>> EnErgyvillE wordt modEl voor duurzaam bouwEn>> limburg wil klimaatnEutraal wordEn>> SlimmE nEttEn vragEn SlimmE toEStEllEn>> havEnStEdEn zEttEn koErS naar duurzamE EnErgiE>> hittE-EilandEFFECt in kaart gEbraCht>> luChtkwalitEit in modErnE kantoorgEbouwEn ondEr dE loEp >> in dE kijkEr >> kmo vindt vito!

>> duurzaamheid in stedelijke omgeving

Stedenvergeneentotaalaanpak

nr.8-September2011

vision

©LucSchuiten

2

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

bestelezer,

Stedenhebbeneenforseinvloedophetleefmilieu,onzegezondheid,hetenergieverbruik,deafvalproductie…bovendienzullenwereldwijdsteedsmeermenseninstedengaanwonen.Daaromgroeithetbesefdatduurzamestedenonontbeerlijk zijn voor eenduurzame toekomst.Dit jaar hebbenwebij VItOde taskforceDuurzameStedelijkheidopgericht:onsantwoordopdevraagnaartotaaloplossingenvoorsteden.eensysteemaanpakdievertrektvanenergiealscruciaalthema,maarookoogheeftvooralleandereaspectendiededuurzaamheidvaneenverstedelijktgebiedbepalen:afval-enmaterialenbeheer,duurzaamomgaanmetwater,mobiliteit,bereik-baarheid,leefbaarheid,groenindestad,enzovoort.talvanopgebouwdeVItO-kennisvormtdemeerwaardeindezoektochtnaarmethodiekenvoorduurzamestedelijkheid.Doorzesamentevoegenenkruisverbindingentestimulerenbiedenweeenglobalekijkaandievanbetekenisisinhetopzetten–samenmetpartners–vanzoge-naamdeurbantransitionlabs.

HetenergieonderzoekvanVItOwordtindetoekomstgecentraliseerdinenergyVille,eentechnologiesitediewesamenmetK.U.LeuvenenimecenmeteuropesesteunuitbouweninWaterschei.nietalleenzalerinditcentrumhoogstaandenergieonderzoekplaatsvinden,ookdesitezelfwordteenvoorbeeldophetgebiedvanenergiezui-nigenduurzaambouwen.Smartgridszijneendragendonderdeelvanduurzamesteden.IndevorigeeditiesvanVItOVISIOnnamenwehetVItO-onderzoekophetgebiedvandezeintelligenteenergienettenonderdeloep.Indezeeditiezoomenweinopdeontwikkelingvanslimmehuishoudtoestellen.

Datsmartcitiesookmetstipgenoteerdstaanopdeeuropesebeleidsagenda,blijktuitdeVItO-deelnameaantalvaneuropeseprojecteninditdomein.e-harboursfocustopinnovatieveenergiemodellenen-systemenvoorhavensteden.VItOonderzoektsamenmethetHavenbedrijfAntwerpenofeenVirtualpowerplantkanopge-zetwordentussenverschillendebedrijven.Ookluchtkwaliteit–zowelbuiten-alsbinnenshuis–iseenactueelstadsthema.InOFFICAIrwordtineenconsortiummetdertieneuropesepartnersdeluchtkwaliteitinmodernekantoorgebouwenonderdeloepgenomen.

eenreëelprobleemindeeuropesestedenvanvandaagenmorgenishethitte-eilandeffect.Onzeonderzoekershebbeneenstate-of-the-artcomputermodelontwikkeldomditeffectineenaantaleuropesestedenteevalue-ren.Ditveelbelovendemodelkanuitgroeientoteenhandighulpmiddelomhetprobleemtemonitorenendeeffectenvanklimaatmaatregelenindestadnategaan.

Duurzame stedenvragenook inspanningenophet lokaleniveau.Deprovincie Limburg zet inVlaanderendetoonmethaarambitieomklimaatneutraalteworden.metdeburgers,degemeentenendebedrijvenwordteenparticipatieftrajectopgezetomdeklimaatneutraliteitstapsgewijsterealiseren.Destudie‘Scenario’svooreenklimaatneutraalLimburg’,uitgevoerddooreenconsortiumonderleidingvanVItO,ligtaandebasisvanhetLimburgsKlimaatbeleid.

Ikwensuveelleesplezier,

DirkFransaerGedelegeerdbestuurder

3

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

Duurzamestedenstijgenflinkinderanking van strategischbelangrijkethema’s, zowel in Vlaamse als in-ternationale beleidsprogramma’s.Daarzijngoederedenenvoor:huninvloed op demografische veran-deringen, mobiliteit, afvalproduc-tie,gezondheid,energieverbruik…wordt steeds groter. en: de maat-schappelijke en economische uit-dagingenworden indestedenhethardst gevoeld, zowel bij econo-mische groei als bij economischekrimp.bovendienkaninduurzaamgeorganiseerde steden de ecologi-sche voetafdruk per individu velemalen meer gereduceerd wordendan in landelijk gebied. Door eencompactestructuurenhogebevol-kingsdichtheid hebben duurzaam-heidsmaatregelen in een stad im-mers een groter effect. Duurzamestedenwordendanook gezien als

een belangrijke sleutel om onzehelemaatschappijmeerduurzaamtemaken.

Europa zet de toonOok in het europese beleid evolu-eertduurzamestedelijkheidtoteenprioriteit.Detoekomstvaneuropaligt in de steden. tegelijk staateuropa voor de taak om haar be-staandestedenengebouwenklaarte stomen voor een duurzame en‘slimme’ toekomst. Het hoeft danooknietteverwonderendat‘Smartcities’ één van de thema’s is vanhet europese Set-plan (Strategicenergy technology plan). met heteuropean Industrial Initiative onSmart Cities (dat binnen het Set-planpast)wileuropaeeninhaalbe-weging maken in de ontwikkelingvanintelligenteduurzameenergie-systemen toegespitst op steden.

tegelijk isookdeeuropeanenergyresearchAlliance(eerA)opgericht,een samenwerking van vooraan-staande europese onderzoeksin-stellingen om de ontwikkeling vannieuwetechnologieënaantejagendoor middel van gezamenlijke on-derzoeksprogramma’s. een anderinitiatiefisUrbaneurope:eenpro-jectwaarinlidstatensamenzoekennaar systeemmethodesom stedenom te vormen naar innovatiecen-traenertegelijkdesocialecohesieen integratie te bevorderen. Ookde KIC ‘Innoenergy’ (KnowledgeandInnovationCommunity),waar-van energyVille deel uitmaakt, iseen bewijs van de versnelling dieeuropa wil inzetten inzake duur-zame energie. Samenwerking tus-sen industrie, onderzoeksinstellin-gen en bedrijfsleven,met als doelinnovaties, nieuwe toepassingen

FoCuS: duurzaamhEid in StEdElijkE omgEving

“het is alles of niets: steden vergen een totaalaanpak”

Steden bedekken maar 1 % van het aardoppervlak, maar geven wel onderdak aan de helft van de we-

reldbevolking. veel mensen die samen op een relatief beperkte oppervlakte werken, wonen en leven: dat resulteert doorgaans in een ecologische voetafdruk van formaat én brengt de leefbaarheid, de vitaliteit en de bereikbaarheid van onze steden in het gedrang. de uitdagingen zijn enorm, menen guy vekemans en yves de weerdt van vito: “in een stad komen wer-kelijk alle behoeften samen in een complex stedelijk systeem. Enkel integrale oplossingen zijn in zulke con-text echt duurzaam, zoveel is duidelijk. met een nieu-we taskorce duurzame Stedelijkheid leggen we ons toe op de systeemaanpak die steden nodig hebben.”

4

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

en vernieuwende businessmodel-lenenopleidingenteontwikkelen,vormt de basis van de europeseKIC’s, die ook rond ICt en klimaatworden opgezet. Het Vlaams-nederlandseco-locatiecentrumvande KIC ‘”Innoenergy’”, waarinenergyVille, eandis, tnO en tUeindhovensamenwerken,zalfocus-senopsmartcities.

Energie als hefboomDoorzichtespecialisereninenergie-technologieën, energie- enmilieu-transitie en smart grids investeertVItO al geruime tijd in knowhowdie relevant is voorduurzame ste-delijke ontwikkeling, of althans deenergiepootdaarvan.ronddieex-pertisewilzenueengeïntegreerdeaanpakvoorglobaleduurzameste-delijkheiduitbouwen.

yves de weerdt: “een duurzaamstedelijk systeem komt niet totstandviageïsoleerdedeeloplossin-gen.elkestadisimmerseensmelt-kroes van functies. energie is eencruciaal thema in stedelijke duur-zaamheidstransities,maarniethetenige. europa maakt momenteelvanenergieeenessentieelenover-koepelend stedelijk thema, maar

wijverbredenditonmiddellijknaarandere thema’s, die even goeddeduurzaamheid van een stad bepa-len.Denkmaaraanafval,materia-len,hetsluitenvankringlopen,wa-ter,groenindestad,luchtkwaliteit,gezondheid, mobiliteit, sociologi-sche vraagstukken, leefbaarheid,duurzameservices...Ditallesmoethelpen om de ecologische voet-afdruk van de steden drastisch teverkleinen.OnzenieuwetaskforceDUS! (Drivers of Sustainability)past helemaal binnen die globaletransitieaanpak. Ze is gegroeid uitde taskforceDuurzaamWonen enbouwen,waarmeeweonsdeafge-lopenjarenvooraltoelegdenopin-dividuelegebouwenenmaterialen.Veleduurzaamheidsaspectenofin-novatiemogelijkheden overstijgenechterhetniveauvaneengebouwensituerenzichophetniveauvaneen wijk of stad. Denk maar aanwarmtenetten,geothermie,groenesteden,ecosysteemdiensten,mobi-liteitsoplossingen…”

“WehebbenbijVItOeenindrukwek-kendbredewaaieraanexpertisesinhuis:mobiliteitentransport,ener-gie-efficiëntegebouwen,intelligenteenergienetwerken, ruimtelijke mo-

dellering, binnenluchtkwaliteit,ma-teriaaltechnologie,duurzaamheids-beoordelingen,transitiemanagement...Dieexpertiseswordendestester-ker wanneer we ze samenvoegen.Dat is een belangrijke rol voor detaskforce,diedaarnaastookmoethelpenomdirecterintespelenopopportuniteiten, ook in europeesverband. belangrijk, want inter-nationaal gezien mag Vlaanderende boot niet missen die koers zetrichting duurzame steden én dehele sociaal-economische ontwik-keling die daar rond hangt”, aldusDeWeerdt.

de stad als laboratoriumguy vekemans: “Deeuropeseam-bitie rondCO2-reductie is eenniette onderschatten uitdaging. Deeuropese steden tellen demeestebewoners én vertegenwoordigendegrootstevoetafdruk.Duskunnenwenietandersdanintegraleoplos-singenuitwerken.

