Vol gas op weg naar een duurzame energietoekomst Innovaties op gasgebied

Hans Overdiep en Henk Ensing

GasTerra B.V.

VSK 2014

Onderwerpen - Verleden, heden en toekomst (aard)gas - Wikipedia, Gas en Energie - GasTerra en Energietransitie - Gas in de gebouwde omgeving - GasTerra’s kantoorpand - Conclusies en oproep

Verleden, heden en toekomst van aardgas in Nederland

Verleden (1) - Stadsgas (kolenvergassing), grotere steden - Vondst Slochterenveld (1959) - Stikstofrijk gas: laag calorisch, G-gas - Aanleg fijnmazig gasnet door heel Nederland

Verleden (2) - Nederland ging over van kolen en olie op gas

- Ombouw miljoenen toestellen - Verwarming, warm water en koken op gas - Leefklimaat veel schoner

Verleden (3) - Vondst nieuwe (kleine) gasvelden - Stikstofarm gas, hoog calorisch, H-gas - Kleinevelden-beleid, voorrang H-gas - Nieuw H-gas netwerk, voornamelijk industrie - Groei economie door aardgasbaten

Huidige situatie (1) - Gas in alle marktsegmenten - Aandeel gas: helft totale energievoorziening - Slochterenveld vooralsnog grootste leverancier - HR-combiketel al jaren de standaard - Forse inkomsten staatskas

Huidige situatie (2) - Importen uit Noorwegen & Rusland (leidingen) - Import LNG uit o.a. Algerije (schepen) - Energietransitie is in gang gezet - Groen Gas in landelijk gasnetwerk - Waterstof-injectie op Ameland (1e proef Power2Gas)

Toekomst (1) - Wereldvoorraden aardgas enorm - Bewezen reserves voor meer dan 100 jaar - Opbrengst kleine velden loopt af - Slochterenveld draagt na 2020 minder bij - Schaliegas in Nederland?

Toekomst (2) - Aandeel duurzame energie groeit gestaag - Opslag energie in Nederland lastig - Opslag van (en in) gas wel mogelijk - Aardgas en duurzame energie trekken samen op - EPC 0.0 kan heel goed met aardgas (binnenkort meer)

Toekomst (3) - Transitie naar ‘Nieuw Gas’, LNG, Groen Gas, H2 - Industrie (H-gas) zit al in dit proces - Huishoudens (G-gas) over 10 jaar of nog later - Geschiedenis lijkt zich te herhalen: ombouw

Wikipedia, Gas en Energie

Aardgas - Geconcentreerde zonne-energie - Miljoenen jaren geleden ontstaan - Voornamelijk Methaan (CH4) - Minst vervuilende fossiele brandstof - Per eenheid energie helft CO2 t.o.v. kolen - 1 m3 aardgas komt overeen met ca. 10 kWh

Energie - Gem. huishouden: - elektriciteit 3500 kWh/jr - gas 1500 m3/jr, 15000 kWh/jr - benzine 2000 ltr/jr, 20000 kWh/jr - totaal: 38500 kWh/jr - Zonnepanelen op dak ca. 3000 kWh/jr - Meer dan 12 daken nodig!

Energie - Totale consumptie meerekenen - Voedsel, goederen, transporteren, reizen - Gem. huishouden: - totaal 125000 kWh/jr - Zonnepanelen op dak ca. 3000 kWh/jr - Ruim 40 daken nodig!

Met 85 miljard m3 aardgas kun je …

… in gascentrales evenveel elektriciteit opwekken als met 30.000 grote windmolens (5 MW per stuk) op zee (momenteel heeft Nederland omgerekend ca. 250 van dergelijke molens)

Die 85 miljard m3 aardgas is …

… gelijk aan de hoeveelheid energie die de zon in 18 sec op de aardbol dan wel in ruim een week in Nederland deponeert …

… maar dan moet je die zonne-energie nog wel omzetten in bruikbare energie en die energie vervolgens kunnen opslaan

Energietransitie is grote maar boeiende klus!

GasTerra en Energietransitie

GasTerra en Energietransitie - Optimalisatie van de systeemfunctie gas - Verhogen van kennis van Energie - Aardgas zo verstandig mogelijk inzetten

Optimalisatie systeemfunctie gas - Opslag en bijmengen van duurzame gassen - Flexibiliteit van gas (decentraal) - Conversie van gas (innovatieve gastoepassingen)

Verhogen van kennis van Energie - Lesmateriaal voor onderwijs - TV-programma’s, met name voor jongeren - GasTerra Transitie Jaarprijs (HBO) - Energy Academy (EnTranCe) - Energietransitiemodel.nl

Visie verschillende marktsegmenten

Marktsegmenten - Industrie - Elektriciteitsproductie - Verkeer en vervoer - Agrarische sector - Gebouwde omgeving

