Les 1

93

38

mrt

'15

Kenmerken van het Diploma NT2Het Staatsexamen NT2 biedt anders-

taligen de kans hun taalvaardigheid te

laten zien in een beroepsgerichte con-

text. Het examen Nt2 is speciaal be-

doeld voor anderstaligen en houdt re-

kening met de ontwikkelingsstadia en

kenmerken van het taalgebruik van

een tweede taalleerder. Het is een

praktijkgericht taalexamen omdat de

kandidaat zijn taalvaardigheid aan-

toont in werk- en opleidingsgerichte

situaties. Programma I toetst of ie-

mand voldoende Nederlands beheerst

voor een baan op mbo-niveau of om

een beroepsopleiding te volgen op dit

niveau (bijvoorbeeld een vakopleiding

mbo-3 bij een ROC). Het niveau van

Programma I komt overeen met taal-

niveau B1 van het Europees Referen-

tiekader. Het betreft een standaard

examen en het diploma is een lande-

lijk erkend bewijs van taalvaardigheid

op het niveau van werk en opleiding

op mbo-niveau 3 en 4 (Programma I)

en hbo en wo (Programma II). De

examens vinden plaats op vaste exa-

menlocaties waar elke week examen

gedaan kan worden en men heeft bin-

nen vijf weken de uitslag.

Toelating mbo 2 en 3 met het Diploma Nt2 Wat betekent het bezit van het NT2

diploma Programma I bij de instroom

in de mbo 2 en 3 opleidingen? Hoe

zit het officieel bij de toelating tot het

mbo? In de wet staat dat voor toela-

ting tot mbo 2 een vmbo of mavo-di-

ploma vereist is of drie jaar havo of

vwo. Over het mbo 2 en mbo 3 staat

in de Wet Educatie en Beroepsonder-

wijs (WEB) dat Staatsexamen NT2

Programma I het taalniveau toetst dat

voldoet om aan deze opleidingen deel

te nemen. Naast een startkwalificatie

taal, zoals het diploma NT2, moet de

student ook voldoende kennis van an-

dere vakken en/of praktijkervaring

hebben, mogelijk opgedaan in het

land van herkomst. Als de anderstalige

student die vereiste kennis en/of erva-

ring niet kan aantonen, zou hij eerst

een eenjarige Entreeopleiding kunnen

volgen (voorheen niveau 1, assistent-

opleiding of AKA genoemd), waarna

hij pas kan doorstromen naar niveau 2.

Echter, scholen kunnen op basis van

een verlengde intake of middels een

evc-procedure beslissen de student di-

rect toe te laten tot een niveau 2 of 3

opleiding. Hierbij zou het bezit van

het Diploma NT2 een doorslagge-

vende factor kunnen zijn.

Vergelijking niveau B1 en niveau 2FHet Staatsexamen Nt2 toetst met Pro-

gramma I het taalniveau B1. Uit een

onderzoek door Cito1 naar het vereis-

te taalniveau aan het begin van de ni-

veau 3 opleidingen blijkt dat stakehol-

ders vinden dat B1 het goede startni-

veau voor mbo 3 opleidingen is, er-

van uitgaande dat de taalvaardigheid

zich door de deelname aan de oplei-

ding blijft ontwikkelen. Hoe ver-

houdt het taalniveau B1 zoals be-

schreven in het ERK en het Raam-

werk NT2 zich tot niveau 2F, zoals

beschreven in het Referentiekader

Er lijkt in het land onduidelijkheid te zijn over het taalniveau van

diplomabezitters Staatsexamens NT2 Programma I. Deze

onduidelijkheid wordt veroorzaakt doordat in het mbo Nederlands op

grote schaal op niveau 2F van het referentiekader Nederlands

getoetst wordt terwijl het Staatsexamen NT2 een

startkwalificatie biedt voor anderstaligen, geënt op de B1 en B2

niveaus van het Europees Referentiekader Talen (ERK). Vragen die dit oproept zijn: Is toelating tot

het mbo met het Diploma Staatsexamen NT2 - wat betreft

het taalniveau Nederlands - officieel geregeld voor Nt2-deelnemers?

Levert het volgen van de mbo opleiding voor bezitters van het

diploma wat taal betreft problemen op? Is extra voorbereiding op de in

het mbo verplichte 2F toetsing wenselijk? De hamvraag is in welke

mate de 2F intaketoetsen en examens in het mbo een extra

uitdaging vormen voor diplomabezitters Nt2. Tiba Bolle

beschrijft de huidige situatie in het mbo en gaat in op overeenkomsten

tussen niveau B1 en 2F en de gevolgen voor de bezitters van het

Nt2-diploma I.

Tib

a B

olle

De waarde van het Staatsexamen NT2

Programma I voor het mbo

Voldoende bewijs?