Onze steden moeten echte ‘cen-ters of excellence’ worden in detransitie naar een CO2-neutraalenergiesysteem. Door echte in-novatiecentra te worden, kun-nendestedenookopeconomisch

5

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

vlak aantrekkingspolenworden enblijven. We spreken ook wel van‘urban transition labs’: stedelijkepilootprojecten waaruit we leren,maar die tegelijk ook voor econo-mische prikkels, voor jobs zorgen,projecten die omwille van hun at-tractiviteiteenuithangbordwordenvoorderegio.”DeWeerdt: “niet alleen technolo-gische oplossingen zijn essentieel,ook hetwerken aan kwaliteiten isbelangrijk.Denkmaaraanhetcom-fortvanwoningen,betaalbaarheid,bereikbaarheid, esthetische kwali-teit...

Datzaleeninnovatievedialoogvra-gen, ondermeer tussen technolo-gieendepraktijkvandedesign-enarchitectuurwereld. met de urbantransition labs richten we ons ophetprocesomstedelijkesystemenduurzaam temaken.Daarbijmoetookdesamenwerkingmetdeeind-gebruikers alle aandacht krijgen.Het succes van zulke innovatievetransitieprojecten isuiteindelijkaf-hankelijkvandeacceptatiedoordeeindgebruikerenvergtdusookeen

brede participatieve aanpak metallestakeholders.IneendenkgroepwaartoeookDrift (DutchresearchInstitute for transitions) en hetWuppertalInstituutbehoren,werktVItOmeeaaneenmethodiekvoordezestedelijkeexperimenten.”

tweewatersHet ambitieuze project twee-watersaandeVaartkominLeuveniseenmooivoorbeeldvandieho-listische kijk op stadsontwikkeling.projectontwikkelaar ertzberg koosbewustvoorduurzaamheidalsrodedraad bij de ontwikkeling van het11 hectaren groot projectgebiedtoteenstadsdeelvande21eeeuw.

Daarvoornamhetmultidisciplinairteam van ertzberg ervaren indus-triëlepartnersonderdearm,zoalsVItO,eneco,energyICtenCanalco.“Zo zal de stadswijk zelf in groeneelektriciteitengroeneverwarmingvoorzien en zelfs energie leverenaan de omliggende buurt”, zegtVekemans. “Hierdoor bespaarttweewaters jaarlijks meer dan9 000 ton CO₂ en wordt het een

belangrijk pilootproject voor CO₂-negatieve wijken in belgië. maardefocusligtnietalleenopenergie.mettweewaterskiestertzbergdusvoor een holistische aanpak. Allefacetten die vervlochten zitten inonzemaatschappijen impactheb-ben op de ecologische voetafdrukkomenaanbodindezestadswijk:energie, water, afval, materia-lengebruik, mobiliteit, ruimtege-bruik,consumptie.metde‘Urbanconvenience’ visie in de stads-wijk, wil ertzberg bewijzen datecologie en leefcomfort hand inhand kunnen gaan.Het gaat niet–zoalsvelemensenvrezen–overminder architectuur, minder es-thetiek, minder comfort ... maarweloverinnovatieenintelligenteoplossingen.

We doen een oproep aan steden,projectontwikkelaars,materiaalpro-ducenten, energiebedrijven, noemmaar op, om met open en breedviziernaaronzestedentekijken.”

meer info: guy.vekemans@vito.be

6

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

EnErgiEkEnniSCEntrum in watErSChEi in ConCEptFaSE

Energyville wordt model voor duurzaam bouwen

intelligente elektriciteitsnetwerken en slim wonen zijn belangrijke kenmerken van het groen stedenge-

west dat vlaanderen tegen 2020 wil zijn. ze vormen meteen ook de onderzoeksfocus van Energyville, het gloednieuwe onderzoekscentrum dat vito en k.u.leuven samen met een groep andere partners straks zullen bouwen in waterschei (genk). Energy-ville moet niet alleen het hart van het vlaamse ener-gieonderzoek worden, de ontwerpers van de site zul-len ook een staaltje van energie-efficiëntie ten beste geven.

CentralisatievanhetVlaamseener-gieonderzoek:dat ishetopzetvanenergyVille. energyVillewordt eenonderdeel van de KIC (Knowledgeand InnovationCommunity) ‘duur-zame energie’. De europese KIC’szijn de vertaling van de europesestrategieomdesamenwerkingtus-sen onderzoeksinstellingen aan temoedigen om zo de energie- enklimaatproblematiek daadkrachtigaantepakken.

Initiatiefnemers VItO en K.U.Leuven streven met de oprich-ting van energyVille naar het be-ter toepasbaar maken van inno-vatieve energietechnologieën en

wetenschappelijke expertise. Deopgedane kennis over intelligenteenergienetten of smart grids wil-len ze gebruiken om tegen 2020van Vlaanderen een groen steden-gewest temakenen tehelpenomeuropa CO₂-vrij te maken tegen2050.

uitblinken in energieIn het onderzoekscentrum zullenzo’n 200 onderzoekers dagelijkswerken aan de ontwikkeling vanduurzame technologieën. Het isdanooknietmeerdan logischdatookhetgebouwzelfeenvoorbeeldisophetgebiedvanduurzaamheid.dirk vanhoudt van VItO leidt de

werkgroepdiewaaktoverdeduur-zaamheidvanhetproject-vandaagal indeontwerpfaseenstraksookwanneer de bouw van start gaat:“Zowel VItO als K.U.Leuven be-schikt over heel wat expertise induurzaambouwen.Diekenniswil-lenwemeegevenaandearchitec-ten van de energyVille-gebouwen,dieoverigenswerdengeselecteerdonder meer op basis van ondermeer hun expertise in duurzaambouwen.Onzeadviezenenrichtlij-nenmoetenhetdesignteamhelpenomeenduurzaamgebouw teont-werpendat op een aantal vlakkenstate-of-the-art is. Als eerste staphebben we een reeks duurzameideeën en concepten opgesomd,waarvan we vinden dat ze tenminste het bestuderenwaard zijn.Verschillendeexperts,zowelbinnenVItO als K.U.Leuven, hebben hunwensenoppapiergezet,elkvanuithun specialisatiedomein. met dievoorstellenindehandzittenwenumetdeontwerpersronddetafel.Zijgaannudehaalbaarheidgrondigerbekijken. Het geheelmoet immersnietalleenfunctioneelenduurzaamzijn,maarookbetaalbaar.”

“Het is een veelomvattend adviesgewordendatzekernietalleenoverenergiegaat”,zegtdirk Saelens vanK.U.Leuven. “Zowillenwe strevennaar maximaal hergebruik van re-genwaterende lozingvansanitair

Gouverneur Herman Reynders en burgemeester Wim Dries knipten in aan-wezigheid van Vlaams viceminister-president Ingrid Lieten het lint door.

7

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

afvalwater beperken. We trachtenookzoveelmogelijkmetduurzamematerialentewerken.enerwordtookveelaandachtgeschonkenaandekwaliteitvandebinnenlucht,hetakoestischeenhetvisuelecomfort.natuurlijk treedt vooral energieop de voorgrond. Het is dan ookvooral in dit domein dat we metenergyVilleechtwillenuitblinken.”

actief gebouwVItO en K.U.Leuven willen inenergyVille bijvoorbeeld eenpak verder gaan dan wat de

Energyville zet eerste stap in genk

Voorlopig voorontwerp

energieprestatieregelgeving (epb)oplegt. “We mikken op een nul-energiegebouw”,zegtSaelens.“Datiseengebouwdatevenveelenergieopwektalshetnodigheeftomcom-fortabeltezijn.bijvoorbeeldophetvlakvanisolatiewordtdelathooggelegd.Hetgebouwwordtoptimaalgeïsoleerdomdewarmtebehoeftein de winter te beperken en hetkrijgt een performante zonnewe-ring omextra koeling in de zomertebeperken.Deenergiedievervol-gensnognodigis,wordtopgewektuit hernieuwbare energiebronnen

zoals zon,wind enwater. eén vande pistes die we onderzoeken, isof hetmijnwater dat in de onder-grondaanwezigis,kanaangewendwordenomeenwarmtenetaanteleggen.”

Vanhoudt: “natuurlijk is de ener-gievraag niet altijd even groot alshetenergieaanbod.Daaromwillenwe ook een actief gebouw, dat instaat is het elektriciteitsnet te on-dersteunen wanneer dit nodig is:energieafnemenopmomentendater veel hernieuwbare energie ophetnetaanwezig is,enenergie le-verenwanneerenergieophetelek-triciteitsnet schaars is. De sturingvan zo’n systeem is niet evident:het gebouwmoet in staat zijn omslimom te springenmet een vari-abel aanbod en vraag. Intelligentegebouwenvoorslimmenettenzijnde toekomst.Wijwillen hier nu alopinzetten.”

meer info: www.energyville.be

op 15 juni 2011 opende Energyville haar tijdelij-ke vestiging in genk. dat gebeurt in afwachting

van de realisatie van het Energyville-gebouw op de oude mijnsite waterschei-thor. hiermee kunnen al een dertigtal wetenschappers van k.u.leuven en vito aan de slag om op een gezamenlijke locatie te werken.

