1

koffiegazetoktober 2002 • verantw. uitgever: Marc Bontemps, Ververijstraat 17 • B-9000 Gent • 09-218 88 99 • www.oww.beEnige jaargang • Uniek nummer • 12 pagina’s • prijs: gratis voor wereldwinkeliers(ters)

reactie van douwe egberts

Douwe Egberts poetst haar imago op

2

Het is duidelijk: Douwe Egberts laat onze koffie-

campagne niet zomaar aan zich voorbij gaan.

Op verschillende manieren probeert het bedrijf

haar ethisch gehalte extra in de verf te zetten.

• Douwe Egberts heeft aangekondigd dat het dejaarlijkse actie bij de Voedselbank verder uit-breidt. Het bedrijf schenkt in de eindejaarsperi-ode gratis kopjes koffie weg aan de vierdewe-reldbeweging. Een actie die ons miljoenen kosten veel zinvoller is dan het subsidiëren van dekoffieboeren, stelt woordvoerder Jo Van Eynde:“Een prijs betalen die hoger ligt dan de markt-prijs is hetzelfde als het subsidiëren van deboeren, en dat is nergens goed voor.” Maarondertussen zweert het bedrijf wel bij mini-mumlonen in haar eigen branderijen …

• Douwe Egberts pakt groots uit met een aantalontwikkelingsprojecten met koffieboerendie ze zou financieren. Eén ervan is een projectvan Plan International in Uganda. Maar dit project richt zich op geen enkele wijze tot deboeren en Douwe Egberts koopt geen koffierechtstreeks bij de boeren, zegt YorokamuAbainenamar, een contactpersoon van de eer-lijke handel in Uganda. Waarom DouweEgberts stelt dat zij de boeren in Ugandasteunt, is een raadsel.

• Douwe Egberts is lid geworden van Kauri, eenoverlegplatform voor bedrijven en ngo’s. Hetkoffiebedrijf wil binnen Kauri een rondetafelover de koffiecrisis opzetten. Is het de bedoe-ling op die manier het rechtstreekse debat metOxfam-Wereldwinkels uit de weg te gaan?

2 koffiegazet

Op 3 mei 2002 bracht de postbode Oxfam-

Wereldwinkels een brief van Douwe Egberts.

Het koffiebedrijf wijt er de lage prijzen aan de

structurele overproductie door de koffieproduce-

rende landen.

Nieuwe koffieplantages en een verhoogde pro-ductiviteit, opgestart in tijden van hogere prijzen,hebben een overschot gecreëerd. Aan die situa-tie kunnen wij weinig veranderen, schrijftMarleen Vaesen, chief executive officer.“Niettegenstaande willen we een constructievedialoog aangaan om te streven naar een oplos-sing voor alle partijen.” Sara Lee/Douwe Egberts is zich bewust van denegatieve gevolgen van de lage koffieprijzen envan de sociale en economische problemen vande koffieplanters, stelt Vaesen. Waarna ze uit-haalt naar de eerlijke handel: “We zien in hetsubsidiëren van een beperkte groep koffieboe-ren, door kunstmatig meer te betalen dan dewereldprijs, geen goede structurele oplossing,daar deze de overproductie immers nog meer inde hand werkt en de kwaliteit van de koffie niet

kan garanderen.”Vervolgens zingt Vaesen de lof van haar bedrijf:“We kopen steeds de betere kwaliteiten van kof-fie aan, die duurder verkocht worden. Dezehogere prijzen geven een beter levensonder-houd aan de koffieboeren. Daarnaast investeertSara Lee/Douwe Egberts in groeiend aantal pro-jecten in koffieproducerende landen, met alsdoel boeren en hun families te helpen hun pro-ductiemethodes te verbeteren, teneinde de kwa-liteit van de groene koffie te verbeteren.Hierdoor kan een hogere prijs verkregen wor-den, die zal bijdragen aan verbetering van delokale levensomstandigheden.”Marleen Vaesen besluit: “De huidige situatievraagt een structurele aanpak, waarbij initiatie-ven ontwikkeld worden om zowel de koffiepro-ductie als de stagnerende koffieconsumptie aante pakken, zodat er opnieuw een evenwichtigemarktsituatie komt. Nauwe samenwerking metinternationale organisaties biedt hiervoor debeste voorwaarden.”Een structurele oplossing is in de eerste plaatseen politieke aangelegenheid, zegt Vaessensrechterhand Jo Van Eynde in De Morgen van 14mei: “Je kunt de individuele bedrijven toch nietverantwoordelijk stellen voor het feit dat de pro-ducent te veel produceert.”

Douwe Egberts: wij hebben het niet gedaan

reactie van douwe egberts

Koffiecampagnestartte spectaculairWoensdag 24 april lanceerde Oxfam-

Wereldwinkels haar campagne voor eerlijke

koffieprijzen.

De actie vond plaats op een plek met veel kof-fiesymboliek: de hoofdzetel van Douwe EgbertsBelgië in Grimbergen. Onder luid tromgeroffelbeklommen zes actievoerders van Oxfam-Wereldwinkels het dak van het bedrijf. Ze hin-gen een spandoek op met de slogan “failliet kof-fieboeren = winst multinationals”. Oxfam-Wereldwinkels vraagt dat de koffie-industrie,Douwe Egberts op kop, mede haar verantwo-rdelijkheid opneemt voor het oplossen van dewereldwijde koffiecrisis. Douwe Egberts is lei-der op de Belgische koffiemarkt en staat op diemanier symbool voor alle koffiemultinationals.

Oxfam-Wereldwinkels is teleurgesteld met de

inhoud van de brief: “De structurele overproductie

in de koffiesector is maar een van de vele oorza-

ken voor de huidige lage wereldmarktprijzen.

