Vooronderzoek Productie - Visie › image › 2015 › 6 › 1 › ... · 1 Douwe Jan...

1

Douwe Jan Schrale

Gerrit van der Veenlaan 14

3743 DP Baarn

Tel.: oo31647188202

E mail: [email protected]

Afstudeer Scriptie

Reinwardt Academie

Bachelor Cultureel Erfgoed

Baarn 31 mei 2011

Beschrijving van een Belevingsgerichte Narratieve Locatieve

Media Tour op het Landgoed van Kasteel Groeneveld.

Vooronderzoek – Productie - Visie

2

De Hasselaerroute



Vooronderzoek – Productie – Visie

Douwe Jan Schrale



Vooronderzoek – Productie - Visie

Afstudeer Scriptie

Reinwardt Academie

Bachelor Cultureel Erfgoed

Baarn 31 mei 2011

© Douwe Jan Schrale

3

Inhoud Algemene inleiding ..................................................................................................................... 6

Elk plan begint met een idee .................................................................................................. 7

Museologische context ........................................................................................................... 7

Dankwoord ............................................................................................................................. 9

1.0Vooronderzoek ..................................................................................................................... 11

1.1 Het werk van anderen ...................................................................................................... 11

1.1.1 Belfast. ....................................................................................................................... 11

1.1.2 Bristol. ........................................................................................................................12

1.1.3 Texel ........................................................................................................................... 15

1.1.4 Samenvatting en conclusie. ...................................................................................... 18

1.2 Oriëntatie op Kasteel Groeneveld ....................................................................................19

1.2.1 Geschiedenis van het hoofdkarakter. ....................................................................... 20

1.2.2 Waarom werd Heer Hasselaer het hoofdkarakter? .................................................. 20

1.2.3 Het landschap ........................................................................................................... 20

1.2.4 Historisch culturele elementen in het Landschap. ...................................................21

1.2.5 Sfeer op locaties . .......................................................................................................21

1.3 De doelgroep .............................................................................................................. 22

1.4 Lagen in het landschap .............................................................................................. 22

1.5 Het verhaal ontwikkelt zich ....................................................................................... 24

1.5.1 De Hasselaerroute ..................................................................................................... 24

1.6 De Hasselaerroute en de lagen in het landschap....................................................... 25

Hoofdstuk 2 .............................................................................................................................. 26

2.0 Het maken van een gps tour. ............................................................................................. 26

2.1 Wat is nodig voor een locatieve media tour? .................................................................. 26

2.1.1 Het schrijven van het script ...................................................................................... 26

2.1.2 Het kiezen van stemmen. ......................................................................................... 26

2.1.3 Het kiezen van opnameapparatuur. ......................................................................... 27

2.1.4 Opname van de teksten. ........................................................................................... 27

2.1.5 Opnames binnen of buiten? ..................................................................................... 28

2.1.6 De planning van de opname. .................................................................................... 28

2.1.7 Beeldmateriaal, portretten en afbeeldingen, vraagteken en startknop. ................... 29

2.1.8 Bewerking van geluidsbestanden. ............................................................................. 31

2.1.9 Muziek in de Hasselaer route. .................................................................................. 32

2.2 Gebruik ........................................................................................................................... 33

2.2.1 Handleiding .............................................................................................................. 33

4

2.2.2 PR plan. .................................................................................................................... 34

2.3 Kosten van de productie. ................................................................................................ 34

2.4 Programmeren. ............................................................................................................... 35

2.4.1Mijn keuze voor Mscape. ........................................................................................... 35

2.4.2 Hoe werkt Mscape? .................................................................................................. 36

2.4.3 Problemen, bugs. ..................................................................................................... 39

2.5 Navigatie ......................................................................................................................... 43

2.5.1 Het verhaal helpt je op weg ...................................................................................... 43

2.5.2 Kaartjes. ................................................................................................................... 44

2.5.3 Tekst op plaatjes....................................................................................................... 46

2.5.4 De gids. ..................................................................................................................... 46

2.5.5 Correcties wanneer iemand de verkeerde kant uit loopt ......................................... 46

2.5.6 Testfase .................................................................................................................... 46

2.6 Functies van de iPhone ................................................................................................... 47

2.7 Epiloog hoofdstuk 2 Kansen en obstakels. ................................................................... 49

Hoofdstuk 3 ............................................................................................................................... 51

3.0 Technieken die de beleving versterken ............................................................................... 51

3.1 Waarneming .................................................................................................................... 53

3.1.1 Opdrachten. .............................................................................................................. 53

3.1.2 Techniek en waarneming. ........................................................................................ 54

3.1.3 Stimuleren van zintuigen doormiddel van een verhaal. .......................................... 54

3.1.4 Informatie. ................................................................................................................ 54

3.1.5 In de Hasselaerroute. ............................................................................................... 54

3.2 Waarneming vanuit verschillende perspectieven .......................................................... 55

3.2.1 De mens in het landschap ........................................................................................ 55

3.2.2 Door de ogen van een dier ....................................................................................... 56

3.2.3 Vanuit landschapselementen. .................................................................................. 57

3.3 Emotie ............................................................................................................................. 59

3.3.1 Gebruik van muziek. ................................................................................................. 59

3.3.2 Emotionering. .......................................................................................................... 62

3.4 Beleven en ervaren ......................................................................................................... 64

3.4.1 Morele keuzes. .......................................................................................................... 66

3.5 Zingeving ........................................................................................................................ 66

3.6 Epiloog hoofdstuk 3. ....................................................................................................... 67

Conclusie .................................................................................................................................. 70

Tot slot: persoonlijk advies ...................................................................................................... 72

5

Literatuurlijst: .......................................................................................................................... 73

Powerpoint ........................................................................................................................... 73

Tijdschriftartikelen ............................................................................................................... 74

Muziek .................................................................................................................................. 74

Thesis .................................................................................................................................... 74

Websites ................................................................................................................................ 74

Afbeeldingen ............................................................................................................................ 78

Verklarende Woordenlijst ........................................................................................................ 80

Samenvatting………………………………………………………………………………………………………………81

Summary………………………………................................................................................................81

6

Algemene inleiding

Hoe creëer je een belevingsgerichte narratieve locatieve media tour in een

landschap en/of natuurgebied?

De locatieve media tour is een snel opkomend medium dat nog steeds in ontwikkeling

is en waar nog niet zo veel over geschreven is als het gaat over praktische toepassing

bij natuur- en landschapsbeleving. De koppeling van natuurbeleving met de

toenemende mogelijkheden van moderne telefoons met internet opent ongekende

mogelijkheden. Hoewel er in Nederland veelbelovende ontwikkelingen zijn, is het

aantal praktische toepassingen beperkt.

Er is voldoende kennis over het maken van locatieve media tours. Deze zijn vooral

gericht op steden, stadsparken, kunst en historie. Veel van de tours in de natuur zijn

alleen informatiegericht. Dat is jammer want gps biedt veel meer mogelijkheden.

Het is tijd om hier eens over na te denken want gps kan helpen meer avontuur in de

natuur te brengen.

Hoe kun je de verschillende lagen in het landschap gebruiken in een verhaal?

Evenals bij een object in een museum kun je ook in het landschap lagen

onderscheiden. Deze lagen hebben mij geïnspireerd tot het maken van dit verhaal,

het script dat de basis vormt voor de gps tour. In hoofdstuk 1 wordt verslag gedaan

van de oriëntatiefase voor het maken van de gps tour.

Wat zijn de voor- en nadelen van locatieve media voor natuurorganisaties?

Het maken van een gps tour was voor mij een relatief onbekend terrein; het

programmeren, navigeren, de kansen en de obstakels staan beschreven in

hoofdstuk 2.

Hoe versterk je de belevingsaspecten van een gps tour?

Hoe komt het dat sommige belevenissen ons bijblijven?

Welke kenmerken hebben betekenisvolle belevenissen?

Dit zijn fundamentele vragen die ik probeer te beantwoorden in de volgende

hoofdstukken.

7

Elk plan begint met een idee

Het oorspronkelijke idee voor de gps tour was een symbiose tussen techniek en

natuurbeleving. Ik was geïnspireerd door projecten zoals „Het Bewaarde Land.‟

Het doel van dat project is dat kinderen en volwassenen leren op een intensere

manier met de natuur om te gaan. Aan de hand van een verhaal over 5 elementaire

wachters: water, vuur, aarde, lucht en kleur, worden mensen meer betrokken met de

natuur. „Het Bewaarde Land‟ is actief op verschillende plekken in Nederland, onder

andere in Baarn. Boris van Oirschot, een van mijn stagebegeleiders, is wachter in „Het

Bewaarde Land.‟

Maar mijn wortels liggen meer in het erfgoedveld en mijn kennis over natuurbeleving

is ondanks literatuuronderzoek zeker nog niet voldoende voor een dergelijk

uitgebreid project. Bovendien gaf mijn begeleider het advies: “Je bent hier in een

cultuurlandschap met een rijke geschiedenis. Daar moet je wat mee doen!” Daarom

heb ik mijn doel bijgesteld en heb ik mij verder verdiept in de boeiende

cultuurhistorie van Kasteel Groeneveld met als uiteindelijk resultaat zowel „De

Hasselaerroute‟ als deze scriptie.

Museologische context

In de afgelopen 60 jaar is locatie een steeds belangrijker element geworden in de

museologie. Wanneer men vroeger een object bewaarde in situ ( op de locatie zelf)

zoals in het Colosseum in Rome, decontextualiseerde men dit object. Het werd

gestript van de lagen die men niet belangrijk vond. Vervolgens werden er bordjes

opgehangen en toeristen toegelaten.

Binnen de nieuwe museologische visie worden objecten die zich in situ bevinden

bewaard in hun context en functie. Wat er om het object heen speelt en leeft wordt zo

veel mogelijk intact gehouden. Museologie is zich bewuster geworden van de

contextuele relatie tussen plaats en object.1

Ook binnen het cultureel bewustzijn, inclusief humane wetenschappen en kunst heeft

er een omslag plaatsgevonden in het denken over plaats en ruimte.

De psychogeografische stroming schijnt een nieuw licht op hoe wij omgaan met onze

omgeving. Deze studierichting brengt in kaart hoe mensen locaties ervaren en hoe zij

zich daar in gedragen. 2 Pierre Nora definieerde reeds in 1955 de term Les Lieux de

Mémoire; plaatsen van herinnering. Steden en streken krijgen steeds meer een

culturele biografie, een ‘narratieve constructie’ waarin sporen uit het verleden

ingezet worden voor verdere ontwikkeling. 3, 4 De toegankelijkheid van plaats

gerelateerde informatie wordt steeds beter. Door het toenemend gebruik van internet 1 Rooijakkers, Gerard. "Cultural Biography: An Intergrated Heritage Perspectives (p.p)." Lecture.

2 psychogeography. Psychogeography.co.uk/. Web. 31 May 2011. <http://www.psychogeography.co.uk/>.

3 Rooijakkers, Gerard. "Cultural Biography: An Intergrated Heritage Perspectives (p.p)." Lecture.

4 "Bibliotheek- & Archiefgids,." 28 April . Bibliotheek- & Archiefgids, 81 [2005 81 (2004): 28.

Http://www.vvbad.be/files/200504_Vijftigjaar.pdf. Web. 31 May 2011.quote Gerard Rooijakkers

8

en locatieve media, bijvoorbeeld gps, kan men op eenvoudige wijze zowel thuis achter

de pc op bijvoorbeeld Google Earth als ter plaatse in het landschap met behulp van de

mobiele telefoon informatielagen aanbrengen en lezen.

Hierdoor is er meer ruimte ontstaan voor nieuwe plaatsbeschrijvingen. Een plek is

meer dan een topografische beschrijving. En dat alles valt in kaart te brengen.

Een zeer complete beschrijving van een plaats is ‘The Deep Map’

´The Deep Map represents the grain and patina of place through juxtapositions and interpenetrations of the historical and the contemporary, the political and the poetic, the discursive and the sensual; the conflation of oral testimony, anthology, memoir, biography, natural history and everything you might ever want to say about a place´. 5

Een „Deep Map‟ analyseert, vervlecht en zet de gegevens tegenover elkaar vanuit een

breed scala aan lagen uit het heden en het verleden.

Dat is ook wat er gebeurt wanneer we een locatieve media tour maken. Eerst moeten

de lagen geanalyseerd worden. Vervolgens worden ze tegen over elkaar gezet en

daarna worden de verbindingen gemaakt. Je speelt met informatie en uiteindelijk

ontstaat er een script. Dit proces, de praktische uitvoering en de technieken die de

beleving versterken worden in deze scriptie beschreven.

Douwe Jan Schrale

Baarn, 31 mei 2011

5 Pearson, Mike, and Michael Shanks. Theatre/archaeology. London: Routledge, 2001. Print. p.64-p.65

9

Dankwoord

Graag wil ik de volgende mensen bedanken voor hun tomeloze inzet om deze scriptie

en de gps tour tot stand te laten komen. Zonder hun bijdrage was het niet gelukt.

Begeleiding van uit Kasteel Groeneveld:

Boris van Oirschot en Ingeborg Snelleman,

Ze namen mij op in het team, hielpen mij met de ordening, gaven nieuwe ideeën en

zorgden dat de tour gefinancierd werd.

Scriptiebegeleider:

Gerdie Borghuis,

Zij bracht structuur, keek na en gaf mij het geloof dat het goed zou komen.

Stemmen en GPS tour:

Coby Becks: ( + Regie)

Acteurs van de Theater groep Zet : Bob Wüst, Stephan Wüst, Yvonne Scherion en

Coby Becks.

Portretten: Marlies Barends

Julie gaven een ziel aan de Hasselaerroute.

Programmeerhulp: Arne van Druten

Zonder jou was ik er niet uitgekomen.

Testen GPS tour en feedback:

Jeroen Koffeman, Herman Boot, Boris van Oirschot, Ingeborg Snelleman, Astrid de

Jonge, Gerben Schrale en Itte Humalda.

Correctie:

Gerben, Itte, Wilma, en Astrid

Uren lezen en corrigeren. Mijn dank is groot.

10

Klaar voor publiek gebruik

Verkenning Mscape en gps

Wandelen van andere tours en gps

games

Verkenning landschap

Script schrijven

Acteurs regelen

Opnames

Geluiden uitzoeken

Start

Marlies Barends maakt de

portretten van de karakters

Script na laten kijken

Tekenares in huren

Opnames bewerken

Beginnen programmeren

Testen

Kaartjes, layout en tekst

Programmeren, testen

programmeren testen,

programmeren testen… etc.

Handleiding schrijven

Juni 2010 Bristol

Maart 2010 contact Kasteel

Groeneveld

Juni-augustus 2010

Eind augustus

26 september- 27 september.

Januari- april 2011

8 september 2010

Oktober, november december

April 2011

Examencommissie

Continu feedback van

Kasteel Groeneveld

Bristol, en Texel

200 vwo studenten

November

Bewerkt in audicity

Co-regie Coby Becks

Figuur 1 De Pijl

11

Hoofdstuk 1

1.0Vooronderzoek Dit hoofdstuk gaat over verhalen vertellen aan de hand van de verschillende lagen in

het landschap. Waar filmmakers vaak een verhaal scheppen en daar landschap bij

zoeken, is het in dit geval anders. Het landschap is de basis en daarin vormt zich een

verhaal.

We gaan kijken naar verschillende tours in binnen- en buitenland en stellen de vraag

hoe de lagen van het landschap op het landgoed Groeneveld kunnen worden

geanalyseerd. We zien hoe uit deze lagen een verhaal ontstaat.

1.1 Het werk van anderen

1.1.1 Belfast. Tijdens mijn e-culture minor heb ik in 2008 de conferentie Mscape-

fest in Belfast bezocht om kennis te maken met het programma Mscape. Mscape-fest

was een groots opgezette conferentie. Het was interessant te zien dat er zo veel

groepen met het programma werkten. Zo gebruikten verschillende kunstenaars het

programma. Er was een project waarbij je stadsgeluiden van de andere kant van de

wereld kon beluisteren en er werd er veel gesproken over het gebruik van Mscape in

het onderwijs. Een aantal klassen in the United Kingdom gebruikte Mscape om met

haar eigen omgeving bezig te zijn.6

Wat is Mscape? Mscape is een programma waarmee je op een relatief simpele manier

gps tours kan maken voor Windows Mobile. Dit doe je door cirkels op een kaartje te

tekenen en daar afbeeldingen, geluiden, muziek en filmpjes naar toe te slepen. Echter

hoe meer je van het programma wilt, des te ingewikkelder het wordt. Zie hiervoor

hoofdstuk 2. Naast tours kunnen er met Mscape ook spelletjes gemaakt worden. Zo is

er Stamp the Mole waarbij de speler zelf eerst een aantal cirkels uit moet zetten. Dit

zijn de holen van de mol. De stem uit het apparaat vertelt vervolgens uit welk hol de

mol is gekomen.

Mscape is ontwikkeld door een team van Hewlett Packard. Dit team is tijdens de

crisis in 2009 ontslagen. Zij hebben een nieuw bedrijf opgericht genaamd Calvium en

hebben een gps programma gemaakt, dat eveneens Calvium heet. Dit programma kan

draaien op Apple iPhone en Android. Het programma was nog niet uitontwikkeld

toen ik met de tour begon.

De tour die door mij is ontwikkeld met Mscape zal straks ook op Calvium kunnen

werken als het omgezet is. Naast Windows Mobile zal het ook op de iPhone en op het

Android besturingssysteem werken.

6 "Teachers Area." Create-A-Scape - Home. Futurelab. Web. 18 May 2011.

<http://www.createascape.org.uk/teachers_area/teachers_area.html>.

12

Mijn eerste Mscape wandeling was Letters from America. Deze tour bracht de

bezoeker in de 19de eeuw. Op verschillende locaties in de haven waren brieven uit

Amerika te beluisteren. Wat mij hier het meest inspireerde was de wandeling over de

brug. Je hoort het geluid van paarden op de brug terwijl de stoomboten onder je door

varen.

Waardering:

+ Gebruik van geluid

+ Terug kijken in een andere eeuw

+ Authentieke brieven in oud taalgebruik hadden sfeer

+ Mooie wandeling

- Stem was monotoon en de brieven te lang

Het bezoek aan Belfast inspireerde mij om verder onderzoek te doen naar Mscape en

gps tours.

1.1.2 Bristol. Om mij verder te oriënteren op het gps aanbod en op Mscape, bezocht

ik in de zomer van 2010 Bristol, de geboorteplaats van Mscape en de vestigingsplaats

van het nieuwe Calvium. De door mij van de Mscape-site vooraf gedownloade tours

waren bijna allemaal natuurgeoriënteerd of in de natuur en of park toepasbaar. Dit

zou aansluiten op een gps tour rond Kasteel Groeneveld. Na het lopen van de

geselecteerde tours volgde een bezoek aan Calvium. Hier sprak ik met Jo Reid,

tourontwikkelaar. Ik kreeg een indruk van het bedrijf. Er werkt een groep mensen

aan een tour; Experience Design& Consultancy Service, Story writing& Content

Production, Technical Wizardly en een management team.

Hier volgt het verslag van de door mij gelopen tours.

A. Treasure Hunt ( schat zoeken). Een gps die je via standbeelden in Bristol de

stad laat zien. De locaties in Bristol worden beschreven in raadsels. Bijvoorbeeld: ”I

roar day and night. But silence is what I speak….. I am the King”. Deze aanwijzing

gebruik je om bij een standbeeld van een brullende leeuw te komen.

De puzzelaar moet de verschillende standbeelden opzoeken. Hoe dichter je bij het

standbeeld komt, hoe harder de telefoon begint te piepen. De gps werkt als een

metaaldetector. Als je een standbeeld gelokaliseerd hebt, ga je op zoek naar een

nieuw standbeeld, enzovoort. Een timer houdt bij hoeveel minuten het duurt voor je

bij het volgende punt aankomt. Het spel heeft een interessante „sciencefiction look'

maar mist een verhaal dat uitlegt waarom je de standbeelden moet zoeken en waarom

het spel deze sciencefiction look heeft.

13

Waardering:

+ Het is een goede manier om Bristol te leren kennen!

+ Het metaal detector systeem is goed uitgevoerd

- Moeilijk wanneer je onbekend bent in Bristol

- Looks uit de context

B. Statue Hunt for Elley. Dit is een schatzoekspel met als opdracht: vind de juiste

standbeelden en ontvang de volgende hint. De jacht is bijna onmogelijk voor

toeristen. Wel laat de tour de locals op een andere manier naar hun standbeelden

kijken.

Waardering:

+Veel informatie

- Te ingewikkeld

C. Riot 1831. Riot 1831 is een non-lineaire verkenning van Queen Square. Dit

betekent dat de content in iedere volgorde beluisterd kan worden. Dit past goed bij

het chaotisch thema van deze tour. De bezoeker komt namelijk midden in een rel

terecht. Ramen worden ingegooid, mensen schreeuwen, er klinkt pianomuziek uit

een kroeg, troepen stormen het plein op. Het klinkt allemaal heel spannend. Wat

ontbreekt is een inleiding, muziek, persoonlijkheid en emotie. Ik was wel op locatie

maar mijn gevoel was daar niet. 7

Wat ik vooral mis aan deze gps tour is de verbinding tussen het plein en de audio.

Waardering:

+ Diversiteit spanning

+ Historisch correct

+ Revolutionair voor haar tijd

+Laat diverse lagen zien van het plein (politie, café, oproer, geschiedenis)

- Uiteindelijk te veel van hetzelfde

- Weinig muziek en emotie

- Weinig verbinding tussen het plein en de audio

- Te weinig afwisseling

7"Riot 1831." Roaring Girl Productions. Roaring Girl Productions. Web. 19 May 2011. <Bron:

http://www.roaring-girl.com/productions/1831-riot/>.

14

D. Victoria park. In Victoria park word je rondgeleid door de verschillende

werknemers; de eigenaar van de friettent, de parkbeheerder, een onderwijzeres. De

personages vertellen wat er in de omgeving te zien is. Je hoort bijvoorbeeld de

parkbeheerder vertellen: “There is a basketball field in the park and it is used

regularly.‟‟ Technisch gezien zou het vrij weinig moeite kosten als in plaats van

commentaar het geluid van een basketbalspel te horen was geweest. De wandeling

zou dan een stuk interessanter zijn.

