le

e

r

n

l

e

en

z

Hulpwijzer voor het kiezen

en goed toepassen van dyslexiesoftware

op school, thuis, in de behandeling of op de werkplek.

Compenserende softwarevoor dyslexie, lees- & spellingproblemenen laaggeletterdheid

voor alle onderwijstypen

Niets doen is geen optie!

Masterplan Dyslexie protocol

Uit onderzoek is gebleken dat aanpassingen als tijdverlenging, mondeling overhoren en gebruik van ondersteunende technologie niet alleen een positief effect hebben op de leerresultaten (de cijfers) maar bij een aantal leerlingen ook op de vaardigheid technisch lezen (accuratesse en leesvloeiendheid), schrijven (spellen en stellen), zelfwerkzaamheid, motivatie, competentiegevoel en concentratie.

Compenseren moet...Veel leerlingen met dyslexie redden het op school niet zonder compenserende software. Tienduizenden leerlingen krijgen al de beste ondersteuning met dyslexiesoftware van Lexima. Ruim driekwart van de leerkrachten en IB’ers rapporteren vooruitgang bij hun leerlingen in leesplezier, zelfstandigheid, leerprestaties en zelfvertrouwen. De frustraties van de leerlingen bij het lezen en leren nemen met het gebruik van goede compenserende software duidelijk af. Dat is dikke winst, voor de leerling én de school!

Schoolmoeheid en demotivatie

De achterstand maakt dat de leerling in de klas heel watleerkansen mist. Het gevoel van falen en hulpeloosheidwordt erdoor versterkt. De continue en toenemendeafhankelijkheid van volwassen hulpverleners (deskundigen,ouders etc.) remt de ontwikkeling van de autonomie en hetzelfvertrouwen. Het vroegtijdig gebruik van compenserendehulpmiddelen bij het lezen, schrijven en spellen betekenteen enorme stimulans in het leervermogen en zelfbeeldvan jonge leerlingen. Uitstel veroorzaakt schoolmoeheiden demotivatie.1

Zelfvertrouwen én zelfredzaamheid

Als een leerling goed met zijn dyslexiesoftware werkt dan scheelt dat de docent tijd die hij/zij anders in de vorm van extra hulp zou moeten bieden. Leerlingen vinden het prettig om met de dyslexiesoftware van Lexima te werken en gemakkelijk om mee te leren omgaan.

60% Heeft software nodig

Een basisschool van rond 200 leerlingen heeft gemiddeld acht leerlingen met dyslexie, twee in elke groep 5 t/m 8. Op basisscholen die hun dyslexiebeleid op orde hebben werkt ca. 60% van deze leerlingen met compenserende dyslexiesoftware, dus gemiddeld 5 leerlingen per school.2 In het voortgezet onderwijs heeft, afhankelijk van het schooltype, 6-19% van de leerlingen dyslexie.

TOS

Compenserende software kan een verrijking zijn voor kinderen met een TOS. Tijdens het lezen kunnen de kinderen de tekstinhoud beter begrijpen door de woordenboekfunctie en de visualisatie. Daarnaast zullen de kinderen productievere en complexere teksten kunnen schrijven en zullen er veel fouten voorkomen worden door de ondersteuning van woordvoorspel-lers, het afbeeldingen-, woorden- en synoniemenboek. Ten derde zal de sociaal emotionele ontwikkeling (het zelfvertrouwen, de zelfstandigheid en de motivatie) toenemen door de onder-steuning van de innerlijke spraak en de werkgeheugenlimiet met behulp van de voorleesfunctie. Daarnaast kan de controlelijst de tekst naar een hoger niveau tillen, doordat het precies vertelt wat het kind moet doen.

Wat is dyslexie?

Dyslexie is een leerstoornis die zich kenmerkt door hardnekkige problemen met lezen, spellen of met beide. Het koppelen van klanken aan letters bij het lezen en van letters aan klanken bij het schrijven, verloopt zeer moeizaam. Het probleem is hardnekkig en blijft bestaan ondanks extra hulp.