Industrie - Eindbeeld: feed stock recycling en biomassa, elektriciteit - 2050: ca. 80% einddoel bereikt - 2030: ca. 20% einddoel bereikt

Elektriciteitsproductie - Eindbeeld: wind op zee en land, nieuw gas, smart grids - 2050: ca. 90% einddoel bereikt - 2030: ca. 50% einddoel bereikt

Verkeer en vervoer - Eindbeeld: elektrisch, grotere afstanden nieuw gas - 2050: ca. 90% einddoel bereikt - 2030: ca. 50% einddoel bereikt

Agrarische sector - Einddoel: zware isolatie, aardwarmte, PV - 2050: ca. 95% einddoel bereikt - 2030: ca. 40% einddoel bereikt

Gebouwde omgeving - Eindbeeld: zware isolatie, WP, PV, FC op nieuw gas - 2050: ca. 95% einddoel bereikt - 2030: ca. 30% einddoel bereikt, nieuwbouw 95%

Gas in de gebouwde omgeving

Gebouwde omgeving (1) - HR-ketel Nederlandse ontwikkeling - Van HR100 via HR104 naar HR107 - Ook HR voor tapwater - Compact, licht en goedkoop - De standaard, uitontwikkeld?

Gebouwde omgeving (2) - HR-ketel als basis - Toevoegen van zonneboiler - Voor warm tapwater - Grotere opslag, ook voor verwarming? (EnTranCe)

Gebouwde omgeving (3) - HR-ketel als basis - Toevoegen kleine elektrische warmtepomp - Als combinatie hybride WP of hybride ketel - Regeling cruciaal, optimaliseren? (EnTranCe)

Gebouwde omgeving (4) - HR-ketel als basis - Toevoegen Stirling-, Otto-motor of brandstofcel - Als combinatie HRe-ketel - Decentrale elektriciteitsopwekking - Compacter, lichter, goedkoper? (EnTranCe)

Decentraal of centraal? - Niet slepen met warmte - Niet slepen met elektriciteit Decentraal: - Warmte wordt benut

- Snel regelbaar - Onderdeel van Smart Grids - Mogelijk als Virtual Power Plant (VPP)

Stirling versus brandstofcel - Stirling-motor bij grotere warmtevraag - Stirling-motor (MEC): 1 kWe en 6 kWth - Brandstofcel geeft nauwelijks warmte - Brandstofcel (CFCL): 1,5 kWe en 0,5 kWth - 18 x minder warmte bij brandstofcel

Twee bijzondere projecten - Gelderland: 10.000 HRe-ketels op groen gas - Ameland: 10 hectare PV met 45 brandstofcellen

Gelderland - Subsidie voor HRe-ketels op groen gas - 4 jaar voor 10.000 HRe-ketels - GasTerra zorgt voor ‘vergroening’ aardgas - 10 jaar lang 200 m3 per toestel - 2000 kWh per jaar groene stroom - ‘Zonnepanelen in het donker’ - ‘Windmolens zonder wind’

Voorbeelden van herkenbaarheid deelname aan project HRe en Groen Gas

Ameland - Oppervlakte van 10 hectare wordt voorzien van PV - Langs vliegveld Ballum, afgeschermd met duinen - 45 brandstofcellen in de gebouwde omgeving - Decentraal balanceren met aardgas als VPP

GasTerra’s nieuwe huisvesting

Van Energielabel G naar A+

Van Energielabel G naar A+ - Extra isolatie - 3 laags glas - 150 m2 PV - WarmteKoudeOpslag (WKO) - 2 kleine gaswarmtepompen - 2 HR-ketels (back up) - Brandstofcel - Warmterugwinning - LED-verlichting - Detectie voor verwarming, koeling, ventilatie en verlichting - Naast het openbaar vervoer - 80% minder gas - 60% minder elektriciteit

Conclusies

Conclusies (1) - Energietransitie is een lang proces - Betrouwbaar, betaalbaar, schoon - Geen winnaars, alle opties open houden - HR-ketel nog lang de basis voor ….

Conclusies (2) - … inpassing van duurzame energie - Aardgas komende decennia van groot belang - Nederland kent een perfect aardgasnetwerk - Transitie van aardgas naar nieuw gas

Conclusies (3) - Vraagbeperking en energie-opslag - Nieuwe marktmodellen voor energie - Veel nieuwe banen, veel kennis van energie - EnTranCe (Energie Transitie Centrum)

EnTranCe - Proeftuin voor Energietransitie - Onderdeel van Energy Academy Europe - Bedrijfsleven en onderwijs - Oproep: kom kijken en doe mee!

‘Vol gas’ naar een duurzame energietoekomst

Dank voor uw aandacht