tijdens de opening van de tijdelijke vestiging vanenergyvVilletoondendesprekersaanwelkebelang-rijkerolenergieonderzoekinVlaanderenkanspelenindegroteuitdagingenophetvlakvandewereldener-gievoorziening.Denoodzaakaanhernieuwbareener-gievoorzieningenzorgtervoordateenstadindetoe-komsteenknooppuntwordtvanenergieopwekking,-vraagen-infrastructuren,zoals intelligenteenergie-nettenenenergie-efficiëntegebouwen.energyVilleisals leidendeuropeesexpertisecentrumdedrijvendekrachtachterdetransitienaareenduurzameenergie-voorzieningvoorgrotestedelijkeomgevingen.Dankzijstructurele relaties met alle relevante stakeholders,levertenergyVillefundamenteelentoegepastonder-zoektenvoordelevandehelegemeenschapenleidthet initiatief competentemensen op. energyVille iseen samenwerking tussen de onderzoeksinstellin-genK.U.Leuven,VItOenimec,enkrijgtdesteunvan

de stadGenk, deVlaamse regering ende europesestructuurfondsen.bovendien is de locatie uitermate geschikt voor dedoelstellingen van energyVille. De stad Genk, eensgroot geworden dankzij de steenkool, zet nu volopinopduurzaamheid.energyVille isdaarvooreenbe-langrijke katalysator, zoals burgemeester Wim Driesbenadrukte.Hetisbovendiendeambitievandepro-vincie Limburgomtegen2020alseerste regio indewereldeenCO2-neutraal label tebehalen. “meteengemeenschappelijk Limburgs actieplan leveren wijnietalleeneenfundamentelebijdrageindestrijdte-gendeopwarmingvandeaarde,maarscorenwijookalsvoorbeeldregiowaarhetdubbelinteressantisomtekomenwonenof te investeren.eneenduurzameprovincieheeftinlaatsteinstantieookeenimpactoponze eigen gezondheid”, legde gouverneur Hermanreyndersuit.Vlaams viceminister-president Ingrid Lietenwees ophet feit dat energyVille de europese hotspot moetwordenvoorduurzaamenergieonderzoek.“Desectorvangroeneengezondeenergiezalnamelijksteedsbe-langrijkerwordendekomendejarenendatzalenormveel jobs opleveren. binnenkort benijdt heel europaLimburgenGenkvoordeaanwezigheidvanhettop-onderzoekscentrumenergyVille”,aldusLieten.

8

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

multidiSCiplinairE StudiE lEgt grondSlag voor limburgS klimaatbElEid

limburg wil klimaatneutraal worden

Als provincie klimaatneutraal wor-den: die ambitie is geen peulenschil.Dat blijkt uit de tACO2-studie (totaalActieplan CO2), het onderzoek datLimburglietuitvoerenomdepadendieleidennaareenklimaatneutraleprovin-cieteverkennen.Uitdestudieblijktdatde 850 000 Limburgers per hoofd ge-middeld11tonCO2perjaaruitstoten.Inhettotaalmoetzo’n10miljoentonCO2per jaarvermedenworden.peter vercaemst, unitmanager bij VItO:“Onzestudietoontaandateenklimaat-neutraalLimburgtechnischgezienmo-gelijkistegenhetjaar2020.maarzowatalledenkbaremaatregelenmoetendanworden uitgevoerd, ook de erg dure.bovendienmoeterheelveelenergieuitbiomassagehaaldworden.AlsprovinciebeschiktLimburggelukkigoverheelwatbiomassa,maar onvoldoende om allenodigeenergiebinnendeprovincieteproduceren. IndepraktijkzalLimburgkiezenvooreenmixvanhernieuwbareenergiebronnen.Interessantisookdateenreeksmaatregelenkostenneutraalte zijn. Daartegenover staat dat demaatschappelijkekostvoorhetreduce-renvandelaatste3miljoentonCO2erghoogoploopt.”

groene energietoch tonen de scenarioberekeningenaan dat er ook tegen 2020 heel watmogelijk is als het beschikbare instru-mentarium optimaal wordt ingezet.“DeprovinciekaneenderdevanhaarCO2-uitstoot beperken zonder dat hetLimburg ietskost.enalsallesubsidiesmeegerekend worden, kan dit zelfsoplopentot50%.belangrijkisookdatde uitvoering van deze klimaatmaat-regelen een boost zal geven aan deinvesteringen en de werkgelegenheidin de provincie. Door allerhande iso-latiemaatregelen en vervanging vanenergieverslindendetoestellenkanhetelektriciteitsverbruik per gezin gehal-veerdworden. Zelf duurzame energieproduceren moet voor een provincie

limburg neemt het voortouw in de strijd tegen de opwarming van de aarde. tegen 2020 wil de provincie, als eerste in Europa, klimaatneu-

traal zijn. Een consortium onder leiding van vito en arcadis belgium voerde een nulmeting uit en werkte verschillende scenario’s uit om de provincie klimaatneutraal te maken. geïnspireerd door de resultaten van de studie gaat limburg de uitdaging aan en lanceert de eerste concrete acties.

die klimaatneutraliteit nastreeft eenprioriteit zijn. Alle beschikbare dakenvoorzien van fotovoltaïsche cellen bij-voorbeeld,ofhetpotentieelvoorwind-energie maximaal benutten. maar deprovincie doet er ook goed aan haarheiltezoekeninnieuwetechniekendienogverderontwikkeldmoetenwordenom rendabel te zijn. Denk maar aanCO2-opslaginsteenkoollagen.”

het “Covenant of mayors”De provincie neemt nu initiatievenwaarbijzoweldegezinnen,degemeen-ten, de bedrijven als haar eigendien-sten klimaatprojecten opzetten. Ookde Limburgse gemeenten krijgen eencentrale rol. Frank Smeets, gedepu-teerdevoorLeefmilieuvandeprovincieLimburg:“tegenheteindevanhetjaarwillenwealle44LimburgsegemeentenovertuigenomheteuropeseCovenantof mayors te ondertekenen. Daarinbeloveneuropese stedenengemeen-ten om hun CO2-uitstoot tegen 2020metmeerdan20%tereduceren.Diegemeenten gaan dus verder dan deeuropese 20-20-20 doelstelling ambi-eert.GenkenHasselthebbenhetcon-venantalvastondertekend.”Ook de Limburgse bedrijven nemenhetvoortouw:deplannenomdeelek-triciteitscentraleinLangerlo(Genk)omte bouwen tot een biomassacentralezijn concreet, evenals het ideeomderestwarmtenuttigtegebruiken ineenwarmtenet in het bedrijventerreinGenk-Zuid.Dezewarmte kanmogelijkgebruiktwordendoornabijgelegenbe-drijven,hetziekenhuisOost-Limburgofwoningen.Deprovincieheeftookeenheus Klimaatparlement opgericht. Inmeikwamditparlementvoordeeer-ste maal samen. Vertegenwoordigersvan zo’n 60 organisaties, van vakbon-den en werkgeversorganisaties oversectorfederaties tot hogescholen uitde provincie hebben toen een enga-gementsverklaring ondertekend. OokdeLimburgseetS-bedrijven(emissions

trading System) maken deel uit vandit parlement. Op 26 oktober is eentweedezittingvoorziendieinhettekenstaatvandeinitiatievenwaardepart-nershunschouderszullenonderzetten.Omdemaatregelenuitdestudieverderuittewerken,zijnbinnendeLimburgsecleantechwerking 11 zogenaamde do-tanks opgericht die werken rond éénwelbepaald thema, zoals duurzaambouwen, mobiliteit, natuur … binnenelkedo-tankworden tegeneind2011enkele projecten omschreven die deprioriteitenworden voor de komendejaren. bovendien communiceert deprovincie naar alle Limburgers onderhet motto ‘Limburg gaat klimaatneu-traal’. De provincie doet ook een op-roepomalsklimaatambassadeurmeetewerkenaaneenklimaatneutralepro-vincie. brede en laagdrempelige com-municatie,viahetbelangvanLimburgentVLimburg,moetdemensenwarmmaken.tenslottescherptdeprovincieookhaareigeninternemilieuzorgaan,zodatookhetprovinciebestuuralsor-ganisatieklimaatneutraalzalworden.

Een veerkrachtige provinciepeterVercaemst: “eénvandebelang-rijkstelessenuitdestudieisdatdepro-vincieallemaatregelenendusookallemogelijke partners zal nodig hebbenomhaardoeltebereiken.Webevelenook een brede kijk aan: de transitienaareenduurzaamLimburgvraagteennieuwsoortdenkenenhandelenmetoog voor het langetermijnperspectief.Veerkracht, of goed kunnen omgaanmet veranderingen, is in die transitiecruciaal. De klimaatwijziging stoppenluktimmersnietmeer,zebeïnvloedenwel.Datvraagtheelwatmeerdanal-leentechnologischemaatregelen.Ookflexibiliteit, diversiteit, een rijk ecolo-gisch en sociaal kapitaal en innovatie-capaciteit zijn nodig. Limburg is alvastgoedopweg!”

meer info: peter.vercaemst@vito.be

9

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

Smart grids of intelligente netten zijn onmisbaar voor de elektriciteitsvoorziening van de toekomst.

maar bij slimme netten horen ook intelligente huis-houdtoestellen. dat zijn warmtepompen, wasmachi-nes en diepvriezers die kunnen reageren vraag en aanbod van elektriciteit.

Vlaanderen en europamaken zich op voor een toe-komstmetgroeneenergieenelektrischevoertuigen.Om performant te blijven, moet het energienet zichhieraanaanpassen.Ofnog:onzeenergienettenmoe-ten intelligenterworden, zodat zeflexibel kunnen in-spelen op aanbod en vraag. Het project Linear, eeninitiatiefvanK.U.LeuvenenVItO,bestudeerthoeher-nieuwbare energie optimaal benut kanworden doorenergieproducerende en -verbruikende toestellen inhuishoudens intelligent aan te sturen, en hoe dit al-les kan ingepast worden in een globaal energienet-werk.Hetsluitstukvanhetprojectiseengrootschaligeveldtest, waarbij het energieverbruik van een groepproefgezinnen actief wordt aangestuurd. De slimmehuishoudelijketoestellendieVItOnumeeontwikkelt,zullendusnietalleeninhetlabo,maarookineenreëleomgevingwordenuitgetest.

gebruiksvriendelijk“Slimmetoestellenzijntoestellendiehunenergiever-bruikaanpassenaandeelektriciteitsvraagophetnetenaandebeschikbaarheidvanbijvoorbeeldwind-enzonne-energie”, zegt koen vanthournout van VItO.