Dyslexie is erfelijk. Het komt voor bij gemiddelde en hoge intelligentie. Kinderen met dyslexie blijven, ondanks hun inzet en ijver, wat betreft schoolprestaties vaak achter bij het niveau dat van hen verwacht mag worden. Dit kan grote negatieve gevolgen hebben voor de persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling. Volwassenen met dyslexie kunnen hier op hun werk veel last van hebben. Lezen en/of schrijven van teksten kost hen vaak veel meer energie en tijd dan anderen.

Bij een taalontwikkelingsstoornis (TOS) bestaan ook vaak problemen met spellen, woordenschat en begrijpend lezen.

bijna een halvering van de hulpvraag

Heb je hulp nodig van je juf of meester?70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%bij het lezen van boeken bij schrijfopdrachten bij begrijpend lezen

met Kurzweilzonder Kurzweil

Bron: Leerlingenenquêtes 2011-2016

Compenserende software voor dyslexie, lees- & spellingproblemen en laaggeletterdheid

Het onderzoek naar de effectiviteit van ondersteunende technologie laat zien dat technologie positieve effecten kan hebben op zowel de kwaliteit van taken en de snelheid waarmee ze worden uitgevoerd als op zelfstandigheid, motivatie en volgehouden aandacht. Daarnaast zijn positieve effecten gevonden op het niveau van de lees- en spellingvaardigheid, woordbegrip en tekstbegrip. Het gebruik van ondersteunende technologie ter compensatie heeft dus ook een remediërend effect.3

Indicaties voor het voorschrijven of toewijzen van compenserende dyslexiesoftware

Het doel van het inzetten van compenserende dyslexiesoftware is altijd het zo goed mogelijk wegnemen van de belemmeringen die de leerling ervaart als gevolg van zijn lees- en/of spellingproblemen. Ook leerlingen zonder de diagnose dyslexie kunnen baat hebben bij deze software. Algemeen aanvaarde indicaties zijn:

zodra de diagnose dyslexie is gesteld en verdere leerachterstanden moeten worden voorkomen (groep 5)tijdens en na de behandeling om de behandeleffecten te versterken en behouden (groep 5/6)indien de behandeling onvoldoende effect heeft (bij ca. 30% van de kinderen) (groep 6)voor het verminderen van de afhankelijkheid van klasgenootjes, leerkracht of ouders en vergroten van de zelfstandigheid (groep 5-8)als het zelfvertrouwen en/of leesplezier moet worden gestimuleerd (de ‘feel-good factor’)ter voorbereiding op het voortgezet onderwijs (start in groep 7/8)om de nieuwe taken in het voortgezet onderwijs, o.a. met het leren van vreemde talen, aan te kunnen (brugklas)om de benodigde tijd voor huiswerk tot redelijke proporties terug te brengenvoor een eerlijke kans om bij proefwerken en examens op eigen intellectueel niveau te presterenaltijd: indien leerachterstanden ontstaan, faalangst optreedt of de druk van school een te grote belasting vormt.

Voor scholen gelden in het algemeen de volgende richtlijnen:

De Wet Gelijke Behandeling eist dat de school binnen de grenzen van redelijkheid in doeltreffende aanpassingen voorziet, zodat personen met een handicap gelijke kansen krijgen. Het moet voor leerlingen en studenten duidelijk zijn op welke ondersteuning, aanpassingen en voorzieningen ze recht hebben en op welke wijze ze toegang krijgen tot effectieve hulpmiddelen en geschikte content. Een leerling die tijdens zijn schoolloopbaan met een dyslexiehulpmiddel werkt, mag dit ook gebruiken bij proefwerken en examens. In het Eindexamenbesluit zijn onder artikel 55 speciale bepalingen opgenomen.

