UDC 744.4:621.753.1

Technische tekeningen

Basis-tolerantieprincipes Omhullende- en onafhankelijkheidsprincipe

Technical drawings - Fundamental tolerancing principles Envelope requirement and principle of independency

NEDERLANDSE NORM

NEN 2731

1e druk, augustus 1990

Voorwoord

Deze norm is gedeeltelijk in overeenstemming met de internationale norm ISO 8015 'Technical drawings -Fundamental tolerancing principle" van de International Organization for Standardization (ISO). In ISO 8015 geldt één basis-tolerantieprincipe: het zogenaamde onafhankelijkheidsprincipe, waarbij wordt ge­steld, dat als op de werktekening van een element geen relatie tussen de vorm-, de richting- en/of de plaats­tolerantie enerzijds en de maattolerantie (lengte- en hoekmaat) anderzijds van dat element is vermeld, aan deze eisen onafhankelijk van elkaar moet worden voldaan.

Sinds het ontstaan en bestaan van het ISO tolerantie- en passingstelsel is echter altijd uitgegaan van het zogenaamde omhullendeprincipe, waarbij wordt gesteld dat bij een cilindrisch element of bij een element, dat twee evenwijdige platte vlakken bezit, de omhullende met de ideale meetkundige vorm van het element en de maximum-materiaalmaat van het element niet mag worden overschreden. Ook in het bijbehorende maxi-mum-materiaalprincipe (zie NEN-ISO 2692) zijn de maat en de plaats of richting van elementen wederzijds afhankelijk. In werktekeningen van vóór 1985 werd de eis van het omhullendeprincipe niet expliciet vermeld, zodat mo­menteel niet eenduidig is vast te stellen van welk principe moet worden uitgegaan op actuele tekeningen bij het ontbreken van een relatie-aanduiding tussen maat- en vormtolerantie(s).

In deze Nederlandse norm worden beide basis-tolerantieprincipes gelijkwaardig behandeld en het is aan de constructeur van een werkstuk om te bepalen welk principe dient te worden aangehouden in verband met de functie van dat werkstuk. Er wordt van uitgegaan, dat op de meeste bestaande tekeningen geen principeaanduiding zal staan, maar dat zij zullen zijn gebaseerd op het omhullendeprincipe, traditioneel behorende bij het ISO-passingstelsel. Als afwijkend een enkele maat op een tekening of een gehele (nieuwe) tekening is gebaseerd op het onafhan­kelijkheidsprincipe dient daarop met een aparte aanduiding de aandacht van de werkplaats en/of de meet-dienst te worden gevestigd.

Titels van de vermelde normen :

NEN-ISO 286-1 ISO-passingstelsel. Deel 1 : Grondslagen van toleranties, grensmaatafwijkingen en passingen NEN-ISO 1101 Technische tekeningen. Vorm- en plaatstoleranties. Toleranties van vorm, richting, plaats en

slag. Algemeenheden, definities, symbolen, aanduidingen op tekeningen NEN-ISO 2692 Technische tekeningen. Vorm- en plaatstoleranties. Maximum-materiaalprincipe NEN-ISO 2768-2 Algemene toleranties. Deel 2: Vormtoleranties voor elementen zonder afzonderlijke toleran­

tie-aanduidingen (in voorbereiding) ISO 8015 Technical drawings. Fundamental tolerancing principle.

NFN 77Я1

Voorbeeld

Preview

Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN

Dit

do

cum

ent

mag

sle

chts

op

een

sta

nd

-alo

ne

PC

wo

rden

gei

nst

alle

erd

. Geb

ruik

op

een

net

wer

k is

alle

en.

toes

taan

als

een

aan

vulle

nd

e lic

enti

eove

reen

kom

st v

oo

r n

etw

erkg

ebru

ik m

et N

EN

is a

fges

lote

n.

Th

is d

ocu

men

t m

ay o

nly

be

use

d o

n a

sta

nd

-alo

ne

PC

. Use

in a

net

wo

rk is

on

ly p

erm

itte

d w

hen

a su

pp

lem

enta

ry li

cen

se a

gre

emen

t fo

r u

s in

a n

etw

ork

wit

h N

EN

has

bee

n c

on

clu

ded

.

NEN 2731 - Biz. 2

1 Onderwerp en toepassingsgebied

Deze norm behandelt enerzijds het verband tussen maattoleranties en vorm- en plaatstoleranties en geeft anderzijds bepalingen voor het geval dat dit verband ontbreekt. De toe te lichten principes en de bijbehorende aanduidingen dienen te worden toegepast in technische tekeningen (met uitzondering van bouwkundige tekeningen) en aanverwante technische documenten.

2 De betekenis van grensmaten

2.1 A l g e m e e n

De grensmaten van een afzonderlijk element van een werkstuk kunnen worden uitgelegd op een van beide wijzen: - volgens het omhullendeprincipe, waarbij de grensmaten zijn bedoeld om zowel de maat van het ele­

ment als zijn vorm te regelen (zie 2.1.1); - volgens het onafhankelijkheidsprincipe, waarbij de grensmaten zijn bedoeld om alleen de plaatselijke

maat van het element te regelen en niet zijn vorm (zie 2.1.2).

Opmerking Het omhullendeprincipe is voortgekomen uit het ISO-passingstelsel volgens NEN-ISO 286-1, het onafhanke­lijkheidsprincipe is bedoeld voor elementen die geen passingsfunctie hebben te vervullen.

In beide gevallen wordt een afzonderlijk element gedefinieerd als een element voorzien van een cilin-drisch of bolvormig oppervlak of van twee evenwijdige platte vlakken.

