Vitale stad Wenen · Web viewIn de eerste instantie kan ik me dan wel staande houden, maar als de...

2015 / 2016

Vitale stad Wenen

Berends, NickLassche, MarcoLuijckx, SuzanneMulder, JoycePaques, JurjenWinter de, Mare

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCL6z6feSq8gCFYO4FAodRAsKPw&url=http://www.viennacitytours.com/&psig=AFQjCNGIrT3fV4mVTIMdFdROHCS_y79gdQ&ust=1444128194753363

November, 2015

VoorwoordDe opdracht ‘Vitale Stad’ bracht ons als groep bij de hoofdstad van Oostenrijk: Wenen. De Vitale Stad als opdracht om de stad te analyseren, de actuele ontwikkelingen van de stad in kaart brengen en een nieuwe visie te omschrijven. Dit zijn enkele werkzaamheden van de velen die de groep heeft moeten uitvoeren om ervoor te zorgen dat Wenen een vitalere stad zou worden.

De afgelopen weken zijn we door de uitdagende samenwerking in enkele pittige conversaties terecht gekomen, waar elk groepslid flink heeft moeten nadenken over zijn/haar ideeën voor er een groepsgevoel werd ontwikkeld en voor er werd begonnen met de uitvoerende taken wat betreft het verzamelen van informatie en het ontwikkelen van een eindproduct.

Graag zouden wij Jim Lo-A-Njoe, Ronald Zoodsma en Alex Schwarzkopf willen bedanken voor het verstrekken van informatie over de stad Wenen en voor het helpen om het proces soepel te laten verlopen als het gaat om vordering en denkwijze.

Nick BerendsMarco LasscheSuzanne LuijckxJoyce MulderJurjen PaquesMare de Winter

1Vitale stad Wenen

November, 2015

InhoudsopgaveInleiding..............................................................................................................................4Hoofdstuk 1: Visie consultants op een vitale stad...............................................................5

Gekozen werkwijze..........................................................................................................5Vitale stad.......................................................................................................................5

Hoofdstuk 2: DNA...............................................................................................................6Kenmerken en imago van Wenen....................................................................................6Positionering van Wenen.................................................................................................6Sportfaciliteiten:..............................................................................................................6Infrastructuur waardestelsel sport/gezondheid...............................................................7

Hoofdstuk 3: Analyse huidige situatie.................................................................................7Demografische factoren..................................................................................................7Gezondheid.....................................................................................................................8Opleidingsniveau.............................................................................................................8Economie........................................................................................................................8Oppervlakte....................................................................................................................9Verkeer...........................................................................................................................9Politiek..........................................................................................................................10Politiek Wenen..............................................................................................................10Grootste politieke partijen in Wenen.............................................................................10Vluchtelingencrisis Europa............................................................................................11Verdeeldheid Europa.....................................................................................................11

Hoofdstuk 4: Scenario’s:...................................................................................................11Grootste kernonzekerheden..........................................................................................11Definities kernonzekerheden.........................................................................................12Assenkruis.....................................................................................................................13Scenario 4 uitgewerkt: Sociale segregatie tegenover Europeanisme............................13

Hoofdstuk 5: Vernieuwde creatieve visie..........................................................................14Visie..............................................................................................................................14Doelstelling...................................................................................................................15

Hoofdstuk 6: Businessmodel.............................................................................................15Customers.....................................................................................................................15Value Proposition..........................................................................................................15Channels.......................................................................................................................16Customer Relationships.................................................................................................16Key Partners..................................................................................................................16Key Resources...............................................................................................................17

2Vitale stad Wenen

November, 2015

Key Activities.................................................................................................................17Costs.............................................................................................................................17Revenue........................................................................................................................17

Nawoord...........................................................................................................................18Bibliografie.......................................................................................................................19Bijlage 1: Studieteam-methode........................................................................................22

Introductie studieteam..................................................................................................22Studieteam methode.....................................................................................................22Opdracht - welk product willen we ontwikkelen............................................................23Verkenning....................................................................................................................23Afweging.......................................................................................................................23Brainstorm....................................................................................................................24Bronnenstudie...............................................................................................................24Contactpersoon.............................................................................................................25Ontwerp – oplossing......................................................................................................25Research.......................................................................................................................25Forum............................................................................................................................25Nabespreking................................................................................................................25Afronding......................................................................................................................26Peerassessment Joyce...................................................................................................26Peerassessment Jurjen..................................................................................................28Peerassessment Marco..................................................................................................30Peerassessment Mare...................................................................................................32Peerassesment Nick......................................................................................................35Peerassessment Suzanne..............................................................................................37