Ouders en school

Ouders hebben een belangrijke taak bij dyslexie. Hun kind heeft veel begrip en maximale ondersteuning nodig. Ouders kunnen ook zelf besluiten om dyslexiesoftware aan te schaffen en met de school afspraken te maken over het gebruik tijdens de lessen en proefwerken. Ouders kunnen school ook helpen bij het scannen van lesmateriaal en organisatorische zaken om het gebruik van de software in goede banen te leiden.

Digitale schoolboeken

Voor het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs heeft Dedicon duizenden digitale schoolboeken die geschikt zijn voor gebruik met dyslexiesoftware. Deze bestanden zijn beveiligd. U kunt zo’n bestand huren voor €4,50 per jaar per boek, per leerling. De kwaliteit van de bestanden is wisselend. educatief.dedicon.nlTalloze scholen hebben eigen databases met eigen digitale schoolboeken. Stichting Toegankelijke Informatie wil het mogelijk maken dat door krachtenbundeling meer digitale schoolboeken van hogere kwaliteit beschikbaar komen voor iedere school. www.stichtingti.nl

1 Wegwijzer ‘ICT en Leerzorg’ Vlaams ministerie van Onderwijs.

2 DUO Onderwijsonderzoek nov.2016

3 Bron: Rolak M. & Henneman J. (2010), Ondersteunende Technologie in de afstem-

ming tussen zorg en onderwijs; Zorg om dyslexie, Ludo Verhoeven e.a., Garant

Dyslexie daagt uit! Prachtige video over de worsteling van Daan met zijn dyslexie.: www.lexima.nl/ervaringen/dyslexie-daagt-uit

78%

25%22%

75%

Merkt u vooruitgang bij uw leerlingendoor het gebruik van Kurzweil?

vooruitganggeen vooruitgang

zelfstandigheid e�ectiever leren

Bron: Leerkrachtenenquêtes 2011-2016

Alinea, Kurzweil 3000, Read&Write en Sprint

Wat mag je van goede dyslexiesoftware verwachten?

De leerstoornis dyslexie leidt tot belemmeringen in verschillende deelgebieden. Problemen met technisch lezen staan goed tekstbegrip in de weg. Problemen met spellen verhinderen het vlot en goed schrijven en opbouwen van een tekst, wat ook wel strategisch schrijven wordt genoemd. Vreemde talen vormen al een uitdaging op zich. Het is bekend dat veel dyslectici moeite hebben met het ordenen en structureren van gegevens. Dyslexie wordt niet voor niets een informatieverwerkingsstoornis genoemd. Om de effecten van deze beperkingen zoveel mogelijk ongedaan te maken, biedt compenserende software de volgende functionaliteit. De kwaliteit, gebruiksvriendelijkheid en toepasbaarheid van die functies kan van product tot product verschillen.

Teksten worden door de computer voorgelezen. De voorgelezen woorden en zinnen worden gemarkeerd om actief lezen te bevorderen. De leessnelheid is aanpasbaar. Het voorlezen helpt ook om fouten op te sporen in teksten die je zelf schrijft.Er is een keuze in verschillende talen. Ingebouwde woordenboeken kunnen worden voorgelezen voor beter tekstbegrip en voor het vertalen.Ook afbeeldingen en voorbeeldzinnen helpen bij beter tekstbegrip, bijvoorbeeld als woorden hetzelfde klinken maar verschillende betekenissen hebben, bijvoorbeeld: hart-hard, wint-wind. Speciale spellingcontrole en woordvoorspellers houden rekening met fouten die dyslectici maken en idealiter ook met werkwoordvormen, en kunnen worden voorgelezen.Met markeerstiften kunnen tekstonderdelen extra worden benadrukt en kunnen op gestructureerde wijze samenvattingen worden gemaakt. Een tekstbestand kan worden opgeslagen als mp3 audiobestand. Internettoegang en bepaalde functies zoals woordenboeken moeten fraude-bestendig kunnen worden geblokkeerd, anders mag de software niet worden gebruikt bij examens.