Waardering:

-Niet interessant genoeg

+Wel interessant concept

-Karakters vallen uit de lucht

+Via beroepen kun je verschillende lagen aangeven

E. Bristol Harbour. Is een wandeling langs de haven van het Bristol uit de 19de

eeuw. Prettig aan deze wandeling is, dat het enige wat je hoeft te doen: het water aan

je rechter hand houden. Je komt dan vanzelf op de bestemming aan.

Er is een moord gepleegd in de haven en jij wordt beschuldigd. Een jongeman komt je

helpen. In het begin moedigt deze gids je aan om te rennen. Zodra je dit doet, komt

de gps tour tot leven. Door de koptelefoon hoor je het rennen van je gids. Tijdens de

wandeling kom je verschillende karakters tegen die met behulp van videobeelden

tegen je praten. Tussen de regels door vertellen ze het verhaal van de haven.

Deze tour was een belangrijk voorbeeld voor mijn gps tour omdat de verhaalstructuur

goed werkte. Het verhaal was spannend en de karakters waren interessant. Het

element van detective in een theatervorm heb ik toegepast in de Hasselaertour.

Waardering:

-Voetstappen (als achtergrond geluid)

-Geen muziek

+Spannend verhaal

+Video van de acteurs

F. Avon New Cut Mediascape. Dit is een natuur- en cultuurwandeling langs een

stuk gekanaliseerde rivier in Bristol. Het is een wandeling die inzicht probeert te

geven in het gebied. Een rustgevende Britse stem vertelt over de bomen die bloeien in

de lente, de bloemen, de oude gevangenis en de vogels. De wandeling was gemaakt

voor de lente; ik liep hem in de nazomer. Veel van het groen aan de Riverside was al

lang uitgebloeid. Ook het onderscheiden van de planten was moeilijk. Het is niet zo

eenvoudig om één op de natuur gebaseerde gps tour te maken voor alle seisoenen.

15

De navigatie in deze tour is gemakkelijk maar niet erg spannend. De wandelaar hoeft

alleen het water te volgen. Als je de route verlaat, is er een geluidje te horen en wordt

het scherm blauw. Een ander bliepje is te horen als je een audio zone uitloopt. Zodra

je deze zone weer inloopt, begint het hele verhaal weer opnieuw. Dit is voor de

tourloper een irritante bijkomstigheid.

Waardering:

+Interessante weetjes

-Seizoen gebonden

-Herhalend vogelgefluit op de achtergrond (waarom vogels op de gps als je echte

vogels hebt)

-Herhaling van bestand wanneer je uit de zone loopt

G. Dierenspel (Engelse titel onbekend). Het spel vindt plaats op Queen Square. Het

plein is opgedeeld in 5 zones. Elke zone is een continent. Zodra je door een zone

loopt, is er een dierengeluid te horen. Vervolgens zegt een BBC commentatorstem

welk dier het is en wat het aan het doen is. De bedoeling van het spel is dat je gaat

ontdekken in welk werelddeel jij je bevindt.

Waardering:

- Bij de randen van de wandeling herhaalt het spel de dierengeluiden

+ Het spel had een hele authentieke sfeer en ik vermoed dat dit voor een deel kwam

door de BBC stem.

1.1.3 Texel

Gps tour Ecomare. Mijn stagebegeleider Boris van Oirschot maakte mij eind 2010 attent op een natuur gps tour op Texel. Terwijl ondertussen de gps tour op Kasteel Groeneveld steeds meer vorm kreeg besloot ik samen met mijn vriendin een hotel te boeken en naar Texel af te reizen. Er waren twee gps wandelingen bij Ecomare. De ontdekwandeling( A) en de Nachtwandeling(B), beide geschikt voor families en basisscholen. Ecomare maakte geen gebruik van het programma Mscape maar van „Novomentor‟, een andere software programma. A. De Ontdekwandeling. Tijdens de ontdekwandeling word je rondgeleid door een jong stripfiguurtje in skaterkleding. Het figuurtje stelt zich voor en vertelt wat je gaat doen. Op het eerste „waypoint‟ wordt de wandelaar geïnformeerd over de windrichtingen. Dit gebeurt op een punt waar je overzicht hebt over het landschap. De richting wordt aangegeven door middel van objecten in het landschap. Bijvoorbeeld: in het zuiden zie je een bushokje. Dit is goed ter bevordering van de oriëntatie in de ruimte. De ontdekwandeling heeft voor alle seizoenen andere informatie. Er bestaan vier verschillende tours. De wandeling die ik deed was gericht op de winter.

16

We maakten geen gebruik van oordopjes maar van de luidspreker in de PDA. Zodat er zo weinig mogelijk scheiding was tussen ons en het landschap. De opdrachten zijn op te delen in horen, zien en voelen. Maar ook oriëntatie in de ruimte en het verzamelen van materialen spelen een belangrijke rol. Tijdens deze wandeling wordt niet geproefd. Dit komt doordat het een winteractiviteit is: er is dan niets te eten in de natuur. Voorbeelden van verschillende opdrachten: Voelen. Voel aan de verschillende naalden. Van welke naalden zou jij het beste een bed kunnen maken? Den of spar? Waar is het warmer? Bovenop het duin of beneden aan het duin? Kun je met je ogen dicht voelen wanneer je het bos in gaat? Verzamelspelletjes. Op het strand krijg je twee minuten de tijd om de schelpen te zoeken die op het scherm stonden afgebeeld. Wanneer de wandelaar een schelp vindt, kan hij deze op het scherm aanklikken. Ditzelfde spelletje kan ook gespeeld worden met aangespoelde objecten zoals netten en stukken hout. Ruiken. Ruikt het in het bos ook anders dan op de hei? Wat voor geuren ruik je allemaal? Vieze geuren, zoete geuren, scherpe geuren? Oriëntatie. De opdracht is: “Ga op het bankje staan en kijk naar de bomenrij in de verte”. Op de gps staat een verzameling van verschillende bomen. De bezoeker moet op het scherm aanraken wat hij of zij ziet. Waardering: + Seizoengebonden er zijn aparte opdrachten voor verschillende seizoenen + Gericht op de zintuigen + Schitterend landschap + Navigeren door gebruik te maken van objecten in de omgeving. B. Nachtwandeling. Je ziet alleen het pad op de gps door middel van een witte lijn. Aan de hand van dit pad kan men zich in het donker oriënteren. In de nachtwandeling zitten voornamelijk voelen hoorspelletjes. Voelen. Op de tast voelen of er een gladde stam te vinden is waaromheen zich een plant heeft gewikkeld. Juttersverhaal. In de nachtwandeling kun je op het strand een juttersverhaal horen. Dit werkt niet altijd even goed bij meerdere personen. Bovendien waren de stemmen net iets te zacht om boven het geluid van de zee uit te komen. Vuurtorens. Verschillende kleine animaties van de vuurtorens kun je oproepen via het gps systeem. Zo kun je herkennen welke toren je ziet. Lichten op zee. Het gaat om kijken, waarnemen. Waar zijn de lichten op zee? Waardering: + Spannend om „s nachts een gps tour te lopen - Alleen te lopen op nachten wanneer Ecomare open is

17

We hebben gevoeld, gekeken, geroken en gehoord en bovendien heerlijk gewandeld. Voor mijn vriendin was het de eerste keer dat ze een gps tour liep en ze vond dat het een geweldige manier was om de natuur te beleven. Voor mij kwamen veel dingen bij elkaar. Dit was het soort tour dat ik in mijn hoofd had voordat ik begon met het maken van de gps tour. De tour gaf mij een geluksgevoel ook al was het winderig en koud. Hij was poëtisch en verhalend zonder er teveel de nadruk op te leggen. Het landschap vertelde het verhaal. Maar het was niet de tour die paste bij Kasteel Groeneveld. Elke plaats heeft zijn eigen verhaal en dus ook zijn eigen tour. Mogelijk kunnen de ervaringen over natuurbeleving die ik op Texel heb opgedaan een vervolg krijgen in nieuwe projecten.

Advies:

Oriënteer je goed voordat je begint. Doordat het medium zich in een experimentele

fase bevindt, is er een grotere kans op het maken van fouten. Er is veel te leren van

andere tours.

18

1.1.4 Samenvatting en conclusie. Geluiden kunnen objecten in het landschap

animeren. In de Letters from Amerika, Het Dierenspel en de Riot 1831 gps tour was

dit goed te ervaren.

Een non-lineaire tour als de „Riot 1831‟ kan de bezoeker uitdagen tot verkennen. Maar

wanneer er weinig referenties gemaakt worden met de omgeving, kan het de bezoeker

een gevoel van gebrek aan samenhangende structuur geven ondanks dat hij of zij zich

op een gekaderde locatie bevindt. Het is wel belangrijk om ook met een non-lineaire

tour kennis te maken. Ik zelf koos voor de lineaire tour.

De navigatie en lay-out van de tours waren vaak duidelijk en eenvoudig. Veel tours

liepen langs de waterkant of bleven op een plein. Treasure Hunt en A Puzzle Game for

Elly lieten je speuren naar verschillende standbeelden. Aan de navigatiehulp kon je

tips vragen. Maar deze waren vaak niet voldoende. Deze beide puzzeltours misten

context en een verhaal. Ik bleef met vragen zitten. Er werd niet aangegeven waarom

ik naar die standbeelden moest zoeken. Ook leek de lay-out niet relevant. Ik wil in

mijn tour de bezoeker beter informeren.

Bristol Harbour brengt de verhalende laag over de omgeving door middel van theater.

De tour maakt net als Riot,„1831‟ en Letters from America gebruik van de historische

laag in het landschap, maar is minder historisch gericht en meer gericht op de

emoties en wat er zoal gebeurde in de haven.

Zowel het historische- als het theatrale aspect zijn voor mij een inspiratie geweest

voor de door mij te maken tour.

Het landschap heeft een hedendaagse informatieve laag.

Victoria Park laat normale mensen vertellen over hun park. Deze tour is minder

interessant omdat letterlijk verteld wordt wat er door de deelnemer te zien is. De

Avon New Cut wandeling brengt informatie over de natuur. Omdat de informatie

statisch is terwijl de omgeving door de wisseling van seizoenen veranderd gaf het een

gevoel van frustratie. In de Texel wandeling hebben ze daar wat op gevonden. Elke

seizoen heeft zijn eigen opdrachten. Daarnaast bestaan er een nacht-tour en een dag-

tour. De Texel tours laten duidelijk zien hoe zintuigen gestimuleerd kunnen worden

in een gps tour en hoe er interactief omgegaan kan worden met het landschap. De

tours kwamen pas later in beeld en konden helaas geen inspiratiebron meer zijn voor

de Hasselaer tour.

Advies:

Als je een „natuurtour‟ wilt maken, zul je meestal meerdere varianten moeten maken

voor hetzelfde landschap.

19

1.2 Oriëntatie op Kasteel Groeneveld

Op zoek naar een juiste luiste locatie voor mijn afstudeerproject kwam Kasteel Groeneveld( zie Figuur 2) naar voren als mogelijke optie. Open velden, een schitterend landgoed en een budget voor interessante projecten. Dit laatste was mij overigens nog niet bekend toen ik de stage begon. Na een pitch aan de telefoon en een gesprek op het kasteel, was ik welkom.

Kasteel Groeneveld is een buitenplaats, dat wil zeggen een groot huis op het platteland met een landgoed erom heen. Het kasteel kent een rijke geschiedenis. Het was ooit een landhuis voor de rijken der rijken, maar ook kindertehuis, kunstenaars kolonie, decor voor Swiebertje en Pipo de Clown en werkruimte voor Karel Appel. In 1986 werd daar het Centrum voor Landschap, Natuur en Bosbouw van Staatsbosbeheer gevestigd. In 2007 werd het de buitenpost van het Ministerie van N.L.V., Natuur Landbouw en Visserij dat nu E.L.&I., Economie Landbouw en Innovatie is. Het kasteel heette vanaf dat moment „Buitenplaats van stad en land.‟ Staatsbosbeheer heeft het landgoed en het kasteel nog steeds in haar bezit. Het ministerie onderhoudt het kasteel. Kasteel Groeneveld verzorgt activiteiten voor beleid, publiek en onderwijs en wil daarmee mensen raken, zodat ze zich verantwoordelijk voelen voor landschap en platteland. Kasteel Groeneveld is een kritisch platform voor het platteland en landschap met drie taakvelden: publiek, beleid en onderwijs. Een inspirerende omgeving waar beleidsmakers, projectleiders en andere betrokkenen elkaar ontmoeten, ideeën genereren of werken aan concrete oplossingen voor actuele vraagstukken. 8 Een aantal van de activiteiten van Kasteel Groeneveld zijn: - Tentoonstellingen organiseren omtrent de bovenstaande thema‟s - Programma‟s voor het lager onderwijs - Rondleidingen en wandelingen in het landschap - Een filmfestival “Nieuwe Oogst” - Een festival “Groeneveld festival” - Conferenties en congressen en lezingen.

8Kasteel Groeneveld : Buitenplaats Voor Stad En Land : Baarn. Kasteel Groeneveld. Web. 11 Mei 2011.

<http://www.kasteelgroeneveld.nl/Missie/15/default.ecms>.

Figuur 2 Kasteel Groeneveld Bron: Kasteel Groeneveld

20

1.2.1 Geschiedenis van het hoofdkarakter. Ik heb Pieter Cornelis Hasselaer, ( zie Figuur 3) een rijke handelaar en eigenaar van het kasteel, die leefde van 1720 tot 1777 als prominente historische persoon gekozen. Hij was een interessante persoonlijkheid voor het hoofdkarakter van mijn tour. Door omstandigheden raakt de Heer Hasselaer aan lager wal. Hij verkoopt het landgoed aan de Heer Van der Dussen en vertrekt vervolgens naar Indië om daar fortuin te maken. Zijn vrouw sterft op de heenreis. Hij hertrouwt in Indië; daar verliest hij ook zijn tweede vrouw. Na een lange eenzame terugreis koopt hij het kasteel weer terug van de nabestaanden van de reeds overleden Van der Dussen. 1.2.2 Waarom werd Heer Hasselaer het hoofdkarakter? Dit heeft meerdere redenen: Heer Hasselaer heeft een intrigerende

geschiedenis en het interieur van het kasteel is sinds hij er woonde niet veel meer veranderd. Er is dus een link tussen binnen en buiten, tussen kasteel en landgoed. In de tijd van de Heer Hasselaer werd de tuin veranderd van een Franse tuin naar een Engelse tuin. Dat is een interessant thema voor een tour over landschappen. Bovendien kent het landgoed nog steeds zowel Engelse als Franse elementen. De Heer Hasselaer koopt het kasteel weer na een periode in Indië gewoond te hebben. Er is dus sprake van een thuiskomst. Dit is een goed moment om een tour te starten. Zowel bezoeker als Heer Hasselaer gaat het landgoed verkennen. Het onderzoek versmalde zich daarom op de periode van Heer Hasselaer. Hierbij heb ik gekeken naar zijn leven en de gebeurtenissen in het jaar 1774.

1.2.3 Het landschap. Hoe kijk je naar een landschap bij

het ontwikkelen van een gps tour? Elk landgoed kent

verschillende onderdelen. Zo ook Kasteel Groeneveld.

Er is een Engels park, een Franse groente- en kruiden tuin, een binnenplaats, weidevelden, een bos, een oprijlaan en natuurlijk het kasteel zelf.( zie Figuur 4) Wat wordt er voor informatie verstrekt op deze plekken? Om een goede eerste indruk te hebben van het gebied heb ik eerst een aantal al bestaande tours gelopen. De Klankschaproute met klassieke muziek via een mp3speler. De gps wandeling, dat wil zeggen een wandeling waar je naar een gps locatie moet lopen en de Landgoed Speurtocht, een speurtocht voor middelbare scholieren waar de verschillende elementen van het landgoed in naar voren komen. Bij het maken van een tour is het goed om te weten wat er in het landschap gebeurt. Dat kan door de mensen die bekend zijn met het gebied te vragen wat zich in het gebied afspeelt. Maar het gebeurt soms ook dat mensen wanneer zij ergens lang werken en wonen de normale, soms bijzondere dingen niet meer waarnemen. Het is daarom een goede gewoonte om zelf eens ergens te gaan zitten, liefst in het zonnetje, om gewoon te kijken wat er gebeurt. Wat doen de mensen en waarom? Zo werd er op Kasteel Groeneveld heel vaak de hond uit gelaten, kwamen er veel kinderen met ouders en of grootouders, waren er bruidsparen voor fotoreportages, kwamen er zo nu en dan ambtenaren voorbij die een vergadering

Figuur 3 Hasselaer Bron: http://landentuinbouw.spinazieacademie.nl/2009_01_01_archive.html

Figuur 4 Het landgoed. Bron: Kasteel Groeneveld

21

belegden en zoefden Natuurmonumentenwerkers in groene wagentjes over het terrein. Deze menselijke gegevens zijn van belang voor het schrijven van het script. Zo ook spelen jachthonden een belangrijke rol in de gps tour. Dit werkte bij het testen goed. De werkelijkheid van de audio tour en die van het heden versmolten zich. 1.2.4 Historisch culturele elementen in het Landschap. Op het landgoed staan verschillende gebouwen met een historische functie. Zo is er de ossenstal, de boerderij (Zie: Figuur 5), de paardenstal, de oranjerie, de ijskelder en natuurlijk het landhuis. Welke rol spelen deze gebouwen in de gekozen periode? Maar bovenal welke geluiden horen bij deze plekken? Hier kom ik in het hoofdstuk over audio op terug. Het landgoed vulde zich in mijn fantasie met mensen; boeren, jagers, koetsiers, lakeien, hofdames en tuinmannen. Waar zouden ze zich bevinden op een mooie dag in 1774? 1.2.5 Sfeer op locaties . Landschappen zijn gevarieerd, ze wekken diverse emoties op. Zo zijn er enerzijds locaties die spanning oproepen en andere die rust uitstralen. Het ontdekken en herkennen van deze plaatsen is belangrijk. Je kunt er emotionele scenes laten gebeuren. Emoties kunnen worden versterkt door tekst, muziek en plaatjes. Omgevingspsycholoog Agnes van den Berg stelt in het artikel „de Charme van de Savanne,‟ dat de savanne en de daar op lijkende Engelse parkachtige omgevingen ( zie: Figuur 6) het meest prettig wordt ervaren door mensen. Deze landschapsvorm heeft de mogelijkheid om te schuilen voor grote roofdieren en te verkennen voor bijvoorbeeld voedsel. Je kunt er zien zonder gezien te worden. Interessant is dat ze ook schrijft dat mensen die zich meer op veiligheid richten, de voorkeur hebben voor door mensen gecontroleerde natuur. Mensen die meer met zelfontplooiing bezig zijn geven de voorkeur aan ruige natuur. Echter als deze mensen ( vaak hoogopgeleiden) herinnerd worden aan hun sterfelijkheid komen ze dichter bij de mensen die liever beheersbare natuur willen.9 Een bos of een meer gesloten landschap kan daarom spanning opwekken. Dit kan goed gebruikt worden in het verhaal. In de gps tour vindt men een bewusteloze man in het bos. Ook wordt de bezoeker toegefluisterd terwijl hij of zij onder de rododendrons doorloopt. Er wordt hier dus ingespeeld op de spanning in het landschap om het verhaal te vertellen.

9 Agnes Van De Berg. "De Charme Van De Savanne." Topos Jan. 2004. Web.

<http://www.agnesvandenberg.nl/savanne.pdf>.

Figuur 5 Boerderij Ravestein. Bron: http://www.panoramio.com/photo/49545431

Figuur 6 Het parkachtig landschhap van Kasteel Groeneveld Bron: http://www.panoramio.com/photo/43290370 Fotograaf:M.Kranenborg-Torn

22

1.3 De doelgroep

„Kasteel Groeneveld‟ stelde 'jongeren‟ als doelgroep voor. De gedachte hierachter was dat gps vooral jongeren zou aanspreken. Het Kasteel heeft nog weinig activiteiten voor jongeren. Een gps tour voor deze doelgroep zou een aanwinst zijn. Daarom heb ik de tour gericht op middelbare school jeugd. Het blog 'Young Works' stelt in haar samenvatting van het CBS rapport: Het drukke leven van een gemiddelde jongere bestaat voornamelijk uit school, contact met vrienden en verschillende vrijetijdsbesteding. Daarnaast sporten veel jongeren en dragen ze op hun manier ook een steentje bij aan de maatschappij.10 Verwachting: op eigen initiatief zullen jongeren niet snel het Kasteel Groeneveld bezoeken, ze hebben andere prioriteiten. Je zult ze in groepsverband of in schoolverband moeten uitnodigen als je deze groep wilt bereiken. 36 procent van de 1300 in 2009 geïnterviewde studenten heeft een „smart phone‟.11 Dit getal zal volgens de internationale onderzoeksite Youth Mobile in 2011 alleen maar stijgen.12 Dit bleek ook zo te zijn bij navraag in een vwo schoolklas in de omgeving van Baarn. Het percentage ligt daar zelfs hoger. (>50 %) Hierbij moet wel gezegd worden dat Baarn een plaats is met een hoog gemiddeld inkomen. Jongeren kunnen de tour dus zelf vaak met hun eigen apparaat lopen. Tijdens het ontwikkelen van de tour werd deze regelmatig getest. Hierbij bleek dat ook ouderen de tour leuk en/of interessant vonden. De tour lijkt mij geschikt voor mensen vanaf plusminus 12 jaar. In augustus 2011 zullen bij wijze van test 200 jongeren met eigen iPhone en Windows mobile telefoons, uitgenodigd worden om de tour te lopen op Groeneveld. Dit wordt georganiseerd door Kasteel Groeneveld. Mij is gevraagd dit te begeleiden. Achteraf had bij aanvang al met jongeren over de tour gepraat moeten worden. Voor mij was dit op dat moment nog een te grote stap. Eerst wilde ik zelf ervaring op doen.

Advies:

Ga met de doelgroep aan tafel voor dat je begint.

1.4 Lagen in het landschap

Het landschap kent verschillende lagen. Hierbij zet ik er een aantal op een rij:

Ruimte: de topografie, de navigatie, de vormen in de omgeving, de gebouwen en

monumenten en de geologie.

Natuur: diverse dieren ( huisdieren, dieren in het wild en dieren van de boerderij) en

planten( bomen, bos, rododendrons, mos).