Bijlage 2: DNA van Wenen................................................................................................40Bijlage 3: Overzicht belangrijke historische gebeurtenissen.............................................41Bijlage 4: Wenen in figuren en tabellen............................................................................43

Demografische factoren................................................................................................43Oppervlakte van de stad...............................................................................................50Gezondheidszorg...........................................................................................................56Opleidingsniveau...........................................................................................................59Economie......................................................................................................................62Verkeer.........................................................................................................................65Politiek..........................................................................................................................68

Bijlage 5: Sportfaciliteiten in Wenen.................................................................................71

3Vitale stad Wenen

November, 2015

InleidingDit adviesrapport geeft een overzicht van verschillende, door het adviesbureau opgestelde scenario’s, waaruit een vernieuwde visie voor de stad Wenen voortvloeit.

In het eerste hoofdstuk wordt beschreven hoe het adviesbureau denkt over wat een vitale stad is en aan welke voorwaarden deze moet voldoen. Dit hoofdstuk is ook een introductie op het adviesbureau.

In hoofdstuk twee zal het DNA van de stad worden beschreven. Het DNA is beschreven aan de hand van onder meer de huidige kenmerken en positionering van de stad.

In hoofdstuk drie wordt de analyse van de huidige situatie van Wenen beschreven. Hier gaat het om demografische gegevens, indeling van het oppervlak en dergelijke om een indruk te krijgen van de stad Wenen.

Hoofdstuk vier beschrijft de scenario’s, die zijn gemaakt aan de hand van de eerder gemaakte analyse van de stad. Er worden twee kernonzekerheden in een assenkruis tegen elkaar weggezet en dit levert een viertal scenario’s op.

In hoofdstuk vijf wordt de vernieuwde visie gepresenteerd van de stad Wenen.

Tot slot wordt in het laatste hoofdstuk een businessmodel uitgewerkt voor Wenen op basis van de vernieuwde visie.

4Vitale stad Wenen

November, 2015

Hoofdstuk 1: Visie consultants op een vitale stadIn de visie van de consultants wordt het proces beschreven van de werkwijze. Hierin gaat het vooral over de samenwerking van het adviesbureau en de gekozen opzet erachter. Daarna wordt er gesproken over de opvatting van het adviesbureau over een vitale stad, wat wordt hieronder verstaan en wat definieert de stad als vitaal.

Gekozen werkwijze Het adviesbureau is in de eerste week bij elkaar gekomen om een plan op te zetten over hoe de samenwerking zou verlopen. Hierbij is er onderscheid gemaakt tussen de verschillende fasen van het project. In de eerste weken van het project was het vooral informatie zoeken. Dit werd hoofdzakelijk buiten kantooruren gedaan. Alle factoren waar een stad mee te maken heeft zijn verdeeld onder de adviseurs en daardoor heeft elke adviseur zijn of haar onderwerp kunnen uitwerken. Dit was de meest effectieve manier, omdat het vooral ging om informatieverzameling van verschillende onderwerpen. Om een goed beeld van de stad te krijgen werd er niet alleen informatie van het internet gezocht, ook is er contact geweest met inwoners en bestuursleden in de stad. De adviseurs zaten in deze periode veelvuldig bij elkaar om afspraken te maken over wie zich waarmee zou bezighouden. Dit gebeurde in een gereserveerde ruimte zodat de adviseurs in alle rust en ruimte konden werken. Deze bijeenkomsten waren gepland op vaste tijden gedurende de week.

Na het verzamelen van informatie werden alle stukken bij elkaar gebracht. Dit werd gedaan door van elk onderwerp een conclusie te schrijven en dit mondeling te delen met de andere adviseurs zodat iedereen op de hoogte werd gebracht van de onderzochte onderwerpen. Nadat de onderwerpen voor iedereen duidelijk waren, werden de sterke en zwakke punten van de stad op papier gezet. Uit deze sterke en zwakke punten werd een keuze gemaakt voor de scenario’s die uiteindelijk zijn uitgewerkt.

