, omdat het kraak-verbod tegen de grondwet in zou gaan en er officieeleen kort geding aan de ontruiming vooraf moet gaan.

Er wordt wel beweerd dat de vanuit de New Yorksehiphop overgewaaide graffiti-cultuur Europa ver-overde vanuit Nederland. In ieder geval begon degraffiti begin jaren 1980 aan een opmars in Neder-land. Het is inmiddels een algemeen bekend feno-meen.

MODERNE TRADITIE‘Ik vond dat er in Amsterdam gekraakt moest worden. Ook al is het inmiddels verboden, ze zullener nooit mee stoppen – en gelijk hebben ze.’

‘Je kunt in Amsterdam een fietshuren. Dan loop je wel voor gek,want iedereen ziet meteen dat jeop een toeristenfiets zit. En watdoen toeristen? Ze kunnen nietfietsen én ze fietsen altijd aan deverkeerde kant van de gracht.Nederlanders mopperen daar-over, maar ondertussen kunnenze niet zonder toeristen.’

‘In Amsterdam zie je fietsen overde reling van de gracht hangenof boven in een lantaarnpaalbungelen. En je ziet half gezon-ken bootjes die nog net met eentouwtje vastzitten aan zo’nrelinkje.’

HEEL VEEL FIETSEN

‘In deze plaat zijn verschillendeliederen te ontdekken. Eén ervanis “Aan de Amsterdamse grach-ten”, gespeeld door een accordeo-nist.’

R E F R E I N :Aan de Amsterdamse

grachtenHeb ik heel m’n hart voor

altijd verpandAmsterdam vult mijn

gedachtenAls de mooiste stad in ons

landAl die Amsterdamse mensenAl die lichtjes ’s avonds laat

op ’t pleinNiemand kan zich beter

wensenDan een Amsterdammer te

zijn

(Tekst: Pieter Goemans (1925-2000), 1949)


levenslied



‘Iedere grote Nederlandse stad heeft een station, een stadspark, eenziekenhuis en een voetbalstadion. Daarom besloot ik om één stadsetussenplaat te maken waarop dat allemaal voorkomt. Het was natuurlijk heerlijk geweest als ik een park met hoge bomenhad kunnen maken, maar helaas is dan niets meer te zien van watzich in het park afspeelt. Daarom staan hier alleen kleine boompjes…’

S T A D S L E V E N E E R S T E H E L F T S E P T E M B E R

‘Het ziekenhuis dat hier staat is een compilatie van deacademische ziekenhuizen van Leiden en Amsterdam. Hetis magnifiek dat je boven op zo’n ziekenhuis kunt landenmet een helikopter. De bovenste verdieping is de kinderaf-deling. Als ik scholen bezoek, kom ik van tijd tot tijd zo’n

kind tegen met een kaal hoofdje en bibberige handjes. Dusdie verdieping mocht niet ontbreken. Er liggen trouwensook nog familieleden van me in dit ziekenhuis...’

Architect Harry Reijnders (1954) ontwierp station Amster-dam Sloterdijk, dat in 1986 opende. Het lichte ontwerp metveel staal en glas zie je in Nederland bij meer treinstationsterugkeren.

‘De moskee op de achtergrond staat in werkelijkheid inRotterdam.’De Essalammoskee is met zijn vijftig meter hoge minarettende grootste moskee van Nederland. Hij opende in 2010 naareen ontwerp van de Nederlandse architect Wilfried van Win-den (1955).

‘Dit voetbalstadion bestaat niet. Ik heb het zelf verzon-nen. Als ik een bestaand stadion had geschilderd, zou ikruzie hebben gekregen met de aanhangers van de anderevoetbalclubs.’

a r c h i t e c t u u r

‘In deze plaat zijn allerlei vormen vanopenbaar vervoer te vinden: de trein, demetro, de tram en de bus.’

Van links naar rechts:– Het logo van de Nederlandse Spoor -

wegen, in 1968 ontworpen door GertDumbar (1940) en René van Raalte(1946).

– Metrohaltes zijn te herkennen aan de M.Alleen Amsterdam en Rotterdam hebbeneen metro.