Bovendien is het ook wat al te eenvoudig om tesuggereren dat de overproductie een gevolg isvan investeringen in tijden van hogere prijzen. Erzijn nog heel wat andere elementen die hebbenbijgedragen aan de huidige ongewenste overpro-ductie. Denken we maar aan het beleid van deWereldbank.”Volgens Oxfam-Wereldwinkels kan DouweEgberts wél een en ander aan de huidige situatieveranderen. “Door een hogere prijs voor de koffiete betalen zou men de boeren middelen kunnengeven om hun productie te diversifiëren naarandere teelten en naar meer kwaliteitsvolle enduurzame productietechnieken.

Door voortdurend te stellen dat ze er niets kanaan veranderen ontloopt de industrie haar ethi-sche verantwoordelijkheid!”Uiteraard gaan we niet akkoord met de manierwaarop Douwe Egberts eerlijke handel omschrijft:“Wat de eerlijke handel poogt te doen is consu-menten in staat stellen om de koffieboer eenrechtvaardige prijs voor zijn koffie te betalen. Demeerprijs die we de koffieboer geven is onderdeelvan een ethische transactie. Voor ons bepalennog heel wat andere elementen dan alleen demarkt de waarde van een product. De koelheidwaarmee een bedrijf als Douwe Egberts hetdrama van de koffieprijzen benadert is halluci-nant.”We besluiten: “Het is onze bedoeling de goedevoornemens te overstijgen en te zorgen voor con-crete bijdragen aan het oplossen van de koffiecri-sis zodat de 20 miljoen koffieboeren opnieuw eenleefbaar en menswaardig inkomen krijgen. Graagzijn wij bereid over één en ander verder door tepraten met de bedoeling samen na te gaan watwe op korte termijn kunnen realiseren.”

Oxfam-Wereldwinkels: “Uw koelheid is hallucinant”

4-0

5-0

2

oxfam-wereldwinkels in actie

3koffiegazet

Actiedag op viermei werd geweldig succes• Wereldwinkel Herent: “Twee uur later zijn

onze displays volledig volgeplakt en hebbenwe een flinke hoeveelheid koffie verkocht!”

• Wereldwinkel Niel: “Een kopje koffie stellende mensen wel op prijs, maar achteraf pra-ten ze toch gewoon verder over het voet-bal."

• Wereldwinkel Duffel: “Met een paar auto’sen fiets- en bolderkar trekken wereldwinke-liers tot in de verste hoeken om mensenaan te spreken.”

• Wereldwinkel Mechelen: “Een kopje koffieof een ballon lokt iedereen naar de stand.We zamelen zes displays vol handtekenin-gen in en verkopen tientallen kilo koffie.”

• Wereldwinkel Tielt: “Heel wat mensen zijnbereid even te luisteren, te tekenen en - inde kille wind - een koffietje te slurpen.”

• Wereldwinkel Diksmuide: “Als ik ze tref, isde derde pancarte al voor de helft bestic-kerd. Maar ze gaan voor méér: ‘We willende actie op school nog eens overdoen.’”

• Wereldwinkel Brussel: “Hier valt de responswat tegen. Voelt een Franstalig publiek zichminder aangesproken door een actie dievanuit Nederlandstalige hoek komt?”

• Wereldwinkel Stabroek: “De koffie in onzekoffiezet wordt koud van de wind. Mensenlaten proeven gaat redelijk. Ook een hand-tekening vragen lukt. Maar je wil ze natuur-lijk overtuigen ook eerlijke koffie in desupermarkt te kopen. Niet zo gemakkelijk.”

• Wereldwinkel Lokeren: “De handtekeningenlopen vlot binnen. Slechts weinig mensenweigeren te tekenen.”

• Wereldwinkel Lichtervelde: “De koffiepot,die eigenlijk de grootte van een grote cara-van had, zorgde voor de nodige aantrek-kingskracht op de markt.”

• Wereldwinkel Gentbrugge-Ledeberg: ”Dedisplay hebben we aangepast. OmdatDelhaize terecht opmerkte dat het van eenafstand leek op een proefstand van DouweEgberts.”

4-05-02

wereldwijde koffiecrisis

“Ze maken koffievan onze afval”Dankzij nieuwe technologieën zoals stoomwas-

sen kunnen de koffiebranders tegenwoordig

meer bonen van mindere kwaliteit gebruiken

dan vroeger.

Bonen van mindere kwaliteit werden vroegerweggegooid of gebruikt voor lokale consumptie.Nu, zo vertellen Ugandese boeren, schuimenhandelaars de dorpen af en kopen ze werkelijkalles op. Ook de zwarte bonen en het afval. Debranders kunnen deze mindere bonen tochstoomwassen en mengen in hun product. ‘100% pure koffie’, zeggen ze. Zo wordt afval plotskoffie en komt afval van de ene op de anderedag in de handel terecht. Zo krijgen we over-schotten.

Douwe Egbertsplant koffieketen in NederlandDouwe Egberts wil de komende jaren 100 tot150 koffiecafés ‘Café DE’ in Nederland openen.Met het concept richt Douwe Egberts zich ho-fdzakelijk tot jongeren. Vooral bij die doelgroeplaat het koffieverbruik te wensen over. Erbestaan al acht cafés bij scholen en universitei-ten. De klant kan rekenen op speciale smakenals Mellow Morning, Kouwe Douwe, Lazy Noonen Siberian Summer. Mobiele koffiecafés zullenworden losgelaten op publieksevenementen alspopconcerten en sportmanifestatie.Het plan voor een grote koffiebarketen valt wel-licht niet toevallig samen met de investeringenvan Starbucks. De Amerikanen willen vanaf2003 verschillende koffiezaken openen inNederland en bouwen in Amsterdam eenfabriek voor het branden, verpakken en vervoe-ren van koffie. De fabriek zal werken voorEuropa, het Midden-Oosten en Afrika. De groepzet haar internationale uitbreiding dus voort.Starbucks bezit nu al meer dan 5.500 vestigin-gen, waarvan 1.200 buiten Noord-Amerika.“Veel mensen dachten niet dat wij ons Noord-Amerikaanse succes konden overdoen in ande-re delen van de wereld”, verklaarde topmanSchultz.Douwe Egberts België zegt geen plannen vooreen keten ‘Café DE’ in ons land te hebben. Erzijn in België en Nederland al wel 15 koffieza-ken van het DE-merk Jacqmotte. Tot op hedenzijn die cafés eerder een interessant marketing-kanaal dan een echte keten.(Bron: FET)