Vitale stad Als er wordt gekeken naar de definitie van het woord ‘Vitaal’, dan komen er een aantal kernwoorden naar voren. Dit zijn woorden als energiek, krachtig, levendig en gezond. Dit zijn allemaal woorden die op een stad van toepassing kunnen zijn. Andere kernwoorden die met ‘Vitaliteit’ te maken hebben en die van toepassing kunnen zijn op een stad, zijn bijvoorbeeld sociale cohesie, innovatie, duurzaamheid en (sport-) evenementen. Al deze kernwoorden kunnen gebonden worden aan het begrip ‘Vitale stad’. Voor een vitale stad is het vooral belangrijk dat de gekozen onderwerpen bij de identiteit van de stad horen. Wenen is bijvoorbeeld een stad met veel historie in panden en musea die zij niet wil verliezen. Door op de bestaande sterke punten in te spelen en de zwakke punten te verbeteren zal een stad vitaler worden.

Als een stad zichzelf een vitale stad zou willen noemen zouden er volgens de adviseurs veel projecten opgezet moeten worden. Er moet bijvoorbeeld genoeg ‘groen’ in de stad zijn waar mensen zich in kunnen bewegen, parken bijvoorbeeld. Daarnaast zouden er sportevenementen gehouden kunnen worden, sport dient vaak als verbindingsmiddel en hiermee zouden bijvoorbeeld mensen met verschillende culturele achtergronden bij elkaar gebracht kunnen worden. Er zullen innovaties plaats moeten vinden die een stad duurzamer zou kunnen laten produceren. Ook zal er geïnvesteerd moeten worden in de infrastructuur om zo de stad bereikbaarder te maken. Dit heeft niet alleen invloed op de bewoners die zo makkelijker kunnen reizen maar ook op bedrijven die hierdoor beter bereikbaar zijn.

5Vitale stad Wenen

November, 2015

Door bovenstaande factoren te implementeren zou een stad volgens de adviseurs leefbaarder worden en hiermee zal de kwaliteit van leven van de bewoners omhoog gaan.De opvatting van de adviseurs over een vitale stad luidt: “Een stad die continu in ontwikkeling is om het leven van de inwoner aangenamer te maken door duurzaam te innoveren en investeren om de stad te ontwikkelen.”

Hoofdstuk 2: DNA Kenmerken en imago van Wenen Wenen is de hoofdstad van Oostenrijk en telt ongeveer 1,8 miljoen inwoners. Wenen is een oude stad met vele bezienswaardigheden. De rijke historie is duidelijk in het straatbeeld opgenomen met haar vele grote paleizen, musea en andere historische gebouwen. De stad heeft ook een rijke historie op het gebied van muziek. Beroemde componisten als Mozart, Beethoven, Strauss en Vivaldi hadden zich in de stad gevestigd. De klassieke muziek is mede hierdoor ook nog zeer levendig in de stad, wat zich vertaalt in een aantal concertzalen en operahuizen. De rivier de Donau stroomt dwars door de stad. De aanwezigheid van de rivier zorgt niet alleen voor veel industrie, maar zorgt ook voor een unieke sfeer (Wien Tourismus, n.d.).

Positionering van Wenen Om ervoor te zorgen dat de stad zijn oudheid bewaart, maar toch mee gaat in de huidige moderne tijd, wil de stad investeren om een zogenaamde ‘Smart-City’ te worden. Dit houdt in dat er veel zal worden geïnvesteerd in technologie, zodat de stad toegankelijk en interessant blijft voor alle leeftijden. Daarnaast gaat Wenen zich richten op duurzaamheid, infrastructuur, kwaliteit van leven en innovatie. Dit doen ze, om ervoor te zorgen dat in de toekomst Wenen een sterke stad is met een toekomst voor haar inwoners (City of Vienna, n.d.). Wenen is op het moment de op één na meest leefbare stad van de wereld (Pasquali, 2015). Uit een onderzoek van adviesbureau Mercer blijkt dat Wenen de beste kwaliteit van leven in de wereld heeft. In dit onderzoek wordt er getest op 39 factoren, zoals beschikbaarheid van internationale scholen, geschikte woonruimte en voldoende recreatie mogelijkheden (AkzoNobel, 2015). Meer informatie hierover is te vinden in bijlage 2.