– Een tramsymbool– De achterkant van een Connexxion-bus.

Connexxion ontstond in 1999 doorsamenvoeging van een aantal vervoers-bedrijven. Het verzorgt regionaal perso-nenvervoer (waaronder bussen, taxi’s enveerdiensten) en ambulancezorg in eengroot deel van Nederland.

‘In Nederland kun je op het station eenfiets huren en voor weinig geld lekkerrondfietsen. Alleen jammer dat het fietsenzijn met een terugtraprem: daar kan ikniet mee omgaan.’Sinds 2003 kunnen reizigers op trein- enmetrostations een fiets huren voor het laat-ste deel van hun reis. Er wordt meer daneen miljoen keer per jaar gebruik vangemaakt.

HET OPENBAAR VERVOER


STADSLEVEN 23

‘Dit is het monument voor deafschaffing van de slavernij. Deslavernij is een donkere vlek inde Nederlandse geschiedenis: ookal hebben die slaven hier nietgewoond, Nederlanders gebruik-ten ze wel als handelswaar.’Het ‘Nationaal monument slaver-nijverleden’ van Erwin de Vries(1929) werd in 2002 onthuld inAmsterdam. ■C SLAVERNIJ (1637-1863)MENSENHANDEL ENGEDWONGEN ARBEID INDE NIEUWE WERELDHoewel er in Nederland geen sla-ven werden ingezet, gebeurde datwel in de Nederlandse koloniën, enspeelde Nederland een grote rol inde slavenhandel. Al in 1528 warener kooplieden die slaven uit Afrikanaar de Caraïben brachten, maarde echte handel kwam pas opgang bij de oprichting van deWest-Indische Compagnie in 1621.Waar voor die tijd nog werdgezegd dat slavenhandel tegen dechristelijke normen in ging, werdnu beweerd dat het BijbelversGenesis 9:25, (‘… Vervloekt isKanaän! Laat hij voor zijn broerseen dienaar van dienaren zijn!’)slavernij rechtvaardigde.Rond 1770 verhandelde Neder-land maar liefst 6000 mensen perjaar, daarna werden de aantallensnel kleiner.Nederland schafte pas op 1 juli1863 de slavenhandel af, als eenvan de laatste landen ter wereld.Op dat moment waren ruim

500.000 mensen als slaaf ver-kocht.Jaarlijks wordt op 1 juli het slaver-nijverleden herdacht.

‘De Antillen is een venster uit degeschiedeniscanon. Ik kon deeilandengroep natuurlijk moei-lijk in Nederland laten zien, datmoest een affiche worden. Ik hebhet beeld geschilderd dat ieder-een kent van de Antillen: dewaterkant met de gekleurdehuisjes. En waarom het op dezeplaats voorkomt? Omdat daartoevallig een bushokje stond...’De kleurige huizen aan de water-kant staan in Willemstad, dehoofdstad van Curaçao.

■C SURINAME EN DE NEDERLANDSEANTILLEN (vanaf 1945)D E KO LO N I SATI E VAND E W E S TDe eilanden Aruba, Saba, SintEustatius, Bonaire, Sint Maartenen Curaçao werden in 1634 doorde West-Indische Compagnie bij

Nederland ingelijfd. Vanaf datmoment was de Midden-Amerikaanse eilandengroepbekend onder de naam Neder-landse Antillen.Enkele jaren later voerden Neder-land en Engeland strijd omelkaars koloniën in Zuid- enNoord-Amerika. Bij de Vrede vanWestminster in 1674 deed Neder-land afstand van Nieuw-Neder-land (een deel van de huidigeVerenigde Staten en New York) inruil voor Suriname.In 1954 werd het Statuut voor hetKoninkrijk der Nederlanden vankracht, waardoor Suriname, deNederlandse Antillen en Neder-land gelijkwaardig werden, en alleinwoners de Nederlandse natio-naliteit kregen.In 1975 werd Suriname onafhan-kelijk na het betalen van eenafkoopsom van 3,5 miljard gul-den, en werden de Antillen enNederland twee aparte landenbinnen het koninkrijk.In 1986 kreeg Aruba de statusaparte en werd zo een eigen landbinnen het koninkrijk, met eeneigen regering en een eigenbeleid. In 2006 volgde de statusaparte voor Curaçao en SintMaarten. Saba, Sint Eustatius enBonaire kregen de status van bij-zondere gemeente van Nederland.Daarmee hielden de NederlandseAntillen op te bestaan.