10

Youthworks: Vrije tijd En Maatschappelijke Participatie. Youthworks, 05 June 2010. Web. 12 May 2011. <http://blog.youngworks.nl/facts/vrije-tijd-en-maatschappelijke-participatie> 11

Youthworks: Jongeren En Smartphones. Youthworks, 14 Mar. 2010. Web. 12 May 2011. <http://blog.youngworks.nl/facts/jongeren-en-smartphones>. 12

"YouTube - Mobile Youth Around the World: Insights into Mobile Youth Culture." YouTube - Broadcast Yourself. Mobile Youth, 20 Apr. 2011. Web. 12 May 2011. <http://www.youtube.com/watch?v=kT78GBErJeU>.

23

Weer: Er is niets zo veranderlijk als het weer. Toch is dit goed te gebruiken in een gps

tour. Doormiddel van een weerbericht op internet kun je inspelen in de gps tour op

de elementen door bijvoorbeeld wat over het weer te zeggen. Of door bijvoorbeeld

bepaalde toepassingen alleen te laten werken als het mistig is of juist bewolkt.

Elementen: aarde, water, lucht en vuur.

Tijd: geschiedenis, en toekomst, seizoenen, feestdagen, moment van de dag/nacht.

Zintuigen: Wat hoor je, proef je, zie je, en ruik je in het landschap?

Menselijk gebruik: beroepen, vrijetijdsbesteding, andere functies (maken van foto

reportages).

Kunst: gemaakte kunstwerken in en van een gebied.

Folklore: verhalen en mythen over het gebied.

Cultuur: high culture en low culture, lokale gewoontes, dialect, lokale grote schilders,

componisten, etc.

Architectonische laag: Hoe is het landschap ontworpen?

Psychogeografische laag: Wat voelen mensen bij een plek en hoe gedragen ze zich

daar?

Niet alle lagen gebruik je in de gps tour. Elke laag die je toevoegt aan het verhaal

brengt meer werk met zich mee. En daar is dan meer kennis en vaardigheid voor

nodig. Inspelen op het veranderlijke weer wordt om die reden lastig.

Alle lagen zijn met elkaar verbonden. Laten we de geurlaag nemen als voorbeeld. Wat

je op het landgoed ruikt kan te maken hebben met seizoenen. De herfst ruikt anders

dan de winter. Beroepsactiviteiten zoals die van een boer die aan het rooien is en die

van een bakker die 's ochtends zijn broodbakgeuren. Ook het weer bepaalt wat je

ruikt. Bedenk je maar eens de geur na een onweersbui. Dit geldt voor veel lagen. In

het landschap is niets continu, sommige elementen veranderen snel, sommige

elementen doen daar eeuwen over. Maar alles is altijd in beweging. Houd hiermee

rekening bij de ontwikkeling van je tour. Het is een kans je tour te verfijnen.

Neem de lagen waarvan je zeker bent dat ze een impact hebben op het verhaal en de

bezoeker. En doe dat op een manier zodat je een verbinding kan maken tussen de

informatie en de omgeving. Het hoeft niet altijd zo te zijn dat er een jachthond

voorbij loopt terwijl David met de jachthonden loopt. Maar als het gebeurd heb je een

extra ervaringsprikkel. Dat is de magie van het moment.

24

Reject dehumanization:

tell stories

Stories ground people in

culture,

(and remove the alienation that

causes aggression)

stimulate their imagination,

(and therefore improve the

capability to change)

teach them about themselves

and connect them with each

other.

Stories are a vital element of

society.

Bron

Harvey, Auriea, and Michael Samyn.

"Realtime Art Manifesto." Realtime Art

Manifesto. Tale of Tales, 2007. Web. 13

May 2011. <http://www.tale-of-

tales.com/tales/RAM.html>.

1.5 Het verhaal ontwikkelt zich

Na het lopen van de verschillende tours en het analyseren van de lagen in het

landschap begon het schrijven, het maken van „schetsen‟ en het ervaring opdoen met

de mogelijkheden van Mscape.

Voor hen die de tour nog willen lopen, volgen er nu wat ze in

het Engels noemen „spoilers‟, ofwel kennis die de verrassing

van de tour zal verpesten. Ik raad daarom aan om dit

onderdeel te lezen na het wandelen van de tour.

1.5.1 De Hasselaerroute. Het verhaal begint met een

koets die over de laan rijdt; de landheer wordt wakker, hij is

thuis. David, de jager, is een goede vriend van Heer

Hasselaer. Ze hebben elkaar in lange tijd niet gezien maar

alles voelt vertrouwd. David loopt met Heer Hasselaer door

het bos waar ze een bewusteloze jongeman vinden die later

de zoon van de architect blijkt te zijn. Motief: Ik vond dat er

een spannende gebeurtenis moet plaatsvinden. Ik zag dat

het goed werkte in de Bristol tours zoals Bristol Harbour.

Ik wou de verandering verbeelden van een Franse- naar een

tuin in de Engelse romantische stijl. Een Franse tuinman

die rechtlijnig, conservatief en streng is en alles bijna

verkrampt beheersbaar wil houden tegenover een Engelse

architect die alles wil veranderen, die grenzen wil verleggen

en opgaat in zijn gecreëerde wereld van natuurlijke vormen.

Beide heren zijn bijzonder egocentrisch en gericht op slechts

een ding: macht over de tuin. In deze machtsstrijd verliezen

ze zichzelf. Ze vergeten wat echt belangrijk is: hun kinderen, de zoon die bewusteloos

in het bos ligt en de dochter die zorg heeft om haar vader. Via beide karakters kun je

laten zien wat voor werk het was om de verschillende landschappen uit de 18de eeuw

te maken en te onderhouden. Bij de architect hoor je werklieden de sloot graven en

bij de tuinman het knippen van de heg. De tuinman probeert de bezoeker bovendien

te overtuigen van het belang van het behoud van zijn tuin en laat ze bijvoorbeeld

ruiken aan de kruiden; een vergelijkbaar idee zoals we eerder in de Texel tour gezien

hebben. De architect vertelt over zijn in voor die tijd moderne ideeën, die de bezoeker

nu 240 jaar later in uitgewerkte staat voor zich ziet.

De dames zijn aan het roddelen over de heer Hasselaer wanneer hij ze stoort. Hij

ondervraagt hen over de gewonde bewusteloze man in het bos en het lint dat ze

daarbij gevonden hebben. Josefien vindt dat de heer zich maar opwindt en probeert

zijn geest tot rust te brengen door middel van meditatie. Tijdens het slot van het

verhaal blijkt dat Josefien inderdaad de zoon van de Architect een flinke duw heeft

gegeven waardoor hij viel en bewusteloos raakte. Dit omdat zij hem met Marianne

haar bediende had gezien.

25

Einde van de spoilers

Correctie door derden. Toen het script af was hebben zowel mijn stagebegeleiders

als een historica, die op kasteel als vrijwilliger werkt, het script gelezen. Zij hebben

verschillende aanbevelingen gedaan. Dat is belangrijk voor een tour. Het maakt de

kans kleiner dat niet-opgemerkte onjuiste informatie in de tour terecht komt.

Advies:

Het laten lezen door derden met kennis van zaken van het voorlopige script kan de

kwaliteit en de historische of feitelijke betrouwbaarheid van het product verhogen

1.6 De Hasselaerroute en de lagen in het landschap

Hoe kun je de verschillende lagen in het landschap gebruiken voor het verhaal?

In dit hoofdstuk een antwoord op deze vraag.

Historie. De tour legt de nadruk op een verandering. Van de Franse stijl naar een

Engelse stijl. Er is een veranderingsproces gaande. De geschiedenis van de eigenaar is

belangrijk evenals de activiteiten van de mensen op het landgoed. De sociale

verhoudingen uit die tijd worden duidelijk door het verhaal. In de tour worden

verschillende historische objecten en gebouwen gebruikt en genoemd. Belangrijk zijn

het kasteel en de boerderij. De ijskelder en de wijnberg worden zijdelings benoemd.

Psychogeografische laag. Spannende gebeurtenissen gebeuren op landschappelijk

spannende locaties.

Natuur. Hasselaer gaat met David op jacht. Hij zoekt zijn weg door het bos op zoek

naar wild. Hij doet dit samen met de honden. Veel mensen laten hun hond uit op het

landgoed. Ook worden in de tour planten benoemd zoals de kruiden in de Franse tuin

en de rododendrons in het park.

Zintuigen. Historische geluiden en muziek uit die tijd worden beluisterd. Salie en

munt worden geroken. Door rustig stil te zitten vraagt de tour je te kijken naar

aspecten van het landschap.

Menselijk gebruik. De bezoeker wordt bewust gemaakt van het feit dat het landschap

met mensenhanden gemaakt is en dat blijvend onderhoud nodig is. Vroeger werd

alles met de hand gedaan.

Architectuur. Het park is destijds ontworpen door een architect, deze architect speelt

een rol in de tour.

26

Hoofdstuk 2

2.0 Het maken van een gps tour. Wat zijn de voor- en nadelen van locatieve media voor natuurorganisaties? Wat is er nodig voor het ontwikkelen van een gps tour? Wat zijn de kansen die dit nieuwe medium ons biedt? Hier volgt een verslag van de ontwikkeling van „de Hasselaerroute‟. Het hele proces heeft ruim een jaar geduurd. Het was hard werken. Een proces van vallen en opstaan met veel persoonlijke leermomenten. In dit verslag ga ik hier niet diep op in. Wel geef ik adviezen voor anderen die ook een tour willen ontwikkelen.

2.1 Wat is nodig voor een locatieve media tour?

Na het vooronderzoek moet er een script geschreven worden. Het gaat om een

verhaal, in dit geval een plot en ook om planning in het landschap. Voor het opnemen

van de teksten zijn acteurs uitgenodigd. Muziek en geluidsfragmenten zijn uitgezocht

om het verhaal in de gps tour te ondersteunen.

Klassieke muziek vult de stiltes op. In Bristol gebruikte men voetstappen of

vogelgefluit. In de Klankschap wandeling werd echter duidelijk hoe goed klassieke

muziek de beleving in het landschap kan versterken.

Voor de navigatie zijn er door mij kleine kaartjes ontwikkeld. Om de bezoekers een beeld te geven over welke karakters het gaat, heeft een kunstenares portretten gemaakt. (zie Figuur 10) Bovendien: Om een interessante tour te maken heb je veel kennis nodig van de mogelijkheden het medium biedt. Hier volgt een verslag van de ontwikkeling van de Hasselaerroute. 2.1.1 Het schrijven van het script heeft ongeveer anderhalve maand geduurd. In principe kun je dit zelf doen maar je kunt ook vrijwilligers of een betaalde auteur uitnodigen om het verhaal te schrijven. Je moet bij het schrijven van het verhaal rekening houden met de positionering in het landschap. Zie hier voor bij het hoofdstuk 2.5 over navigatie en 1.4 over de lagen in het landschap. 2.1.2 Het kiezen van stemmen. Na het schrijven van het script ging ik op zoek naar geschikte acteurs. Ik heb theaterregisseuse Coby Becks van 'Theatergroep Zet' gevraagd. Ze raadde mij aan Stephan Wüst te vragen. Deze stemacteur vond ze perfect voor drie personages, de rol van Heer Hasselaer, de architect en de Franse tuinman. Uiteindelijk heb ik alle auteurs uit haar theatergroep gekozen; Cobie Becks, Bob Wüst en Yvonne Scherion en Stefan Wüst. Kasteel Groeneveld stelde hiervoor een budget ter beschikking. Advies:

Gebruik je netwerk om acteurs te selecteren.

Misschien is er een lokaal theater groep die tegen lage kosten wil mee werken.

Wees wel kritisch, stemmen zijn een belangrijk element in de tour.

27

2.1.3 Het kiezen van opnameapparatuur. Voor de opnames

hoef je geen studio te hebben. Dit kan met een kleine audio

recorder. Ik heb de M-Audio Micro Track 24/96 Pocket13 (zie

Figuur 7) gebruikt. Later bleek de batterij snel leeg te raken en het

apparaat crashte een paar keer. Men adviseerde mij een apparaat

van het merk „Zoom‟ aan te schaffen. Deze is stabieler en ook nog

iets goedkoper. (zie 2.3 voor kosten)

Het is aan te raden om bij de opnames gebruik te maken van een

Binaural Microfoon. Dit zijn twee microfoons die in de oren

gedragen worden. Hierdoor ontstaat een 3d effect en wordt de

audio natuurgetrouwer. Deze microfoon is niet gebruikt op de tour

op Kasteel Groeneveld. 14

Binaural Microfoon brengt, zeker wanneer buiten wordt opgenomen, een geweldig

effect met zich mee.

Advies:

Het opnemen hoeft niet in een dure studio.

Het kan met goedkopere apparatuur van de instelling.

2.1.4 Opname van de teksten. Om in de sfeer te komen, hebben we vóór de

opnames een rondleiding gemaakt door het kasteel. Het was een goed idee om de

auteur die 'de Heer Hasselaer‟ speelt naar zijn eigen schilderij te laten kijken.

Typetjes en dialecten. Eerst hebben we tijd genomen om te zoeken naar het juiste

accent dat paste bij de karakters. De typetjes moeten verschillend zijn. Dit is niet

gemakkelijk omdat Stephan bijvoorbeeld drie typetjes in zou spreken die bovendien

duidelijk en boeiend moesten klinken. Tijdens dit proces kwam de vraag naar voren:

moet de boerin niet spreken in Baarns dialect? Maar aangezien niemand van het

team wist hoe dit dialect klonk, werd het een mengeling tussen plat en Amsterdams.

Dit is wel iets om van te voren over na te denken bij het maken van een gps tour. Het

is meestal aan te bevelen de karakters in het streekdialect te laten spreken om de

verbinding met het land te versterken. Het moet wel verstaanbaar blijven voor het

publiek.

13

Mark Nelson. "Review: M-Audio MicroTrack 24/96 Pocket Digital Recorder - O'Reilly Media." Digitalmedia.oreilly.com -- Welcome to the O'Reilly Digital Media Center. O'Reilly, 30 Nov. 2005. Web. 28 May 2011. <http://digitalmedia.oreilly.com/2005/11/30/m-audio-microtrack-review.html>. 14

"Low Noise In-Ear Binaural Microphone." The Sound Profesional. Make-a-Store. Web. 28 May 2011. <http://www.soundprofessionals.com/cgi-bin/gold/item/SP-TFB-2>.

Figuur 7 M-audio microtrack 24/96 pocket bron: http://digitalmedia.oreilly.com/2005/11/30/m-audio-microtrack-review.html

28

2.1.5 Opnames binnen of buiten? Op de conferentie in Belfast heb ik het advies

gekregen om de opnames buiten te doen. Daarom zouden in eerste instantie de

opnames in het park plaatsvinden zodat zowel de akoestiek als het achtergrondgeluid

zo natuurlijk mogelijk zouden zijn, ook konden de acteurs en of geïnterviewde dan

reflecteren op het landschap. We hebben dit geprobeerd maar, zoals eerder genoemd,

waren de batterijen van de geleverde opnameapparatuur waren vrij snel leeg. We

hebben uiteindelijk de tour binnen opgenomen.

Bij binnenopnames moet je rekening houden met: echo, geluiden van buiten, van

computers, servers, printers en radiatoren. Hoeveel achtergrondgeluid laat je toe?

Wat is acceptabel in de opname? Wat stoort de gebruiker? Om dit te beoordelen

moetje tijdens de opname meeluisteren met een koptelefoon. Zo weet je wat er

gebeurt.

Er is overigens later tijdens de bewerking wel wat te doen aan achtergrondruis maar

dit maakt de opname minder natuurlijk. Bovendien is het extra werk.

Een papier met „Stilte! Opname!‟ op de deur helpt bij het verminderen van lawaai.

Elektrische apparaten dienen uitgezet te worden. Daarnaast moet het aantal mensen

in de ruimte zo veel mogelijk worden beperkt. Dat betekent dat diegenen die niet aan

het woord zijn de ruimte moeten verlaten.

Dan is er de tijdsdruk. Acteurs werken niet gratis en ieder uur kost geld. Daarom is

het verstandig om eerst de rollen op te nemen van de acteurs met de minste tekst.

2.1.6 De planning van de opname. Het was de bedoeling alles in één dag op te

nemen. Dit was te optimistisch ingeschat. Een paar dagen later zat de gehele crew,

minus Yvonne, weer op Kasteel Groeneveld voor de tweede ronde. Door leerzame

beginnersfouten, zoals het niet voldoende de tijd nemen voor het afluisteren van de

tape, ontbraken er onderdelen. Dit kwam vooral omdat de opnames per scene

opgenomen waren. Na elke scene stopten we een moment met opnemen en startten

vervolgens weer een nieuwe opname. De gedachte hierachter was juist om het nawerk

te verminderen. Ook hebben we waarschijnlijk een keer niet op record gedrukt of

sloeg het apparaat niet aan. Enkele weken later zaten we weer in een theaterruimte in

Zutphen. De opnames werden nog snel voor de toneelrepetities gemaakt.

Advies:

Het een goed idee om eerst de tour met je eigen stem op te nemen voordat er acteurs

ingehuurd worden. Hierdoor kunnen er eventuele fouten vast uit de tour gehaald

worden en hebben de acteurs een beter beeld van de te maken tour.

Zorg dat je de apparatuur goed voor elkaar hebt, zodat je op locatie kunt opnemen

omdat dat toch betere kwaliteit geeft.

Beluister steeds de opgenomen stukken.

29

2.1.7 Beeldmateriaal, portretten en afbeeldingen, vraagteken en

startknop. Voor de GPS tour zijn een aantal ontwerpen gemaakt ter bevordering

van het verhaal, de navigatie en het gebruiksgemak. De navigatie is besproken in

hoofdstuk 2.5

Aan het begin van de tour verschijnt er een startknop. (Figuur 9)Als je de weg kwijt

bent, druk je op de knop met het vraagteken.( Figuur 8)

Om de karakters in de GPS tour meer sfeer te geven heeft Marlies Barends een aantal

portretten gemaakt(Figuur 10). Daarnaast heeft ze een aantal scenes geïllustreerd. Het

verzoek was om de portretten en scenes historisch zo correct mogelijk te maken. Dit

is goed gelukt. Het resultaat valt te bekijken op de volgende pagina‟s.

As de zon schijnt, zijn de donkere tekeningen niet altijd even goed zichtbaar op de

telefoon. De afbeeldingen zijn wel goed zichtbaar in de schaduw. De schilderijen van

Josefine en Marianne hebben de namen van de karakters op de afbeelding. Dit heeft

verhaaltechnische redenen. Bij de andere karakters is het duidelijk wie de karakters

zijn.

Figuur 8 Vraagteken Figuur 9 Startknop

30

Figuur 10 portretten door Marlies Barends en het portret van de Heer Hasselaer( midden)

31

2.1.8 Bewerking van geluidsbestanden. Voor de bewerking heb ik het

programma 'Audicity15' gebruikt. Dit is een gratis programma waarmee je

gemakkelijk audio kan bewerken.

2.1.8.1 Geluiden. De gps tour bevat een groot aantal geluiden. De tour begint met

paardengetrappel en het geluid van de koets die naar Kasteel Groeneveld rijdt.

Vervolgens hoor je de poort opengaan. Er wordt over grint gerend. David, de jager en

oude vriend van heer Hasselaer, komt naar buiten en je hoort het geluid van honden.

Dan is er nog het kloppen op de deur, het uitgraven van de tuin, het geknip van

tuinlieden in de Franse tuin, koeiengeluiden in de ossenstal en het gehinnik van

paarden in het koetshuis.

Zelf opnemen van geluiden is een mogelijkheid maar dat is nogal arbeidsintensief. Op

het landgoed ben ik bezig geweest met opnemen van de piepende poort die opengaat,

het kloppen op de deur en het lopen in het grint. Uiteindelijk heb ik de opnamen niet

gebruikt, omdat er voor al die geluiden een betere en bovendien gratis alternatief op

internet te vinden was.

http://www.freesound.org/ is een grote open source bibliotheek vol gratis

geluidseffecten, waar iedereen het zijne aan toe kan voegen. Ik heb hier veel geluiden

vandaan gehaald. Wanneer Freesound niet het juiste bestand heeft, kun je gebruik

maken van google of http://www.findsounds.com/ , een zoekmachine specifiek voor

geluiden. Op http://www.soundsnap.com kun je geluiden kopen. Bron.16

Geluiden van internet downloaden geeft minder werk voor de bewerking.

2.1.8.2 Waar moet je op letten wanneer je een geluid uitzoekt? Heb van

tevoren een duidelijk idee welk geluid je wilt. Vraag jezelf af waar het geluid vandaan

komt. In de groentetuin wou ik het precieze knipwerk dat bij de Franse stijl hoort,

laten horen. Het beeld in mijn hoofd is dat van mensen die met de schaar gras en

heggen knippen. Wanneer je een beeld hebt van datgene wat het geluid maakt kun je

het geluid makkelijker uitzoeken. Ik vond het geluid van een kappersschaar dat voor

mijn gevoel perfect paste bij het bewerken van de Franse tuin. Je hoeft dus

bijvoorbeeld niet te zoeken op tuinschaar. Wees creatief.

15

J.Reid. "Mscape Experience Design Guidelines." HP Labs - Advanced Research at HP Labs. Dec. 2007. Web. 28 May 2011. <http://www.hpl.hp.com/downloads/mediascape/mscape_Experience_Design_Guidelines%20v2.pdf>. 16

J.Reid. "Mscape Experience Design Guidelines." HP Labs - Advanced Research at HP Labs. Dec. 2007. Web. 28 May 2011. <http://www.hpl.hp.com/downloads/mediascape/mscape_Experience_Design_Guidelines%20v2.pdf>.

Advies: Geluiden van internet downloaden geeft minder werk voor de bewerking.

http://www.freesound.org/

http://www.findsounds.com/

http://www.soundsnap.com/

32

2.1.8.3 Het maken van soundscapes. Vaak is het niet genoeg om één enkel

geluid te plaatsen in het landschap. Er moeten meerdere geluiden te horen zijn. In

het begin van het programmeren had ik bij de werkzaamheden aan de romantische

tuin verschillende geluiden geplaatst; schepgeluiden, zaaggeluiden en andere

werkgeluiden via „Mscape speakers‟. Wanneer je dichter bij het centrum van de

Mscape speaker zone komt gaat het geluid harder, en wanneer je van het centrum

afloopt gaat het geluid weer zachter.

Dit gaf echter niet het juiste resultaat. Je hoorde zo nu en dan een geluid. Het gaf niet

de sfeer die een werkplek moet hebben. Door verschillende geluidsbestanden door

elkaar te mixen met de hulp van 'Audicity' werd het een heel interessant

geluidslandschap waarbij het duidelijk was dat er gewerkt werd.