Wenen heeft zich de afgelopen jaren onder meer ingezet om de luchtkwaliteit te verbeteren. Er is nog verschil te zien tussen de grote stad en het platteland, maar het verschil lijkt steeds kleiner te worden. In vergelijking tot andere Europese steden doet Wenen het goed wat betreft de luchtkwaliteit. Echter, Noord-Europese steden scoren nog altijd het beste (Stadt Wien, n.d.).

Sportfaciliteiten: Wenen heeft in totaal vijf stadions, namelijk het Wiener Prater Stadion, het Ernst-Happel Stadion, Gerhard- Hanappi Stadion, het Ferry-Dusika Stadion en de Wiener Stadthalle. Het Ernst-Happel Stadion en Gerhard-Hanappi Stadion zijn de stadions waar in gevoetbald wordt/werd. De andere twee zijn sportarena’s. Het Gerhard-Hanappi Stadion is sinds kort permanent gesloten. (Sportamt Wien, 2015)

De contactpersoon Alex geeft aan dat er in Wenen veel voetbalclubs en fitnessscholen zijn. In een aantal fitnessscholen kun je voor 15-20 euro per maand sporten. De mogelijkheden om te sporten in Wenen zijn groot, er zijn veel mogelijkheden in en rondom de stad. Daarnaast wordt er in veel parken hardgelopen.Een vaste regel in het schoolbeleid is de standaard ingeroosterde twee uren sport per week, aldus Alex.

6Vitale stad Wenen

November, 2015

Wenen heeft ook nog een aantal sporthallen en sporten funhallen, deze lijst is te vinden in bijlage 5. In de sporten funhallen kunnen alle sporten worden gespeeld, zonder je er voor op te geven. Scholen en verenigingen kunnen de hallen ook afhuren. Doorgaans zijn de sportverenigingen en –faciliteiten goed bereikbaar.

Infrastructuur waardestelsel sport/gezondheid In Wenen wordt hard gewerkt om de fietsers het zo goed mogelijk naar de zin te maken en zoveel mogelijk mensen te stimuleren om te gaan fietsen. Dit wordt gedaan door een uitgebreid plan over de realisering van fietspaden in Wenen en de uitvoering hiervan. Deze plannen zijn sinds 2003 voor iedereen te volgen. In de plannen staan welke projecten zijn uitgevoerd, welke er nog moeten worden gerealiseerd en wat verder op de planning staat (Verkehrsorganisation und technische Verkehrsangelegenheiten, 2015).

Ook is de binnenstad van Wenen geheel autovrij en wordt de stad steeds meer ingericht op fietsers. Hierdoor is er echter ook een groep automobilisten die zich achtergesteld voelen. Daarnaast speelt mee dat wanneer zij vervolgens het openbaar vervoer pakken, in plaats van de auto, dat het openbaar vervoer enorm druk wordt en het het aantal mensen niet goed aankan (Kurier, 2014).

Hoofdstuk 3: Analyse huidige situatie Demografische factoren Op dit moment telt Wenen ongeveer 1,8 miljoen inwoners. In de afgelopen tien jaar heeft Wenen tien procent meer inwoners gekregen en is daarmee, procentueel gezien, de op drie na sterkst groeiende stad in Oostenrijk. Het is een immigratiestad. Bijna één op de vier inwoners is immigrant. De meeste immigranten komen uit Turkije (10,5%), Duitsland (8,6%) en Polen (7,9%) (Vienna City Administration, 2014). Dit is een enorme stijging sinds 2009, toen 20,5% van de inwoners immigrant was De inwoners maken zich dan ook zorgen over de vervreemding van de stad. Dit gevoel wordt versterkt doordat de inwoners denken dat de politiek hen niet serieus neemt (Wien Konkret, n.d.). De immigranten vestigen zich voornamelijk in de wijken rondom het centrum. Er zijn wijken bij waar één op de drie inwoners buitenlander is, zoals wijk 15 Rudolfsheim. (zie figuur 1 in bijlage 4) (Magistrat der Stadt Wien, 2014).