Slimme netten vragen slimme toestellen

vito houdt nieuwe spin-off harmon-E boven de doopvont

“met behulp van een smartgridinterface kiest de ge-bruiker zelf wanneer het wasprogramma ten laatstemoetbeëindigd zijn.Wanneerdatexactgebeurtbin-nendegesteldetijdspanne,beslisteenactiefvraagcon-trolesysteem, zoals bijvoorbeeld de IntelliGator®. Ditpakketzeteenvirtueleelektriciteitsmarktoptussendeverschillendeelektriciteitsproducentenen -consumen-tenvanhetnet.Opdiemanierwerktdemachineophetmeestgunstigemoment.bijvoorbeeldwanneerhetverbruikhetlaagstis,ofwanneerhetnethetminstbe-lastis.Ofwanneererveelhernieuwbareenergiegepro-duceerdwordt.”

homelab“momenteelwerkenwesamenmeteenaantal indus-triëlepartnersaanslimmewasmachines,droogkasten,vaatwassers, elektrische boilers en warmtepompen”,verteltVanthournout.“Webouwenookeenhomelab,waarin we de elektrische installatie van een wijk na-bootsen,compleetmetalleseropeneraan:zonnecel-len, warmtepompen ... Op deze installatie sluitenwehuishoudelijke toestellen aan, die we vervolgensmetmetingenopvolgen.eénvandetoepassingenvanonzeslimme wasmachine is de veldtest in het kader vanLinear.testeninhetlaboiséénding,maarhoemensenmetnieuwesystemenomgaan,isnogeenheelanderezaak.Dieaspectenonderzoekenisprecieshetdoelvandeveldtest.”

meer info: koen.vanthournout@vito.be

de raad van bestuur van vito keurde op 28 juni jl. de oprichting goed van een nieuwe vito

spin-off harmon-E. de centrale technologie van harmon-E is de intelligator®, een softwarepakket dat een virtuele elektriciteitsmarkt opzet tussen de verschillende elektriciteitsproducerende en -con-sumerende componenten van een intelligent ener-gienetwerk. harmon-E is de vierde spin-off die rond een vito-technologie wordt opgezet.

In de toekomstige elektriciteitsmarkt is er noodaan meer intelligentie. Slimme energienetten zul-len noodzakelijk zijn om hernieuwbare energie zogoedmogelijkaantewendenenhetenergiegebruiktestureninfunctievandekostprijsopeenbepaaldmoment. De door VItO ontwikkelde IntelliGator®laattoevraagenaanbodopeengeautomatiseerde

manier op elkaar af te stemmen zodat het elektri-citeitsverbruik wordt geoptimaliseerd. een ontwik-keling waarbij alle partijen alleenmaar te winnenhebben.Voordenetto-elektriciteitsverbruiker leidtde IntelliGator® tot een kostenbesparing, voor denetto-producent tot een inkomstenverhoging envoordenetbeheerdertoteenbeterebeheersingvandepiekverbruiken.

Het spin-offbedrijf wordt dit najaar opgericht. IneersteinstantiezalHarmon-ezichtoeleggenoptoe-passingenindebedrijfswereld.Ineenlaterefaseishetookdebedoelingzichtepositionerenopdevast-goed-enuiteindelijkdeconsumentenmarkt.

meer info: patrick.vanschoubroek@vito.be

10

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

Havensworden niet voor niets delevensaders van de noordwest-europese economie genoemd. Deregioteltenkelevandegrootsteha-vens ter wereld, zoals Antwerpen,rotterdam, Amsterdam en Ham-burg. Die overslagcentra ontwik-keleneengrootdeelvanhetbrutonationaal product en stellen hon-derdduizendenmensentewerk.

maar deze economische impactheeftookeenkeerzijde:havenste-dendragen inbelangrijkematebijtothetenergieverbruikendeCO2-uitstootvanonzeregio.

koplopersDe klimaatwijziging stelt heel wathavensteden voor een forse uit-daging: de ambitieuze europese20-20-20agendarealiserenéncon-currentieel blijven in een steedscompetitievere markt. energie-efficiëntie en -innovatie kunnendaar een stevige hand bij helpen.Andersgezegd:alshavensinzetten

E-havEnS in hEt noordzEEgEbiEd

havensteden zetten koers naar duurzame energie

op meer hernieuwbare energie,meer elektrisch vervoer en intel-ligente energienetwerken kunnenze echte koplopers worden in deenergietransitie.

Het klinkt paradoxaal, maar desleutel tot de oplossing van hunenergieprobleem hebben havensgrotendeels zelf in handen. In demeestehavenszijnertalvanmoge-lijkhedenomhernieuwbareenergiete genereren:windenergie, zonne-energie, getijdenenergie, ener-gie uit biomassa… bovendien zijnhavensvaakdethuisbasisvangroteenergieproducenten, terwijl ookmogelijke energieverbruikers nooitverafzijn:datscheptheelwatkan-sen totenergierecuperatieen -uit-wisseling. ten slotte beschikkenhavensteden doorgaans over goeduitgebouwde logistieke systemen,diebijdeverdelingenuitwisselingvan energie nuttig kunnen ingezetworden.

antwerpen, uddevalla, hamburg …Ine-harboursnemenéénhavenbe-drijf,éénenergiebedrijf,driestads-besturenenvieronderzoekscentrauit het noordzeegebied het ener-gievraagstuk van havens(teden)onder de loep. naast VItO ne-men onder meer ook Zaanstad(projectcoördinator), Amsterdam,malmö, de haven van Antwerpen,de Universiteit van Hamburg enhetenergiebedrijfvanUddevallainZwedendeelaanhetproject.

maarten hommelberg van VItO:“tegen2013willendepartners in-novatieve demonstraties opzettenen businesscases ontwikkelen dieop middellange en lange termijninteressant kunnen zijn. Zo wordtin Zweden onderzocht hoe eengeïntegreerd residentieel ener-gienet kan gerealiseerd wordenvoor Uddevalla en twee anderekuststeden.

havens gelden traditioneel als grootverbruikers van energie. tegelijk bezitten ze heel wat troeven

om innovatief met energie om te springen. in het in-terreg-project e-harbours gaan negen Europese part-ners op zoek naar een duurzamer energiemodel voor havensteden.

11

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

Amsterdamontwikkeltmogelijkhe-denomschepenopelektriciteit telatenvarenenzohettransportopdestadsgrachtenteverduurzamen.

virtual power plantsHommelberg: “naast de integratievanhernieuwbareenergie,wordenook de mogelijkheden van Virtualpower plants (Vpp) onderzocht.een Vpp is een cluster van ener-gieproductie-eenheden die wor-denbestuurdalsofzeééncentralevormden. Zo wordt een stabieleen bedrijfszekere stroomproductiegegarandeerd. een Virtual powerplant maakt het veel makkelijkeromduurzamebronnenalswindenzonintepasseninhetelektriciteits-net. Hij maakt gebruik van intelli-gentemeetapparatuur,enisinstaat

flexibelintespelenopelektriciteits-tarievenendeproductievanlokalehernieuwbareenergie te koppelenaanhetelektriciteitsprofielvaneenbedrijf. VItO bestudeert samenmet het Antwerps HavenbedrijfhoeeenVppkan wordenopgezetindehavenvanAntwerpen.Ondermeer het Amoras-project voor deverwerkingvandeonderhoudsbag-gerspecieuitdeAntwerpsehaveniseenpartner.Wewillennagaanhoewindmolensopeenslimmemaniergeïntegreerdkunnenwordeninhetbestaandeenergiesysteem.”

vito stelt intelligator® voor op regionaal ondernemerseventVItOnaminmeijl.deelaandeeer-ste editie van 075.Connecting, als

vertegenwoordigervane-harbours.Deze beurs in het nederlandseZaandamwilondernemersuitver-schillende bedrijfstakken en geo-grafische gebieden met elkaar incontactbrengen.De voedingssector, de creatieveindustrie, ICt en toerisme ston-dencentraal.Hetprogrammawasgevuld met presentaties, work-shopsmetbekendeondernemers,een interactieve informatiemarkten een netwerkplein met diversenetwerkactiviteiten.Denadruklagsteedsopinnovatie,duurzaamheid,trendsenonderne-men. VItO stelde hier bovendiende IntelliGator® voor (zie ook pa-gina9).

meer info: www.e-harbours.eu

12

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

Het temperatuurverschil tussenstedenenhetlandelijkegebieder-rond bedraagt gemiddeld enkelegraden. Op zich geen probleemzou je denken, ware het niet dathet verschil bij een hittegolf kanoplopen totmaar liefst10graden.Diturban heat islandeffectofUHIheeft vooral ’s nachts kwalijke ge-volgen. Steden koelen na zons-ondergang minder snel af, waar-door het tijdens een hittegolf ook‘s nachts erg warm blijft. bij heeljonge,oudeofzwakkemensenkandit gezondheidsproblemen veroor-zakenenzelfsfataalworden.tijdensde hittegolf in de zomer van 2003vielen er alleen al in parijs duizen-dendodendoordeextremehitte.

aanpassen aan een warmer klimaatkoen de riddervanVItO:“Hethit-te-eilandeffect heeft verschillendeoorzaken.Stedenabsorberenmeerwarmte doordat ze meer betonbevatten en andere bouwmateri-alenmet een hogewarmtecapaci-teit. Die materialen slaan overdagwarmte op en geven die ’s nachtsweeraf.Ookasfalt,eendonkerma-teriaal, neemt erg veel zonnestra-lingop.Daarnaastwordter inste-den minder warmte uitgewisseld

oploSSingEn voor hittEStEdEn

hitte-eilandeffect in kaart gebracht

metdeatmosfeer.Dooreengebrekaan bomen en planten in de stadis er dan weer weinig verkoeling.bovendien produceert ook hetverkeer heelwatwarmte, omnogmaar te zwijgen over allerhandetoestellenindehuizen.Denkmaaraandeairco’s,diezekeropwarmedagenoverurendraaien.”

“naarmate de aarde verder op-warmt, zal het UHI-effect verster-ken”, zegt De ridder. “er wordenimmersmeer,langereenintenserehittegolven verwacht. Dat het hit-te-effect in steden een belangrijkthema is inhetwereldwijdedebatover klimaatadaptatie, hoeft danook niet te verbazen. De klimaat-wijziging is niet meer te stoppen.Hoeweermeeomgaan,kunnenweechterzelfbepalen.Wijontwikkel-deneencomputermodeldatbere-kenthoedetemperatuurinstedenevolueerttijdensdezomer.Dietoolkanhelpenomprognosestemakenenheteffectvanklimaatmaatrege-leninteschatten.”

naar het voorbeeld van auroraOm de UHI-intensiteit van stedente simuleren, lanceerde de eSAenkele jaren geleden eenprimeur.

een onderzoeksproject dat voorhet eerst het hittegedrag vantien europese steden, waaronderAthene,brussel,budapest,Londenen madrid, in kaart brengt. VItOmaakte deel uit van het europeseonderzoeksconsortium.