2.1.8.4 MP3 naar wav. Met 'Audicity' kun je alleen bestanden in het wav

geluidsformaat maken. Dit bestand is echter te groot voor Mscape. Om dit op te

lossen kun je het geheel omzetten tot een klein mp3 bestand. Dit kun je doen door

een converter te gebruiken zoals de „‟wav to mp3 converter‟‟. Deze is te vinden op de

volgende website:

http://www.mthreedev.com/

Conclusie en advies:

Geluiden brengen sfeer in de tour, een opengaand hek, geblaf van honden.

Geluiden kunnen gratis worden gevonden op verschillende sites.

Zoek het geluid van de actie. Het kan ook in een andere context gebruikt worden.

Wees creatief bij het zoeken naar geluid.

Opnemen kan simpel en goedkoop met eigen apparatuur.

2.1.9 Muziek in de Hasselaer route. In de Hasselaer route wordt gebruik gemaakt van klassieke muziek. Met mijn vader, Gerben Schrale heb ik een aantal klassieke stukken uitgezocht die rond 1774 gecomponeerd zijn. Daarbij is gekeken naar de emotie in verschillende scenes, de sfeer in het landschap, de verschillende stijlen: Franse muziek en Engelse muziek en naar de politieke realiteit: zouden deze stukken gespeeld zijn op het Kasteel? Wel of niet gebruik maken van katholieke componisten voor de protestante Hasselaer? Het belangrijkste is wel dat muziek het verhaal versterkt. Schoonheid heeft prioriteit.

http://www.mthreedev.com/

33

Copyright: Wanneer de componist meer dan 70 jaar geleden is overleden, vervalt volgens Buma Stemra het auteursrecht van de media en is iedereen vrij om zijn muziek te gebruiken. 17 Wel is het zo dat de uitvoerder rechten heeft. Kasteel Groeneveld heeft de taak op zich

genomen om dat precies uit te zoeken.

Advies:

Vraag hulp van iemand die verstand heeft van het genre dat je wil gebruiken.

Zorg dat de muziek klopt bij het tijdsbeeld van het thema.

Gebruik copyright vrije muziek of muziek waarvan het auteursrecht is verlopen.

Werk samen met een of twee muzikanten om de tour nog persoonlijker te maken.

2.2 Gebruik

Voor het lopen van een gps tour heb je hardware nodig. Kasteel Groeneveld heeft de keuze gemaakt om bezoekers de tour op eigen telefoon te laten installeren. Het nadeel hiervan is wel dat niet iedereen de tour kan lopen. Je zou ook de keuze kunnen maken om apparaten te verstrekken aan de bezoekers. Maar dat is kostbaar. Een iPhone 4G kost in 2011 € 599. De iPhone 3G; (minder snel, zonder abonnement) ruim € 40018. De iPod touch 4G; ( moet gehackt en dan ben je je garantie kwijt) kost € 21919. Kasteel Groeneveld had een geschikt apparaat in Amerika besteld: de gps Cradle20 van Dual. Deze gps had ruim voldoende batterij en zat aan de iPod vast. Een perfecte kandidaat voor Kasteel Groeneveld. Dit product kon om onduidelijke redenen helaas niet geïmporteerd worden.

2.2.1 Handleiding. Voor de balie en medewerkers heb ik een handleiding geschreven. Hierin staat beschreven hoe men het publiek moet begeleiden. Ook wordt er vermeld dat de bezoeker indien nodig een splitter en een extra koptelefoon kan ophalen bij de balie. Aan een iPhone kunnen door een splitter twee koptelefoons hangen.

17

"Buma/Stemra - Veelgestelde Vragen: Vraag over Auteurs Recht." Buma/Stemra. Web. 06 June 2011. <http://www.bumastemra.nl/nl-NL/Service/FAQ.htm>. 18

"IPhone Kopen in Nederland: Prijzen, Abonnementen En Simlockvrij – IPhone 4 Kopen,." IPhone – IPhoneclub – De Grootste Apple IPhone Blog in Nederland. IPhoneclub. Web. 30 May 2011. <http://www.iphoneclub.nl/iphone-kopen-in-nederland-prijzen-en-alternatieven/>. 19

"Apple IPod Touch Prijzen." Vergelijk Prijzen En Specificaties | Mobiele Telefoons, Smartphones, Tablets, Camera's ... | PortableGear.nl. Portablegear.com. Web. 30 May 2011. <http://www.portablegear.nl/prijzen/Apple_iPod-touch.htm>. 20

"GPS Cradle." Dual GPS & Battery Cradle for IPod Touch. Dualav. Web. 30 May 2011. <http://www.gpscradle.dualav.com/>.

34

2.2.2 PR plan. Er is een PR plan nodig om bekendheid te geven aan de gps tour. Het plan om 200 scholieren uit de regio uit te nodigen is een goede start. Dit zal in augustus/september plaatsvinden.

2.3 Kosten van de productie.

Hoeveel heeft deze tour gekost? Personeelskosten vormden de grootste post.

Er is globaal € 4100 uitgegeven aan personeel. Benodigde hardware zijn meer

een diepte investering.

Kosten nodige hardware: 1. iPhone: € 635 21

2. Opname apparaat: € 31122

Zoom H4n Handy Portable Digital Recorder (Ik heb dit niet gebruikt bij de opnames

maar het was het advies van de technische dienst Baarn) 23.

3. Laptop; € 498;

4. Binaural microfoon € 63 24

Is een nieuw te maken gps tour duur? Dit hangt af van wat je als instelling precies

wilt. Een informatieve tour zonder fictief verhaal, bijv. met historie die beschikbaar is

bij de verschillende locaties en waarbij geen routing nodig is, waar de bezoeker

gewoon kan dwalen over het landgoed, kost minder tijd om te maken en dus minder

geld. Zeker als er maar één (professionele) acteur nodig is.

Er moet wel een script geschreven worden en er moet worden geprogrammeerd.

Een kale gps tour is geen volle beleving. Maar het kan. Simpel hoeft niet per se slecht

te zijn.

Wat zijn de meerkosten als men wel een volle beleving wil? Hier heb ik geen

eenduidig antwoord op, het zal per onderdeel begroot moeten worden.

21

IPhone Kopen in Nederland: Prijzen, Abonnementen En Simlockvrij – IPhone 4 Kopen,." IPhone – IPhoneclub – De Grootste Apple IPhone Blog in Nederland. IPhoneclub. Web. 30 May 2011. 22

"Muziekinstrumenten « Musik Produktiv." Musik Produktiv - Onlineshop Voor Muziekinstrumenten, PA, Studio, Bladmuziek. Musik Produktiv. Web. 31 May 2011. <http://www.musik-produktiv.nl/shop/Artikelliste.aspx?seite=1>. 23

"Zoom H4N Handheld Recorder Kopen? | Goedkope Recorder." Bax-shop.nl ,. Bax-shop.nl. Web. 14 May 2011. <http://www.bax-shop.nl/recorder/zoom-h4n-handheld-recorder/product-details.html>. 24

"Low Noise In-Ear Binaural Microphone." The Sound Profesional. Make-a-Store. Web. 28 May 2011. <http://www.soundprofessionals.com/cgi-bin/gold/item/SP-TFB-2>.

35

Advies:

Het betrekken van vrijwilligers bij de ontwikkeling van de tour is een manier om de

kosten beheersbaar te houden. Het landschap gaat voor de vrijwilligers meer leven.

De tijdsinvestering voor de organisatie zit dan in het opleiden en begeleiden van

vrijwilligers. Daarnaast moet de kwaliteit moet door professionals gewaarborgd

worden.

2.4 Programmeren.

Waarschuwing: hier volgt een moeilijk stuk met veel codes. Een atechnische samenvatting bevindt zich in blauw in deze tekst. De wereld van de programmeur is voor mij en voor veel natuurorganisaties een betrekkelijk nieuwe wereld. Voor het maken van mijn gps-tour was het nodig dit domein te betreden. Het was leerzaam maar niet gemakkelijk. Zoals eerder beschreven in hoofdstuk 1.1 bestaat het team van Mscape niet meer. De website met de forums en met relevante informatie ging op moment van programmeren off line. Mijn enige literaire bron was een simpele Engelse handleiding en pas later vond ik de Mscape experience design guidlines25.

2.4.1Mijn keuze voor Mscape. Op Mscape-fest in Eindhoven en Belfast heb ik kennis gemaakt met het programma en het enthousiaste team. Ik werd gegrepen door de open sfeer en de experimentele fase van het project. Het is gratis en de basis is simpel.

De medewerkers van Calvium ( ex werknemers van Mscape) hebben mij beloofd dat ze de Hasselaer tour zouden omzetten in het nieuwe Calvium programma voor de iPhone en het Androïde platform. Het zou dus kunnen draaien op drie platforms.

Omdat ik de weinige informatie die er was vaak niet zo goed begreep, heb ik zo nu en dan de hulp gevraagd aan mijn vriend en programmeur Arne van Druten. Hij heeft mij ondersteund wanneer ik er niet uit kwam. Het programmeren heeft mij veel tijd gekost. Uren lang piekeren over hoe de problemen opgelost konden worden. Maar het geeft een voldaan gevoel dat het gelukt is.

36

Gebruikte (Engelse) begrippen

Circle Regions

Een ronde zone waarin audio

afspeelt wanneer je er

doorheen loopt.

Polygon Region: zelfde als een

Circle Region maar dan in alle

mogelijke vormen ( in dit

geval een rechthoek)

Uit de koptelefoon klinkt:

verhalen/muziek.

Wandelaar loopt deze richting

uit.

Boom die schaduw geeft

waardoor gps signaal

verbroken wordt.

Pad waar de wandelaar over

heen loopt.

Bos

2.4.2 Hoe werkt Mscape? Voor de uitleg gebruik ik een aantal technische termen die ik zoveel mogelijk in de tekst probeer uit te leggen. Regions: zijn vlakken waar de gps audio afspeelt. Het zijn „circle regions‟. Gps coördinaten: De wereldkaart is door een raster in verschillende coördinaten verdeeld. Elke plek heeft een nummer. De bezoeker komt op een ander nummer als hij zich verplaatst.

Code: In de tekst laat ik aan de hand van voorbeelden zien hoe ik gecodeerd heb. Deze code wordt met groen aangegeven. Een voorbeeld: bestandsnaam.play Mscape werkt als volgt: Eerst moet er een kaartje geselecteerd worden van het terrein waar je een tour over wilt maken. Daarvoor zijn twee opties: 1. Wikimaps: Een gratis kaarten-platform waar de gps coördinaten zijn vastgelegd. 2. Zelf een kaartje maken en daar gps coördinaten aan toe voegen. Ik heb gekozen voor de Wikimaps kaartjes. Er was een zeer gedetailleerde kaart van Kasteel Groeneveld beschikbaar. Na de selectie van de kaart importeer je de mediabestanden. Je selecteert een tekstbestand. Dit bestand sleep je vanuit de bestandenlijst (Figuur 11 A) naar de zones (Figuur 12B).( Of je klikt de zone aan en typt de bestandsnaam+.play; in de event balk ( Figuur 12C) (blz.38) Er zijn verschillende opdrachten zoals bijvoorbeeld: .stop; .pauze; .play; Op de zelfde manier kun je ook afbeeldingen, filmpjes geluiden, muziek in de tour programmeren. Het is niet de bedoeling dat bestanden steeds van voren af aan beginnen wanneer de bezoeker in de zone komt. Daarvoor gebruik je de Playlist, de afspeellijst. De code voor iets toevoegen aan de Playlist is: Playlist.AddIfNotPlayed(bestandnaam; ).

Wanneer we gebruik maken van de code .play; zullen de bestanden door elkaar heen lopen want ze beginnen te spelen wanneer je de cirkel in loopt. En als er dan nog een cirkel in de buurt is en waarvan de code ook .play; is, dan gaat deze laatste genoemde ook spelen. Hier ontstaat er een zeer chaotisch hoorspel. Playlist lost dit op. „ Ik heb voor de playlist gekozen om de volgende redenen: 1. Het verhaal wordt niet onderbroken en herhaalt zich niet. Hierdoor ontstaat een meer filmische beleving. 2. Als bezoekers geen zin hebben om stil te staan kunnen ze gaan lopen zonder dat ze de clou van het verhaal missen. Dit heeft echter ook gevolgen voor de navigatie. Als bezoekers niet opnieuw de audio kunnen afluisteren zijn ze meer afhankelijk

37

van kaartjes en andere navigatiehints die wel terug zijn te roepen. Hier kom ik in hoofdstuk 2.5 op terug.

Mscape is geen moeilijk programma als het om basishandelingen gaat, zoals een zone plaatsen met audio. Het kost tijd, maar je hoeft geen whizzkid te zijn om het te kunnen. Je moet natuurlijk exact weten waar je de zone plaatst. Dit weet je door het landgoed redelijk te kennen en door trial en error. Komt de zone niet overeen, zit hij op een foute plaats? Dan moet hij nog een stukje schuiven op de kaart.

38

B A

C

Figuur 12 Mscape, A is de bestandenlijst lijst, B is het kaartje met zones en C de event balk waar de code in wordt gevuld. D is het bos

D

Figuur 11 De gehele route in kaart. D is het bos

39

2.4.3 Problemen, bugs. Wanneer je meer wilt dan alleen de basis, wordt de

complexiteit van het programmeren snel groter. Hiervoor gaf Arne mij enkele tips.

Het programmeerwerk heb ik zelf gedaan. Soms is het voldoende om iemand naast je

te hebben die zegt hoe het op te lossen is en die je laat zien waar het fout gaat.

2.4.3.1 De gps tour crasht. Het kwam herhaaldelijk voor dat op steeds dezelfde plek de gps tour crashte. Wij kwamen er achter dat het te maken had met het jammen (vast zitten) van de playlist. Dit is opgelost door voor het nieuwe bestand het commando playlist.skip te geven. Dit betekent: sla het bestand dat nu in de playlist staat over. Het vorige bestand bleef namelijk ondanks dat hij klaar was staan in de playlist.

Als de wandelaar door een zone loopt, reageert het programma met een reactie.

3.4.3.2 Gps schaduwen. Schaduwen van bomen en gebouwen zijn een probleem in de wandeling. Zodra er gps-verlies is, hapert de muziek omdat er steeds contact moet zijn met de satelliet als je de muziek wil horen.( Zie:Figuur 15 Haperende muziek

vanwege gps schaduw ) Wij hebben dit proberen opgelost door in plaats van grote vlakken te gebruiken een kleiner vlak een commando te geven waar de muziek begint en aan een ander klein vlak een commando waar het stopt. Zo hoeft de gps tour niet steeds in de gaten te houden of de bezoeker wel of niet in het (grote)vlak staat (Zie: Figuur 14). Dit is de oplossing: De boom geeft een gps schaduw maar hij valt niet op de zone.

audio.play; audio.stop;.

Bing

Figuur 14 gps schaduw ontwijken

Figuur 13 : Circle Region

40

Voor gehandicapten en

als de gps echt niet

reageert

♫ ♫ ♫ ♫ ♫

♫ ♫ ♫ ♫

tekst

De bomen geven een gps schaduw die over de zone valt.

Het gps signaal wordt dus verbroken.

On enter On exit

audio.play; audio.stop;

Het gaat mis als je een grote zone gebruikt. Het werkt wel als je twee kleine zones gebruikt.

Bos (Figuur 11 D). In het bos is er veel satellietschaduw . Hierdoor kan de gps de zone moeilijk vinden. Daarom heb ik heb dit punt zo groot mogelijk gemaakt zodat de kans dat de Satelliet hem pakt groter is( zie Figuur 16) . Het gaat hier om een kort stukje tekst welke je op verschillend plaatsen in het bos kunt beluisteren. Daarnaast heb ik een Circle Region geplaatst naast het bos. Om twee redenen: 1. Mensen die slecht te been zijn of in een rolstoel zitten kunnen hoeven niet buiten de paden. 2 Als er geen bereik is in het bos kunnen mensen het verhaal wel in zijn geheel horen.

PolygonRegion1

Weg

Haperende muziek ♫

Bos

Figuur 16 Door het bos lopen. De grote zone vergroot de kans dat het gps signaal opgepakt wordt.

Figuur 15 Haperende muziek vanwege gps schaduw.

41

Je kunt je afvragen waarom ik hier wel gebruik maak van een groot vierkant, terwijl er eigenlijk het zelfde probleem als voorheen bestaat. Maar het gaat hier om korte tekstfragmenten en het maakt niet uit waar de tekst in het bos hoort. Mocht je het signaal niet in het bos opvangen dan kun het alsnog op de weg opvangen.

In beide gevallen is de code Playlist.AddIfNotPlayed.. Wanneer hij wel de grote zone pakt zal hij de kleine zone niet afspelen. Tijdens het testen is de grote zone altijd afgegaan.

2.4.3.3 Complexe situaties: De bezoeker loopt meerdere malen over de zelfde route. Als de wandelaar door een zone loopt reageert het programma met een reactie.

De oprijlaan wordt drie keer door de bezoeker gelopen. Eén keer om de tour te starten, één keer om met de Heer Hasselaer het kasteel binnen te rijden, en één keer wanneer hij uit de groentetuin komt. Elke keer is er sprake van andere media. Hoe voorkom je dat een gps-tour af gaat spelen als hij dat niet moet doen?

Heen

En Terug

Cirkelregio A B C

♫ ♫

♫

tekst

Tekst 1

♫

Tekst 2 ♫

Tekst 3 ♫

Figuur 18 Circle region

Figuur 19 over zones heen lopen zonder dat er een media bestand af gaat

42

De code bij rode cirkels (zie Figuur 17 A en C) zou zijn:

A Playlist.AddIfNotPlayed(Tekst1);

C Playlist.AddIfNotPlayed(Tekst3);

CircleRegionCFinished.Value = 1;

Wat je zegt is: als het bestand nog niet is afgespeeld, speel het dan af. Daarnaast geef je een waarde aan CircleRegionC.

En voor de blauwe cirkel B.

if(CircleRegionCFinished.Value == 1){Playlist.AddIfNotPlayed(tekst3);}

We hebben waarde gegeven aan cirkel Regio C, met deze code: CircleRegionCFinished.Value = 1; Dit moet de computer ook weten. Dus ga je naar de state in de objecten lijst (de lijst waar ook de afbeeldingen, de audio en de zones staan weergegeven). Je klikt er op met je rechter muisknop en je klikt op addnumber. Of add tekst. Deze state (staat) geef je de naam CircleRegion3Finished nu heb je een schakelaar gemaakt. Vervolgens typ je bij de blauwe zone B. if(CircleRegionCFinished.Value == 1){Playlist.AddIfNotPlayed(tekst3);} Deze code beschrijft wat er gebeurt als circleRegion3Finished de waarde 1 heeft. In dit geval speelt de gps het bestand tekst3 af. Je hoeft niet per se CircleRegionbFinished als naam te gebruiken als het maar op alle punten gelijk is.

Wat je zegt is: Er is een schakelaar gemaakt van de derde zone en als die aangeraakt wordt, verandert zijn waarde van 0 naar 1. Als dat gebeurd is, wordt de tweede zone geactiveerd en klinkt er bijvoorbeeld Beng! als je er over heen loopt.

2.4.3.4 Aftiteling. Omdat er veel mensen meegewerkt hebben aan de gps tour heb ik een aftiteling gemaakt. Dit met behulp van een timer. Eerst heb ik geklokt hoe lang het duurt tot de laatste scene afgelopen is. De timer activeert wanneer deze scene begint. Aan het einde van de scene gaat de timer af en verschijnt er “The End”. Wanneer “The End” verschijnt begint er weer een timer. En als deze afloopt verschijnt het eerste plaatje van de aftiteling. Dit proces herhaalt zich een aantal keer tot de tour geheel is afgelopen.

Advies en conclusie: Het programmeren van de gps tour is in de basis gemakkelijk. Je moet wel kunnen omgaan met satellietschaduw. Je moet kunnen werken met een playlist. Hoe hoger de eisen die gesteld worden aan de tour, des te meer professionele ondersteuning nodig is. Complexe situaties, als in deze tour, kun je ook uit de weg gaan. De organisatie zal een zekere expertise moeten opbouwen of deze eventueel inhuren.

43

2.5 Navigatie

Bezoekers moeten van punt a naar punt b kunnen lopen. In natuurgebieden maken we gebruik van landkaarten die we bij ons hebben of kaarten die in het landschap zelf zijn opgesteld. We kijken op borden, we volgen door paaltjes aangegeven routes of kijken op de aanwijzingen op ANWB paddenstoelen. In de gps tour op Kasteel Groeneveld maken wij ook gebruik van kaartjes en wegwijzers. Maar de gps tour biedt meer mogelijkheden dan alleen plaatjes. In deze paragraaf worden die mogelijkheden besproken. Wanneer het gaat om navigatie is er een dilemma: De navigatiehulp mag niet de beleving onderbreken en de bezoeker mag niet uit de route lopen.

Technieken die worden gebruikt voor de navigatie: 1. Het verhaal helpt je op weg. 2. Kaartjes. 3. Tekst op plaatjes. 4. Gids. 5. Correcties wanneer mensen de verkeerde kant uit lopen.

2.5.1 Het verhaal helpt je op weg. Tijdens het schrijven van het script is er rekening gehouden met de route. Heer Hasselaer is voor het eerst sinds dertig jaar weer op het landgoed dus hij weet de weg niet altijd en hij weet zeker niet wie waar werkt. Gelukkig kunnen karakters de bezoekers de weg wijzen. Bijvoorbeeld de Koetsier: “Ho! We zijn er Heer!” Hasselaer zelf: “Loop met mij mee richting Kasteel Groeneveld.” Architect: “De tuinman is in de moestuin, zijn fort, sinds ik hem vertelde dat de moestuin ook wel een aantal romantische elementen kon gebruiken.” Dame: “De architect staats rechts langs het water bij de brug.”

Bij de laatste uitspraak ging het mis. De bezoeker zit op het bankje en van uit het perspectief van het bankje was de brug aan de linker kant. Niet aan zijn rechter kant. Wanneer je de tour maakt, moet je hem zelf lopen en aantekeningen maken.

Mijn uitgangspunt is dat de gps tour met zo weinig mogelijk extra hulp gelopen moet kunnen worden. Geen kaartjes, geen tekstjes, geen gids. Alleen de acteurs, het verhaal, de poëzie en het Landschap. Zodat de bezoeker niet uit het verhaal gaat. Dit is in de tour niet gelukt omdat er toen bij mij nog niet de expertise aanwezig was. Maar het is wel mijn streven voor de toekomst.