De jonge gezinnen vestigen zich voornamelijk in de oostelijke en zuidelijke buitenwijken van de stad. In de westelijke buitenwijken, het hart van de stad en het noorden, is het aandeel van inwoners ouder dan 65 jaar het grootste onder hun categorie (zie figuur 3 en 4 in bijlage 4). Eén op de zes inwoners van Wenen is ouder dan 65 jaar. Deze groep is ongeveer net zo groot als het aantal inwoners onder de 18 jaar. Opvallend is dat het geboortecijfer in Oostenrijk 1,44 kinderen per vrouw is, een cijfer dat ver onder het vervangingsniveau ligt (Magistrat der Stadt Wien, 2014).

Wenen is een stad met veel eenpersoons huishoudens (45,5%). Deze groep mensen is vooral in de binnenstad gevestigd. Huishoudens met twee personen zijn meer over de hele stad verspreid. Deze groep is ongeveer een kwart van alle huishoudens. Tot slot zijn de gezinnen, drie of meer personen per huishouden, voornamelijk gevestigd in de oostzijde en de zuidzijde van de stad (zie figuur 5,6 en 7 in bijlage 4) (Magistrat der Stadt Wien, 2014).

7Vitale stad Wenen

November, 2015

Gezondheid De levensverwachting in Wenen is bij de geboorte 79,9 jaar. Voor mannen ligt deze leeftijd iets lager, namelijk 77,3 jaar. Voor vrouwen ligt de levensverwachting weer wat hoger, namelijk 82,2 jaar (Vienna City Administration, 2014). Hoe verder je uit het centrum vandaan gaat, hoe minder huisartsen en specialisten, zoals tandartsen, er relatief gezien zijn. Met uitzondering van wijk 13, Hietzing (zie figuur 15,16 en 17 in bijlage 4) (Magistrat der Stadt Wien, 2014).

Opleidingsniveau Het opleidingsniveau in Wenen ligt laag vergeleken bij de rest van Oostenrijk. 28% van de Weense bevolking heeft een tertiaire opleiding afgerond en net iets meer dan 50% heeft een secundaire opleiding afgerond. Echter, vergeleken bij de rest van Oostenrijk, zijn er wel veel hoogopgeleide werkers. Bijna drie op de tien werkenden heeft een opleiding aan een hogeschool of universiteit afgerond, in vergelijking tot de 17,2% in de rest van Oostenrijk (Stadt Wien, n.d.). De hoogopgeleide inwoners wonen vooral in het centrum van de stad. Aan de oostelijke kant van de Donau en het in het zuiden van de stad zijn voornamelijk inwoners te vinden die als hoogst afgeronde opleiding een vakschool hebben gevolgd (zie figuur 19 in bijlage 4) (Magistrat der Stadt Wien, 2014). Ongeveer 10,6% van de inwoners van Wenen is student, daar komt nog bovenop dat Wenen 13,3% buitenlandse studenten telt. 12,7% van de inwoners zijn schoolgaande kinderen en jeugd (Vienna City Administration, 2014).

Economie Wenen is de economische hoofdstad van Oostenrijk. Een kwart van het BBP (Bruto Binnenlands Product) wordt in Wenen geproduceerd. Dit is 82 miljard euro (47.000 euro per persoon). Vergeleken bij andere Europese steden is dit hoog (Magistrat der Stadt Wien, 2014). In Nederland bijvoorbeeld, is het BBP per hoofd €35.916 (ING, 2014).

Ondanks het hoge BBP, is de werkloosheid in Wenen vrij hoog vergeleken bij andere Europese steden en in vergelijking tot de rest van Oostenrijk. Wenen heeft een werkloosheid van 11,6%. In de EU is dit 10,4% (Vienna City Administration, 2014). In heel Oostenrijk ligt de werkloosheid op 9,2% (Sator, 2015). In Wenen zijn er minder werkloze vrouwen dan mannen (9,8% t.o.v. 13,1%). De grootste groep werklozen zijn jongeren tussen de 18 en 24 jaar. Bij de mannen ligt de werkloosheid op 18,8% en bij vrouwen op 16,6%. Vergeleken bij Europese steden is de langdurige werkloosheid laag (2,4%). In Wenen vinden mensen sneller een baan dan andere Europese steden (Vienna City Administration, 2014). De werkloosheid is het hoogste in de wijken 10, 12, 15 en 21. Het gemiddelde inkomen in deze wijken is dan ook lager dan de rest van Wenen (Magistrat der Stadt Wien, 2014). In Wenen is vier op de tien banen een parttime baan. Vergeleken bij andere Europese steden is dat veel (Vienna City Administration, 2014).