Gebruiksvriendelijke, geavanceerde dyslexiesoftware in de cloud.

Voor toepassing op Chromebook of met de Google Chrome browser. Geschikt voor Google

Docs en webpagina’s, maar ook voor PDF, EPUB en KES bestanden die in Google Drive zijn

opgeslagen. Inclusief app (Snapverter) waarmee tekst van papier kan worden

gefotografeerd en omgezet in toegankelijk, leesbaar PDF.

www.lexima.nl/readwrite

Bewezen topkwaliteit dyslexiesoftware, breed inzetbaar en gebruiksvriendelijk.

Met veruit de meeste gebruikers: tienduizenden leerlingen op duizenden scholen maken

succesvol gebruik van Kurzweil. Geschikt voor pc, tablet en smartphone. Voordelige open

licenties voor scholen en abonnementen voor particulieren.

www.lexima.nl/kurzweil

Slimme tools die lezen en schrijven makkelijker maken, in elke situatie.

Flexibele, superhandige app plus software, die samen helpen bij lezen en schrijven als je dyslexie hebt of een ander lees- of spellingprobleem. Alinea maakt een foto

van een tekst en leest die voor. De foto wordt als PDF opgeslagen en kan ook met de software op PC worden voorgelezen of bewerkt. Deze functie plus de slimme

woordvoorspeller, de woordenboeken en de spel-ling- en werkwoordcontrole maken de gebrui-

ker maximaal zelfredzaam. Alinea bespaart tijd.

www.lexima.nl/alinea

Compenserende software voor dyslexie, lees- & spellingproblemen en laaggeletterdheid

Overzicht Functionaliteit Lexima dyslexiesoftware Alinea Prosoftware + app

Kurzweil Proincl. Mobile app

SprintNL/Engels of Plus

Read&Write voor Google Chrome + app

Ondersteunt bij lezen, schrijven, vreemde talen en leren/studeren

Gemakkelijk in gebruik +++ ++ ++ +++

Interface instelbaar naar gebruikerstype

Personaliseerbaar naar gebruikersbehoefte

Inzetbaar bij alle vormen van lees- en spellingproblemen

Kwaliteit stemmen Vocalizer Acapela Realspeak Realspeak

Talen 4 13 2 of 4 15

Fonetische uitspraak

Uitleg bij homofonen (gelijkluidende woorden)

Dyslexie-specifieke woordvoorspeller

Dyslexie-specifieke ondersteuning spelling

Dyslexie-specifieke ondersteuning werkwoordgebruik

Woordenboeken Van Dale Van Dale Van Dale

Afbeeldingen woordenboek

Mindmapping-tool voor structuren schrijfopdrachten

Markeren en samenvatten

Leest Dedicon boeken * *

Geavanceerde scan- & bewerkingsopties * Pro SprintOCR

Screenshot Leesfunctie voor ontoegankelijke websites (app)

App voor fotograferen van tekst en die laten voorlezen

Behoud lay-out tekstfoto plus centrale opslag

Geschikt voor alle onderwijstypen PO/SO/VO/MBO/HO

Geschikt voor andere lees- en spellingproblemen of TOS

Gebruik bij examens

Budgetvriendelijk +++ ++ +++ +++

Abonnement mogelijk (weblicentie)

Windows

iOS (iPad, iPhone, iMac) ( )

Chrome OS (Chromebook)

* in de loop van 2017

Betrouwbare, veelgebruikte dyslexiesoftware met een budget-

vriendelijke prijs.