In geen van beide gevallen regelen de grensmaten de richting- of plaatsbetrekking tussen afzonderlijke elementen. Indien zulke betrekkingen belangrijk zijn, dienen ze afzonderlijk te worden vermeld met be­hulp van vormeisen volgens NEN-ISO 1101.

Bijvoorbeeld: een kubus kan worden opgevat als een element, dat is voorzien van drie paren van even­wijdige platte vlakken. De haaksheid van die paren onderling wordt niet geregeld door hun maattoleranties en daarom, als de functie een haaksheidtolerantie vereist, dient die afzonderlijk te worden vermeld.

2.1.1 Grensmaten volgens het omhullendeprincipe Waar een element is gedefinieerd volgens het omhullendeprincipe wordt de omhullende met de zuivere vorm van het betrokken element bepaald door de maximum-materiaalmaat van dat element (dat is de grootste grensmaat bij een uitwendig element of de kleinste grensmaat bij een inwendig element). Indien de maat van een afzonderlijk element overal gelijk is aan de maximum-materiaalmaat, dient het element de volmaakt zuivere vorm te bezitten.

Indien het afzonderlijke element niet aan zijn maximum-materiaalmaat is, zijn vormafwijkingen toege­staan, mits: - geen deel van het werkelijk oppervlak de maximum-materiaalomhuliende met zuivere vorm over­

schrijdt; - de werkelijke plaatselijke maat nergens de maximum-materiaalmaat overschrijdt.

Voorbeeld

Preview

Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN

NEN 2731 - Biz. 3

Voorbeeld van een as

De middellijn van een as moet voldoen aan 0 20 -0.013 (of 0 20 h6). Het werkelijke oppervlak van de as mag de meetkundig zuivere cilinder met middellijn gelijk aan de maximum-materiaalmaat 0 20 mm niet overschrijden. Bovendien mag in geen enkele doorsnede de werkelijke plaatselijke middellijn kleiner zijn dan de kleinste grensmaat 019,987 mm. Verschillende (uiterste) vormafwijkingen in langs- en dwars­doorsneden van de as volgens figuur 1 zijn dus toegestaan.

020 0 20 020

019,987 1019,987

020 0 20

0 19,987

019 987 0 19,987

0 20 0 20

Opmerking De cilinder met de maximum-materiaalmaat wordt belichaamd door het goedkeur-asringkaliber.

Figuur 1 - Voorbeelden van mogelijke, uiterste vormafwijkingen van de as

Voorbeeld

Preview

Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN

NEN 2731 - Biz. 4

Voorbeeld van een gat

о'021 (of 0 20 Н7). De middellijn van een gat moet voldoen aan 0 20 Het werkelijke oppervlak van het gat mag de meetkundig zuivere cilinder met middellijn gelijk aan de maximum-materiaalmaat 0 20 mm niet overschrijden. Bovendien mag in geen enkele doorsnede de werkelijke plaatselijke middellijn groter zijn dan de grootste grensmaat 0 20,021 mm. Verschillende (uiterste) vormafwijkingen in langs- en dwarsdoorsneden van het gat volgens figuur 2 zijn dus toege­staan.

0 20,021 0 20,021

0 20

0 20,021

0 20,021 020,021

020,021 Ф20021

Opmerking De cilinder met de maximum-materiaalmaat wordt belichaamd door het goedkeur-gatpenkaliber.

Figuur 2 - Voorbeelden van mogelijke, uiterste vormafwijkingen van het gat

Voorbeeld

Preview

Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN

NEN Standards Products & Servicest.a.v. afdeling KlantenserviceAntwoordnummer 102142600 WB Delft

Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via www.nen.nl/normshop

Gratis e-mailnieuwsbrievenWilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen,

normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze

e-mailnieuwsbrieven. www.nen.nl/nieuwsbrieven

Gegevens Bedrijf / Instelling

T.a.v. O M O V

E-mail

Klantnummer NEN

Uw ordernummer BTW nummer

Postbus / Adres

Postcode Plaats

Telefoon Fax

Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres)

Postbus / Adres

Postcode Plaats

Datum Handtekening

NEN Standards Products & Services

Postbus 50592600 GB Delft

Vlinderweg 62623 AX Delft

T (015) 2 690 390F (015) 2 690 271

www.nen.nl/normshop

RetournerenFax: (015) 2 690 271

E-mail: klantenservice@nen.nl

Post: NEN Standards Products

& Services,

t.a.v. afdeling Klantenservice

Antwoordnummer 10214,

2600 WB Delft

(geen postzegel nodig).

Voorwaarden• De prijzen zijn geldig

tot 31 december 2016,

tenzij anders aangegeven.

• Alle prijzen zijn excl. btw,

verzend- en handelingskosten

en onder voorbehoud bij

o.m. ISO- en IEC-normen.

• Bestelt u via de normshop een

pdf, dan betaalt u geen

handeling en verzendkosten.

• Meer informatie: telefoon

(015) 2 690 391, dagelijks

van 8.30 tot 17.00 uur.

• Wijzigingen en typefouten

in teksten en prijsinformatie

voorbehouden.

• U kunt onze algemene

voorwaarden terugvinden op:

www.nen.nl/leveringsvoorwaarden.

preview - 2016

Bestelformulier

Normalisatie: de wereld op één lijn.

Stuur naar:

Ja, ik bestel

€ 24.56__ ex. NEN 2731:1990 nl Technische tekeningen - Basis-tolerantieprincipes -

Omhullende- en onafhankelijkheidsprincipe