gazetkoffie4

Momenteel telt de ICO 66 leden. Met NestorOsorio heeft ICO eindelijk een echte leidersfi-guur aan het hoofd. De Colombiaan reist de helewereld rond om steun te werven voor het koffie-plan van zijn organisatie. Dat plan wil het wereld-wijde overaanbod van koffie (zowat 8 %) reduce-ren met 5 % door te verbieden dat koffie van min-derwaardige kwaliteit nog langer op de marktwordt gebracht. Door het aanbod te verminderenzou de prijs vanzelf moeten verhogen. Volgens schattingen van Oxfam zou het vol-doende zijn om vijf miljoen zakken niet op demarkt te gooien maar te vernietigen. Door dezeingreep zou de prijs aan de boer met misschienwel een vijfde kunnen stijgen en zou 700 à 800miljoen dollar extra naar de koffieproducerendelanden terugvloeien. Maar een eerlijke prijs isnatuurlijk nog beter, zegt Oxfam.”De industriemoet niet proberen de pogingen van de armelanden om de prijs naar omhoog te tillen teondermijnen. Onze campagne wil de industrieonder druk zetten om het ICO-initiatief te steu-nen.”

Op pagina 7 lees je een interview met Osorio.

Kan ICO een doorbraak forceren?De Internationale Koffieorganisatie (ICO) is een

organisatie van de Verenigde Naties waarvan

zowel koffieproducerende als koffieconsume-

rende landen lid zijn.

WHAT’S THAT IN YOUR COFFEE?

MAKETRADEFAIR

De campagne Make Trade Fair, die Oxfam-Internationaal op 11 april 2002 lanceerde,bestaat uit vijf opeenvolgende minicampagnes.De eerste What’s that in your coffee?gaat over de koffiecrisis. Ze startte wereldwijd op 18 september. Voor verslagen en foto’s van koffieacties dieOxfam-afdelingen in de hele wereld op 18 september hebben gevoerd, kan je terechtop www.maketradefair.com. Daar lees je ookhet volledige koffierapport (in het Engels), met een samenvatting in verschillende talen.

COFFEE FARMER =6%

2

WHO’S MAKINGTHE MONEY?

5koffiegazet

Op 24 september 2002 mocht Wendel Trio van

Oxfam-Wereldwinkels onze koffiecampagne

voorstellen op een studiedag van vakbondsaf-

gevaardigden van Douwe Egberts.

Na zijn presentatie volgde een bijwijlen geladendebat. De werknemers van het koffiebedrijf stel-den dat ook zij zich in een bedreigde positiebevinden: elke verhoging van de koffieprijs kanaanleiding geven tot verlies van werkgelegen-heid hier. Ze noemden ook het succes van Max-Havelaarkoffie in een aantal openbare diensteneen bedreiging voor de omzet van DouweEgberts. Maar het zou voor de vakbonden ookeen extra argument kunnen zijn om de partici-patie van Douwe Egberts in Max Havelaar tebepleiten.

Iedereen slachtofferDe boeren en de koffieproducerende landen zijn

de eerste en de voornaamste slachtoffers van de

koffiecrisis, maar niet de enige: ook de consu-

ment en de industrie lijden.

De consument omdat de kwaliteit van zijn bakjetroost erop achteruit gaat. De industrie omdat zeniet langer over voldoende bonen van goedekwaliteit beschikt om de kwaliteit van haar pro-ducten op peil te houden. De prijs die de boerenontvangen is zo laag dat ze geen zin meer heb-ben om nog te wieden, te bemesten, te irrigeren.Kortom: om hun struiken optimaal te verzorgen.“De consument heeft het begrepen en zoektmeer en meer zijn toevlucht in koffie van eerlijkehandel”, glundert Oxfam. “Aan koffie waarvoorde boeren een eerlijke prijs krijgen, willen ze welnog zorg besteden. Het afgelopen jaar steeg deverkoop van koffie van eerlijke handel met 12 %.”

Vakbonden Douwe Egberts kritisch over campagne

gevolgen van de koffiecrisis

Je kan het rapport (56 bladzijden) ookbestellen bij Wendel Trio op het nationaal secretariaat (09/218.88.99 of wendel.trio@oww.be).

6 koffiegazet

De Braziliaanse overheid is op 21 augustus2002 begonnen met het opkopen van grote kof-fieoverschotten. De overheid kocht de eerstedag van de 'opkoopactie' ruim 900.000 zakkenvan 60 kilo op aan een prijs die ongeveer 30 pro-cent hoger ligt dan de nationale marktprijs. Zehoopt zo te kunnen vermijden dat de internatio-nale prijzen verder in mekaar zakken en dat deBraziliaanse boeren over kop gaan. Brazilië pro-duceert en exporteert dit jaar meer koffie danooit. De oogst wordt geschat op 44,7 miljoenzakken, bijna 60 procent meer dan vorig jaar. Ende Raad voor Koffie Uitvoerders schat de exportop 25 miljoen zakken, bijna 30 procent meer danvorig jaar. Maar het overaanbod op de interna-tionale markt doet de prijzen nu al vier jaardalen.Het opkoopinitiatief van de overheid kanoplopen tot zes miljoen zakken, bestemd voorde voorraad van de Nationale Bevoorradings-maatschappij. Alles zal afhangen van de interes-se van koffieproducenten om hun reserves snelkwijt te raken. Die maatregel moet volgensHercilio Amaral, secretaris-generaal van de

Nationale Raad van Koffieproducenten, demarkt stabiliseren en een acute crisis vermijden.ScherprechterDe Internationale Koffie Organisatie (ICO) voor-spelt een herstel van de koffiemarkt in 2003-2004. De vraag zou dan het aanbod overtreffen.Tenminste: als de Braziliaanse productie nietmeer dan 30 miljoen zakken bedraagt. De ICOvreest echter dat dit wèl het geval zal zijn.Hercilio Amaral, secretaris-generaal van deNationale Raad van Koffieproducenten: "Na eenpaar goeie oogsten volgt meestal een mindergoeie. Bovendien voorspelt men weinig regen inde Braziliaanse koffiegebieden en hebben deprijsdalingen nieuwe investeringen in de koffie-sector ontmoedigd."De schommelingen in de Braziliaanse productiebepalen al jaren de internationale koffiemarkt.De zware vorst die Brazilië tussen '75 en '81 trof,deed de prijzen verschillende jaren stijgen.Daardoor gingen landen zoals Vietnam zich opde koffiemarkt gooien. Die stijgende productie leidde danweer tot overproductie en lagere prijzen.