39

Les 1

93

mrt

'15

Taal? Het College voor Toetsing en

Examens (CvTE) heeft de verschillen

en overeenkomsten op een rijtje laten

zetten. In een vorig jaar verschenen

brochure van het CvTE2 staan de uit-

komsten van dit onderzoek naar de

relatie Staatsexamens NT2 en het Re-

ferentiekader Taal beschreven. Uit-

komst van deze vergelijking is dat het

referentiekader zwaar leunt op het

ERK en dat B1 vergelijkbaar is met

niveau 2F. In bijlagen van de brochu-

re zijn de niveaus B1 en B2 in een ta-

bel opgenomen met de niveaus 2F en

3F. Daarbij valt op dat de formulerin-

gen van de vaardigheden geregeld

sterk overeenkomen en soms geheel

gelijk zijn. Uit de vergelijking wor-

den de volgende conclusies getrok-

ken:

Zowel het REFERENTIEKADER TAAL als het

ERK beschrijft niveaus voor Luisteren,

Gesprekken voeren en Spreken. Beide

referentiekaders beschrijven niveaus voor

lezen. Het Referentiekader Taal beschrijft

daarbij expliciet ook het lezen van fictie-

teksten. Het ERK beschrijft deze vaar-

digheid niet. Het Referentiekader Taal

beschrijft afzonderlijk aspecten van Taal-

verzorging. Het ERK beschrijft deze as-

pecten ook, maar niet als een afzonder-

lijke vaardigheid. In het ERK zijn deze

aspecten verwerkt als ‘kenmerken van de

taakuitvoering’ die van toepassing zijn bij

zowel spreek- en gespreksvaardigheid als

bij schrijfvaardigheid. Samenvattend:

• Het ERK-niveau B1, het niveau van het

STAATSEXAMEN PROGRAMMA I, is sterk

vergelijkbaar met het niveau 2F;

• Het ERK-niveau B2, het niveau van

STAATSEXAMEN PROGRAMMA II, is sterk

vergelijkbaar met het niveau 3F.

KanttekeningenEr worden in de bovengenoemde

brochure van het CvTE vervolgens

ook kanttekeningen geplaatst bij de

vergelijkbaarheid van de niveaus. Ik

citeer:

Hoewel we hebben vastgesteld dat B1

sterk lijkt op niveau 2F, betekent dit niet

direct dat elke persoon met het diploma

van het STAATSEXAMEN PROGRAMMA I, op

zak, ook zal slagen voor een 2F-toets. De

Staatsexamenkandidaat is een redelijk

prille gebruiker van het Nederlands. Hij

heeft de taal niet als moedertaal geleerd

en ook niet in zijn kindertijd verworven.

Hij zal wellicht een buitenlands accent

hebben en nog geruime tijd houden. Hij

maakt misschien nog fouten met de

woordvolgorde in de zinnen. Maar hij kan

informatie begrijpen en overbrengen op

een manier die vergelijkbaar is met de

omschrijvingen van het niveau 2F. Zal

deze kandidaat dan ook slagen voor een

toelatingstoets 2F? Dat hangt waarschijn-

lijk mede af van het soort toets dat

wordt ingezet.

De toetspraktijk in het mbo (2F toetsing) De niveaus B2 en 2F representeren

dus een overeenkomstig taalniveau.

Daarentegen verschilt de manier

waarop 2F geoperationaliseerd wordt

in de mbo-toetsen van de wijze waar-

op het Staatsexamen NT2 niveau B1

vaststelt. Een paar voorbeelden maken

dat duidelijk:

1. De mbo-examens Nederlands Luis-

teren bevatten kijk- en luistervra-

gen bij videofragmenten, in het

Staatsexamen worden uitsluitend

geluidsfragmenten gebruikt. Ook

worden de mbo luisterexamens ge-

combineerd met leestoetsen, in een

vrij lange zitting van 1,5 uur.

2. Mondelinge taalvaardigheid wordt

door elke mbo-opleiding met be-

hulp van eigen gekozen instellings-

examens getoetst. Veelal bestaan de

spreektoetsen uit het houden van

een korte presentatie, ondersteund

met powerpoint. Er is een klein of

groot publiek aanwezig dat vragen

kan stellen waarvan de beantwoor-

ding meetelt in het eindoordeel.

Gesprekken voeren wordt meestal

apart getoetst in een rollenspel. Dit

is zeer arbeidsintensief en doet een

groot beroep op de beoordelingsca-

paciteiten van de docenten. Voor

een Staatsexamen hoeft een kandi-

daat geen live gesprekken te voeren

maar moet hij een korte of langere

Is een Diploma Staatsexamen NT2 Programma I voldoende bewijs van taalvaardigheid om een mbo-opleiding op niveau 2 of 3 te volgen?

Les 1

93

40

mrt

'15

reactie geven op basis van een om-

schrijving van een situatie of input

van een spreker op de computer.