‘Ook de Eerste Wereldoorlog iseen venster uit de geschiedenis-canon. Heel gek vind ik dat,

want Nederland was neutraal indie periode. Omdat hier nietgevochten is, kon ik dat ook nietlaten zien. Ik heb ervoor gekozenom reclame te maken voor hetLegermuseum in Delft, daar heb-ben ze van alles over de EersteWereldoorlog.’Het Legermuseum in Delft sloot injanuari 2013 zijn deuren. In 2014opent in Soesterberg het Natio-naal Militair Museum.

■C DE EERSTEWERELDOORLOG(1914-1918)OORLOG ENNEUTRALITEITIn 1914 brak een wereldwijdeoorlog uit tussen Duitsland, Oos-tenrijk-Hongarije en het Otto-maanse rijk enerzijds, en degeallieerden Frankrijk, België enEngeland anderzijds.Ook al bleef Nederland neutraal,het land kreeg wel op allerleimanieren met de oorlog temaken. De grens met België werddoor de Duitsers met dodelijkschrikdraad afgezet. Toch wistenveel vluchtelingen Zuid-Nederlandte bereiken.Veel Nederlandse handelaren zet-ten winstgevende zaakjes op metde Duitsers. In 1918 legde Enge-land beslag op de Nederlandsekoopvaardijschepen omdat Neder-land de Duitsers zou helpen.Doordat aanvoerschepen werdengetorpedeerd en er veel minderhandel met het buitenland konplaatsvinden, ontstond voedsel-schaarste. In Amsterdam en Rot-terdam plunderden in 1917 en1918 wanhopige huisvrouwen decentrale voedselvoorraden omdathun gezinnen honger leden.In 1918, toen de geallieerden aande winnende hand waren, vroegde Duitse keizer Wilhelm II asielaan in Nederland. En hij kreegdat, zeer tegen de zin van degeallieerden. Wilhelm II bleef totzijn dood in 1941 in Nederlandwonen.

G E S C H I E D E N I S

‘Door het park lopen onzebekende vrienden Olivier B.Bommel en Tom Poes.’De stripfiguur Olivier B. Bom-mel werd bedacht door Mar-ten Toonder (1912-2005). In1941 kwam hij voor het eerstvoor in Tom Poes in den toov-ertuin. Er verschenen tot1986 maar liefst 177 verhalenmet de twee vrienden in dehoofdrol.

‘Ik heb ook een bibliotheekgemaakt, want dat is eenbelangrijk onderdeel van desamenleving – voor mensen dieboekjes maken helemaal.’In de 19e eeuw bestonden al meerdan duizend leeszalen in Neder-land, waar mensen boeken kon-den lezen. In 1899 was deopenbare bibliotheek van Dor-drecht de eerste locatie waar ookboeken konden worden geleendom mee naar huis te nemen. Het aantal leenbibliothekengroeide sinds de jaren 1950exponentieel, tot bijna 1200 in de jaren 1990. Inmiddels is hetaantal weer onder de 900 vestigingen gezakt.

LEESBEHOEFTE

‘Markten heb je overal, maarook zeker in Nederland.’

GOEDKOOP

kinderboek-figuren

JOHAN CRUIJFF

Johan (Hendrik Johannes) Cruijff (1947) is misschien wel de beroemdste Nederlandse voetballer aller tijden. Hij is verkozen tot Europees voetballer van de 20e eeuw en eindigde op de tweede plaats bij de verkiezing vanWereldvoetballer van de eeuw.Na zijn voetbalcarrière werd hij trainer bij onder meer Ajax en FC Barcelona. Bij die laatste werd hij ‘El Salvador’,‘de Verlosser’, genoemd. Johan Cruijff richtte een aantal instellingen op voor sport en marketing, en stichtte deJohan Cruyff Foundation, die zich inzet om (gehandicapte) kinderen en jongeren aan het sporten te krijgen.