(Bron: IPS)

oxfam-campagne

Braziliaanse overheid koopt koffieoverschotten op

Koffieplan van Oxfam wijst rijke landen met vingerDe wereldwijde koffiecampagne What’s that inyour coffee? van Oxfam-Internationaal wil dekoffiemultinationals dwingen om de boereneen redelijke prijs voor de bonen te betalen.“De industrie weet dat de boeren en hun fami-lie vreselijk lijden, maar ze doet niets om hente helpen. Het is tijd om hen terecht te wijzenen te veranderen.” Oxfam wijst ook de rege-ringen van de rijke landen met de vinger. “Hetis onaanvaardbaar dat de politici niet op dehoogte zijn van een humanitaire crisis diewereldwijd miljoenen mensen treft. Het is eenschandaal dat er geen debat over de koffiecri-sis wordt gevoerd en dat er geen hulp engeen oplossingen zijn. “ Oxfam vreest dat devoordelen van de globalisering het meestnaar de rijke landen zullen vloeien. “Hoe rege-ringen en ondernemingen reageren op de kof-fiecrisis is de vuurproef voor de globalisering:kan ze werken voor de armen?”

Oxfam schuift verschillende maatregelen naarvoren. Allereerst is er nood aan een CoffeeRescue Plan (Koffie Noodplan), dat er op kortetermijn voor zorgt dat de prijs van de koffieopnieuw naar omhoog gaat. Dat kan bijvoor-beeld door het ICO-kwaliteitsprogramma uit tevoeren en stocks van koffie van lage kwaliteit tevernietigen. Ten tweede vraagt Oxfam geldvoor boeren die willen diversifiëren (overscha-kelen op andere teelten dan koffie). Ten derdemoet er een nieuwe regulering van de handelin koffie (en grondstoffen in het algemeen)komen: plaats het onderwerp op de internatio-nale agenda en start onderhandelingen, zegtOxfam.

Oxfam-Internationaalschreef kritischkoffierapport

Oxfam zet in haar rapport Mugged. Poverty in

your coffee cup oorzaken en gevolgen van de

koffiecrisis nog eens op een rij. Aan de hand van

tabellen en grafieken illustreert ze wie de slacht-

offers en de winnaars zijn. Ze vraagt zich af of de

nichemarkt een uitweg uit de crisis kan bieden en

zet in het laatste hoofdstuk haar actiestrategie

uiteen.

Enkele feiten uit het koffierapport• De wereldmarkt baart jaarlijks eenkoffieoverschot van 540.000 ton. Er wordt8 % meer koffie geproduceerd dangeconsumeerd.

• Tien jaar geleden verdienden dekoffielanden aan de export van koffiezowat 30 % van de uiteindelijkeconsumentenprijs. Vandaag bedraagt dataandeel nog maar 10 %.

• Koffieboeren verdienen gemiddeld 0,24dollar aan een pond koffie. Consumentenin rijke landen betalen voor een pond koffie3,60 dollar - zowat 1.500 % meer.

• De voordelen van ontwikkelingshulp enschuldkwijtschelding diekoffieproducerende landen genieten,worden tenietgedaan doordat dekoffiecrisis de economie van sommigelanden compleet ontwricht. In bepaaldeCentraal-Amerikaanse koffielanden is hetinkomen met 40 % teruggevallen. Ethiopiëkreeg dit jaar voor 58 miljoen dollarschulden kwijtgescholden, maar het verliesaan koffie-inkomsten bedraagt 110 miljoendollar. De koffieproducenten leden devoorbije vijf jaar een totaal verlies aaninkomsten uit de koffie-export van 4 miljarddollar.

• Oxfam heeft kritiek op de Wereldbank enhet Internationaal Muntfonds. “Beideinstellingen moedigen landen aan om teinvesteren in exportgewassen, maarwaarschuwen hen niet voor de mogelijkcatastrofale prijsdalingen van diegrondstoffen. Zo blijven arme landen maardoorgaan met de verkoop van goedkopegrondstoffen. Anderen in het Noordenverdienen handenvol geld met deverwerking ervan. Een verbluffend staaltjevan politiek falen.”

7koffiegazet

Nestor Osorio: “Multinationalszijn de enige winnaars”De 54-jarige Colombiaan Nestor Osorio werd op

1 maart 2002 directeur van de Internationale

Koffieorganisatie (ICO). Van 1978 tot 1994 was

Osorio al het hoofd van de delegatie van zijn

land in de ICO. Daarnaast was hij een tijdlang

directeur van het Europese bureau van de

Colombiaanse Koffiefederatie (toen de tweede

koffieproducent in de wereld) en ambassadeur

van Colombia bij de Wereldhandelsorganisatie.

De Franse krant ‘Libération’ had een interview

met deze koffiekenner met heel wat diplomatieke

ervaring. Of is het omgekeerd?

Hoe verklaar je de koffieoverschotten in dewereld?Tot het einde van de jaren tachtig golden afspra-ken tussen de koffieproducerende en -consume-rende landen. Maar toen begon het vrijhandels-denken het debat te domineren en is hetsysteem van markt- en prijsregulering gecrasht.De jongens van de vrije markt hielden er reke-ning mee dat een productieverhoging de prijzenzou drukken. Maar ze geloofden dat de markt naeen tijdje de lage prijzen zou corrigeren en zo deondergang van miljoenen boeren zou voorko-men. Maar in de praktijk is het omgekeerdegebeurd.