“De bestaande modellen zijn on-toereikend voor dergelijke simula-ties”,zegtDeridder.“Zezijntere-kenintensiefendusniettoepasbaarvoor klimaatmodellering. Onsmo-del houdt enkel de essentie over.Het werkt sneller en eenvoudiger,maar bereikt toch even accurateresultaten als de complexere mo-dellen.Webaseerdenonsvoorhetnieuwemodelvooreengrootdeelop de principes van het AUrOrA-model. Datmodel hebbenwe en-kele jarengeledenontwikkeldomde stedelijke luchtkwaliteit te eva-lueren. Verschillende steden ineuropa maken er gebruik van omhun luchtkwaliteit te voorspellen.nubewijsthetmodelopnieuwzijnnut.”

hoe werkt het?HetklimaatmodelvanVItObaseertzich op thermische infraroodbeel-denengenereertelkuureentem-peratuurskaart,opeenhoogtevan

de temperatuur in een stedelijk gebied is gemiddeld hoger dan in het omliggende landelijke gebied. dit fenomeen is gekend als hitte-

eilandeffect of urban heat island effect (uhi). tijdens hittegolven is dit nog meer uitgesproken, wat warmtestress en gezondheidsproblemen kan veroorzaken. vito heeft een computermodel ontwikkeld dat de opwarming van steden nabootst en het effect van klimaatmaatregelen voorspelt.

13

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

tweemeter boven de stad en hetomliggendegebied.Dekaartheefteen ruimtelijke resolutie van en-kele honderdenmeters tot enkelekilometers. “We hebben het mo-delontwikkeldengevalideerdvoorparijs,maarhetkanookvoorande-restedenaangepastworden”,zegtDe ridder. “Uiteindelijk willen wevanditsimulatiemodeleenservicevoorbeleidsmakersmaken.eenin-strument dat helpt om de invloedvan de klimaatopwarming op de

temperatuurinstedentevoorspel-lenentemperatuurspatronenvooreen bepaalde stad te beoordelen.beleidsmakers kunnen het modelook gebruiken om het effect vanmaatregelenopdetemperatuurindestaddoorterekenen.Denkbij-voorbeeldmaaraandeaanlegvaneenparkofeengroene long indestad.”

Ondertussen heeft VItO al voorverschillende europese steden

het UHI-effect in kaart gebracht.Onlangskreegzenogdeopdrachtom voor de nederlandse stadtilburgeensimulatiemodel teont-wikkelen. “Inhetkadervandekli-maatopwarming wordt dit onder-zoekalleenmaarbelangrijker”,zegtDeridder.“Wezijndanooktevre-dendatonzeexpertisewordtopge-merktendatstedenereenberoepopdoen.”

meer info: www.urban-climate.eu

Bovenstaande afbeelding toont de gemiddelde temperatuur van Parijs en omgeving om 22:00 (GMT) ’s avonds, voor de periode mei-september 2003, gesimuleerd met het stedelijk klimaatmodel van VITO. De hete zomer van 2003 is interessant in de UHI-context, omdat (1) klimaatmodellen voorspellen dat in de toekomst zulke hete zomers vaker zullen voorkomen, en (2) de stedelijke modellering kan aantonen dat het stedelijk-rurale tempe-ratuurverschil tijdens hittegolven hoger ligt dan gewoonlijk. Op die manier ondervinden stedelingen een extra verhoogde warmtestress, bovenop die van de hittegolf zelf. De kleurencode geeft de temperatuur weer (zie kleu-renlegende rechts). De zwarte lijnen zijn het wegennetwerk in/rond de stad. Men herkent duidelijk het stedelijk warmte-eiland van Parijs, met temperaturen tot 5-6 ° C boven die van de rurale gebieden rond de stad.

14

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

De aandacht van het beleid voor luchtverontrei-niging binnenshuis is recent aangewakkerd. Omeen gezond binnenklimaat te bevorderen, heeft deWereldgezondheidsorganisatie vorig jaar heldererichtlijnen opgesteld voor de binnenluchtkwaliteit.Ookdeonderzoekswereldvoeltdevragentoenemen.Frederick maesvanVItO:“Waarvroegerdenadruklagop luchtkwaliteitsmetingen in de buitenlucht, krijgen

EuropEES projECt oFFiCair

luchtkwaliteit in moderne kantoorgebouwen onder de loep

gemiddeld brengen we tot 90 % van onze tijd door tussen vier muren. niet alleen de luchtverontreiniging buitenshuis, maar ook de kwali-

teit van de binnenlucht verdient daarom alle aandacht. die heeft immers even goed een invloed op onze gezondheid en levenskwaliteit. astma, hart- en vaatziekten en klachten zoals irritatie of discomfort kunnen het gevolg zijn van een verontreinigde binnenlucht. in het Europese project oFFiCair onderzoekt vito samen met andere onderzoekspartners de luchtkwaliteit in moderne kantoorgebouwen.

westeedsmeeronderzoeksvragendietemakenheb-ben met binnenlucht: in scholen, kantoorgebouwen,woningen … Vanuit onze jarenlange expertise metluchtkwaliteit specialiserenweonsook inhetmetenvanbinnenlucht. Zohebbenwe inhet kader vanhetbiba-project (kort voor ‘binnenlucht inbasisscholen’)deluchtinklassenvandertigVlaamsebasisscholenon-derdeloepgenomen.meteengrotegroepeuropese

15

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

partnersismomenteelhetprojectSinphonie(SchoolsIndoorpollutionandHealth:Observatorynetwork ineurope) in uitvoering, dat de binnenluchtkwaliteit inbasisscholenverspreidoverheeleuropaonderzoekt.”

Een basis voor nieuwe wetgevingSindseindvorigjaarwerktVItOmeeaanheteuropeseprojectOFFICAIr,onderleidingvandeUniversiteitvanWest-macedonië (Griekenland)enmet twaalfandereonderzoekspartners.Hetprojectmoetwetenschappe-lijkeinputgevenaanheteuropesebeleidophetgebiedvanbinnenlucht,endanspecifiekvoormodernekan-toorgebouwen.Dieknowhowwordtontwikkeldonderde vorm van databases, modelleerinstrumenten, be-oordelingsmethoden enmeetcampagnes inmodernekantoorgebouwen,diehet inzicht indegezondheids-risico’svanverontreinigdebinnenhuisluchtvergroten.Uitdebestaandeéndenieuwontwikkeldekenniswil-lendeOFFICAIr-partnerseenwetenschappelijkkaderontwikkelen dat de beleidsmakers helpt om onder-bouwdenormenenbijbehorendewetgevingvoorkan-toorluchtoptestellen.Ookdeenergiehuishoudingvankantoorgebouwenkomtinhetprojectaanbod.naastresidentiële gebouwen krijgen ook kantoren immersruimeaandacht inde20-20-20doelstellingenvandeeuropeseCommissie.

Snel en accuraat bemonsterenVItOcoördineerteenwerkpakketmetbetrekkingtothetmetenenbepalenvanproductemissiesvanelektro-nischekantoorapparatuur,materialenenschoonmaak-producten.ZelfspitstVItOzichondermeertoeophet

ontwikkelen van nieuwemeetmethodes voor enkelespecifieke semivluchtige organische stoffen. maes:“Componenteninbinnenluchtzijnvaneenheelanderesoortdandeluchtverontreinigendecomponentendiewe in de buitenlucht aantreffen. Vlamvertragers enweekmakers zijn enkele voorbeelden van componen-tendiewe typischbinnenshuis aantreffen. er komenookvoortdurendnieuwematerialenenproductenopdemarkt,diedanweeranderestoffenofvariantenuit-stoten.binnenluchtkwaliteitconfronteertonsdusmetheel nieuwemeet- en analysevragen.Die nemenwenuspecifiekvoorkantoorgebouwenonderdeloep.Inonze testkamersmeten we bijvoorbeeld welke com-ponenteneenkantoormateriaalpreciesuitstoot.Denkmaaraaneenbureaubladoffotokopieertoestellen.Debedoelingvanhetprojectisookombemonsterings-enanalysetechniekenteexplorerendiebetergeschiktzijnvoorbinnenluchtmetingen.Zohebbenweeentechniekontwikkelddietoelaatomsemivluchtigecomponentennauwkeurigerensnellertemeten.Zulkecomponenten,zoals bijvoorbeeld polyaromatische koolwaterstoffen,kunnen niet alleen aanwezig zijn in de gasfasemaarookopdeoppervlakte van stofdeeltjes.Diepartikelskunnenaanzienlijkegezondheidseffectenhebbenwan-neer zeworden ingeademd.Deklassiekemethode islawaaierig,vereisthogeaanzuigdebietenenlangebe-monsteringstijdenen isdaarommindergeschiktvoorbinnenhuis-entestkamermetingen.Onzenieuweme-thodedaarentegenmaaktgebruikvankleinere,draag-bare eenheden met lagere bemonsteringsdebieten.bijkomendvoordeel isdatergeenverderestaalvoor-bereidingnoodzakelijkiswaardoorersnelleranalyse-datagegenereerdkunnenworden.”

testkamersIn het kader van OFFICAIr bouwt VItO haar batterijaan testfaciliteiten verder uit. “Wij beschikken overtestkamerswaarmeewe geëmitteerde componentenefficiënterkunnenbemonsteren.Inonzegrootstetest-kamer, één kubiekemeter groot, kunnen we de ef-fectenvantemperatuur,vochtigheid,luchtverversingoflichtbestuderen.Datzijnallemaalparametersdiehet voorkomen van polluenten beïnvloeden. Verderkunnendetestkamers(metdaarinhettestmateriaal)gevoedwordenmetpreciesgedoseerdegasmengsels(bijvoorbeeld ozon of stikstofdioxide) om zo secun-dairereactiesnatebootsen.Detestkameruitstroomkan bovendien gebruikt worden om effecten vanblootstellingtemeten.ZozullenVItO-expertshetef-fectvanpolluentenopontstekingsreactiesvancellenbestuderen.”