Een voorbeeld van de weg wijzen zonder inbreuk te maken op het verhaal is de volgende techniek: Wanneer de wandelaar verkeerd gelopen is, moet de gids dat niet vertellen maar het hoofdkarakter. Als de wandelaar dan nog steeds verkeerd loopt dan kan de gids ingrijpen. Ook is het een goed idee om karakters vaker aanspreekbaar te maken. Als je het karakter aanklikt nadat je hem ontmoet hebt vertelt hij niet het hele verhaal opnieuw, slechts de weg naar het volgende punt. Dit is een techniek die veel gebruikt wordt in computer games. Dit is ook bij Mscape mogelijk.

Daarnaast moet de informatie die verstrekt wordt in het script voldoende zijn om de weg te vinden. Om dat te bereiken moet er van te voren goed nagedacht worden over de route. Daarbij kan de volgende test worden uitgevoerd: Geef iemand die onbekend

44

is in het gebied waarvoor jij een gps tour maakt een document met de hints en de locaties die in het script verwerkt zijn. Kijk of hij gemakkelijk de weg kan vinden en vraag hem noteren wat anders moet.

2.5.2 Kaartjes. De Hasselaertour maakt gebruik van een aantal door mij getekende kaartjes. Deze vullen de hints aan die worden gegeven door de karakters.

Bijvoorbeeld: “Laten we hem naar boerderij Ravenstein brengen” werd aangevuld met het kaartje wat hiernaast is afgebeeld in Figuur 20

Achter de vraagtekenknop kon men een kaartje ontdekken om Ravenstein te vinden. Later zijn er een aantal van deze kaartjes ook toegankelijk gemaakt zonder op het vraagteken te drukken. De personen die de route uit probeerden verlangden vooral duidelijkheid. Ze dachten bijvoorbeeld dat de ossenstal boerderij Ravenstein was en liepen terug zonder op het vraagteken te drukken voor het kaartje.( zie Figuur 20)

De kaartjes zijn ontworpen in een stijl die past bij de tijd. De kaartjes zijn kleurrijk en hebben veel vormen. Je kunt de juiste route vinden. Zij wordt aangegeven door middel van pijlen. Deze pijlen zullen overigens in volgende versies groter en duidelijker moeten. Want wanneer men slechtziend is geeft het lezen van de gps tour waarschijnlijk problemen. Verder zijn de kaartjes over het algemeen door de testers als duidelijk beoordeeld. Mijn stagebegeleider Boris van Oirschot schreef het volgende over de kaartjes: “Je hebt een duidelijk ontwerp gemaakt en gekozen voor goede contrasten, ook bij buitenlicht. Dit in tegenstelling met de portretten die erg donker zijn. Jammer dat je verschillende lettertypen gebruikt hebt.”

Omdat de verschillende kaartjes op verschillende plekken worden weer gegeven merken bezoekers deze foutjes in het ontwerp nauwelijks op.

Figuur 20 kaartje Hasselaerroute

45

Figuur 21 Kaartjes

Hasselaerroute

46

2.5.3 Tekst op plaatjes. Het is veel werk om een kaartje te maken. Een stukje tekst kan een oplossing zijn om de bezoeker de juiste richting te wijzen. Usebility ingenieur Herman Boot, die de tour in wording met mij doorliep, gaf aan dat hij het geven van teksten op de telefoon de minst aantrekkelijke manier van communiceren vond. Tekst zou de bezoeker uit het verhaal halen.

Een tekst schrijven is makkelijker dan het maken van een kaartje. Toch moet je heel goed opletten wat je schrijft. Dit blijkt wel uit het volgende voorbeeld; In de tour werd verschillende malen de tekst “loop richting Kasteel Groeneveld” gebruikt. Dus zo dacht ik deze kan ik nog maals gebruiken als de bezoeker terug over de laan moet lopen richting Kasteel Groeneveld. Echter van af dit punt was het kasteel niet te zien. Uiteindelijk werd de tekst: “Sla rechtsaf en loop richting Kasteel Groeneveld.”

2.5.4 De gids. De gids is een karakter die tussen twee werelden leeft, hij brengt de bezoeker naar de 18de eeuw. En hij heeft de mogelijkheid om te reflecteren vanuit de 21ste eeuw. Hij is daarin een gelijke met de bezoeker. Hij houdt een inleiding, geeft je hier en daar een tip of extra informatie en hij helpt je op weg. De gids is door mijzelf ingesproken omdat ik vermoedde dat er later correcties plaats zouden vinden in het script. Dit was een verstandige keuze. Helaas is de geluidskwaliteit van deze opnames minder goed dan die van de stemmen van de acteurs. De gids is namelijk bij mij thuis opgenomen met mijn computer en de acteurs daarentegen met betere apparatuur van Kasteel Groeneveld. De gids wordt te zijner tijd opnieuw ingesproken.

2.5.5 Correcties wanneer iemand de verkeerde kant uit loopt. Wanneer bezoeker verkeerd loopt krijgt hij te horen dat dit gebeurt. Dit gaat op een vriendelijke manier. Het idee was niet de bezoeker maar Heer Hasselaar aan te laten spreken door de gids. “Heer, Heer u gaat de verkeerde kant uit.” Later in het proces werd duidelijk dat het beter was om de bezoeker zelf aan te spreken en te doen alsof hij in het kasteel woont. De gids spreekt de gehele tour de bezoeker met u aan en deze wordt met alle egards behandeld.

Hier zijn een aantal voorbeelden van te geven. Als de bezoeker naar het park loopt in plaats van naar het bos vertelt de gids: “U loopt door het park. Hier kunt u noch zwijn noch hert vinden. Loop terug over de brug en steek de laan over, daar zult u een pad vinden dat u het bos inleid.” En bij de parkeerplaats krijgt de bezoeker te horen: “Dit zijn geen gronden voor een heer noch voor een dame. Draait u om en loop richting Kasteel Groeneveld.” Bij het bos zegt de stem: “Ik snap het. U wilt de wildernis in, maar uw plicht roept, loop terug en sla links af richting boerderij Ravenstein.”

2.5.6 Testfase. Tijdens de ontwikkeling van de tour werdt regelmatig getest of de bezoeker de weg kon volgen. Testers geven bruikbare informatie. Veel van hun opmerkingen waren technisch en zijn besproken. Vaak waren het de details die moeilijkheden opleverden. De tekst was dan net niet duidelijk genoeg. De Circle Regions moesten daarom soms iets naar voren verplaatst worden. Het kaartje naar Ravestein moest verschijnen in het bos. Anders zou de bezoeker terug kunnen keren naar de Ossenstal. Het lijken kleine dingen maar ze zijn belangrijk voor het volgen van de route. Wegwijzen is nog niet zo gemakkelijk!

47

Testers van de tour zijn: Boris van Oirschot, educator. Ingeborg Snelleman, organisator van tentoonstellingen. Arne van Druten, programmeur. Jeroen Koffeman, animator. Herman Boot, usebility ingenieur. Gerben Schrale, Itte Humalda, en Astrid de Jonge, bezoekers.

Advies:

Navigatieproblemen worden duidelijk door veel te testen. Ga eerst zelf testen, daarna laat je de tour uitproberen door professionals en vrijwilligers. Dit is wel een tijdrovende bezigheid. Maar experimenteren en testen is een essentieel onderdeel van het ontwikkelen van een tour.

2.6 Functies van de iPhone

Wat kan de iPhone 4 ons aan mogelijkheden bieden? Connectie met het internet

brengt de bezoeker in contact met verschillende informatiebronnen. Je kunt het

weerbericht ontvangen, file informatie, databanken, radiostations, kaarten, berichten

van anderen die dezelfde tour hebben gelopen. De mogelijkheden lijken onbeperkt.

Hier kun je als tourontwerper op in spelen. Bijvoorbeeld: De tour kan interacteren op

het weerbericht. Hier onder volgt een opsomming van de technieken in de iphone

4G26 en een voorbeeld van de mogelijkheden die deze technieken bieden.

Bluetooth en Wi-Fi. Een draadloze verbinding van de telefoon en andere objecten.

In Belfast hoorde ik van een tour waar een hartslagmeter verbonden was aan de

iPhone. Spelers moesten zo snel mogelijk van een punt naar het volgende punt lopen

zonder dat hun hartslag te snel omhoog ging. Bluetooth en Wi-Fi kunnen beiden

gebruikt worden om ook in gebouwen te navigeren door zenders neer te zetten in de

verschillende kamers. De iPhone registreert de verschillende nummers van de

zenders en weet zo in welke kamers de bezoeker zich bevindt.

Klok, kalender. Wie zegt dat gps belevingen slechts een uur mogen duren? Een

avontuur op een eiland kan meerdere dagen duren. Het kan zowel „s nachts als

overdag afspelen en langs allerlei cafés en erfgoed en natuurorganisaties gaan.

„s Nachts beleef je andere dingen dan overdag. De kalenderfunctie is van belang bij

bijvoorbeeld de seizoenen.

Sensoren. Een gyroscoop met drie assen en een versnellingsmeter nemen waar hoe

de telefoon wordt vast gehouden, bewogen wordt en zij registreren de snelheid van

bewegen. Een „Wii Controler‟ heeft een gyroscoop.

Voorbeeld 1: De speler staat in de haven. Het is donker, op de iPhone staat een olie

lamp. De opdracht is om te zwaaien met de olielamp om de smokkelaars binnen te

loodsen. Enkele minuten later hoor je het geluid van mensen die spreken. Het geluid

van het binnensmokkelen van goederen klinkt in de nacht. “Dank je wel maat, goed

gedaan,” zegt een van de mokkelaars, “Hier is je beloning.” Op het scherm verschijnt

26

"IPhone - Technische Specificaties Van IPhone 4." Apple. Web. 31 May 2011. <http://www.apple.com/nl/iphone/specs.html>.

48

geld. Geld waarmee je inlichtingen kan kopen of wat te drinken kan halen in een van

de cafeetjes, die meedoen aan de actie.

Voorbeeld 2. Het gouden ei mag niet van de iPhone rollen terwijl je door het

duingebied loopt. Houd de iPhone met de display naar boven vast en loop heel

voorzichtig.

Kompasfunctie is een functie die gebruikt kan worden bij het navigeren. De

telefoon weet daardoor in welke richting hij wordt gehouden. Je kunt deze functie

ook gebruiken op een andere manier zoals hieronder beschreven.

Voorbeeld: Je richt de telefoon op een boerderij. De tour start met het verhaal

“Opeens hoor je de deur open gaan. Waar kijk je naar…. ik zie je wel spieden…. scheer

je weg, voetstappen klinken. Opeens struikelt de vrouw etc.…. “

Multi Touch Screen. De iPhone heeft een Multi-

Touch screen: Een aanraakbaar scherm, zoals ook

de NS gebruikt in de ticketautomaat, maar dan

bestuurbaar met meerdere vingers tegelijk. Je kunt

bladzijdes van een boek omslaan, maar ook

aantekeningen maken met een pennetje op

bijvoorbeeld een schatkaart, zoals dit gebeurt in

Zelda „the Hour Glass‟. Figuur 22

Nabijheidssensor. Deze neemt waar of je de

telefoon tegen je oor houdt (of tegen iets anders).

Voorbeeld: In de tour gaat plotseling de telefoon

over. Je drukt de telefoon tegen je oor en hij begint

te praten.

Sensor voor omgevingslicht. Deze neemt waar

hoeveel omgevingslicht er is.

Voorbeeld: De bezoeker krijgt de volgende opdracht:

“Zoek een donkere plek op om de geheime tekst

zichtbaar te maken.”

Microfoon. De functie hiervan is geluiden opnemen.

Voorbeeld: De bezoeker kan een boodschap of een opdracht

achterlaten voor de volgende bezoeker, door het tijdelijk op

internet op te slaan.

Camera. Hiervan is de functie het nemen van foto‟s en ook

3d streepjes codes lezen (zie Figuur 23). Deze streepjescodes

kunnen bijvoorbeeld op objecten staan. Bij het scannen van

de streepjescode verschijnt het object in het scherm. Je kunt

het nu gebruiken voor je avontuur. 3d streepjes codes

kunnen bijvoorbeeld op een boom staan.

Figuur 22 in the Legend of Zelda ,the hour glass los je puzzels op met een zelfgetekende schatkaart .bron :starpulse.com

Figuur 23 3d streepjescode. Bron: http://www.entropy1024.com

49

Advies:

Er is veel mogelijk maar zoals eerder geschreven staat in deze scriptie „simpel kan ook

schitterend zijn‟. Je maakt geen goede tour door de veelheid van technieken.

Onderzoek de mogelijkheden. Gebruik de technieken alleen als ze iets toevoegen aan

het verhaal en aan de beleving.

2.7 Epiloog hoofdstuk 2

Kansen en obstakels. Wat zijn de voor- en nadelen van locatieve media voor

natuurorganisaties?

In dit hoofdstuk hebben we obstakels voorbij zien komen: kosten, technische kennis,

en grote tijdsinvestering. Daarnaast de kansen: nieuwe en snelle ontwikkelingen op

technisch gebied.

Is de gps tour een kans als het gaat om landschap- en natuureducatie?

Ik vind van wel. We leven in een belevingseconomie, waarin mensen op zoek gaan

naar authenticiteit.

Erfgoed en natuur zijn authentiek. Maar mist vaak toegankelijkheid voor de massa.

De digitale markt wordt steeds beter in het brengen van belevingen. Computer games

wordt steeds vaker fysiek. De Wii computer en de Xbox kinect laten ons bewegend de

karakters van de games besturen. De digitale en fysieke werkelijkheid fuseren zich.

Een programma als „Layer‟ 27 brengt een visuele laag aan die je kunt bekijken met

gebruik van de camera van de mobiele telefoon.

Mscape en Calvium brengen een gelijk soort beleving. Het landschap en haar

informatie komen samen. Zonder dat de bezoeker een bord hoeft te lezen of een knop

in hoeft te drukken beleeft hij deze nieuwe werkelijkheid, met muziek, verhalen en

authentieke informatie.

Wat zijn de voor en nadelen van een gps tour?

Nadelen. Ik zal beginnen met de nadelen. In hoofdstuk 2.2 valt te lezen hoe

ingewikkeld het programmeren kan zijn. Hoe meer de opdrachtgevende instelling wil

des te technischer en duurder het wordt.

Daarentegen heb ik ervaren dat hoe meer de instelling en de programmeurs de

techniek begrijpen, hoe makkelijker en dus goedkoper het wordt. Dit is een leerproces

waar we niet bang voor moeten zijn.

Verder kun je in dit hoofdstuk lezen dat de iPhone een vrij duur apparaat is.

Apparatuur is nu nog duur, maar dit zal in de toekomst veranderen. Gps Touch-

27

Augmented Reality - Layar Reality Browser - Homepage. Layer.com. Web. 31 May 2011. <http://www.layar.com/>.

50

screen en internet zullen als standaard elementen op de telefoon geprogrammeerd

worden. Er zullen steeds meer mensen zijn die deze apparaten zelf hebben.

Mensen raken steeds vertrouwder met de technologie, en staan dus meer open voor

gebruik hiervan. De mensen, de baliemedewerkers en de vrijwilligers, die in de

praktijk met de gps tour moeten werken moeten een goede handleiding krijgen.

Als nadeel zou je kunnen noemen dat een rondleiding met gps minder persoonlijk is

dan met een echte gids.

Gps werkt minder goed in een bos. Dit is lastig wanneer je een tour wilt maken in de

Nederlandse natuur. Heide, weide, strand, wad, duin, park en zandvlakte blijven dan

over. Deze gebieden worden vaak van elkaar gescheiden door bos. Bij de

Hasselaerroute en de Texeltour zijn trucjes toegepast die laten zien dat het mogelijk is

met een gps tour door een kleiner stuk bos te gaan.

Voordelen. De voordelen overtreffen de nadelen ruimschoots. De tour is een

individueel medium. Men kan wanneer, met wie, en hoelang hij of zij dat wil bezig

zijn met de gps tour. Je hoeft niet te wachten op de gids of openingstijden.

Zij sluit aan bij het hedendaagse gebruik van technologie ( iPhone en andere

smartphones). Steeds meer mensen hebben een smartphone.

De mogelijkheden lijken onbegrensd. De techniek stelt ons in staat om met veel meer

lagen in het landschap te werken; weer, landschap, geschiedenis, bezoekers, kunst,

seizoen en zelfs werknemers.

En bovenal brengt deze technologie creativiteit en avontuur voor jong en oud terug in

de natuur.

51

Hoofdstuk 3

3.0 Technieken die de beleving versterken Deelvraag: Hoe versterk je de belevingsaspecten van een gps tour?

In dit hoofdstuk worden er een aantal technieken genoemd, waarvan ik van mening

ben dat ze de beleving van een gps tour en van het landschap kunnen versterken.

Het maken van de Hasselaerroute was voor mij niet alleen het werken naar een zinvol

eindproduct maar het was vooral ook een praktisch leerproces. Vanuit die basis en

inspiratie ben ik achteraf in literatuur, film en games, technieken die de beleving

versterken gaan herkennen. In de Hasselaerroute zijn ze dus gebruikt zonder dat ik

mij ervan bewust was. De inhoud van dit hoofdstuk kan daarom gezien worden als

mijn voortschrijdend inzicht in de materie.

Albert Boswijk en Ed Peelen stellen in het boek „Een nieuwe kijk op de Experience

Economy‟ dat betekenisvolle belevingen de volgende kenmerken hebben:

1. Alle zintuigen zijn er bij betrokken.

2. Er is sprake van een verhoogde concentratie en focus.

3. Er is sprake van een veranderend tijdsbesef.

4. Men wordt emotioneel geraakt.

5. Het proces is uniek voor een iedereen en heeft intrinsieke waarde.

6. Er is contact met de omgeving door te doen en te ondergaan.28

In een gps tour zijn er veel mogelijkheden om deze kenmerken te beïnvloeden en te

versterken. De manieren waarop dit kan noem ik technieken.

Aan de hand van het volgende model worden verschillende technieken in dit

hoofdstuk behandeld.

28

Boswijk, Albert, and Ed Peelen. Een Nieuwe Kijk Op De Experience Economy: Betekenisvolle Belevenissen. [Amsterdam]: Pearson Prentice Hall, 2008. Print. p42-p49

52

Het ervaringsproces en de beschrijving van de verschillende fases:

Figuur 24 brengt het proces van ervaren in kaart. De blauwe, rode en oranje pijlen geven aan dat alle fasen interactie met elkaar hebben.

Het model komt uit het boek „Een nieuwe kijk op Experience Economie‟ van Albert

Boswijk & Ed Peelen.29

De blauwe pijlen in het schema verwoorden het ervaringsproces. Je neemt waar door

horen, zien, voelen, proeven en ruiken. Deze waarnemingen roepen emoties op. Het

complexe geheel van die emoties geeft beleving. Bij het ervaren staat iemand als het

ware stil bij wat de belevenis voor hem betekent. Ervaring is een proces, als het ware

een „feedback loop‟ waar het doen en het ondergaan elkaar afwisselen. Een ervaring

zorgt ervoor dat het individu een ander beeld van de wereld en/of van zichzelf krijgt

(Snel 2004).30

En dat laatste is wat we in positieve zin willen bereiken.

Dat hetgeen wij waarnemen subjectief is valt goed te zien in het bekende Gorilla-

experiment. De deelnemers aan de test tellen hoe vaak de bal van hand tot hand gaat

bij de spelers in het wit, die elkaar de bal dus overspelen. Daar tussendoor spelen

mensen in het zwart.

De helft van de mensen die mee doen aan de test heeft niet in de gaten dat er een

grote zwarte gorilla voorbijloopt.31 Als je het weet, zie je gorilla natuurlijk wel. Dit

heeft met ervaring te maken. Je kunt als mens eenvoudig gezegd niet alles tegelijk

waarnemen. Vooral niet wanneer je gefocust bent op iets anders. Op dat moment kies

je wat voor jou zinvol is.

In dit hoofdstuk zal vooral gekeken worden naar waarneming, emotie, beleving en

ervaring.

29

Boswijk, Albert, and Ed Peelen. Een Nieuwe Kijk Op De Experience Economy: Betekenisvolle Belevenissen. [Amsterdam]: Pearson Prentice Hall, 2008. Print. p42-p49 30


Echters, Mathias. "Faqt: Weten Begrijpen Verbazen | Onzichtbare Gorilla Slaat Weer Toe." Faqt: Weten Begrijpen Verbazen. Populair Wetenschappelijk Nieuws. Faqt, 13 July 2010. Web. 23 May 2011. <http://www.faqt.nl/recent/de-onzichtbare-gorilla-slaat-weer-toe/>.

Figuur 24 Het ervaringsproces. De blauwe, rode en oranje pijlen geven aan dat alle fasen interactie met elkaar hebben. Bron: Een Nieuwe Kijk Op De Experience Economy

53

3.1 Waarneming

In de vorige paragraaf heb ik al gesteld dat waarneming niet objectief is. Zij wordt

beïnvloed door emoties, kennis en wat belangrijk voor je is. In een gps tour kunnen

we mensen sturen in het waarnemen. Dit kan door informatie en opdrachten te

geven, een verhaal te vertellen en door de bezoeker een bepaalde rol te laten spelen.

De mens is zich meer bewust van het gebruik van de hogere zintuigen ogen en oren

dan van de lagere zintuigen zoals neus, tong en tast. De meeste gps wandelingen zijn

vooral gericht op de hogere zintuigen. Een goed voorbeeld hiervan is The New Avon

Cut Walk die vooral gericht is op horen, zien en intellect. De signalen van de „hogere‟

zintuigen worden veel analytischer verwerkt dan die van de lagere zintuigen. De

„lagere‟ zintuigen zijn meer verbonden met emotie en het onderbewustzijn. Je loopt

langs een bakkerij, ruikt de geur van warme broodjes, je krijgt trek en daarom loop je

de winkel binnen.32

3.1.1 Opdrachten. In de eerder besproken Texeltour wordt de bezoeker via de gps

begeleid door een soort stripfiguurtje. Zo wordt aangegeven wat je moet doen tijdens

de wandeling om de natuur en het landschap op een andere wijze te ervaren.

Waarneming kan dus gestuurd worden door middel van opdrachten.

Een voorbeeld: De bezoeker krijgt opdracht om zijn ogen dicht te doen. Een andere

bezoeker moet zijn hand vastpakken om hem te begeleiden. Samen lopen ze door een

duinpan heen. Vervolgens wordt de vraag gesteld of ze in het bos of in de duinen

lopen. Een ander voorbeeld is: Het voelen van temperatuurverschil tussen de

duinpan en de duintop. Er was ook een spel waarbij schelpen geteld moesten worden,

(hoeveel schelpen zie jij binnen 10 minuten?).