Leidde de liberalisering tot anarchie?Zeker. Globaal gezien groeide de productie vankoffie in de jaren negentig met 20 %, terwijl deconsumptie met slechts 10 % vooruit ging. Hetinkomen van de koffieproducerende landen vielin het laatste decennium terug van 12,5 miljarddollar tot 5,5 miljard dollar. In 50 landen zagenboerenfamilies hun inkomen uit de koffieoogstdramatisch verlagen.

Maar de koffie-industrie heeft nooit groterewinsten gemaakt …De enigen die er echt voordeel uit gehaald heb-ben, zijn de multinationals. Vijf multinationaleondernemingen controleren de helft van alle kof-fieverwerking en –handel in de wereld. Ze heb-ben een echte oligopoliepositie. Hun winstbedraagt meer dan 60 miljard dollar, dubbelzoveel als tien jaar geleden. Ze zijn zo machtigdat ze de meeste toegevoegde waarde van hunkoffieactiviteiten binnen de eigen ondernemingkunnen houden. Als jij op de Champs Elyséeseen kop koffie drinkt, en je betaalt daar 3 eurovoor, dan gaat amper 1 cent ervan naar de boerin Indonesië, Uganda of Colombia die de koffie-bonen heeft geoogst.

interview

Wat zijn de gevolgen voor de koffieproduce-rende landen?Ethiopië, Uganda, Ruanda en de Centraal-Amerikaanse landen halen bijna al hun inkomstenuit de export van koffie. Dat ze daar momenteelzo weinig geld aan verdienen, betekent dat zeeen pak minder kunnen besteden aan de invoervan noodzakelijke afgewerkte producten. InColombia en sommige landen van Centraal-Amerika wagen de slachtoffers van de ingezaktekoffieprijzen, en dan vooral de armsten, zich opde drugsmarkt. Ze gaan coca kweken.

Je gelooft niet in de globalisering?Wat betreft koffie heeft de globalisering alleenmaar de belangen van de rijke landen gediend.Koffie bewijst hoe loos de beloftes klinken om dehonger in de wereld uit te roeien. En toch wordendie beloftes telkens weer herhaald op belangrijkeinternationale fora. Noch de koffieproducentennoch de koffieconsumenten hebben geprofiteervan het vrije spel van vraag en aanbod. De pro-ducenten nemen de grootste financiële risico’s,maar de commerçanten in de rijke landen makenzonder veel moeite de grootste winsten. Hoekleiner het risico, hoe groter de winst. Dat is pre-cies het omgekeerde van het vrijhandelsgeloofwaar de liberalen zo graag mee dwepen.

Wat kunnen de koffieproducenten daar aandoen?Ze zijn ervan overtuigd dat een betere koffiekwa-liteit een uitweg uit de crisis kan zijn. Ze roepende industrie dan ook op globale kwaliteitsnormenvoor koffie te aanvaarden. Maar de oligopolistenzijn niet geïnteresseerd in kwaliteit. Ze kopen lie-ver bonen van slechte kwaliteit, zo goedkoopmogelijk. En die mengen ze dan met anderebonen. Een andere oplossing is dat de rijke landen tak-sen op afgewerkte koffie zouden afschaffen. Numoet Colombia geen invoertaksen betalen voorgroene bonen die ze in Frankrijk invoert, maarwel voor oploskoffie - tot 30 % zelfs. De oplos-sing van dit probleem is dus politiek in plaats vaneconomisch.

Waarom organiseren de koffieproducerendelanden zich niet zoals de olieproducenten (inde OPEC)?Ze hebben het geprobeerd, maar het is nietgelukt. Koffie vereist goede afspraken tussenproducenten en consumenten. De spelregelsvoor een regulering van de markt moeten inter-nationaal vastgelegd worden. Er moet aandachtzijn voor verbetering van de kwaliteit, geld voorwie wil diversifiëren of omschakelen, een fondsom het milieu meer te beschermen. Alleen zo kan je de koffieoverschotten wegwer-ken zonder nog meer armoede te creëren. Koffiemoet op de internationale politieke agendageplaatst worden. Dit zou de hoogdravendespeeches over duurzame ontwikkeling een stukgeloofwaardiger maken.

(Bron: Libération)

8

In El Salvador zijn dit jaar nog maar 80.000 men-sen aan het werk in de koffiesector. Dat zijn er16.000 minder dan vorig jaar, en nog maar ietsmeer dan de helft van 1997. Tot 1997 telde ElSalvador zo'n 20.000 koffieboeren, die samenwerk gaven aan 150.000 mensen en nog eens750.000 anderen indirect aan een baan hielpen.Die aantallen zijn intussen gedecimeerd. Kleinekoffieboeren kunnen het zich niet meer veroorlo-ven hun plantages te (laten) wieden of de strui-ken te snoeien. “Het werk op de plantages vankleine koffieboeren ligt bijna stil”, zegt RicardoEspitia, de directeur van de SalvadoraanseKoffieraad. De Salvadoraanse koffieoogst lag vorig jaar 65procent lager dan het jaar voordien. Dit jaarwordt nog een slechter resultaat verwacht. Deexport van koffie bracht het land vorig jaar nogamper 130 miljoen dollar op - tegenover 311 mil-joen dollar in 2000. De mondiale overproductie

gevolgen van de koffiecrisis

heeft de prijs doen dalen tot minder dan 50 dol-lar per quintal (een zak van 46 kilogram), terwijlde productiekost van koffie in Centraal-Amerikaongeveer 90 dollar per quintal bedraagt.Koffieboeren krijgen geen kredieten meer omdatde banken denken dat ze hun geld niet zullenterugzien. Veel eigenaars van kleine plantagesoogsten alleen nog wat ze snel kunnen plukken.Ze zijn overgeschakeld op overlevingslandbouwof proberen als dagloner bij grote landbouwbe-drijven aan de kost te komen. "De producentenzijn wanhopig," zegt Espitia. "Vorig jaar werdenal hun schulden herschikt: ze moesten pas inseptember van dit jaar beginnen af te betalen.Maar nu beginnen ze bang te worden dat zeweer in gebreke zullen blijven." De kleine enmiddelgrote koffieboeren in El Salvador staanvoor ongeveer 330 miljoen dollar in het krijt bij debanken.