‘Iemand belde me op: “Charlotte,heb je wel gedacht aan Libelleen Margriet?” Nee dus… Ik hebtoen snel dit affiche geschilderd.Eerst hing hier reclame voorc&a, maar die kon eruit, wantc&a komt later in het boek nogvoor.’Libelle en Margriet zijn de tweeoudste damesbladen van Neder-land. Libelle bestaat sinds 1934,Margriet sinds 1938. Inhoudelijkverschillen de bladen weinig: zebevatten artikelen over huis -houden, maatschappij en lifestyle,naast columns en verhalen.

Jacob Blokker opende in 1896samen met zijn vrouw ‘De goed-kope ijzer- en houtwinkel’. Diegroeide snel, en vier zonen start-ten in de jaren 1930 een ketenonder de naam Gebroeders Blok-ker. Er zijn inmiddels meer dan800 winkels met huishoudelijkeartikelen onder de naam Blokker,met name in Nederland en België.

‘In het park rijdt een door Nederlanders ontworpen kinderwagen.’Designstudent Max Barenburg

studeerde in 1994 cum laude afop het ontwerp van een buggy.Geen kinderwagenfabrikant wasgeïnteresseerd, dus startte Baren-burg in 1999 met zijn zwager eeneigen onderneming. De Bugaboowerd meteen een succes en toenin 2002 de Bugaboo Frog in detelevisieserie Sex and the City ver-scheen, was er geen houden meeraan: iedereen wilde een Bugaboo.

Simon Loos begon in 1938 eenbodedienst tussen Hoorn en Alk-maar. In 1960 kreeg het bedrijf deopdracht tot winkeldistributie.Inmiddels heeft transport- enlogistiekbedrijf Simon Loos ruim400 trekker/oplegger-combinatieswaarmee met name binnen deBenelux, maar ook daarbuitenwordt gereden.

‘Toen ik klaar was met het boeken de TNT erin had getekend,werd het bedrijf ineens omge-doopt tot PostNL. Het was welmooi, vond ik, ik heb het zo gela-ten. Dat hoort dan bij de geschie-denis.’In 1799 werd de staat verant-woordelijk voor de afhandelingvan de post in Nederland. Laterkwam daar ook de telefonie bij,wat in 1928 leidde tot het Staats-bedrijf der Posterijen, Telegrafie enTelefonie (PTT). In 1989 werd dePTT zelfstandig. In 2002 werd denaam PTT Post veranderd in TPG

Post, dat door fusies in 2006 werdomgedoopt in TNT Post en uitein-delijk, in 2011, in PostNL.

‘Hier loopt een medewerkstervan de KLM in haar pakje. Diegaat met de trein naar Schiphol.’In 2010 kregen de stewardessenvan de KLM een nieuw uniform,ontworpen door couturier MartVisser (1968). De basiskleur is KLM -blauw – de KLM-kleur sinds1971 –, met een oranje accentdat verwijst naar het KoninklijkHuis (Van Oranje-Nassau). De ste-wardessen kunnen kiezen uit eenbroek, een kokerrok of een wijderuitlopende rok.

Nederland staat op de vijfde plaatsvan Europese zuivelproducenten.Generaties lang werden melk enbijproducten van melk actief aande man gebracht met leuzen als:‘Melk. De witte motor.’ en promo-tiefiguren als Joris Driepinter (diedagelijks drie pinten melk drinkt).Inmiddels wordt stevig getorndaan de bewering dat ‘melk goedvoor elk’ is. Maar nog steeds etenen drinken Nederlanders gemid-deld 245 kilo zuivelproducten perjaar.

‘Toen ik bezig was aan het boek,waren de jongens Holdorp enHin bij mij in huis aan het werk.Daarom mogen zij erin.’Marco Holdorp en Michel Hin werken sinds 2006 samen in huneigen timmer- en onderhouds -bedrijf.

n e d e r l a n d s e s p e c i a l i t e i t e n MUSICI

‘Hier verzamelt het orkest zich;ze gaan op tournee. Sommigenkomen uit het station, anderenuit de metro en weer anderen uitde tram. En wat is leuk vanmuzikanten? Ze dragen koffersin dezelfde vorm als hun instru-ment.’