De tours op Texel zijn bedoeld voor kinderen. Voor het natuurbelevingsavontuur van

het Bewaarde Land geldt hetzelfde.

Vanaf de pubertijd laten jongeren het idee van speelnatuur los. Natuur zal dan eerder

worden gebruikt als hangplek. Pubers zijn vaak meer bezig met zichzelf en elkaar dan

met de natuur.33 Games zijn onder deze groep echter razend populair. Daarom is

mijn verwachting dat, wanneer je belevingstechnieken toepast in een soort gps game

met een spannend avontuur, de kans groot is dat ze meer betrokken worden bij de

natuur en hun omgeving. Een voorbeeld zou een competitief survivalspel zijn, waarin

juist deze sociale aspecten naar voren komen.

Hypothetisch voorbeeld: Een survival game op de heide. Opdracht: Overleven.

Daarvoor hebben ze water, voedsel en een schuilplaats nodig. Over deze elementen

krijgen ze verschillende tips en opdrachten. Bijvoorbeeld: Deze wilde plant is eetbaar

(daarbij is er een plaatje van de plant te zien). Je kunt hem vinden in de

overgangsgebieden van hei naar bos.

32


Meijs, Agnes. Het Oergevoel: over Vuur Maken, Sporen Zoeken, Sluipen En Nog Veel Meer...[Geesteren]: A3, 2010. Print p42-p49

54

Hierdoor beïnvloed je de waarneming. Jongeren kunnen de natuur dan anders gaan

beleven omdat het deel uitmaakt van de game.

Daarnaast kunnen er gestuurd verschillende conflicten en relaties plaats vinden

tussen de verschillende karakters in de groep of de stam. Populair onder jongeren is

het kaartspel Weerwolven van Wakkerdam.34 Dit is een spel waar ieder een geheime

identiteit en opdracht krijgt maar tegelijk ook gewoon dorpslid is. De spelers moeten

uitzoeken wie een weerwolf is en wie niet.

Pubers zijn bezig met het uitzoeken wie ze zijn binnen een groep. Ze zijn bezig met

volwassen worden. In veel stammen vindt er een overgangsritueel plaats.35 36 Ook

deze elementen kunnen een game voor jongeren interessant maken. Wat betekent

volwassen zijn? Wat durf je? Wat durf je niet? Ook dit valt weer goed te verbinden

met opdrachten in de natuur.

3.1.2 Techniek en waarneming. De technische mogelijkheden van de mobile

telefoon zoals besproken in hoofdstuk 2, kunnen mensen uitdagen om de zintuigen te

stimuleren. Zo zouden bepaalde onderdelen van een tour zich „s nachts af kunnen

spelen. Daardoor beperk je het visuele aspect en worden de lagere zintuigen versterkt.

Een ander manier is het gebruik van een fototoestel. Om een mooie foto te maken

moet de fotograaf anders naar de omgeving kijken. De meeste smartphones hebben

tegenwoordig een fototoestel.

Meer mogelijkheden zijn schetsen op het touchscreen, geluiden opnemen en filmpjes

maken of ook zelf een eigen gps tour maken.

3.1.3 Stimuleren van zintuigen doormiddel van een verhaal. Zintuigen

kunnen ook gestimuleerd worden door middel van een verhaal. Het hoofdkarakter

hoeft slechts een opmerking te maken zoals: “Wat ruikt de zee toch heerlijk”, en de

kans is groot dat de bezoeker de zeelucht in zal snuiven. Deze techniek is goed

bruikbaar voor de lagere zintuigen.

3.1.4 Informatie. Zintuigen kunnen gestimuleerd worden door middel van

feitelijke informatie. Zo kan de beschrijving van een plant de bezoeker doen zoeken

naar die plant. Dit is vooral gericht op de hogere zintuigen.

3.1.5 In de Hasselaerroute. In de Hasselaer route worden de zintuigen gestuurd

door een opdracht van de gids. Deze zegt: “Ruik eens aan de salie. Is dit geen

heerlijke geur?” Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van het verhaal. Zo laat een van

de dames je meditatief naar het landgoed kijken.

34

"De Weerwolven Van Wakkerdam." AnderSpel - AnderSpel. Anderspel.nl. Web. 29 May 2011. <http://www.anderspel.nl/weerwolven.html>. 35

Delaney, Cassandra Halleh. "Rites of Passage in Adolescence." BNET. CBS, Winter 1995. Web. 30 May 2011. <http://findarticles.com/p/articles/mi_m2248/is_n120_v30/ai_17856544/>. 36

idem

55

3.2 Waarneming vanuit verschillende perspectieven

Voordat we verder gaan met het hoofdstuk over emoties en beleven (3.3 en 3.4) vind

ik het belangrijk dit thema eerst uitgebreid te bespreken.

Perspectief is een belangrijk overkoepelend element in waarnemen, emotie en

beleven. In de Hasselaerroute heeft het een elementaire functie.

In hoofdstuk 1 zijn een aantal lagen in het landschap besproken. Elke laag is vanuit

een ander perspectief zichtbaar te maken in een tour. In hoofdstuk 3.0 is al

opgemerkt dat je als mens niet alles tegelijk kan waarnemen. Vooral niet wanneer je

gericht kijkt vanuit een ander perspectief.

Zo kunnen we kijken vanuit een menselijk perspectief, zoals vanuit een beroepsgroep,

vanuit een historische persoon of vanuit een andere cultuur. Ook kunnen we kijken

vanuit het perspectief van een dier of vanuit het perspectief van een

landschapselement.

3.2.1 De mens in het landschap. In de Hasselaerroute ga je samen met de

landheer op weg en kom je verschillende beroepen tegen; een jager, een architect, een

tuinman. Elk van deze karakters heeft een eigen taak of functie die aangestipt wordt

in de wandeling. Maar ik denk dat dit zelfs nog intensiever kan. Waarom zou je geen

opdracht uitvoeren voor elk van deze beroepen om zo iets te leren over

landschapsbeheer? Je kunt een landschapsontwerp maken op de touchscreen, voor

de architect of de tuinman helpen met snoeien. Dit laatste zou ook een

praktijkopdracht kunnen zijn. Echt werken in de tuin. Zo betrek je bezoekers

wezenlijk bij het landschap.

Mensen gingen in verschillende tijden anders om met de natuur en het landschap. Zij

hebben dus vanuit een ander perspectief gekeken en ze waren zich van andere dingen

bewust. De prehistorische mens was één met de natuur. Hij leefde samen met de

dieren, de planten en de elementen. De onderzoekende middeleeuwse monnik

bestudeerde de schepping vanuit een theologisch perspectief om dichter bij God te

komen.37 De hedendaagse mens zoekt de natuur op om tot rust te komen of om

bewuster en ecologisch te kunnen leven. Dit zijn verschillende perspectieven van

waaruit je naar het landschap kan kijken.

De Hasselaer route maakt gebruik van historische en beroepsperspectieven. In het

eerste ontwerp van het script had ik elk beroep een of twee interactieve opdrachten

gegeven. Uiteindelijk zijn wel de beroepen maar niet alle bijbehorende opdrachten in

de tour gekomen.

37

Hannam, James, Paul Syrier, and Martijntje Goudsmit. Gods Filosofen: Hoe in De Middeleeuwen De Basis Werd Gelegd Voor De Moderne Wetenschap. [Amsterdam]: Nieuw Amsterdam, 2010. Print. p.8

56

Advies:

Laat bezoekers actief zijn. Laat ze taken die bij de verschillende beroepen horen

uitvoeren.

Leef je helemaal in, als je een ander perspectief kiest (maak daarbij gebruik van

boeken, films, musea, leefgroepen, themaparken etc.).

3.2.2 Door de ogen van een dier. Verhalen, waarin dieren de hoofdrol spelen

worden fabels genoemd. Dieren worden als

menselijke karakters neergezet. In deze

paragraaf gaat het echter over het dierlijk

perspectief; leven gezien vanuit de wereld van

het dier. Waar vindt een hert zijn water? Waar

schuilt hij als het regent, hoe vindt hij een

vrouwtje?

Dit perspectief wordt al verkend door middel

van games. Endless Forrest, een multi player

game van Tale brengt je in de wereld van het

hert. De eerste maand hups je rond als klein

hertje. Je groeit op tot een groot hert en kun je

door het bos heen struinen met andere herten

die jou online ontmoeten. Het hert spreekt geen

woorden en je kunt alleen bewegingen en geluiden maken die een hert maakt. Dit

spel heeft geen woorden nodig.38 ( zie Figuur 25)

Een ander goed voorbeeld is het wolvenspel Wolf Quest. In dit spel ben je een wolf en

samen met andere wolven zwerf je over de Amerikaanse vlaktes. Je kunt alles doen

wat echte wolven ook doen zoals je territorium afbakenen, pups krijgen, huilen,

jagen, drinken, eten. Alles behalve seksuele activiteiten. De reuksporen van de herten

waar de wolven op jagen, worden zichtbaar gemaakt aan de hand van gekleurde

lijnen. Dit is iets dat zeker toegepast kan worden in locatieve media.39

38 "Tale of Tales ||T|h|e||E|n|d|l|e|s|s||F|o|r|e|s|t." TALE OF TALES. Tale of Tales. Web. 17 May

2011. <http://tale-of-tales.com/TheEndlessForest/>. 39

"About Wolf Quest, Overview." Wolf Quest. Minnesota Zoo, Eduweb. Web. 17 May 2011. <http://www.wolfquest.org/about_overview.php>.

Figuur 25 Tale of tales: The Endless forest Twee herten ontmoeten elkaar. Bron: http://blog.humlab.umu.se/?p=214

57

3.2.2.1 Een hypothetische hertenbeleving. Deze conceptuele beleving brengt

het leven van een hert als volgt in beeld. Op het scherm verschijnt het dier. Een

symbooltje geeft aan of het hert honger, dorst, behoefte aan een partner heeft of moe

is. Wanneer ze zegt dat ze dorst heeft zoekt de speler een vijver op. Daar begint het

dier te drinken. Opeens is daar een klasgenoot met zijn eigen hert. Ze reageren op

elkaar, ze maken geluidjes. Een filmpje verschijnt over de communicatie tussen

herten. Je hert wordt moe en je moet opzoek naar een goede plek om te slapen. Deze

slaapplek moet veilig zijn, dus niet te dicht bij het pad, anders zien de mensen je.

Opeens vang je het geluid van honden op. Er is een jacht gaande! Achter je hoor je

blaffen en schoten. Je ontsnapt nog maar net. Sommige klasgenoten zijn niet zo

gelukkig. Hun hert raakte gewond en ze moeten heilzame kruiden zoeken in het bos.

Welke herten overleven deze dag?

Dit soort spellen ontwikkelen lijkt toekomstmuziek, maar het is technisch gezien

allemaal al mogelijk. Ontwikkelaar Alex Mathew is bezig met een spel genaamd

Mobile Souls, een gps game waarin je een magisch wezen adopteert. Dit wezen

reageert aan de hand van gps op de omgeving.40

Dit soort technieken zijn zeker toepasbaar in een gps natuurtour. De bezoeker kan

door het lopen van een tour, zich verantwoordelijk· voelen voor een wezentje, zich

emotioneel betrokken voelen bij het verhaal en het landschap. Stel dat het wezentje

sterft of vast komt te zitten in netten of rotzooi op het strand……

Hier volgt nog een hypothetisch voorbeeld. Op de iPhone van de speler verschijnt een

ei. Dit ei komt uit en een kleine zeearend is geboren. Je raakt hem aan en hij hapt

naar je vinger. Je kunt de zeearend voeren, helpen en schoonmaken. Door de

wandeling te lopen door de habitat van de zeearend groeit het dier op. Je krijgt een

band. Ondertussen leert de bezoeker hoe zeearenden leven, hoe ze nesten bouwen,

hoe ze zich voortplanten en wat de bedreigingen zijn voor deze diersoort. Aan het

einde van de wandeling moet je het dier uit het nest duwen en vliegt het weg.41

3.2.3 Vanuit landschapselementen. Wij hebben het idee dat wij ons kunnen

identificeren met zoogdieren en vogels. Ze hebben bepaalde karaktereigenschappen,

hebben behoeftes net als wij en bewegen op een bepaalde manier. Hoe minder een

dier op een mens lijkt, hoe minder wij een band hebben met dit dier. Denk maar eens

aan wormen, insecten en spinnen. Maar gps tours kunnen ook het verhaal van deze

diertjes vertellen. Bijvoorbeeld wat hun nut is binnen het ecologisch kringloopproces.

Alles wat is, heeft een verhaal. En met locatieve media kun je die verhalen vertellen.

Bomen, bossen, dorpen, straten, huizen, meren, archeologische opgravingen,

standbeelden de wind, de akker... alles.

40

"Mobile Souls (ongoing)." Alex Mayhew. Alex Mayhew. Web. 17 May 2011. <http://www.alexmayhew.com/?page_id=264>. 41

Freeman, David. Creating Emotion in Games: the Craft and Art of Emotioneering. Indianapolis, IN: New Riders, 2004. Print p330

58

De gps wandeling Spannende Geschiedenis laat met een filmpje het Romeinse fort

Castellum in Meinerswijk letterlijk spreken. Terwijl de schep in de grond gaat vraagt

het fort: “ Ben ik al in beeld?” Wanneer de stenen van onder de aarde verschijnen,

begint het fort te vertellen over haar geschiedenis.42

Archeologische en historische gebouwen kunnen dus een historische laag aanbrengen

in het verhaal. Het zijn vaste punten in de tijd. Je kunt hierbij ook denken aan wegen,

bomen en monumenten. Ook dit zijn bakens die stil blijven staan terwijl de rest van

de wereld is doorgegaan. Langzame voorbijgangers noem ik ze.

3.2.3.1 Hypothetische voorbeelden van landschapselementen.

De weg. Duizenden voeten liepen over mijn stenen. Rijke en arme mensen, op

karren, paarden, schoenen en sandalen. Sommigen zelfs blootsvoets. Ik ga naar

Amsterdam en kom terug in Utrecht. Vroeger werd ik vaak gebruikt. Nu zijn er

snelwegen die mij rust geven. Daaroverheen zoeven ze, terwijl over mij mensen rijden

naar ik zou het niet meer weten willen waarheen. Maar 60 jaar geleden reden de

Amerikanen over mij om hun overwinning te vieren.

Een weg kan veel vertellen over het landschap, over de mensen in dat landschap, over

het heden, het verleden. Je hebt een persoonlijke relatie met de weg. Je loopt erover.

De weg kijkt van onder naar jou. Dus alsof je een filmpje vanuit het perspectief van de

weg maakt. Produceer dan bijvoorbeeld een filmpje terwijl je op de grond ligt. Het

moet aannemelijke zijn dat het de weg is die hier zijn verhaal vertelt.

Bomen. De boom groeit met het landschap mee. Ze is deel van het ecosysteem maar

ziet ook de geschiedenis gebeuren. De boom is dus een perfecte stille getuige. Ze kan

vanuit de natuur vertellen over de mensen. Hoe de stilte werd verbroken toen er

auto‟s kwamen. Hoe de huizen tot op de dag van vandaag steeds dichter bij het bos

komen. Over de rupsen die aan haar bladeren knabbelen en over de vogels die

nestelen in haar takken. Over het verliefde stel dat een hart in je barst gekrast heeft.

En over de vos die elke ochtend passeert.

Een boom kan veel vertellen. We kennen aan bomen vaak een eigen emotioneel

aspect toe. Dit is gezien vanuit een menselijk perspectief. Denk maar aan treurwilg,

een stevige eik. Als je wilt weten hoe het is om een boom te zijn, kun je wanneer deze

uitgegeven wordt, het zen-spel Bohm spelen.43

Een andere inspiratie bron is The Lord of the Ring.44 De Enten in deze film (en

boeken) hebben alle tijd. Hun discussies duren dan ook uren.

42

"Arnhem Romeins Casteledum." Spannende Geschiedenis. Spannende Geschiedenis. Web. 17 May 2011. <http://www.spannendegeschiedenis.nl/de-romeinen/arnhem-romeins-castellum>. 43

"Bohm." Bohm the Game. Monobanda. Web. 17 May 2011. <http://bohmthegame.com/>. 44

Lord of the Ring, The Two Towers Extended Edition, An Ent Story. Dir. Peter Jackson. Youtube. Extendededition, 14 Sept. 2006. Web. 17 May 2011. <http://www.youtube.com/watch?v=XteulO4pGa0&feature=related>

59

Advies.

- Wanneer je de natuur laat spreken hoef je niet altijd woorden te gebruiken.

Bewegingen en geluiden op zich kunnen al heel veel vertellen.

- Bomen, dieren en objecten zijn geen mensen. Leef je in en kijk vanuit een ander

perspectief.

3.3 Emotie

Emotie bepaalt de intensiteit van de beleving. Het aanspreken van emotionele

aspecten is daarom een belangrijk thema voor het maken van een gps tour.

De 6 basis emoties: Verdere emoties:

Vreugde Bewondering liefde Verdriet Jaloezie Trots Angst Afgunst Spijt Woede Hoop berouw verbazing Wanhoop Haat Afschuw Verwijt schaamte 45

3.3.1 Gebruik van muziek. We zijn allemaal bekend met het feit dat muziek

verhalen kan versterken. Zij kan het verhaal spannender maken, denk bijvoorbeeld

aan de muziek van Jaws; spectaculairder, zoals de muziek van Jurassic Park dat

opgevoerd wordt terwijl je door de grote poort rijdt. Blij, opgewekt met soms een

melancholische toon klinkt de muziek in de Shire (waar de Hobbits wonen).46

Verdrietig met een toon van hoop klinkt de muziek in Shindlers List. Treurige muziek

versterkt een trieste film.

Maar ook als schijnbaar de emotie van de muziek niet past bij wat er op het scherm

gebeurt kan het juist de film of game versterken en een krachtig vervreemd gevoel

opwekken. Neem bijvoorbeeld Clockwork Orange, waarin de misdadiger Alex

DeLarge en zijn bende van gangsters hun gruwelijke acties uitvoeren terwijl muziek

van Beethoven klinkt.47

45

Sila. "Emoties En Basisemoties | Mens En Samenleving: Psychologie." Mens En Samenleving Artikelen: Informatie Van Religie Tot Psychologie. Infonu.nl. Web. 24 May 2011. <http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/1750-emoties-en-basisemoties.html>. 46

London Symphony Orchestra. The Shire. Howard Shore. Youtube.com. RokujyuuyonShou, 23 Apr. 2009. Web. 30 May 2011. <http://www.youtube.com/watch?v=SRgBI0WqWp4>. 47

Cardiff, Janet, and Mirjam Schaub. Janet Cardiff: the Walk Book. Vienna: Thyssen-Bornemisza Art Contemporary (www.tba21.org/), 2005. Print. p.178

60

Filmmuziek heeft vaak een thema, een melodie die vaak terugkomt. En daaromheen

voegt zich blije, treurige en enge muziek. De herkenbaarheid van filmmuziek is

belangrijk. Daarom hebben films vaak een zogeheten Main Theme. In Lord of the

Rings is de Main Theme: The Road Goes Ever On Pt.1; ook bekend als het Howard

Shore Main Theme.48 In Jurassic Park is het: Jurassic Park Theme 49. In de film

wordt deze muziek vaker gebruikt, maar in verschillende varianten. Het Jurassic Park

Theme kent een orkestrale versie, en een versie die heel zacht intiem en bijna treurig

begint, genaamd Welcome to Jurassic park.50

De muziek wordt dus gebruikt om een verhaal te vertellen.

In De Spannende Geschiedenisroute plaatst men voor elk filmpje hetzelfde stuk

muziek.51 Dit zou je kunnen beschouwen als een Main Theme.

In computer games zie je steeds vaker dat muziek zich aanpast aan de gesteldheid van

je personage. Is deze gewond of verward dan klinkt de muziek ook zo. Een goed

voorbeeld hiervan is te vinden in The Sanity‟s Requiem uit de game Eternal Darkness

waarin waar niet alleen de muziek verandert, maar ook het beeld en de controlers

raar gaan doen, dit om aan te geven dat het karakter langzaam gek wordt. Een ander

goed voorbeeld is te vinden in de Epic Mickey, een Wii game waarin Mickey „s emotie

wordt weergegeven door middel van muziek.52

In steeds meer games kun je vrij door de omgeving zwerven. Ontwikkelaars hebben

meegaand in deze voortgang, systemen ontwikkeld waarbij de muziek zich

automatisch aan de omgeving aanpast. Elk gebied heeft zijn eigen theme song, die

overvloeit in andere muziekstukken.53

In een spel als GTA3 is op een andere manier voortgebouwd op de ontwikkelingen in

de game-industrie. De speler kan verschillende radiostations uitkiezen die passen bij

de tijd waar GTA3 zich afspeelt. Voor een gps met een internetverbinding zou een gps

tour bijvoorbeeld verbinding kunnen maken met een radiostation dat muziek afspeelt

in het thema van de gps tour.

In Bristol had ik een interessant gesprek met de ontwikkelaar van Riot, Ralph Hoyte.

Hij vertelde dat hij samen met een componist bezig was om een orkestbeleving te

maken waar je doorheen kan lopen. Dan sta je tussen violen en dan weer bij de

trommels. Je kunt dus het muziekstuk op je eigen manier ervaren.

48

City of Prague Philharmonic Orchestra. Lord of the Rings The Road Goes Ever On Pt.1. Rec. 16 Dec. 2003. Howerd Shore, 2002. Youtube. Web. 24 May 2011. <http://www.youtube.com/watch?v=prZ4RWWku7Y>. 49

Jurassic Park Theeme Song." Jurassic Park Theme Song.. John Wiliams, 1993. YouTube. Xithe, 29 Jan. 2008. Web. 24 May 2011. <http://www.youtube.com/watch?v=D8zlUUrFK-M>. 50

John Williams. "Welcome to Jurassic Park." Jurassic Park Soundtrack. 1993. Youtube. MSoundtracks, 9 May 2011. Web. 24 May 2011. <http://www.youtube.com/watch?v=fVCnfQBupts&feature=watch_response>. 51

"Arnhem Romeins Casteledum." Spannende Geschiedenis. Spannende Geschiedenis. Web. 17 May 2011. <http://www.spannendegeschiedenis.nl/de-romeinen/arnhem-romeins-castellum>. 52

Epic Mickey Video Game, Behind The Scenes: Epic Score. Game Trailers. Disney Interactive, 29 Oct. 2010. Web. 24 May 2011. <http://www.gametrailers.com/video/behind-the-epic-mickey/706903>. 53

Epic Mickey Video Game, Behind The Scenes: Epic Score. Game Trailers. Disney Interactive, 29 Oct. 2010. Web. 24 May 2011. <http://www.gametrailers.com/video/behind-the-epic-mickey/706903>.