De vernieuwde werkomgeving biedt nog meer gebruiksgemak. De NL instap-versie is uit te breiden naarmate de ondersteuningsbehoefte toeneemt.

www.lexima.nl/sprint

Alinea, Kurzweil 3000, Read&Write en Sprint

Alinea Kurzweil Sprint Read&Write

Ideaal voor iedere leerling en student

die op flexibele wijze leesondersteuning wil, waar en wanneer dan ookdie onafhankelijk van de beschikbaarheid van digitale schoolboeken wil kunnen werkendie optimale onder-steuning wil om foutloos te schrijven. in VO, MBO en HO, o.a. ook als digitale school-boeken niet voldoende beschikbaar zijn.

Ook volwassenen met lees- of spellingproblemen kunnen veel baat hebben bij Alinea, in elke situatie, bij werk of privé.

Aantrekkelijke geprijsde kooplicentie of voordelig abonnement, voor school (open licentie) en thuis.

Alinea Pro is de voordelige en meest voor de hand liggende combi van Alinea App en Software. De app en software zijn ook los verkrijgbaar. Met de app op uw smartphone maakt u een foto van de tekst, die u meteen kunt laten voorlezen. Die tekst slaat u als PDF op in Dropbox en kunt u dan weer met de Alinea software op uw PC laten voorlezen en bewerken.

Perfecte keuze voor leerlingen en studenten

die houvast hebben aan de alles-in-één werkomgevingdie de uitgebreide functionaliteit en vele instelbare gebruiksopties willen benutten.

Voor scholen en ouders die de zekerheid willen van het meest gebruikte productdie op de beste en meest efficiënte wijze willen scannen en bestanden bewerken en/of die gebruik willen maken van de grootste collectie digitale schoolboekendie willen werken op PC, iOS tablet of iOS smart-phone.

Kooplicentie of voordelig abonnement, voor school (open licentie) en thuis.

Kurzweil Pro is het com-plete pakket van Kurzweil. Hiermee kunt u m.b.v. een scanner zelf digitale bestanden maken en bewer-ken (incl. foto PDF) om die bestanden foutloos te laten voorlezen. Bestanden slaat u op als .KES bestand. Het Leerstation kiest u als u niet zelf hoeft te scannen en uw documenten al geschikt zijn voor Kurzweil. Standaard krijgt u ook Kurzweil Mobile App voor iPad, iPhone en iPod Touch.

Uitstekende keuze voor leerlingen en studenten

die adequate onder-steuning nodig hebben bij lezen, spellen en leren op PCdie de mogelijkheid willen van een voordelige instapversie Sprint NL, met eventueel uitbreiding naar 2 of 4talen en woordenboeken die kiezen voor de uitstekende scan-/OCR functie als extra.

Ook voor volwassenen met lees- of spellingproblemen zeer geschikt in de werk- of thuissituatie.

Kooplicentie voor thuis of school.

Sprint NL bevat de Nederlandse taal, maar geen woordenboek of woord-voorspeller. Sprint NL/Engels bevat de volledige functionaliteit met twee talen en Sprint Plus heeft 4 talen. Sprint OCR is als extra optie beschikbaar voor scannen en bewerken van bestanden.

Ideaal voor werken in de cloud, dus voor gebruik op Chrome-book of op PC met Google Chrome automatisch uitvoeren van updates en upgradesondersteuning met allerelevante functionaliteit.

Voordelig abonnement, voor school (open licentie) en thuis.

Read&Write wordt geleverd als extensie voor Google Chrome en als extra met de Snapverter app voor het maken van tekst foto’s.

De versie die bij u past:

Met Alinea, Kurzweil 3000, Sprint en Read&Write heeft u altijd de zekerheid van producten met de beste kwaliteit, de beste onderwijsinhoudelijke ondersteuning en de beste technische support. Gewoon omdat het van Lexima komt.

Compenserende software voor dyslexie, lees- & spellingproblemen en laaggeletterdheid

Lexima biedt u op maat gesneden bovenschoolse arrangementen.

Preventie van Leesproblemen met het interventieprogramma Bouw! (zorgniveau 2 en 3).Effectief Remediëren van Lees- en spellingproblemen met Letterstad (zorgniveau 2 en 3).Dyslexiebeleid en het optimaal inzetten van de compenserende software Alinea, Kurzweil 3000, Read&Write of Sprint.