(Bron: IPS)

El Salvador: sociale ravage doorkoffiecrisis wordt duidelijk

Oxfam interpelleerde‘the big four’ De vier grote koffiebranders Kraft, Nestlé, Procter& Gamble en Sara Lee realiseren extreem hogewinstmarges: tussen 17 % (voor Sara Lee de vo-rbije jaren) en 26 % (voor Nestlé in 1999), schatOxfam. Samen met de Duitse reus Tchibo kopende vier bijna de helft van alle koffiebonen in dewereld op. Oxfam waarschuwt: “De kwaliteit vande koffie gaat achteruit omdat boeren geen geldmeer hebben om veel zorg aan hun struiken enbessen te besteden. De industrie maakt dan welgrote winsten, maar doet intussen zo goed alsniets om de terugval aan kwaliteit te stoppen.Onze campagne wil de industrie eraan herinnerendat de koffiedrinkers wèl bekommerd zijn om hetwelzijn van de boeren.”Oxfam vroeg de vier koffiereuzen naar ‘hungedacht’. Hoe Sara Lee/Douwe Egberts tegen dekoffiecrisis aankijkt, is intussen genoegzaambekend. Maar wat denken Kraft en P&G ervan?

Kraft:“De koffieconsumptie aanzwengelen”“De markt moet het zelf maar uitzoeken”, zegtKraft. “De zwakste landen en producenten zullenworden uitgestoten.” De onderneming lijkt er nietwakker van te liggen: “Wij zitten aan de vraagzij-de. Onze taak is de koffieconsumptie aan tezwengelen. Onze voornaamste zorg is de kwaliteitvan de koffie. Je moet de boeren voldoende beta-len als je wil dat ze ook op lange termijn betrouw-bare partners zijn. We hebben 500.000 dollargeïnvesteerd in een kwaliteitsprogramma in Peru.Daardoor zijn de prijzen in dat land verhoogd. Webetalen ook een kwaliteitspremie voor de koffie.Maar de meeste koffie kopen we via exportfirma’sin de landen van herkomst. We hebben geen vatop hoe zij de premie besteden. Maar we gelovendat boeren die koffie van goede kwaliteit afleve-ren, een betere prijs verdienen dan boeren diegeen kwaliteit hebben.”Kraft laat geen twijfel bestaan over wat zij denktvan de ICO-inspanningen om de markt en de prijste reguleren: “We zijn daar fundamenteel tegen.”

Procter & Gamble:“De consument vraagt kwaliteit”Procter & Gamble erkent “de moeilijkheden waar-mee veel koffieboeren en hun familie tegenwoor-dig kampen. We willen zoeken naar duurzamemiddelen om de kwaliteit van de koffie te garan-deren. Want de consument vraagt kwaliteit. Maarwe willen ook niet blind zijn voor het sociale enecologische aspect. We willen werken aan oplos-singen op lange termijn via gevestigde organisa-ties.” Procter & Gamble rekent de ICO blijkbaarniet bij de gevestigde organisaties: “We zijn lid vande National Coffee Association, en die is nietgewonnen voor de voorstellen van de ICO.”

Kraft in 2001Omzet: 33,8 miljard dollarWinst: 4,8 miljard dollarVoornaamste koffiemerken:Maxwell House, Jacobs, Café Hag, Carte Noire,Gervalia Kaffe, NabobSlogan:“99,6 procent van alle Amerikaanse gezinnen

koopt onze producten”

Procter & Gamble in 2001Omzet: 39,2 miljard dollarWinst: 4,7 miljard dollarVoornaamste koffiemerken:Folgers, MillstoneSlogan:“Wij verkopen meer dan 250 merken aan bijna5 miljard mensen in meer dan 140 landen”

9 koffiegazet

oxfam campagne

Nestlé: hetLichtend Pad?De enige dissidente stem in het kwartet komt van

Nestlé. Een dissidentie die verstrekkende gevol-

gen voor de hele koffie-industrie kan hebben.

Want stel dat de andere koffiereuzen dit stand-

punt gaan navolgen?

“We zijn bezorgd over het lijden van de kleinekoffieboer”, schrijven de Zwitsers in een brief aanOxfam. “De lage koffieprijs leidt tot steeds meerarmoede. Maar de lage prijs is ook slecht voorNestlé. Op korte termijn zijn goedkope grond-stoffen een voordeel. Maar ooit moet de prijsweer naar omhoog. Zulke grote prijsschommelin-gen zijn voor niemand goed.“ Als enige van ‘the big four’ zegt Nestlé zijn steuntoe aan het Koffieplan (het Quality ImprovementScheme) van de ICO: “Het legt de verantwoor-delijkheid voor de crisis en de oplossingen ervanniet alleen bij de producerende en exporterendelanden, maar ook bij de consumenten en deimporteurs. We pleiten daarom voor stockbeheeren prijsafspraken zoals die gemaakt werdenonder de vorige ICO.” Nestlé schaart zich dus aan de zijde van Oxfam.Impliciet erkent het Zwitserse concern dat devrije markt gefaald heeft en dat de gevolgen vande vrije koffiehandel desastreus voor de kleineboeren zijn. Nestlé geeft toe dat zij ook persoon-lijk belang bij een hogere koffieprijs heeft. Omdatzij in oploskoffie gespecialiseerd is, en bijgevolgmeer verwerkingskosten maakt, heeft de dalingvan de prijs van groene bonen minder impact ophun prijs. Een lage koffieprijs is een concurren-tievoordeel voor de gewone koffie.