61

Muziek kan dus ook locatief zijn en kan zich aanpassen aan de omgeving. In de

Hasselaer route bevinden zich twee momenten waar de muziek wordt gebruikt om de

emoties te benadrukken. Vlak voordat je de fluisterstem onder de rododendrons

hoort klinkt Vivaldi Largo: een zowel treurig als ook spannend stuk muziek. Wanneer

men terugkomt op het kasteel dan klinkt er de koninklijke muziek van Handel, zodat

de bezoeker zich koninklijk voelt.

Advies:

Laat met muziek de gesteldheid en de emotie van het karakter, het verhaal en het

landschap horen.

Gebruik een main theme. Laat het eventueel voor de locatie componeren.

62

3.3.2 Emotionering. David Freeman schrijft in zijn boek Emotionering for Games

dat levende karakters niet slechts een archetype bevatten maar verschillende, soms

zelfs tegenovergestelde eigenschappen. Dit pas je dus ook toe op je personages in

games: een verlegen heerser, een heerser die zich niet goed kan uiten, een held met

een geheim. Freeman schrijft dat in de loop van het verhaal het karakter deze

hindernis kan overwinnen.

Hij heeft het over „character diamonds‟. Elk personage moet minimaal vier

karaktereigenschappen hebben.. Alles wat deze figuur uitspreekt komt voor uit deze

kenmerken.54

Een archetypische held zou de volgende eigenschappen hebben:

- Dapper - Slim

- Trouw - Edelmoedig

“Ja, dit is een held,” zo Schrijft David Freeman, “Dit is een erg saaie held. Een

interessante held is een held die niet 100% perfect is.”55

- Dapper - Vergeetachtig

- Creatief - Religieus

Dus elk karakter bestaat uit vier of heel soms vijf eigenschappen. En die

eigenschappen hoeven niet perse 100 procent bij elkaar te passen. Want dan eindig je

met een archetype en archetypes zijn niet echt menselijk en bovendien saai.

Als we nu dit systeem nemen om een karakter-diamant van Hasselaer te maken zou

het hierop uitkomen:

-Vriendelijk - verdrietig over het verlies

van zijn vrouw

- Strenge leider wanneer dat nodig is - Om zich heen kijkend naar een

nieuwe vrouw

54

Freeman, David. Creating Emotion in Games: the Craft and Art of Emotioneering. Indianapolis, IN: New Riders, 2004. Print. p. 70- p.80 55

Freeman, David. Creating Emotion in Games: the Craft and Art of Emotioneering. Indianapolis, IN: New Riders, 2004. Print p. 70-p.80

63

Verder beschrijft Freeman dat ook karakters die maar een klein stukje tekst hebben

een character diamond hebben. En dat in een paar zinnen alle elementen naar voren

kunnen komen.

Van de bediende die de poort opent bij aankomst van Hasselaer kan de character

diamond als volgt zijn:

- Zenuwachtig voor de aankomst - Beleefd

- Slaperig want hard gewerkt de dag van te voren - Trots op het kasteel

In het originele script zegt deze bediende het volgende:

“Welkom Heer. Het is een eer om u naar al die jaren weer te mogen verwelkomen op

dit schitterende landgoed, deze parel in de woeste landen. Om u op te frissen hebben

wij een bad voor u klaar staan.”

Vanuit emotionering geschreven zou deze ontmoeting anders neergezet worden.

De heer komt aan en hoort gesnurk…..

Heer: “Ahum.”

Bediende schrikt wakker. (maakt een slaperig geluid)

Mompelt: “Alles is al schoon Marianne.” En valt weer in slaap.

“Kuch,” van de heer.

Schrikt wakker (stotterend) “Oh, oh oh oh he he he heer, ik had u nog niet verwacht.“

(Trots, de jongen weet zichzelf te herstellen.)

“Uh… welkom op Kasteel Groeneveld, parel in de woeste landen. Marianne zal een

bad voor u vullen. U zult wel moe zijn van de lange reis.”

Emotionering maakt de karakters en het landschap dus levendiger. We weten nu

meer dan alleen iets over het werk wat gedaan is voordat de heer is aangekomen. We

laten ook een stukje aanzien en angst blijken voor Heer Hasselaer. De jongen is

zenuwachtig. We vertellen dus ook hoe anderen tegen de heer aankijken. Het

karakter is menselijker. Het personage wisselt van emoties en is niet foutloos.

Daarnaast laat het zien dat dingen op het kasteel niet zo zijn zoals ze zouden moeten

zijn. Dit is een voorbode voor de rest van het verhaal.

64

Het boek van Freeman staat vol met deze technieken. Het is bruikbaar om karakters

meer leven in te blazen, van communicatie tussen karakters tot symbolisme. De

wereld van de emotionering is rijk en geeft dan ook ruimte voor een geheel nieuw

onderzoek naar de mogelijkheden van emotionering in tentoonstellingen, gps tours

en educatie.

3.4 Beleven en ervaren

Een beleving is een indruk die een directe, relatief op zichzelf staande gebeurtenis

is. Die indruk is het gevolg van een complex aan menselijke emoties. De emoties

koppelen een bepaalde waarde aan de gebeurtenis.

Ervaren is een continu interactief proces van belevingen. Het is het gevolg van

oorzaak en gevolg, van een leerproces, van doen en ondergaan, van actie en reflectie.

Het heeft een betekenis voor het individu. Een ervaring zorgt ervoor dat het individu

een ander beeld van de wereld en of zichzelf krijgt56 ( Snel, 2004, quote door

Boswijk).

De beleving is dus het gevolg van een directe emotionele feedback op de acties die de

bezoeker onderneemt. Het ervaren is het interactieve bewustwordingsproces. Volgens

het model is ervaren een volgende stap naar zingeving.

Om de bezoeker intenser te laten reageren tijdens de gps tour kun je ervoor kiezen

om de deelnemer zelf zijn eigen route te laten bepalen in het landschap De tour is dan

niet lineair maar non-lineair. Dit heeft zowel impact op het te vertellen verhaal als op

het gedrag van de bezoeker.

De wandeling op Kasteel Groeneveld is een lineaire tour. Dat wil zeggen dat de

bezoeker geen keuze heeft in het bepalen van de te lopen route.

Dit maakt dat de bezoeker zichzelf overgeeft aan de gids. Daardoor ben je als gps

tourontwerper wel constant bezig met het sturen van de bezoeker. Dit is behoorlijk

arbeidsintensief. Vooral omdat alles ook nog eens vriendelijk en in stijl moet

gebeuren.

Mijn ervaring is dat de proefpersonen van de tour zekerheid wilden hebben of ze nog

wel op het goede pad zaten en of de gps het nog wel deed. Ze willen als het ware bij de

hand genomen worden. De daadwerkelijke ervaring wordt hierdoor verminderd.

Er is dan minder communicatie tussen de bezoeker en het landschap waardoor er

minder reden is om te reflecteren en te handelen. Je wordt gedetailleerd verteld

welke kant je op gaat.

Dus misschien is het uitgangspunt verkeerd. Het zou bezoeker wel eens positief

kunnen beïnvloeden als we alleen maar zeggen: “Loop over het landgoed. Het

apparaat waarschuwt je als je buiten het gebied komt. Voor de rest ben je vrij. Dus ga

en ontdek.”

56

Boswijk, Albert, and Ed Peelen. Een Nieuwe Kijk Op De Experience Economy: Betekenisvolle Belevenissen. [Amsterdam]: Pearson Prentice Hall, 2008. Print.p42-p49

65

Dit betekent niet dat er dan geen sturing gegeven wordt. Zo zijn er zijn momenten dat

je de keuze krijgt om een meer gesloten en minder veilig aanvoelend landschap als

bos in te gaan. Nieuwsgierigheid, durf en wil van de bezoekers om te verkennen kan

worden gestimuleerd en beloond.

Een goede inspiratiebron hiervoor is de gamebeleving

The Path van Tale of Tales.(zie Figuur 26 )Een variant op

het verhaal van Roodkapje. In deze experience is er één

regel: “Ga niet van het pad af. Dit pad gaat recht naar het

vredige huisje van je grootmoeder”. En je krijgt een

voorschrift mee, “Ga niet van het pad af…” een regel die je

moet breken. Wanneer je van het pad afgaat, ontmoet je

de wolf, iets wat je natuurlijk niet wilt. Maar je treft ook

wonderlijke natuur aan en je ontdekt interessante

plekken.57 Het spel geeft een aantal vaste elementen,

namelijk het pad, het bos en de wolf. Maar het geeft daar

en tegen de bezoeker de vrijheid om te doen en te laten

wat hij wil. Je kunt bijvoorbeeld alle objecten in het bos zoeken, je kunt je

daarentegen ook overgeven aan de wolf of gewoon rechtstreeks lineair naar

grootmoeder lopen.

Een ander goed voorbeeld van non-lineariteit is Endless Forrest. Je kunt daarin als

hert vrij door het bos rennen. Je hoeft niks en je kunt alles doen wat een hert kan.58

Wanneer je toch de voorkeur geeft voor een meer lineaire tour, kun je vrijheid

scheppen door de bezoekers een keuze te laten maken in een verschillende routing.

De bezoeker staat dan voor de keuze om links door het park of rechts het bos in te

gaan. In plaats van de weg door het park te verbieden ontwerp je een andere variant

van het verhaal. De wandelaar neemt bijvoorbeeld afscheid van David, die het bos in

gaat om hem later weer te ontmoeten. Het verhaal splitst zich op dat moment en

komt later weer bij elkaar.

57

"The Path a Short Horror Game by Tale of Tales." Tale-of-tales.com. Tale of Tales. Web. 24 May 2011. <http://tale-of-tales.com/ThePath/index.html>. 58

"Tale of Tales ||T|h|e||E|n|d|l|e|s|s||F|o|r|e|s|t." Tale-of-tales.com. Tale of Tales. Web. 17 May 2011. <http://tale-of-tales.com/TheEndlessForest/

Figuur 26 screenshot The Path, Bron: http://tetelo.blox.pl/2009/04/How-to-play-The-Path.html

66

3.4.1 Morele keuzes.

David Freeman schrijft dat morele keuzes een verhaal een diepere emotionele waarde

kunnen geven.59

In de in hoofdstuk 1.1.2 genoemde Bristol Harbour tour vinden we hierover een goed

voorbeeld. De wandelaar zelf wordt in de tour beschuldigd van een moord. Op een

gegeven moment komt de bezoeker er achter dat de gids die hem begeleid de echte

dader is. Ze heeft haar gewelddadige man per ongeluk om het leven gebracht en wil

vluchten naar Amerika. Aan het einde van de tour krijg je de keuze of je haar aan wil

geven of niet. Omdat dit aan het einde van de route is heeft dit verder geen grote

gevolgen.

In een natuurtour zou het volgende zich af kunnen spelen:

Je bent tijdens de wandeling bevriend geraakt met een groep konijnen. Ze zijn

vriendelijk en leren je van alles. Je krijgt zelfs met een van hen een persoonlijke band.

De konijnen hebben last van vossen en je helpt ze de vos weg te jagen. Later vind je

een vossenhol met kleine puppy‟s. Moeder is hongerig. Ze heeft al dagen niet gegeten

en de pups moeten gevoed worden. Ze vraagt je of je op de pups wilt passen zodat ze

zelf op jacht kan gaan. Wil je dit doen? Als je dit op je neemt gaat er een konijn aan en

als je weigert dan komen de vosjes om.

Deze morele keuzes moeten net als de keuze in de routing uiteindelijk weer samen

komen in het verhaal anders ben je twee tours aan het maken in plaats van één. Je

kunt om dat te bereiken op eenvoudige wijze gebeurtenissen toevoegen zoals het

opnieuw ontmoeten van een vos of konijn waar je al kennis mee gemaakt hebt.

3.4.1.1 Hasselaer route. Aan het einde van de tour sta je voor de keuze om te

ontdekken wie het gedaan heeft. Echter net als in de Bristol Harbour tour heeft deze

keuze geen verdere gevolgen. Welke persoon je ook kiest, je krijgt de waarheid toch te

horen. Het kiezen is in feite slechts een illusie.

3.5 Zingeving

Zingeving is volgens het boek Een nieuwe kijk op de Experience Economy 60: het

koppelen van ervaringen aan behoeften en drijfveren.

Zo kan men in een locatieve media tour het gevoel hebben deelgenoot te worden van

natuur, cultuur of historie. Deze intense beleving kan een zingevingsaspect en

verantwoordelijkheidsgevoel bij mensen opwekken. 61

Het zou interessant zijn om onderzoek te doen naar technieken die zingeving

beïnvloeden, specifiek gericht op toepassingen in de locatieve media .

59

Freeman, David. Creating Emotion in Games: the Craft and Art of Emotioneering. Indianapolis, IN: New Riders, 2004. Print p.320 60


Bink, Susan. "Onderwijs Als Ondersteuning Aan Communicatief Zelfgestuurde Ervaringen." Thesis. Universiteit Van Amsterdam, 2006. Print. p21 –p25

67

3.6 Epiloog hoofdstuk 3.

Hoe versterk je de belevingsaspecten van een gps tour?

We hebben in dit hoofdstuk een aantal technieken besproken aan de hand van het

volgende schema: Figuur 27

62

Bij elk van de stappen in het ervaringsproces zijn er een aantal technieken besproken.

De technieken gaan over waarnemen, perspectief, emotioneringstechnieken, het

gebruik van muziek, lineair en non-lineair, het al dan niet laten maken van keuzes

door de bezoeker.

De technieken vormen samen een kist met gereedschap waar uit je kunt kiezen om

effect van de tour te versterken zodat het landschap daadwerkelijk tot leven gebracht

kan worden.

Onder (3.1) waarneming vind je een verslag van een verkenning naar de

mogelijkheden om met een gps tour verschillende zintuigen te stimuleren. In dit

hoofdstuk worden de ogen en oren hogere en de neus, de tong en de huid lagere

zintuigen genoemd. Deze laatste zintuigen zijn meer gekoppeld aan emotie. Zintuigen

kunnen worden gestimuleerd door het geven van opdrachten, door het vertellen van

een het verhaal, de wijze van vertellen en door gebruik van verschillende technische

functies van de telefoon.

Eerder concludeerden wij dat waarneming niet objectief is. Verschillende mensen

zien verschillende dingen. Om anders naar de omgeving te kijken, kan de gps tour de

bezoeker vanuit een ander perspectief naar het landschap laten kijken; via de ogen

van een ander (iemand uit een andere tijd of met een speciaal beroep) of van een dier.

Maar dit kan ook vanuit een object: een boom, een weg of een gebouw (3.2).

Door waarneming wordt je emotie beïnvloed. Met behulp van het verhaal en

emotioneringstechnieken (3.3.2) en met behulp van muziek (3.3.1) kunnen emoties

versterkt en gestuurd worden. Gekeken is hoe muziek wordt toegepast in films en in

computer games. Net als bij films kan een gps tour een Main Theme hebben, een stuk

muziek dat de sfeer bepaalt en waar andere variaties van dit thema aan toegevoegd

kunnen worden. Ook hoeft muziek niet altijd bij de emotie in de scene te passen. Als

62


Figuur 27 Het ervaringsproces Bron: Een Nieuwe Kijk Op De Experience Economy

68

we naar games kijken blijkt dat muziek de emotionele en fysieke gesteldheid van het

karakter in de game kan gaan vertolken. De emotioneringstechniek die besproken

werd is die van de „character diamonds‟. Elk karakter krijgt vier hoofdeigenschappen.

Dat maakt karakters meer gelaagd en meer menselijk. Ze wekken op die manier meer

emotie op bij de gamer.63

In ervaring (3.4) wordt besproken dat je de bezoeker keuzes kan laten maken tijdens

de tour. Hierdoor worden mensen meer betrokken bij de tour. Zodra de bezoeker

kiest, verandert het verhaal. Hierdoor wordt de tour persoonlijk. De gemaakte keuzes

bepalen namelijk de belevenis. Het kan hier gaan over eenvoudige praktisch keuzes

maar ook om morele en ethische vragen. Deze keuzes dagen uit tot reflectie. Het gaat

hier ook over het verschil tussen lineair en non-lineair. Mijn verwachting is dat de

non-lineaire vorm, de vorm die verschillende individuele keuzes toelaat, mensen

meer uitdaagt het landschap te verkennen.

In zingeving (4.4) wordt kort besproken hoe een gps tour aan kan sluiten op de

behoeftes en drijfveren van een individu. Zingeving is volgens het boek Een nieuwe

kijk op de Experience Economy64: Het koppelen van ervaringen aan behoeften en

drijfveren. Dit is een interessant thema waar meer onderzoek naar gedaan zou

kunnen worden.

De juiste muziek, het hanteren van emotioneringstechnieken, de keuze uit diverse

perspectieven, gerichte keuze tussen lineair of non-lineair, de mate waarin keuzes

gemaakt kunnen worden door de bezoeker en hoe de tour aansluit op de behoeftes en

drijfveren van de bezoeker bepalen de kwaliteit van de tour. De betrokkenheid

versterkt de betekenisvolle belevenis.

Betekenisvolle belevenissen hebben de volgende kenmerken:

1. Alle zintuigen zijn er bij betrokken.

2. Er is sprake van een verhoogde concentratie en focus.

3. Er is sprake van een veranderend tijdsbesef.

4. Men wordt emotioneel geraakt.

5. Het proces is uniek voor een iedereen en heeft intrinsieke waarde.

6. Er is contact met de omgeving door te doen en te ondergaan.65

63

Freeman, David. Creating Emotion in Games: the Craft and Art of Emotioneering. Indianapolis, IN: New Riders, 2004. Print p. 70-p.80 64



69

Het is de keuze van de gps-tourauteur in welke mate deze technieken aandacht

krijgen. Wel is het raadzaam de verschillende facetten in andere media te bestuderen,

ze uit te proberen en ze toe te passen in het gps genre.

Bij het creëren van een tour is het niet nodig alle technieken te gebruiken. Soms is het

nodig de lijn vast te houden zoals je die zelf voor ogen hebt. Ook kan het budget

beperkingen opleggen zoals bij het maken van een lineaire tour met non-lineaire

elementen. De meeste technieken kosten extra tijd en dus geld. Maar ze kunnen mits

goed gebruikt een ijzersterk eindresultaat opleveren.

70

Conclusie

De hoofdvraag van deze scriptie luidde: Hoe creëer je een belevingsgerichte,

narratieve, locatieve mediatour in een landschap en/ of natuurgebied?

Gedurende het afgelopen jaar dat er door mij aan de gps tour, de Hasselaerroute, is

gewerkt, heb ik veel facetten doorgemaakt: de oriëntatie vooraf, het schrijven van het

script, het zoeken van acteurs en de kunstenares, het maken van financiële afspraken

en een begroting, het zoeken van geluiden en muziek, het opnemen van het script, het

programmeren, navigeren en het testen en lopen van de tour. De scriptie is een

verslag van dit proces. Verder heb ik me verdiept hoe je de belevingsaspecten van een

locatieve mediatour kunt versterken. De hoofdvraag is op zich goed gesteld maar gaat

over zo‟n breed omvattende en snel ontwikkelende materie dat het niet reëel is om

een gesloten antwoord te verwachten. De scriptie is daarom geen handboek voor het

maken van media tours zoals misschien verwacht zou kunnen worden vanuit de

gestelde hoofdvraag. Dat antwoord zal de lezer zelf moeten ontdekken en ervaren.

Maar door het lezen van mijn scriptie, mijn bevindingen, conclusies en aanbevelingen

kan de lezer wel op weg geholpen worden in het creatieproces.

Hoe kun je verschillende lagen van het landschap gebruiken voor het verhaal?

Om deze vraag te beantwoorden is er in dit onderzoek als eerste gekeken naar het

werk van anderen. Daarnaast is er in de voorbereiding van de gps tour op Kasteel

Groeneveld naar de lagen van het landschap gekeken. Dit laatste kun je doen door

historisch, cultureel en sociaal maatschappelijk literatuuronderzoek, door

verschillende al bestaande wandelingen te lopen en door observatie. Het is essentieel

voorbereidend onderzoek. De resultaten verwerk je in het verhaal. Hierdoor krijgt het

verhaal meer diepgang en meer lagen. Je kunt op spannende plaatsen, speciale

gebeurtenissen laten plaatsvinden.

Tijdens het project werd steeds duidelijker dat de historische laag van het Landgoed

Groeneveld heel belangrijk is. Daardoor begrijp je waarom het landschap geworden is

zoals het is. Door bestudering van die lagen vanuit meerdere gezichtspunten heb ik de

karakters die het verhaal van het landschap vertellen kunnen kiezen.

Advies:

Oriënteer je goed voor dat je begint! ( het medium zit in een experimentele fase).

Ga in gesprek met de doelgroep.

Stem af met professionals in de organisatie.

Zorg dat je script historisch elementen bevat.

71

Wat zijn de voor en nadelen van locatieve media tour voor landschapsgerichte

organisaties?

Voordelen:

Minder personele kosten.

Eigentijds en het sluit aan op de belangstelling van de hedendaagse bezoeker.

Educatief goed bruikbaar.

Bezoekers kunnen op ieder moment de tour lopen.

Je kunt op meerdere plekken informatie geven.

De informatie kan meer belevings gericht zijn.

De bezoeker kan met diverse lagen van het landschap kennismaken.

De bezoeker kan uit diverse perspectieven het landschap bekijken.

De informatie kan zich aanpassen aan het veranderende landschap.

Je kunt gebruik maken van muziek, theater, animaties en poëzie om de informatie te

verstrekken.

Je kunt diverse functies van de telefoon inzetten zoals kompas functie, internet, tijd,

kalenders, gyroscoop, multi touchscreen, sensor voor omgevingslicht, microfoon en

camera.

De bezoeker kan met een eigen apparaat lopen.

De bezoekers hoeven niet op het pad te blijven.

Je brengt de creativiteit en het avontuur terug in het landschap voor jong en oud

Nadelen:

Ontwikkelen kost tijd en geld.

Veranderende techniek.

Zelf programmeren is lastig maar te leren.