Ineenvolgendefasevanhetprojectzaliederepartnerook veldmetingen uitvoeren in een reëel kantoorge-bouw.Alleprojectdatazullengebruiktwordenomuit-eindelijkeencomputermodeloptestellendattoelaatde blootstelling aan luchtverontreiniging in een kan-toorinteschatten.OFFICAIrlooptnogtot2013.

meer info: www.officair-project.eu

16

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

in dE kijkEr

Samenwerkingsovereenkomst tussen vito en ovam

Op 11 mei ondertekenden VItO en de OpenbareVlaamseAfvalstoffenmaatschappij(OVAm)eensamen-werkingsovereenkomst voordeontwikkeling vaneengroene kringloopeconomie in Vlaanderen. Ze dedendatinaanwezigheidvanVlaamsvice-ministerpresidentenministervanInnovatieIngridLietenenVlaamsmi-nistervanLeefmilieuJokeSchauvliege.DesamenwerkingtussenVItOenOVAmfocustopeenverhoging van de eco-efficiëntie en eco-innovatie inhet Vlaamse bedrijfsleven. Hierbij zullen beide part-nersnietalleensamenprojectenuitvoeren,maarookbouwenaanplatformenom initiatievenuitde indus-trie te stimuleren.met de samenwerking wordt ookeenbelangrijkestapgezetomeenaantalambitiesuitVlaandereninActietegen2020waartemaken.

meer info: karl.vrancken@vito.be

vito zet mee de schouders onder het materialenpact

Op de rondetafel Duurzaam materialenbeheer van6 juni in elewijt ondertekenden Vlaamsminister vanLeefmilieu,natuurenCultuurJokeSchauvliegeentalvan overheids- en onderzoeksinstellingen, bedrijfsfe-deratiesenonderzoeksinstellingeneenengagements-verklaring tot het sluiten van een materialenpact.OokVItOwaséénvandeondertekenaars.Deengage-mentsverklaringzaldebasisvormenvooreenVlaamsmaterialenpactdatin2012geslotenwordt.Detweehonderddeelnemersaanderondetafelinelewijtdiscussieerden uitvoerig over de concretisering vanduurzaammaterialenbeheerenderolvanallebetrokkenspelersinditverhaal.VItObegeleiddeworkshopsrondbiogebaseerde economie, duurzaam bouwen, reststro-menplatformenennieuwebusinessmodellen.

meer info: karl.vrancken@vito.be

vito ontving Europees parlementslid kathleen van brempt

europees parlementslid Kathleen Van brempt (Sp.A)bracht op 6 mei een bezoek aan VItO. energie-efficiëntieendevernieuwendeaanpakvangrondstof-fenenmaterialenliggenVanbremptnaaanhethart.ZeisimmerswerkzaamindeItre-enenVI-commissie(Itre:Industry,technology,researchenenergy;enVI:environment)vanheteuropeesparlement.

na een algemene voorstelling van VItO, werd deproblematiek van duurzaam materiaalgebruik, aard-observatie, milieu en gezondheid toegelicht. Ookde haalbaarheidsstudie FISCH (Flanders strategicInitiativeforSustainableCHemistry)enVItO’sprojec-ten rond geothermie kwamen aan bod. Van bremptsloot haar bezoek af met een informele babbel metVItO-onderzoekers.

wereldautoriteit ecologische economie bezoekt vito

‘Scientists are discovering a convenient truth: our hap-piness does not depend on the consumption of con-ventional economic goods and services, but instead is enhanced when we have more time and space for so-cializing, for nature, for learning, and for really living instead of just consuming.’Op uitnodiging van VItO hield professor robertConstanzaop26mei2011inspirerendelezingen,zowelinVItOalsaandeUniversiteitAntwerpen.Constanzaisdirecteurvanhet Insitute forSustainableSolutions(ISS)aandeportlandStateUniversityindeVerenigde

17

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

Staten. Hij is een absolute wereldautoriteit op hetvlak van ecologische economie. Zijn vaak geciteerdenature-paperuit1997wasdestartvaneentoonaan-gevendeontwikkeling,waarbijhetmogelijkwerdeco-systeemdiensten economisch tewaarderen.Opbasisvan Constanza’s benadering werd het begrip ecolo-gischkapitaalverdervormgegeven.Samenmetdepu-blicatievandemillenniumecosystemAssessmentdoordeVerenigdenatiesheeftditvooreenwareomwen-teling gezorgd in het denken over natuur en het be-houdvanbiodiversiteit. Ineuropaisditdeaanleidinggeweestvooreenomvangrijkonderzoeksproject:teeb,theeconomicsofecosystemsandbiodiversity.Deresul-tatenvandezestudievormennudebasisvoorverschil-lendeonderdelenvanheteuropesebeleid.DevisievanCostanzaleverteeninspirerendebijdrageaandediscus-sieoverdeduurzametoekomstenhoewedetransitienaareenduurzamemaatschappijkunnenrealiseren.

meer info: frank.nevens@vito.be

FCa meets cleantech China, india en vS

OmVlaanderenalscleantechregiointernationaaltepro-moten,namFlandersCleantechAssociation(FCA)deelaandemilieubeursChina Internationalenvironmentalprotection exhibition & Conference (CIepeC). Dezebeurs wordt gesponsord door het Chineseministerievanmilieubescherming en is de belangrijkste milieu-beurs inChina.OokWhitepavillion,deChinesedoch-teronderneming van terra energy (een spin-off vanVItO), en hetmilieutechnologiebedrijfWaterleauwa-renvandepartijopdezetweejaarlijksebeurs.De opkomst van belgische bedrijvenwas klein,maartochblijftdit eenniet temissenevenementomzichop het vlak van milieutechnologie te profileren. Op

aanvraagvanCCtV,denationaleChinesetelevisiezen-der,gafFCAeeninterviewovercleantechVlaanderenenhaarstrategievoordeChinesemarkt.FCAnamopdebeursookdeelaaneenconferentieover‘FeedingSmart&SustainableCities’,georganiseerddoorde europe-China Clean energy Center (eC2). Op dezeconferentiekwamondermeerdeevolutievanChineseeco-citiesaanbodenwerdenzoweltechnologischealssociologische bedenkingen gemaakt. een leuke anek-doteisdathetVlaams‘e-portemonnee’-conceptwerdaangehaald.Hetdiendealsvoorbeeldoverhoehetlo-kalebeleidopeenslimmemanierkan inspelenopdebereidheidtotduurzaamenmilieuvriendelijkgedrag.In India nam FCA deel aan het etCb-cleantechforum(europeanbusiness& technologyCentre).Opdit fo-rum stonden afvalbeheer en afvalwaterbehandelingcentraal,maargingdeaandachtooknaardeuitdagin-genvoordehandelmetIndia.FCA bracht ten slotte ook een bezoek aan deCalifornischecleantechclustervanSanDiego,eenvoor-beeldvoorveleregio’s indewereld.HetprincipevandeclusterinSanDiegoisvooralgebaseerdophetsti-muleren van demarkt om innovatieve technologieënvanonderzoekscentratoetepassen.Ditgebeurtener-zijdsdoormiddelvanhetprogramma‘Driveinnovationto themarket’ van de radymanagement School. Ditprogrammabrengttechnologische institutenenmbA-studentensamenomeenbusinessplanvormtegeven.Anderzijds zet het San Diego Connect SpringboardAcceleratorprogrammabedrijfsleidersinderegioinomdezeinnovatiesvolgenseengestructureerdprogrammatecoachen.noginSanDiegoheefteenspin-offvanVItO,bluways,recenteenAmerikaansbedrijfovergenomen.

meer info: www.fca.be

vlaams-nederlandse themadag over atmosferisch plasma

Sinds enkele jaren organiseren VItO en hetmikrocentrumvaneindhoven(nederland)samenhetbenelux laserevenement. Dit jaar, op 12 mei, zettenbeideonderzoekscentraeenthemadagoveratmosfe-rischplasmaoptouw.ruimhonderdgeïnteresseerdenzaktendiedagafnaarVItO.In het totaal stonden negen voordrachten en tweerondleidingen met demonstraties van atmosferischeplasmabehandelingen in het plasmalab van VItO op

18

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

in dE kijkEr

hetprogramma.Indeontvangsthalgavenbijnavijftienexposanten geanimeerd uitleg bij hun activiteiten enproducten.metsucces,wantnaafloopwarenzehoop-voloverdeteverwachtenreturn.

Opdethemadaglagdenadrukopdediversebeschik-baretechnologieënvooratmosferischeplasmabehan-delingen.erwerddieperingegaanopdeproblematiekvan adhesie en verlijming, een sleuteltoepassing vanatmosferischplasma.Alle deelnemers kregenookdekansomdeeltenemenaaneengeleidbezoekaanhetplasmalabvanVItO.

een demonstratie van de gepatenteerde plasma-in-stallaties die VItO ontwikkelde voor de behandelingvan allerhandematerialen konop veel belangstellingrekenen. Zowerdenmet een plasmaSpot® lage-wrij-vingscoatingsaangebrachtoprubberenwerdmeteenplasmaZone® een waterafstotende nanocoating aan-gebrachtopeenpolymeer. Inprimeurwerdookeenrolsysteemgetoond,waarmeefoliestot200millimeterbreed,draadofvezelsdiverseoppervlaktebehandelin-genkunnenondergaan.

tot slotwerden nog enkele experimentele reactorengetoond voorhet behandelen van gassenmet atmo-sferisch plasma. toepassingen zijn de omzetting vanCO2 enmethaan in basischemicaliën en het reinigenvan gassen.De themadagwerddoor professor peterbruggemanvandetechnischeUniversiteiteindhovenafgeslotenmeteenblikopdetoekomstvanatmosfe-rischplasma.

meer info: sven.vercauteren@vito.be

internationale vakbeurs infopol en Xpo112

IndeKortrijkseexpohallenvondenvan23tot27meide internationale vakbeurzen Infopol en XpO112plaats. Het was al de achtste editie van Infopol, debeursvooruitrustingvandepolitieendebewakings-enveiligheidsdiensten.XpO112voordeuitrustingvande urgentiediensten en rampenbestrijding was aanhaarderdeeditietoe.VItOwasaanwezigmethaarexpertiseinhetontwikke-lenvangeïntegreerdesystemendiehulpdienstenhel-penbijdevraagnaarsnelleenaccurategegevensbijrampenbestrijding.Deontwikkelingenhettestenvanonbemande platformen en eigen software zijn cruci-aalvoorbrandweerenpolitie.Ookhetterbeschikkingstellen van gespecialiseerdemeettoestellen kan voorheneentroefzijn.

meer info: nicolas.lewyckyj@vito.be

belgian Earth observation-dag

Op25mei2011vondinOudenburgbijOostendedejaarlijksebeO-dag(belgianearthObservation)plaats.De beO-dag is een organisatie van het FederaalWetenschapsbeleid–AardobservatieprogrammaStereOIIenwilbelgischeonderzoekersinaardobservatiesa-menbrengenomsamenwerkingtestimuleren.VItOisbetrokkenbijeenaantallopendeStereOII-projectenzoals beLCOLOUr-2,mAmUD,HAbIStAt, GLObAm…waarvan de eindresultaten werden gepresenteerd.Dezeprojectenwillen terondersteuningvandeken-niseconomie een onafhankelijke belgische expertisevan internationaal niveau opbouwen in deaardobservatie.