Het concept van het Lexima Bovenschools Arrangement is gebaseerd op het ‘Vier in Balans’-model van Kennisnet. Lexima heeft veel ervaring met deze succesvolle aanpak, al meer dan 1.700 scholen nemen deel.

Het Lexima Bovenschools Arrangement betekent meer doen met minder geld door:

kennisontwikkeling leesonderwijspreventie in plaats van remediëreneffectief remediëren als het nodig istijdig en niet onnodig verwijzen naar dyslexiezorg optimaal inzetten dyslexiesoftware samenwerken en kansen benutten

Lexima helpt u hier graag bij en biedt een structurele bovenschoolse oplossing die efficiënt te implementeren is en die bovenal de “feel-good factor” bij leerlingen, ouders en leerkrachten verhoogt. Een goed geregisseerde bundeling van krachten levert grotere leeropbrengsten op. Tegelijkertijd wordt het dyslexiebeleid voor een langere periode geborgd.

Resultaat: minder uitval door leesachterstanden, het plezier in leren neemt toe, leerlingen kunnen school en studie beter volhouden, lees- en leerprestaties verbeteren én de school realiseert besparingen in tijd en geld.

Hoe werkt het?

In alle arrangementen worden op de door u gewenste manier componenten geïmplementeerd en geborgd door goed doordachte structurele ondersteuning over meerdere jaren. Inhoudelijk wordt het bovenschools arrangement afgestemd met de experts (IB’ers/leerlingenbegeleiders/ICT’er).

De overeenkomst wordt afgesloten met de overkoepelende organisatie (bestuur/schoolbestuur of samenwerkingsverband), zodat bestuurlijk commitment gewaarborgd is. Door de gezamenlijke aanpak en de trajectbegeleiding van Lexima hebben individuele scholen optimaal profijt.

Wat levert het op?

Met het interventieprogramma Bouw!:- voorkomt u dat de risicoleerlingen (25%) in groep 2 t/m 4 onnodig leesachterstanden oplopen en- neemt het aantal (onnodige) diagnoses dyslexie af met meer dan 60%.

Met het programma Letterstad biedt u effectief extra ondersteuning in de klas op zorgniveau 2 of remediëring op zorgniveau 3.

Met het inzetten van de compenserende dyslexiesoftware van Lexima (Alinea, Kurzweil 3000, Read&Write of Sprint) maakt u leerlingen met dyslexie zelfredzaam en stelt u hen in staat te presteren op eigen intelligentieniveau en weer zelfvertrouwen te ontwikkelen.

Bovenschoolse Arrangementen

‘ik zouw net zo goed willen zijn als andre kinderen’

(leerling)

‘Daan ervaart nu dat hij ook resultaten kan boeken op de vakken waar hij voorheen erg veel

moeite voor moest doen.’ (leerkracht)

‘Ouders geven aan dat het leren thuis makkelijker gaat nu hij het zelf via Kurzweil kan en niet met

ouders hoeft te zitten.’ (leerkracht)

‘Hij begrijpt teksten vele malen beter. Vooral zijn begrijpend lezen

wordt hierdoor verbeterd.’ (leerkracht)

Alinea, Kurzweil 3000, Read&Write en Sprint

&

le

e

r

n

l

e

en

z

compenseren

Le ma helpt groeienals lezen & lerenhaperen

preventie

remediëren

Kastanjelaan 6 | 3833 AN Leusden | Tel 033-434 80 00 | info@lexima.nl | www.lexima.nl

Vraag ook naar onze brochure Preventie & Remediëringvan lees- & spellingproblemen en laaggeletterdheid

Lexima Academiecursussen masterclasses Nationale Dyslexie ConferentieNationale SEN Conferentie

Onderwijsadviesconsultancyprojectmanagement

7