Beetje eerlijk magIn een recent document stelt Nestlé dat zegewonnen is voor het opdoeken van de land-bouwsubsidies en de tolmuren in de VerenigdeStaten en de Europese Unie. “Koffieboerenschakelen niet over op alternatieve teeltenomdat ze weten dat er geen vrije markttoegangvoor is.” Nestlé erkent het belang van eerlijkehandel als een middel van bewustmaking en alseen manier voor de consument om zijn solida-riteit met de lijdende koffieboeren uit te drukken.Maar er zijn grenzen aan de eerlijke handel:“Teveel koffie aan eerlijke handelsprijzen zoukoffieboeren aanzetten tot meer productie. Endat is niet wat we nodig hebben om uit de koffie-crisis te geraken.”Nestlé benadrukt dat 11 van haar 27 Nescafé-fabrieken in koffieproducerende landen zijngevestigd en dat 55 % van haar oploskoffie inontwikkelingslanden wordt gefabriceerd. “Heelwat toegevoegde waarde blijft dus in de landenvan herkomst.”

Nestlé in 2001Omzet: 50,4 miljard dollarWinst: 5,4 miljard dollarVoornaamste koffiemerken:Nescafé, Gold BlendSlogan:“Elke seconde worden wereldwijd 3.900 koppen Nescafé gedronken”

De koffiecampagne van Oxfam-Wereldwinkels

is bijna een half jaar oud. Uitgangspunt is de

schrijnend lage prijs die de koffieboeren voor

hun oogst ontvangen.

We willen dat de boer een betere prijs voor zijnkoffie krijgt. We blijven druk in de weer om126.126 handtekeningen te verzamelen. Dataantal staat symbool voor de minimumprijs diede eerlijke handel aan de koffieboeren betaalt:126 dollarcent voor een pond koffie. Op eennader te bepalen symbolische plaats en datumoverhandigen we de reuzengrote displays methandtekeningen aan Douwe Egberts, de leiderop de Belgische koffiemarkt. Maar onze vijfeisen gelden natuurlijk voor alle koffiehandela-rs en - branders. En ook de beleidsverantwoor-delijken ontsnappen niet aan onze campagne.Aan hen vragen we dat ze een globaal koffie-actieplan zouden aanvaarden dat voorziet ineen hogere koffieprijs en initiatieven om uit dekoffiecrisis te geraken. Deze tweede Koffiegazet maakt de balans opvan vijf maanden actievoeren en bekijkt hetKoffieactieplan van Oxfam-Internationaal (ende reacties erop): een handige gids bij het ver-dere verloop van onze koffiecampagne.

Douwe Egberts, maak tijd voor eerlijke koffieprijzen!

Onze vijf eisen voor de industrie

• Betaal een leefbaar loon aan alle koffieboeren

• Koop méér koffie rechtstreeks bij de koffieboeren

• Koop koffie aan eerlijke handelsvoorwaarden

• Doe mee aan het koffiefonds

• Toon aan dat koffieplantages de arbeidsrechten respecteren

LAP

RE

SS

E23

SE

PT

EM

BE

R20

02

10 koffiegazet

Gevolgen van de koffiecrisis

Actievoerders met ezels in Madrid, Ottawa enLonden. Straatdemonstraties in Latijns-Amerika.Persconferenties en bezoeken aan ministers. Dewereld kon onmogelijk ontsnappen aan de lan-cering van de Oxfam-campagne Whats’s that inyour coffee? op 18 september. “We kregen zelfsruime media-aandacht in landen waar we offici-eel niets deden”, meldt het Oxfam-kantoor inLonden. Meteen liepen ook de eerste reacties uitpolitieke en economische hoek binnen. Na Nestlé (zie elders) kondigde ook Kraft aandat ze akkoord is met een vernietiging van dekoffie-overschotten. Jorge Lozano, de voorzittervan de Colombiaanse Vereniging vanKoffie–Exporteurs, noemde Nestlé en Co daar-netegn “de oligopolisten en dictators van dewereldmarkt”. De internationale financiers reageerden op hetOxfam-rapport dat zij niet de schuld van de kof-fiecrisis zijn. “Wij hebben niet eens een officiëlelandbouwpolitiek”, zei een woordvoerder van hetInternationaal Muntfonds. “Onze kredietprogram-ma’s hebben op geen enkele manier deVietnamese landbouwsector aangemoedigd omzwaar in koffie te investeren”, liet de Wereldbankweten.Gezagsdragers van verschillende koffieproduce-

Minister Michelport Europaaan over koffie Vertegenwoordigers van Oxfam-Wereldwinkelsoverhandigden op 18 september het Oxfam-rap-port over de koffiecrisis aan de Belgischeminister van Buitenlandse Zaken Louis Michel.Minister Michel toonde zich zeer bezorgd over degevolgen van de koffiecrisis voor miljoenen boe-ren. Hij beloofde het probleem en de oplossingendie Oxfam in haar Koffieactieplan naar vorenschuift aan te kaarten bij Romano Prodi (voorzit-ter van de Europese Commissie), Pascal Lamy(Europees Commissaris voor Handel) en StigMoller (voorzitter van de Europese MinisterraadAlgemene Zaken). Hij zou hen vragen het themate agenderen op de volgende EuropeseMinisterraad. Louis Michel zegde ook zijn steuntoe aan het Kwaliteitsprogramma van deInternationale Koffie Organisatie (ICO). De ICOwacht nog steeds op een duidelijk signaal van deEuropese Unie. De EU blijft voorlopig aan dekant staan. Het is schandalig dat een humanitai-re crisis van dergelijke omvang schijnbaar onbe-antwoord blijft.