StereO II-projecten zoals prOCeSS, HYpermIX,ASImUD…werden eveneens kort toegelicht.OokbijdezeprojectenisVItObetrokken.Daarnaastwerdeenkorte stand van zaken gegeven over de belgischeprobaV-satelliet, de opvolger van SpOt-VeGetAtIOn.bovendienwerdtijdensdebeO-dagaangekondigddatApeX,debelgisch-Zwitsersehyperspectralebeeldvor-mende sensor ontwikkeld voor eSA, operationeel is.met meer dan honderd deelnemers was het evene-mentzondermeergeslaagd.

meer info: ils.reusen@vito.be

19

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

demodag gpS en precisielandbouw

eindmei zettedeKatholiekeHogeschool Kempen inGeelbedrijvenindekijkerdieproductenaanbiedenuitdeprecisielandbouw.OpvraagvanhetInterprovinciaalproefcentrum voor de Aardappelteelt (pCA) lichtteVItOerhaarrelevanteonderzoeksdomeinentoe.Zokwamende in-situ-real-timesensorenenmodellenbinnenland-enwaterbeheeraanbod.Ookhetgebruikvanonbemandeluchtvaartuigen(UAV’s)enaardobser-vatiewerdengepresenteerd.erwerdbekekenofdezetechnologie kon helpen om de groeiende nood aanprecieze informatie inhetgroeiprocesvan landbouw-gewassentelenigen.VItOkonenkeleinteressantecon-tactenleggenenbestudeerthoeerverderkansamen-gewerktworden.

meer info: kris.nackaerts@vito.be

Symposium ‘in-Situ Environmental monitoring and policy, the application of Sensors and passive Samplers’

Op26en27meiorganiseerdeVItO insamenwerkingmetUGenteensymposiumoverdetoepassingvansen-sorenenpassievebemonsteringsmethoden.Dergelijkemeettechnieken worden meer en meer toegepast inbodem-,water-engrondwateronderzoek.Aandehandvanpresentaties,postersencommerciëleexpo’swer-den recente ontwikkelingen en toepassingen toege-licht. Hierbij werd de nadruk gelegd op terrestrischesensoren en watersensoren, passieve bemonsteraarsenmeettechniekenvoordebepalingvandemassaflux.Op de studiedag waren zowel industriële partners,overheden als studiebureaus aanwezig. VItO was

inhoudelijk goed vertegenwoordigd met bijdragenover passieve bemonstering van opgeloste elemen-ten in oppervlaktewater, sensorplatformen voor op-pervlaktewaterkwaliteit en massafluxmetingen voorrisicomanagement.

meer info: ilse.vankeer@vito.be

ruimtelijke maatregelen tegen lokale luchtverontreiniging gemodelleerd

In opdracht van hetDepartement Leefmilieu,natuurenenergievandeVlaamse overheid bestu-deerden VItO en AnteaGroup de efficiëntie vanruimtelijke maatregelentegen lokale luchtveront-reiniging door verkeer.ruimtelijke planning kannamelijk een positieveinvloed hebben op deblootstelling aan lucht-

verontreiniging en zo ook op de gezondheid van debevolking. De modelleringsopdracht resulteerde ineen samenvattende brochure. Deze brochure geeftgeencompleetoverzichtvanallemogelijkeruimtelijkemaatregelendierelevantkunnenzijnbijdeaanpakvanluchtverontreiniging.Welisheteenbronvaninspiratievoorruimtelijkeplanners,mer-deskundigenenandereprofessionelen die betrokken zijn bij de invulling vande openbare ruimte: architecten, ingenieurs, vergun-ningsverleners,verkeersplanologen,enzovoort.

meer info: stijn.janssen@vito.be

vito’s Fiber laser Event

HetLasercentrumVlaanderen(LCV)vanVItOheeftdeaanschafvanzijn7kWfiberlasernietonopgemerktla-ten voorbijgaan.Op9 juniwerddenieuweaanwinstvoorgesteld.Demeerdan60aanwezigenhebbenkun-nenvaststellendatdezecompactehoogvermogenla-sermeteenhogebundelkwaliteitheelwatpotentieelbiedt voor zowel laserlassen, snijden,oppervlaktebe-handelingenals3D-cladden.

20

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

De tweebelangrijkstepijlers van LCV,het laserlassenen lasercladden,werdentijdensditevent indekijkergeplaatst.Vooralhetdriedimensionaalopbouwenvancomponenten (additieve vormgeving) via laserclad-dentrokduidelijkdeaandachtvandebezoekers.metdeze techniek kan men laagsgewijs metalen compo-nenten opbouwen of onderdelen toevoegen op be-staandemetalenstructuren.Detechnieklaatooktoecomplexeherstellingenuittevoerenophoogwaardigecomponenten.

meer info: sven.vercauteren@vito.be

Seminarie over duurzame labotechnologie Op24mei2011hieldadvies-eningenieursbureauVanLooyGroupzijnjaarlijkseseminariemeteGnAtOn,deeuropeseverenigingvanleveranciersvanduurzamela-botechnologie.Hetseminarie,datplaatsvondbijVItO,spitstezichtoeopgroeneenergievoordelaboratoriaendatacentra.beidedoelgroepenkondenhunervarin-genhieroveruitwisselen.

Het seminarie lokte zo’n tachtigtal geïnteresseerden.De deelnemers kwamen van verschillende bedrij-ven, zoals Janssen pharmaceutica, bayer, belgacomen telenet. na het welkomstwoord van Gerrit JanSchaeffer, directeur van de energiegroep van VItO,werdenerverschillendetopicsaangereikt.Zokwamenondermeersmartgrids, intelligentewarmtepompen,deervaringenrondduurzamelaboratoriaopeuropeesniveau en hetmIp2-project Groene Datacenters aanbod.Indenamiddagstondenenkelelabobezoekenophet programma: het Lasercentrum, het thermotech-nischlab,hethomelabenhetbatterijlab.

naafloopwerdhetseminarieafgeslotenmeteenhap-jeeneendrankje,waarbijdedeelnemersverdermetelkaar kennismaakten.Dankzij deprimaorganisatori-sche samenwerking tussen Van Looy Group en VItOwasheteenvlekkeloosverlopenseminariedag.

meer info: erik.deschutter@vito.be

vito volgt elektrische wagens op voor nmbS

Inmaart lanceerdedenmbSHoldinghetambitieuzepilootproject ‘plug&ride’.Gedurendedriemaandenhebbeneentientalbestuurdersuit drie grote stedenvanhetlandeencombinatievandrievervoermiddelengetest:eenpersoonlijkeelektrischewagen,dedienstvanautodelenendetrein.plug&ridewasheteersteechtedemonstratieprojectvanelektrischevoertuigeninbelgië.VItO werd ingeschakeld om de elektrische wagensgedetailleerd op te volgen. Zo merkten de VItO-onderzoekersopdatdewagensmaareenfractievande tijd effectief aan het rijdenwaren,meer bepaald2,6%vandetijd.Derestvandetijdstondenzegepar-keerd,hetzijaandeparkingvanhetstation(24%vandetijd),thuis(48%)ofelders(25%).Dezetijdismeerdanvoldoendeomdebatterijenhelemaalvolteladen,watslimofgecoördineerdladenmogelijkmaakt.Slimladen is ladenwanneerereenoveraanbodaangroe-neelektriciteit is,bijvoorbeeldwanneerer veelwindwaaitofdezonfelschijnt.

in dE kijkEr

21

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

Daarnaastbleekdeklassiekeaannamedateenwagenminder verbruikt bij constante snelheid op de auto-snelwegdan in stedelijk verkeer,niethelemaalop tegaanvoorelektrischeauto’s.Alsjemeteenklassiekeautoremt,gaatereendeelvandezeenergieverloren.bij elektrische auto’s wordt echter een deel van deenergiegerecupereerdvoorhetopladenvandebatte-rijen.Deelektromotordoetbijhetremmendienstalseengrotedynamodiejeautozaldoenafremmen.Opdiemanierkanermeerenergiegerecupereerdwordenineenstedelijkeomgevingdanwanneermenaancon-stantesnelheidopdeautosnelwegrijdt.

meer info: www.hetstation.be/elektrischewagens

Snowman network: knowledge for sustainable soilsDe OVAmmaakt sinds einde 2005 deel uit van eeninternationaal onafhankelijk en zelfstandig functione-rend netwerk van instellingen en administraties dieonderzoeknaarduurzaambodembeheerfinancieren,SnOWmAn genaamd. De partners uit Vlaanderen,nederland, Frankrijk en Zwedenbeogenmetdit net-werknieuwekennis tegenererenen tedelen (ondermeer door het organiseren van gemeenschappelijkeonderzoeksoproepen) en het uitwisselen van reedsbestaande kennis (bijvoorbeeld door het organiserenvan kennisuitwisselingsdagen). VItO nam aan enkeleprojectendeeldiedoorSnOWmAngefinancierdwer-deneniseveneensbetrokkenbijdeeerstekennisuit-wisselingsdagrondnatuurlijkeattenuatieinnovember.