Toerisme speelt in Wenen tevens een grote rol. Jaarlijks bezoeken ruim 13,5 miljoen toeristen de stad. Dit maakt Wenen veruit de meest toeristische stad van Oostenrijk. De toeristen bezoeken voornamelijk het centrum van de stad (zie figuur 25 in bijlage 4) (Magistrat der Stadt Wien, 2014). Daarnaast worden er veel congressen georganiseerd. Op Parijs na organiseert Wenen de meeste congressen in Europa. Dit zijn er meer dan 200 per jaar (Vienna City Administration, 2014).

Om de financiën goed op orde te houden in 2014 heeft de gemeente Wenen 922 miljoen euro moeten lenen (City of Vienna Annual Accounts, n.d.).

Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen is iets wat in Wenen erg speelt. Vrouwen zijn van mening dat zij ongelijk worden behandeld ten opzichte van mannen. Er is gekeken

8Vitale stad Wenen

November, 2015

naar het gemiddelde inkomen tussen mannen en vrouwen in de verschillende wijken. Wat opvalt, is dat hoe meer er gemiddeld verdiend wordt, hoe groter het verschil is tussen mannen en vrouwen in inkomen. De resultaten zijn weergegeven in figuur 1.

15000 20000 25000 30000 350000

10203040506070

Euro's

Perc

enta

ge

Figuur 1: Hoeveel procent mannen meer verdienen dan vrouwen op basis van gemiddeld inkomen.

Oppervlakte De stad heeft een oppervlakte van 41.487 hectare. Hiervan is 35,6% stedelijk gebied, 45,5% groen, 4,6% water en 14,3% openbare wegen. Het centrum is het meest verstedelijkt, hier loopt het percentage stedelijk gebied op tot soms wel ruim 60%. In deze wijken is het aandeel openbare wegen ook hoog. Soms is dit aandeel tot wel 30% meer van het totale oppervlak. Hoe verder men van het centrum vandaan gaat, hoe groener het wordt. Enkele buitenwijken bestaan voor meer dan 70% uit groen gebied zoals wijk 13, Hietzing. Het meeste water is te vinden in de wijken 2 Leopoltstad, 20 Brigittenau en wijk 22 Donaustad. Deze wijken liggen ook langs de Donau die dwars door de stad heen loopt.

Het centrum van Wenen is erg oud. De meeste gebouwen in het centrum (meer dan 60%) is gebouwd voor 1919. Hoe verder er naar de buitenwijken wordt gegaan hoe meer nieuwbouw hier te vinden is. Vooral de wijken aan de westelijke kant van de Donau bestaat veel uit nieuwbouw. (zie figuur 8 t/m 10 in bijlage 4) (Magistrat der Stadt Wien, 2014).

Verkeer Omdat Wenen een autovrije binnenstad heeft, gaan veel mensen met het openbaar vervoer. Wenen kent relatief weinig autobezitters vergeleken bij andere Oostenrijkse steden, en vergeleken bij de rest van Europa zitten ze ongeveer in het midden (Vienna City Administration, 2014). De uitzondering is wijk 1, Innere Stadt. Ondanks dat dit het hart van de stad is en autovrij, zijn er meer auto’s in dit gebied dan mensen. Gemiddeld zijn er 385,7 auto’s in Wenen per 1.000 inwoners. In de Innere Stadt is dit 1.049,7 per 1.000 inwoners (Magistrat der Stadt Wien, 2014).

Om de verkeersstromen goed te kunnen regelen in de stad, heeft Wenen 2.820 kilometer aan autowegen en 1.720 kilometer aan fietspaden aangelegd. In 1990 was er slechts 190 kilometer aan fietspaden en in december 2014 is dit uitgebreid tot wel 1.720 kilometer. In het centrum is het aandeel fietspaden groter dan in de buitenwijken. In de buitenwijken gebeuren dan ook de meeste ongelukken en de meeste ongelukken met kinderen die op weg zijn naar school (zie figuur 28 in bijlage 4) (Magistrat der Stadt Wien, 2014). Wenen wil een fietsvriendelijkere stad worden en heeft daarom een meerjarenplan opgesteld voor de aanleg en uitbreiding van fietspaden.