Gps werkt mindergoed in het bos, maar het kan wel.

Minder persoonlijk dan een echte gids.

Telefoons als de iPhone, de android telefoons zijn kostbare media apparaten.

Voor de instelling een dure aanschaf

Advies:

Kijk wat kun je zelf doen?

Stel je team samen uit mensen uit je netwerk.

Probeer met getalenteerde vrijwilligers te werken.

Stel hoge eisen aan de acteur.

Neem je verhaal ter plaatse op.

Gebruik een binaural microfoon.

72

Hoe versterk je de belevingsaspecten van een locatieve mediatour?

Dit kan door:

De mogelijkheden te onderzoeken hoe je waarneming kan versterken en sturen.

Vanuit andere perspectieven te kijken.

Emotioneringstechnieken toe te passen.

Functioneel muziek te gebruiken.

De bezoeker zelf keuzes te laten maken.

Non-lineair of/en juist lineair te werken.

Bij het creëren van een tour is het niet nodig alle aanbevelingen te gebruiken. Soms is

het nodig de lijn vast te houden zoals je die zelf voor ogen hebt. Het budget kan

beperkingen op leggen. Een aantal van de aanbevelingen kosten extra tijd en dus

geld. Maar ze kunnen mits goed gebruikt een ijzersterk eindresultaat opleveren.

Tot slot: persoonlijk advies

Probeer het, leer, kijk, zoek en laat je niet afschrikken door de techniek, de kosten of

het vele uren werk. Het gehele proces brengt meer dan een locatieve media tour. Het

brengt nieuwe kennis en nieuwe mogelijkheden voor jou en de organisatie waarin je

werkt. Ik kan je alleen nog maar heel veel sterkte en plezier wensen als je dit avontuur

wilt aangaan en bedanken voor het lezen van mijn scriptie.

Douwe Jan Schrale 1 juni

73

Literatuurlijst:

Boeken

Boswijk, Albert, and Ed Peelen. Een Nieuwe Kijk Op De Experience Economy:

Betekenisvolle Belevenissen. [Amsterdam]: Pearson Prentice Hall, 2008. Print.

Boswijk, Albert, Thomas Thijssen, and Ed Peelen. The Experience Economy: a New

Perspective. 2nd ed. Amsterdam: Pearson/Prentice Hall, 2008. Print.

Cardiff, Janet, and Mirjam Schaub. Janet Cardiff: the Walk Book. Vienna: Thyssen-

Bornemisza Art Contemporary (www.tba21.org/), 2005. Print.

Freeman, David. Creating Emotion in Games: the Craft and Art of Emotioneering.

Indianapolis, IN: New Riders, 2004. Print.

Hannam, James, Paul Syrier, and Martijntje Goudsmit. Gods Filosofen: Hoe in De

Middeleeuwen De Basis Werd Gelegd Voor De Moderne Wetenschap. [Amsterdam]:

Nieuw Amsterdam, 2010. Print.

Meijs, Agnes. Het Oergevoel: over Vuur Maken, Sporen Zoeken, Sluipen En Nog Veel

Meer... [Geesteren]: A3, 2010. Print.

Mollison, B. Permaculture. A Designers' Manual. Washington,D.C.: Island, 1988.

Print.

Pearson, Mike, and Michael Shanks. Theatre/archaeology. London: Routledge, 2001.

Print.

Films/video

Epic Mickey Video Game, Behind The Scenes: Epic Score. Game Trailers. Disney

Interactive, 29 Oct. 2010. Web. 24 May 2011.

<http://www.gametrailers.com/video/behind-the-epic-mickey/706903>.

Escape from the Tower: Tower of London's First Ever IPhone App. on Vimeo. Dir.

Benjamin Croce. Vimeo, Video Sharing For You. Calvium, 27 Dec. 2010. Web. 12 May

2011. <http://vimeo.com/17919386>.

Lord of the Ring, The Two Towers Extended Edition, An Ent Story. Dir. Peter

Jackson. Youtube. Extendededition, 14 Sept. 2006. Web. 17 May 2011.

<http://www.youtube.com/watch?v=XteulO4pGa0&feature=related>.

YouTube - GPS on IPod Touch via Bluetooth. Prod. TheIcool. YouTube. YouTube, 24

Nov. 2010. Web. 16 May 2011. <http://www.Youtube.com/watch?v=xGvLPcGarvI>.

Powerpoint

Rooijakkers, Gerard. "Cultural Biography: An Intergrated Heritage Perspectives

(p.p)." Lecture.

74

Tijdschriftartikelen

Agnes Van De Berg. "De Charme Van De Savanne." Topos Jan. 2004. Web.


"Bibliotheek- & Archiefgids,." 28 April . Bibliotheek- & Archiefgids, 81 [2005 81

(2004): 28. Http://www.vvbad.be/files/200504_Vijftigjaar.pdf. Web. 31 May 2011.

quote Gerard Rooijakkers

Muziek

"Jurassic Park Theeme Song." Jurassic Park Theme Song.. John Wiliams, 1993.

YouTube. Xithe, 29 Jan. 2008. Web. 24 May 2011.

<http://www.youtube.com/watch?v=D8zlUUrFK-M>.

"Jurassic Park Theeme Song." Jurassic Park Theme Song.. John Wiliams, 1993.

YouTube. Xithe, 29 Jan. 2008. Web. 24 May 2011.

<http://www.youtube.com/watch?v=D8zlUUrFK-M>.

City of Prague Philharmonic Orchestra. Lord of the Rings The Road Goes Ever On

Pt.1. Rec. 16 Dec. 2003. Howerd Shore, 2002. Youtube. Web. 24 May 2011.

<http://www.youtube.com/watch?v=prZ4RWWku7Y>.

John Williams. "Welcome to Jurassic Park." Jurassic Park Soundtrack. 1993.

Youtube. MSoundtracks, 9 May 2011. Web. 24 May 2011.

<http://www.youtube.com/watch?v=fVCnfQBupts&feature=watch_response>.

London Symphony Orchestra. The Shire. Howard Shore. Youtube.com.

RokujyuuyonShou, 23 Apr. 2009. Web. 30 May 2011.

<http://www.youtube.com/watch?v=SRgBI0WqWp4>.

Thesis

Bink, Susan. "Onderwijs Als Ondersteuning Aan Communicatief Zelfgestuurde

Ervaringen." Thesis. Universiteit Van Amsterdam, 2006. Print.

Websites

"About Wolf Quest, Overview." WolfQuest. Minesota Zoo, Eduweb. Web. 17 May

2011. <http://www.wolfquest.org/about_overview.php>.

"Apple IPod Touch Prijzen." Vergelijk Prijzen En Specificaties | Mobiele Telefoons,

Smartphones, Tablets, Camera's ... | PortableGear.nl. Portablegear.com. Web. 30

May 2011. <http://www.portablegear.nl/prijzen/Apple_iPod-touch.htm>.

"Arnhem Romeins Casteledum." Spannende Geschiedenis. Spannende Geschiedenis.

Web. 17 May 2011. <http://www.spannendegeschiedenis.nl/de-romeinen/arnhem-

romeins-castellum>.

75

"Bohm." Bohm the Game. Monobanda. Web. 17 May 2011.

<http://bohmthegame.com/>.

"De Weerwolven Van Wakkerdam." AnderSpel - AnderSpel. Anderspel.nl. Web. 29

May 2011. <http://www.anderspel.nl/weerwolven.html>.

"GPS Cradle." Dual GPS & Battery Cradle for IPod Touch. Dualav. Web. 30 May 2011.

<http://www.gpscradle.dualav.com/>.

"IPhone - Technische Specificaties Van IPhone 4." Apple. Web. 31 May 2011.

<http://www.apple.com/nl/iphone/specs.html>.

"IPhone Kopen in Nederland: Prijzen, Abonnementen En Simlockvrij – IPhone 4

Kopen,." IPhone – IPhoneclub – De Grootste Apple IPhone Blog in Nederland.

IPhoneclub. Web. 30 May 2011. <http://www.iphoneclub.nl/iphone-kopen-in-

nederland-prijzen-en-alternatieven/>.

"Is It Illegal to Jailbreak Your IPhone?" IPhoneSpies. 5 Jan. 2005. Web. 29 May 2011.

<http://www.iphonespies.com/apple-news/is-it-illegal-to-jailbreak-your-iphone/>.

"Low Noise In-Ear Binaural Microphone." The Sound Profesional. Make-a-Store.

Web. 28 May 2011. <http://www.soundprofessionals.com/cgi-bin/gold/item/SP-

TFB-2>.

"Mobile Souls (ongoing)." Alex Mayhew. Alex Mayhew. Web. 17 May 2011.

<http://www.alexmayhew.com/?page_id=264>.

"Muziekinstrumenten « Musik Produktiv." Musik Produktiv - Onlineshop Voor

Muziekinstrumenten, PA, Studio, Bladmuziek. Musik Produktiv. Web. 31 May 2011.

<http://www.musik-produktiv.nl/shop/Artikelliste.aspx?seite=1>.

"Riot 1831." Roaring Girl Productions. Roaring Girl Productions. Web. 19 May 2011.

<Bron: http://www.roaring-girl.com/productions/1831-riot/>.

"Screenwriting Class David Freeman's "Beyond Structure"" 2011 David S Freeman's

beyond Structure. David Freeman. Web. 15 May 2011.

<http://www.beyondstructure.com/start.php>.

"Tale of Tales ||T|h|e||E|n|d|l|e|s|s||F|o|r|e|s|t." Tale-of-tales.com. Tale of Tales.

Web. 17 May 2011. <http://tale-of-tales.com/TheEndlessForest/>.

"The Path a Short Horror Game by Tale of Tales." TALE OF TALES. Tale of Tales.

Web. 24 May 2011. <http://tale-of-tales.com/ThePath/index.html>.

"What Does the GPS Cradle Do?" Dual GPS & Battery Cradle for IPod Touch. Dual.

Web. 16 May 2011. <http://www.gpscradle.dualav.com/>.

76

"YouTube - Mobile Youth Around the World: Insights into Mobile Youth Culture."

YouTube - Broadcast Yourself. Mobile Youth, 20 Apr. 2011. Web. 12 May 2011.

<http://www.youtube.com/watch?v=kT78GBErJeU>.

"Zoom H4N Handheld Recorder Kopen? | Goedkope Recorder." Bax-shop.nl ,. Bax-

shop.nl. Web. 14 May 2011. <http://www.bax-shop.nl/recorder/zoom-h4n-

handheld-recorder/product-details.html>.

Augmented Reality - Layar Reality Browser - Homepage. Layer.com. Web. 31 May

2011. <http://www.layar.com/>.

Berg, Agnes Van Den. "De Charme Van De Savanne. Onderzoek Naar

Landschapsvoorkeuren." Natuur Voor Mensen. Topos. Web. 12 May 2011.


Delaney, Cassandra Halleh. "Rites of Passage in Adolescence." BNET. CBS, Winter

1995. Web. 30 May 2011.

<http://findarticles.com/p/articles/mi_m2248/is_n120_v30/ai_17856544/>.

Echters, Mathias. "Faqt: Weten Begrijpen Verbazen | Onzichtbare Gorilla Slaat Weer

Toe." Faqt: Weten Begrijpen Verbazen. Populair Wetenschappelijk Nieuws. Faqt, 13

July 2010. Web. 23 May 2011. <http://www.faqt.nl/recent/de-onzichtbare-gorilla-

slaat-weer-toe/>.

Findsounds.org. Web. 28 May 2011. <http://www.findsounds.org>.

Harvey, Auriea, and Michael Samyn. "Realtime Art Manifesto." Realtime Art

Manifesto. Tale of Tales, 2007. Web. 13 May 2011. <http://www.tale-of-

tales.com/tales/RAM.html>.

Ibanez, Ray. "Is It Illegal to Jailbreak Your IPhone?" IPhoneSpies: Jailbreak, Unlock,

and Hack Tutorials, Accessories & App Reviews, News, Rumors and More | Apple

IPhone 4 News, Reviews, Accessories, Apps and More. Iphone Spies, 5 Jan. 2009.

Web. 16 May 2011. <http://www.iphonespies.com/apple-news/is-it-illegal-to-

jailbreak-your-iphone/>.

J.Reid. "Mscape Experience Design Guidelines." HP Labs - Advanced Research at HP

Labs. Dec. 2007. Web. 28 May 2011.

<http://www.hpl.hp.com/downloads/mediascape/mscape_Experience_Design_Gui

delines%20v2.pdf>.

Kasteel Groeneveld : Buitenplaats Voor Stad En Land : Baarn. Kasteel Groeneveld.

Web. 11 May 2011. <http://www.kasteelgroeneveld.nl/Missie/15/default.ecms>.

Mark Nelson. "Review: M-Audio MicroTrack 24/96 Pocket Digital Recorder - O'Reilly

Media." Digitalmedia.oreilly.com -- Welcome to the O'Reilly Digital Media Center.

O'Reilly, 30 Nov. 2005. Web. 28 May 2011.

<http://digitalmedia.oreilly.com/2005/11/30/m-audio-microtrack-review.html>.

77

Psychogeography. Psychogeography.co.uk/. Web. 31 May 2011.

<http://www.psychogeography.co.uk/>.

Sila. "Emoties En Basisemoties | Mens En Samenleving: Psychologie." Mens En

Samenleving Artikelen: Informatie Van Religie Tot Psychologie. Infonu.nl. Web. 24

May 2011. <http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/1750-emoties-en-

basisemoties.html>.

Soundsnap Hollywood Sound Effects and Loops. July 2007. Web. 28 May 2011.

<http://www.soundsnap.org>.

Whitmore, Guy. "Design With Music In Mind: A Guide to Adaptive Audio for Game

Designers." Gamastura- The Art and Business of Making Games. Gamasutra, 29 May

2003. Web. 20 May 2011.

<http://www.gamasutra.com/view/feature/2852/design_with_music_in_mind_a_

guide_.php?page=2>.

Youthworks: Jongeren En Smartphones. Youthworks, 14 Mar. 2010. Web. 12 May

2011. <http://blog.youngworks.nl/facts/jongeren-en-smartphones>.

Youthworks: Vrijetijd En Maatschappelijke Participatie. Youtworks, 05 June 2010.

Web. 12 May 2011. <http://blog.youngworks.nl/facts/vrije-tijd-en-maatschappelijke-

participatie>.

78

Afbeeldingen

Figuur 1 De Pijl ....................................................................................................................... 10

Figuur 2 Kasteel Groeneveld Bron: Kasteel Groeneveld .......................................................19

Figuur 3 Hasselaer Bron: Kruyff, Lizett. "De Bewoners Van Kasteel Groeneveld."

Mededelingen Van Land En Tuinbouw. Http://spinazieacademie.nl/, 13 Jan. 2009. Web. 06

June 2011. <http://landentuinbouw.spinazieacademie.nl/2009_01_01_archive.html> ...... 20

Figuur 4 Het landgoed. Bron: Kasteel Groeneveld ............................................................... 20

Figuur 5 Boerderij Ravestein. Bron: Carl030nl. "Panoramio - Photo of CK Boerderij

Kasteel Groeneveld, Baarn." Panoramio - Photos of the World. Google, 16 Mar. 2011. Web. 6

June 2011. <http://www.panoramio.com/photo/49545431>. ................................................21

Figuur 6 Het parkachtig landschap van Kasteel Groeneveld Bron: Kranenborg-Torn, M.

Panoramio - Photo of Park near Castle Groeneveld. Digital image. Panoramio - Photos of the

World. M.Kranenborg-Torn, 6 Nov. 2010. Web. 06 June 2011.

<http://www.panoramio.com/photo/43290370>. ..................................................................21

Figuur 7 M-audio microtrack 24/96 pocket bron: Review: M-Audio MicroTrack 24/96

Pocket Digital Recorder - O'Reilly Media." Digitalmedia.oreilly.com. Web. 29 May 2011.

<http://digitalmedia.oreilly.com/2005/11/30/m-audio-microtrack-review.html>. ............. 27

Figuur 8 Vraagteken .............................................................................................................. 29

Figuur 9 Startknop ................................................................................................................. 29

Figuur 10 portretten door Marlies Barends en het portret van de Heer Hasselaer( midden)

.................................................................................................................................................. 30

Figuur 11 De gehele route in kaart. D is het bos ................................................................... 38

Figuur 12 Mscape, A is de bestandenlijst lijst, B is het kaartje met zones en C de event balk

waar de code in wordt gevuld. D is het bos .............................................................................. 38

Figuur 13 : Circle Region ....................................................................................................... 39

Figuur 14 gps schaduw ontwijken ......................................................................................... 39

Figuur 15 Haperende muziek vanwege gps schaduw. ........................................................... 40

Figuur 16 Door het bos lopen. De grote zone vergroot de kans dat het gps signaal opgepakt

wordt. ....................................................................................................................................... 40

Figuur 18 Circle region ...........................................................................................................41

Figuur 19 over zones heen lopen zonder dat er een media bestand af gaat ...........................41

Figuur 20 kaartje Hasselaerroute .......................................................................................... 44

Figuur 21 Kaartjes .................................................................................................................. 45

Figuur 22 in the Legend of Zelda ,the hour glass los je puzzels op met een zelfgetekende

schatkaart .bron : Starpulse.com's Video Games Holiday Guide, Part 3 - Starpulse.com.

Digital image. Starpulse.com. Starpulse, 24 Nov. 2007. Web. 06 June 2011.

<http://www.starpulse.com/news/index.php/2007/11/24/starpulse_com_s_video_games_

holiday_guid_3>. ..................................................................................................................... 48

Figuur 23 3d streepjescode. Bron: 3d streepjescode. Bron: "Nokia N82 Cell Phone Review."

Entropy1024. Web. 06 June 2011. <http://www.entropy1024.com/blog/nokia-n82-cell-

phone-review/>. ....................................................................................................................... 48

Figuur 24 Het ervaringsproces. De blauwe, rode en oranje pijlen geven aan dat alle fasen

interactie met elkaar hebben. Bron: Boswijk, Albert, and Ed Peelen. Een Nieuwe Kijk Op De

Experience Economy: Betekenisvolle Belevenissen. [Amsterdam]: Pearson Prentice Hall,

2008. Print. p42-p49 ............................................................................................................... 52

Figuur 25 Tale of tales: The Endless forest Twee herten ontmoeten elkaar. Bron: The

Endless forest Twee herten ontmoeten elkaar. Bron: "The Endless Forest « The HUMLab

79

Blog :." The HUMLab Blog :. 5 Jan. 2006. Web. 06 June 2011.

<http://blog.humlab.umu.se/?p=214>. .................................................................................. 56

.................................................................................................................................................. 56

Figuur 26 screenshot The Path, Bron: How to Play The Path. Digital image. Femina Ludens.

Apr. 2009. Web. 06 June 2011. <http://tetelo.blox.pl/2009/04/How-to-play-The-

Path.html>.. ............................................................................................................................. 65

Figuur 27 Het ervaringsproces Bron: Boswijk, Albert, and Ed Peelen. Een Nieuwe Kijk Op

De Experience Economy: Betekenisvolle Belevenissen. [Amsterdam]: Pearson Prentice Hall,

2008. Print. p42-p49 ............................................................................................................... 67

80

Verklarende Woordenlijst

Besturingssysteem: Het programma waar de telefoon, computer of tablet op

draait. Voorbeelden van besturingssystemen voor telefoons zijn Google, Android,

OSX, Windows mobile, Een besturingssysteem zorgt voor de interactie tussen de

machine en de gebruiker. Voor elk besturingssysteem wordt aparte

software gemaakt.

Google Android: Open source besturingssysteem van Google voor

telefoons en tablets. Het verschil met andere besturingssystemen is dat

iedereen het programma mag bewerken.

Link: http://www.android.com/

Windows Mobile: Het telefoonbesturingssysteem van Windows.

link: http://www.microsoft.com/windowsmobile/nl-nl/default.mspx

Os x/I os: Het besturingssysteem van Apple: Iphone, Ipad, Ipod,

Imac, Mac. Dit besturingssysteem werkt alleen op Apple producten.

Link: www.apple.com

iPhone: De telefoon van Apple,

iPod touch. Een draag bare mediaspeler van Apple die lijkt op de

Iphone maar zonder telefoon en gps.

iPad: een tablet van Apple.

Tablet: Een scherm waar in de computer zich bevindt. Een tablet kun

je besturen door middel van het touch screen.

Mscape: software om locatieve media tour‟s en games te maken voor

Windows Mobile.

Calvium: Software om locatieve media tour‟s te maken voor iPhone

en Android. (opvolger van mscape.)

Website: www.calvium.com

Locatieve mediatours: Media als telefoons, tablets en laptops die locatiebewust

zijn door middel van GPS, internet of bluetooth.

Gps Global Positioning System: wordt gebruikt om de plaats te bepalen van de

gebruiker. Dit gebeurd door middel van satellieten.

http://www.calvium.com/

81

Samenvatting

Deze scriptie is geschreven naar aanleiding van het maken van De Hasselaerroute;

een belevingsgerichte media tour op het landgoed van Kasteel Groeneveld. Het

beschrijft het vooronderzoek, het creatieproces van het script en de praktische

aspecten van het opnemen, programmeren en navigeren. Gekeken werd vanuit een

erfgoedperspectief naar de gelaagdheid van de omgeving en naar mogelijkheden die

de beleving versterken. Op het laatste wordt uitgebreid in gegaan door ook relaties te

leggen naar film en computergames. De conclusie is dat de belevingsgerichte

mediatour een plaats verdiend binnen natuur- en erfgoedbeleving. Mensen raken

steeds vertrouwder met de technologie en staan dus meer open voor het gebruik

hiervan.

Summary

This thesis is written because of the production of an experience aimed locative

media tour „The Hasselaerroute‟ in the property of Kasteel Groeneveld in the

Netherlands. It‟s a description of the preliminary investigation, the creation process

of the script, the aspects how to record, the program process and the navigation

process. This all from the view of heritage and nature organizations with special

attention to the different cultural, social and historical perspectives aimed to enforce

the emotional experiences. There is special attention for parallelism with techniques

used in cinema and computer games. The experience aimed locative media tour

deserves it to be a practical component within the promotion and education of nature

and heritage organizations. Nowadays people get more and more used to the modern

technology and that‟s a chance you have to take.

Vooronderzoek Productie - Visie › image › 2015 › 6 › 1 › ... · 1 Douwe Jan...

Documents

Transcript of Vooronderzoek Productie - Visie › image › 2015 › 6 › 1 › ... · 1 Douwe Jan...