‘Voor het station staan drie Roe-menen treurige liederen te spelenom geld op te halen.’Zolang artiesten met niet meerdan drie personen optreden, enniet langer dan dertig minutenachter elkaar, mag er op straatopgetreden worden zonder ver-gunning.

‘Hier heb ik een bloemenzaakgetekend, omdat het typischNederlands is om bloemen, cho-colaatjes of fruit mee te nemenals je iemand bezoekt in het zie-kenhuis.’

BLOEMETJE

‘Op de achtergrond bij het sta-dion zie je vechtende vaders. Ikmaakte ze met mijn hart inFrankrijk, zoals ze vechten in destrips van Asterix en Obelix: zeslaan elkaar uit hun schoenen.De boel een beetje overdrijven,daar houd ik wel van. En de M E , komt er natuurlijk bij.’

HOOLIGANS

‘In Nederland zijn crèches zondertuin. De kinderen van zo’n crècheworden in een hele grote houtenbak op wielen gezet en gaan zomet hun begeleider op weg naarhet park, om toch even buiten tezijn.’

‘Alle Nederlandse kinderen kun-nen zwemmen. Hier staat eenonooglijk zwembad waar ze nethun diplomaatje A gehaald heb-ben.’Sinds 1892 worden in Nederlandzwemdiploma’s uitgereikt. Inmid-dels bestaat het Zwem-ABC, eenserie van drie diploma’s diezwemmers voorbereidt op zwem-men in open water, en op wat tedoen als ze onverwacht in hetwater terechtkomen.

KINDEROPVANG EN ZWEMLES

In 1934 liep in Amsterdam eengrote demonstratie van werkelo-zen tegen de verlaging van desteun uit de hand (het Jordaanop-roer). Het was duidelijk dat depolitie niet in staat was zulke rel-len te hanteren. Dat leidde tot deoprichting van de Karabijnbrigade– speciaal opgeleide agenten.In de jaren 1970 en 1980, de tijdvan de krakersrellen, werd deMobiele Eenheid snel professione-ler. Inmiddels bestaan ruim veertigpelotons van elk 45 speciaalopgeleide politiemensen, die bin-nen de ME vaak ook weer eigengespecialiseerde eenheden vor-men.

‘Hondenpoep op de stoep is eenplaag in iedere stad in Neder-land.’

OPROER

STRONT


STADSLEVEN 25

‘De vuilophaaldienst is in Neder-land goed georganiseerd. Hier zieje de wagen die het huisvuilophaalt dat langs de weg wordtgezet, ergens anders heb ik vandie vuilcontainers getekendwaarin mensen hun gescheidenafval kunnen storten.’ Nederlanders produceren iederzo’n 500 kilo afval per jaar, daar-van is ruim 85 procent afkomstigvan (verpakkingen van) levens-middelen. Door een ingenieusafvalophaal, -scheidings en -recyclingsysteem wordt inmiddelsmeer dan tachtig procent van hetafval hergebruikt.

‘Dit vind ik ook leuk: brieven-bussen op twee hoogtes, wantals je klein bent of gehandicapt,of als je een scootmobiel hebt,kun je niet bij die hoge komen. ’

‘Nederlanders vinden ook dat jealle soorten mensen hulp moetverlenen, dus voor de blinde

mens maken ze een paadje naarde oversteek, dat ze met hun stokkunnen voelen.’Op steeds meer plekken in Neder-land worden blindenroutes aan-gelegd. Een geribbelde tegelrandhelpt blinden de juiste weg te vin-den. Metalen klanktegels geveneen splitsing aan en speciale tik-kende stoplichten maken duidelijkwanneer het veilig is om over testeken.

‘Zelfs voor de hond die gehandi-capt raakt, bedenken ze een kar-retje met wieltjes. Zo kan hij noglekker lang doorleven.’