Oxfam America, onze zusterorganisatie in deVerenigde Staten, kondigde in juli 2002 eenopmerkelijk initiatief aan: ze gaat scheep metStarbucks (een keten van koffiebars in de VSwaar je verschillende variëteiten van kwaliteits-koffie kunt drinken), de Ford Foundation (eenbelangrijke Amerikaanse stichting) en CEPCO(de grootste coöperatie van kleine koffieboerenin Mexico). “Een uniek project dat Mexicaanseboeren wil helpen om meer koffie van eerlijkehandel te produceren en te verkopen”, zegt

Oxfam. “Koffie die daarenboven van de bestekwaliteit is, zorg draagt voor het milieu en deboeren heel wat sociale en economische voor-delen brengt.” Volgens Oxfam-voorzitterRaymond Offenheiser kent het project alleenmaar winnaars. “Door meer koffie te verkopenzullen de boeren een beter leven leiden. En dekoffiedrinker in de VS krijgt gegarandeerd koffievan de beste kwaliteit in zijn kop.” Starbucks ende Ford Foundation pompen samen het eerstejaar 250.000 dollar in het project. Met dat geld

rende landen staken hun lof voor de Oxfam-cam-pagne niet onder stoelen of banken. MelesZenawi, eerste minister van Ethiopië: “Het werkdat Oxfam en anderen doen om eerlijke handelte promoten is van speciale betekenis voor ons.”De Colombiaanse vice-president FranciscoSantos Calderon zei dat “de koffiecampagne vanOxfam een waardevol instrument is om aan deinternationale gemeenschap de oorzaken en degevolgen van de koffiecrisis duidelijk te maken.Ze creëert ruimte voor overeenstemming overhet oplossen van deze crisis.” Ook Sergio SilvaDo Amaral, de Braziliaanse minister voorOntwikkeling, Industrie en Landbouw, verwel-komde de Oxfam-campagne. Hij stelde dat deBraziliaanse regering, net zoals Oxfam, bezorgdis om de groeiende macht van de grote merken“wiens winsten stijgen ondanks de dalende prij-zen voor koffiebonen.” De Assemblee van deCentraal-Amerikaanse parlementsleden wijd-de een hele dag aan de koffiecrisis. Na een uit-eenzetting van een vertegenwoordiger vanOxfam werd een resolutie aanvaard die pleitvoor een versterking van de ICO, diversificatieen internationale samenwerking.De lancering van de Oxfam-campagne gingevenmin in Europa en de Verenigde Staten

onopgemerkt voorbij. De Belgische ministerLouis Michel beloofde het thema op deEuropese agenda te zetten (zie elders). DeBritse regering besliste dat alle ministeries koffievan eerlijke handel moeten aanbieden, zodatambtenaren bewust voor deze koffie kunnen kie-zen. De Duitse minister van Landbouw RenateKünast noemde de campagne “moedig en ambi-tieus” en stelde ook al dat zij vooral het verbruikvan eerlijke handelskoffie wil promoten. DeNederlandse minister van Ontwikkelings-samenwerking stelde verbolgen te zijn over deomvang van de koffiecrisis en beloofde dat zeDouwe Egberts zou aanspreken op haar verant-woordelijkheid in deze problematiek. Tenslotte liet Pascal Lamy, de EuropeseCommissaris van Handel, van zich horen. DeEuropese Commissie werkt momenteel aan een‘Communicatie’ rond grondstoffen. Ze hooptdeze op korte termijn af te ronden. Maar daar-voor is steun en interesse van de lidstaten en hetEuropees Parlement nodig. De VlaamseEuroparlementsleden Bart Staes (Agalev), AnneVan Lancker (SP-A) en Johan Van Hecke (VLD)onderschreven alvast een brief in die zin aanPascal Lamy.

verlenen Oxfam Ameria en CEPCO in de deel-staat Oaxaca technische assistentie aan deboeren. “We maken ze wegwijs op de wereld-markt en helpen hen naar de VS te exporteren.We helpen ze de kwaliteit van hun oogsten teverbeteren.” Maar het belangrijkste is natuurlijkdat het project een duurzame commerciëleband smeedt tussen de koffieboeren in Oaxacaen de grootste Amerikaanse brander van ‘koffievan hoge kwaliteit’.

Oxfam America scheep met Starbucks

Ezels en Oligopolisten

11koffiegazet

koffiegazet

een uitgave van

Ververijstraat 17 • B - 9000 Gent✆ +32 (0)9-218 88 99 fax +32 (0)9-218 88 77 e-mail: oww@oww.bewww.oww.be

gedrukt op 100% kringlooppapier

Redactie: Wendel Trio en Ben Schokkaertvormgeving: grafische dienst Oxfam-Wereldwinkelsoww-ed. O-02 • Verantw. uitgever: Marc Bontemps, Ververijstraat 17, B-9000 Gent.

Fair Trade

Is het huismerk van Oxfam-Wereldwinkels

Koffiecrisis = cacaofeest?De crisis in de koffiesector is exemplarisch

voor de situatie waarmee de meeste grond-

stoffen worden geconfronteerd: overproduc-

tie, machtsconcentratie in handen van een

paar multinationale ondernemingen en tus-

senhandelaars, speculatie, het uitblijven van

elke vorm van overheidsregulering.

Daarom gaat de ‘koffiecampagne’ vanOxfam eigenlijk over meer dan de handel ingroene bonen. “In principe is het een cam-pagne rond grondstoffen”, verduidelijktWendel Trio van Oxfam-Wereldwinkels.“Oxfam pleit voor marktinterventie, diversifi-catie buiten de exportgewassen en meerexportkansen voor landbouwproducten uithet zuiden.” Uitgerekend op dit ogenblik isde cacaoprijs de hoogste in 16 jaar, en sche-ren ook grondstoffen zoals soja en katoenhoge toppen op de wereldmarkt. Dat maaktde campagne des te boeiender, vindt Trio.“Zoals scherpe prijsdalingen zijn ook forseprijsstijgingen voornamelijk het gevolg vanspeculatie. Speculatie moet de wereld uit.We vinden steeds meer medestanders diepleiten voor een overheidsingrijpen bij hogegrondstoffenprijzen. Denken we maar aande Amerikaanse en Europese uitsprakenover de olieprijzen. Ook al horen we diestemmen alleen maar als de prijzen hoogzijn, we zullen niet nalaten ze te gebruiken.”

1% minder voorde koffie-industrie

dubbel loon voor1 miljoen boeren

www.maketradefair.org

tIJD VOOREERLIJKE HANDEL