meer info: www.snowmannetwork.com

dioxin 2011, internationaal symposium over organische polluenten

Het ‘31st InternationalSymposiumonhalogenatedper-sistentorganicpollutants(pOps)’,beterbekendals‘Dioxin2011’vondditjaarinbrusselplaats.VItOwaséénvandemedeorganisatoren.OphetvlakvanpOp-wetenschapisbelgiëaljareneengerespecteerdespeler,watnubeves-tigdwordtdoordebelgischeorganisatievanditvooraan-staande symposium. Het belangrijkste pOp-symposiumwordt sinds 1980 jaarlijks georganiseerd. In de eerstejarenlagdefocusvoornamelijkopdioxines.maardoor-heen de jaren is het spectrum verbreed tot nagenoeg

alleorganischepolluentendietotnutoegekendzijn.Hetcongreswerdgedurendeeenweekbijgewoonddooron-geveer800wetenschappersuitmeerdan50landen.Demeeste voorgestelde abstracts kwamen dit jaar van deVerenigdeStaten,Japanenbelgië.Inhetwetenschappe-lijkeprogrammakwamenverschillendegerelateerdeon-derzoeksdomeinen aanbod, zoals analytischebepaling,emissie, globale transportprocessen, degradatie, bloot-stelling,toxicologie,risico-inschatting,wetgeving...Deproblematiekingroei-enontwikkelingslandenkreegditjaarookaanzienlijkmeeraandachtdanindevorigeedities.Hetwetenschappelijkeprogrammawerdingevulddoor ongeveer 600 lezingen en posters, die gedurendevierdagenmettelkensvijfparallellesessiesderevuepas-seerden.OokdeVItO-wetenschapperswarenprominentaanwezig.OpdetweededagwasdeplenairevoordrachtvanellyDenHondoverhumanebiomonitoringéénvandeblikvangers.DaarnaastliepVItOnogindekijkermetzevenanderewetenschappelijkebijdragen.Deklassiekepapieren-poster-presentatie formulewerd dit jaar inge-ruildvooreen interactievee-poster sessie.Op30grotetouch screenskondendepostersonderdevormvankorteenkrachtigepowerpoint-boodschappenwordenbekekenenbediscussieerd.Dedeelnemerssteldendezeinnovatieergopprijs.Ofmisschienwashetgrotesuccesvandefor-muledeelstedankenaandecombinatievandeposter-presentatiesmeteenproefsessievoorbelgischbier?

meer info: stefan.voorspoels@vito.be

belgische deelname aan de klimaat-besprekingen in Cancún eind 2010 (vervolg) HetartikelinhetvorigenummervanVItOVISIOnoverde belgische deelname aan de klimaatbesprekingen inCancúnkondeindrukgevendatdebelgischedelegatieonderdeleidingstondvaneenfederaalambtenaar.Ditwaszotijdensdeeerste,technischeweekwaarindewe-tenschappersentechnicivandeoverheidenonderzoeks-instellingen de discussies gevoerd hebben. tijdens dedaaropvolgendetweedeweekvandeKlimaatconferentiewerdenechterdepolitiekebeslissingengenomen.Indietweedeweekwerd de belgische delegatie geleid doorVlaamsministervoorLeefmilieu,natuurenCultuurJokeSchauvliege. Ook de twee andere gewestministers be-voegdvoorklimaatbeleidendefederaleministerwarentoeninCancúnaanwezig.Debesprekingenwaarbijde27lidstatenendeeuropeseCommissiehunstandpuntenaf-stemden,werdengeleiddoorministerSchauvliege.

22

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

meestal kloppen bedrijven indivi-dueel aan bij VItO met een con-creet project. Sinds kort nodigtVItO, samen en in overleg metandereorganisaties,consortiavanbedrijvenuitomzichtegroeperenrondeenbepaaldthemaensameneen demonstratie- en dissemina-tieprojectintedienen.einde2010nodigde VItO, samen met hetWetenschappelijk en technischCentrum voor het bouwbedrijf(WtCb) en het vernieuwings-platform Duurzaam Wonen enbouwen (DuWobo), bedrijven uitom concrete bouwprojecten in tedienen die de heilzaamheid vannieuwe innovatieve materialen,concepten, systemen en technie-ken op vlak van duurzaamheid inde bouwsector demonstreren. Inde consortia dienen kmo’s ruimvertegenwoordigd te zijn. Sterkernog: de leiding van zo’n bedrijfs-consortium moet in handen zijnvan een Vlaamse kmo. typischgaat een technologieleveran-cier zijn nieuwe vondst, concept,

idee … demonstreren bij één ofmeerdere technologiegebruikers.Kennisinstellingen staan terzijdeom het gedemonstreerde onaf-hankelijktevalideren,wetenschap-pelijk te onderbouwen en even-tueel te verfijnen/optimaliseren.eenmaal de effectiviteit bewezen,gaatruimeaandachtnaardissemi-natie.Zokannietalleendeinnova-tieve technologieleverancier zichprofileren. Ook de bedrijven ma-ken kennis met tot dusver onbe-kendetechnieken. Voordemeer-kosten die met de demonstratieendisseminatie vandeduurzamefacettenbinnenhetprojecttema-kenhebben,geniethetconsortium66%subsidieopdeeigengemaak-tekostenendezevandekennisin-stellingen.Deze subsidie ismoge-lijkdankzijdeVItO-kmo-middelenendeopdrachtdieVItOkrijgtvande Vlaamse overheid voor kmo’sin Vlaanderen. Wanneer het col-lectief karakter voor aannemersvoldoendeduidelijkis,komtWtCbbovendienextrategemoet.

Eerste oproep in de nieuwbouweeneersteoproepgingoverprojec-ten in de niet-residentiële nieuw-bouw,maar indenabije toekomstzullen ook andere accenten wor-dengelegd. Inmaart2011ontvingVItOdeprojectvoorstellen die be-oordeeld werden op het vlak vaneenaantal inhoudelijkecriteria.Zomoet een goed project voldoendeinnovatief en opschaalbaar zijn eneen hoge voorbeeldwaarde heb-ben. projecten die meerdere the-ma’s integreren, bijvoorbeeld ma-terialen,water,energie…genietendevoorkeur.OpdezewijzekeurdenVItO, WtCb en het vernieuwings-platform DuWobo eind mei tweeprojectengoed.

kEn, passief kantoorgebouw te neveleecopuur bouwt een nieuw maga-zijn en passief kantoorgebouw innevele, waarin talrijke duurzamefacetten worden geïntegreerd.Zo gaat bijzonder veel aandacht

kmo vindt vito!

duurzaam bouwEn in vlaandErEn

kmo’s nemen de leiding in demonstratieprojecten

vito’s prodEm-programma helpt vlaamse kmo’s, ook financieel, bij het selecteren van een innovatieve duurzame technologie voor het

bedrijfsproces of -gebouw. ook het onafhankelijk valideren en eventueel helpen fijnstellen van een nieuw duurzaam concept alvorens het op de markt te brengen, behoort tot de mogelijkheden. haalbaarheidsstudies, piloottests of tests op laboschaal … met betrekking tot milieu- of ener-gievriendelijke technologieën zijn de typische formules.

23

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

Voormeerinformatieensubsidies,kijkopwww.vito.be/kmoofcontacteeronzeregionaleaccountmanagers:

reGIOOOSt-VLAAnDeren,WeSt-VLAAnDeren:KarenVanderstraetenkaren.vanderstraeten@vito.betel.+32499546778

reGIOAntWerpen,VLAAmS-brAbAnt,LImbUrG:michelLievens•michel.lievens@vito.betel.+32478485396

naar het gebruik van duurzameen milieuvriendelijke materialen,energie-efficiëntie en toegankelijk-heid. De kennisinstellingen staanhetbedrijfsconsortium,geleiddoor

ecopuur,ondermeerbijhetuitwer-ken van een intra-smart-grid: eendoorgedreven immoticasysteem datalle energiestromen zalmonitorenensturen.

StEbo-ondernemersatelier: nul-energiekantoor een tweede goedgekeurd pro-ject is het nieuw te bouwennul-energiekantoor van StebO-Ondernemersatelier te Genk, datuitpakt met innoverende energie-en materiaalbesparende concep-ten: passiefhuisstandaard, beton-kernactivering, warmtepomp metbodemopslagviahetzogenaamdeboorgatenergie-opslag (beO) engeïntegereerd pV-dak. De materi-aalbesparingzithemonderanderein het ontbreken van een back-upwarmteproductiesysteem en koel-systeem. Het ingenieursbureauCenergieisdeleidendekmo.

beide projecten dienen binnen de2jaarvoltooidtezijn.Wekijkenuitnaar de resultaten en de geleerdelessenuitdetweeprojecten!

24

VItOv

iSio

n 8

-Sep

tember

201

1

vito organiSEErt / nEEmt dEEl

opEnbEdrijvEndagbezoek vito mol op zondag 2 oktober 2011

onze leefwereld in evolutievito ontwikkelt slimme oplossingen voor een schoner leefmilieu en voor het grote energievraagstuk. welke rol materialen daarin spelen, dat tonen we op 2 oktober. je ziet hoe materialen en stoffen uit onze directe leefomgeving, maar ook op wereldschaal, zullen evolueren dankzij nieuwe productie- en recycla-getechnologieën. want de globale materiaalbehoefte wordt dé uitdaging voor toekomst. vito is er klaar voor!

vooraf inschrijven is noodzakelijk via www.openbedrijvendag.bebreng je identiteitskaart mee! alle bezoekers jonger dan 18 jaar dienen begeleid te zijn van een meerderjarige.

• Eurofinish – 27 – 29 september 2011 – gent• welding week – 18 – 21 oktober 2011 – antwerpen• Cleantechfestival – 20 oktober 2011 – gent • phd job Fair – 21 oktober 2011 – leuven • iCE – 8 – 10 november 2011 – münchen (d)• aquarama vakbeurs watertechnologie – 16 november 2011 – leuven

• i-Sup 2012 – 6 – 9 mei 2012 – brugge www.i-sup2012.org

Zieookwww.vito.be/evenementen

KristineVerheydenCommunicatieverantwoordelijketel.+3214335553

vito@vito.be

Wenstudenieuwsbriefvoortaanelektronischteontvangen,gelieveonsuwe-mailadresdoortegevenviawww.vito.be/nieuwsbrief.

Verantwoordelijkeuitgever:DirkFransaer,boeretang200,2400mOLredactie:www.pantarein.be

Layout/druk:DrukkerijDebie

Dezenieuwsbriefwerdgedruktopmilieuvriendelijkpapier.

©2011VItOnV–Allerechtenvoorbehouden

VItObetrachtuiterstezorgvuldigheidbijhetmaken,samenstellenenverspreidenvandeinformatieindezepublicatie.tochkanVItOnietgaranderendatdezeinformatiegeheeljuist,volledigenactueelisendatdeinformatiegeeninbreukmaaktopdeintellectueleeigendomsrechtenvanderden.VItOheeftsteedshetrechtomdeinformatiezondervoorafgaandekennis-gevingtewijzigen.VItOaanvaardtgeenenkeleaansprakelijkheidvoorenigedirecte,indirecteofgevolgschadedieontstaatdoorgebruikmakingvan,hetvertrouwenopofhandelingenverrichtnaaraanleidingvandezeinformatie.

mEEr inFo