Eén twee drie vier, hoedje van, hoedje vanEén twee drie vier, hoedje van papierHeb je dan geen hoedje meerMaak er een van bordpapierEén twee drie vier, hoedje van papierEén twee drie vier, hoedje van, hoedje vanEén twee drie vier, hoedje van papierAls het hoedje dan niet pastZet het in de glazenkastEén twee drie vier, hoedje van papier

Het liedje dateert uit 1830 en is geschreven op de wijs van een militairetrommars. In deze tijd vond de Belgische Revolutie plaats: de ZuidelijkeNederlanden riepen hun onafhankelijkheid uit. De Nederlandse regeringstuurde het leger eropaf, maar er waren te weinig uniformen voor dedienstplichtigen. De plattelandsschutters kregen daarom een hoedje vanperkamentachtig papier.

‘Wanneer Oranje voetbalt, versieren de mensen hun huizen metoranje vlaggetjes, ballonnen, slingers, enzovoort.’Het Nederlands voetbalelftal speelde zijn eerste wedstrijd in 1908. Hetzou tachtig jaar duren tot het in 1988 zijn enige internationale kampi-oenschap won: het Europees Kampioenschap.Het elftal heeft de bijnaam Oranje, naar de kleur van de shirts en denaam van het Koninklijk Huis. Wanneer Oranje speelt, kleurt heel Neder-land oranje.

Al sinds de 17e eeuw wordt inNederland door rijkelui bij degeboorte van een kind beschuitmet muisjes (anijszaadjes met eensuikerlaagje) gegeten. Armeremensen trakteerden op witte-brood met suiker. De anijs zougoed zijn voor de borstvoeding,voor het herstel van de baarmoe-

der én het zou het kwaad afwenden. Traditioneel zijn de muisjes roze enwit. Sinds de geboorte van prinses Beatrix in 1938 worden er oranjemuisjes gegeten bij de geboorte van een prinsenkind. Midden jaren 1990kwamen er speciale blauw-witte muisjes voor de geboorte van een jon-getje op de markt.

ALLES IS GEREGELD

t r a d i t i e s e n f e e s t e n

TATUTATU

‘Mijn geliefde werkt in Leiden,niet ver van het academisch zie-kenhuis. Hij hoort uit het raamwel eens van die piepende bandenvan de ambulance. Zij hebben eenkeer meegemaakt dat ze in depauze over het zebrapad oversta-ken en bijna door een ambulancevan hun sokken werden gereden.Toen hebben ze een klacht inge-

diend – ook heel Nederlands omdat meteen te doen.’Een ambulance heeft reflecterenderode en blauwe schuine strepenop een gele achtergrond.

GELD

Het eerste Nederlandse Grenswis-selkantoor (GWK) opende in 1927.In 2004 werden de GWK-bankenovergenomen door het internatio-nale Travelex.

MAAGD

De ingang van hetpark is dezelfdeals van het Von-delpark in Amster-dam. Op de zuil

zit de ‘Amsterdamse Stedemaagd’(1883), de verpersoonlijking vande stad Amsterdam, gemaakt doorbeeldhouwer Friedrich Schierholz(1840-1894). De maagd houdteen schild van de stad Amsterdamin haar ene hand, en nodigt methaar andere hand bezoekers uithet park binnen te gaan.

kinderliedje

‘Typisch voor Nederland zijn gescheiden fietspaden en enorm veel aanwijzingen op de weg,zodat je nooit aan de verkeerde kant van de weg terecht kunt komen, of je kunt vergissen ofje wel of niet voorrang hebt, enzovoort. Dat is allemaal uitentreuren uitgedokterd.’Wie in Nederland een rijbewijs haalt, moet 24 soorten witte en gele lijnen op het wegdek kun-nen herkennen. Dan zijn er nog blauwe strepen waar met een parkeerschijf moet worden gepar-keerd en groene strepen waar niet harder dan 100 km/u mag worden gereden.


VOORWOORD - Lemniscaat · 2019. 6. 28. · maakte een alfabet. Bij de ‘A’ schreef ik...

Documents

Transcript of VOORWOORD - Lemniscaat · 2019. 6. 28. · maakte een alfabet. Bij de ‘A’ schreef ik...