3. Aan taalverzorging wordt tegen-

woordig veel aandacht besteed in

het mbo. Taalverzorging neemt als

beoordelingsaspect in de meeste 2F

toetsen een prominente plaats in.

Waar een onvoldoende op ‘woor-

denschat’ of ‘afstemming op publiek

of doel’ nog gecompenseerd kan

worden, is de toetsbeoordeling in

verschillende toetsen minder tole-

rant ten aanzien van spel- en gram-

maticafouten. Bovendien zijn be-

oordelingsaspecten als samenhang,

coherentie en lay-out minder een-

duidig te beoordelen dan inter-

punctiefouten of grammaticaal in-

correcte zinnen, wat de toetsen in

veler ogen objectiever en betrouw-

baarder maakt. In sommige oplei-

dingen wordt taalverzorging zelfs

apart getoetst in plaats van integraal

als één onderdeel van schrijven. Dit

zet tweede taalleerders op achter-

stand.

Zoals eerder gezegd beschrijft het REFE-

RENTIEKADER TAAL taalverzorging als ware

het een afzonderlijke vaardigheid. Wan-

neer deze ‘vaardigheid’ erg prominent

aanwezig is in de toetsing, zal dat voor

tweede taalleerders een groot struikel-

blok kunnen vormen. Zij kunnen commu-

niceren in de nieuwe taal, maar zetten

daarbij nog niet altijd alle puntjes op de i.3

Benutten potentieel De student van wie het Nederlands

niet de moedertaal is en die in het be-

zit is van een Diploma Staatsexamen

NT2, heeft aangetoond dat hij/zij wat

betreft taalvaardigheid voldoende ge-

equipeerd is om aan een mbo oplei-

ding 2 of 3 te beginnen. Het B1 ni-

veau van het Staatsexamen NT2 Pro-

gramma I is immers op hoofdlijnen

gelijkwaardig aan niveau 2F van het

Referentiekader Taal, het vereiste uit-

stroomniveau van de mbo opleidin-

gen niveau 2 en 3. Wat betreft taalni-

veau is met het Diploma NT2 de toe-

lating vastgelegd in de WEB. Het

volgen van de mbo opleiding op ni-

veau 2 en 3 hoeft wat taal betreft dan

geen probleem op te leveren, mits de

opleiding voldoende taalontwikke-

lingsmogelijkheden biedt, door taal-

gericht vakonderwijs, in de lessen

Nederlands en middels extra onder-

steuning.4 Gerichte voorbereiding op

een andere toetsmethodiek en op de

toetsing van taalverzorging en ge-

sprekken voeren is in veel gevallen

wenselijk, maar dat geldt ook voor

veel vmbo-ers, en in iets mindere ma-

te voor havisten.

Toetsconstructeurs, assessoren en

beoordelaars van de productieve taal-

vaardigheden, zouden geen onevenre-

dig zwaar gewicht toe moeten kennen

aan aspecten als taalverzorging, zins-

volgorde en uitspraak. Zodat anders-

talige studenten niet bij voorhand al

gediskwalificeerd worden voor een

2F toets. Ik pleit dan ook voor het

ruimhartig toelaten van bezitters van

een diploma Nt2 tot de mbo 2 en 3

opleidingen. Bezitters van een Diplo-

ma Nt2 zullen gedurende hun mbo

opleiding taalvaardiger worden wan-

neer zij goed begeleid en blijvend ge-

stimuleerd worden hun taalvaardig-

heid te verbeteren. De anderstalige

diplomabezitters hebben met het be-

halen van het Staatsexamen NT2 la-

ten zien hard te kunnen werken en

veel te kunnen bereiken. De uitda-

ging voor het mbo ligt in het benut-

ten van dit potentieel.

Tiba BolleDe auteur is lid van de Commissie Staats-examens NT2 en programmaleider van de Mbo Taalacademie.Correspondentie: Tiba.Bolle@itta.uva.nl

1. Kuijper, H., A. Bergsma & T.

Bechger (2005). STAATSEXAMENS

NT2, HET GEWENSTE NIVEAU.

Deel III: Behoeftepeiling Program-

ma I. Arnhem: Cito.

2. Brochure STAATSEXAMENS NT2 EN

DE REFERENTIENIVEAUS TAAL, juli

2014, Kaatje Dalderop, Commissie

staatsexamens NT2.

3. Brochure STAATSEXAMENS NT2 EN

DE REFERENTIENIVEAUS TAAL, juli

2014, Kaatje Dalderop, Commissie

staatsexamens NT2).

4. Zie DRIESLAG TAAL. Ede: Proces-

management MBO2010, Bolle, T.

(2009).

Daarentegen verschilt de manier waarop 2F geoperationaliseerd wordt in de mbo-toetsen van de wijze waarop

het Staatsexamen NT2 niveau B1 vaststelt