9Vitale stad Wenen

November, 2015

Per jaar worden er ruim 931 miljoen passagiers vervoerd met het openbaar vervoer. Dit zijn er 2,5 miljoen per dag! Het meeste hiervan gaat met de metro (47,1%) gevolgd door de tram (32,7%) en de bus volgt met 20,0% (Linien, 2015).

Politiek Oostenrijk is een parlementaire Bondsrepubliek. De om de zes jaar gekozen president heeft als staatshoofd formeel veel macht, maar is feitelijk ondergeschikt aan de bondskanselier en diens kabinet. De door de president benoemde Bondsregering moet het vertrouwen van een parlementaire meerderheid hebben. De president kan het parlement op voorstel van de kanselier ontbinden.

De 183 afgevaardigden worden rechtstreeks gekozen door kiezers (vanaf 16 jaar). De negen bondslanden en 43 regio's vormen kiesdistricten met eigen kieslijsten. De zetelverdeling gebeurt echter op basis van de landelijke uitslag via een stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Er is door de verkiezing via districten een vrij hoge kiesdrempel.

Politiek Wenen In oktober 2015 zijn er in Wenen gemeenteraadsverkiezingen geweest. Bij de verkiezingen was de SPÖ de grootste partij met 36% van de stemmen. In vergelijking met de verkiezingen van 2010 heeft deze partij stemmen verloren. Door de vluchtelingencrisis hebben de rechtste partijen aan stemmen gewonnen (The Guardian, 2015). Voor de volledige uitslag van de verkiezingen in 2010 en 2015 en het verschil in de resultaten, zie bijlage 4 figuren 30 en 31 en tabellen 10, 11 en 12.

Grootste politieke partijen in Wenen De SPÖ (Socialistische Partij Oostenrijk) is al jaren de grootste partij van Wenen. Zoals de naam al doet vermoeden is de SPÖ een partij met socialistische opvattingen (SPÖ, n.d.). In 2010 hebben zij met de Grünen een coalitie gevormd.

De Grünen waren in 2010 de op drie na grootste partij van Wenen. Wat opvalt aan de verkiezingsuitslag, is dat de Grünen in enkele wijken van de stad de grootste partij was. Deze wijken kenmerkten zich door hoogopgeleiden en veel stedelijke bebouwing, wegen en weinig groen. Zie hiervoor bijlage 4. De Grünen worden gekenmerkt door hun ecologische visie (Die Grünen, n.d.). De tweede partij is de FPÖ (Vrijheid Partij Oostenrijk) met 25,8% van de stemmen. Deze partij is liberaal-conservatief (FPÖ, n.d.). Ondanks dat dit de op één na grootste partij is van Wenen, heeft zij in geen enkel district in 2010 een meerderheid gehaald. In 2015 wisten ze in één district een meerderheid te halen zie bijlage 4 figuren 30 en 31 en tabel 10 en 11.

De derde partij is de ÖVP (Oostenrijkse Volkspartij) met 14,0% van de stemmen. In een aantal wijken was deze partij de grootste. Deze wijken werden gekenmerkt door een wat oudere bevolking zoals te zien in bijlage 4. Deze partij is conservatief met christelijke waarden en normen (ÖVP, n.d.).

Vluchtelingencrisis Europa. Door oorlog in Syrië en Irak en door de onrust op het Afrikaanse continent, zoeken steeds meer mensen Europa op als een veilige haven. Een crisis waar ook Oostenrijk mee te maken heeft (Daunt, 2015). In heel Europa worden er per dag 3.000 vluchteling verwacht door de Verenigde Naties. Voor Oostenrijk betekent dit dat er in totaal 104.000 asielaanvragen zijn over 2015. In verhouding tot de populatie zorgt dit ervoor dat

10Vitale stad Wenen

November, 2015

Oostenrijk op de vierde plek staat qua aanvragen met 1.224 asielaanvragen per 100.000 inwoners (Aisch, 2015).

Verdeeldheid Europa De vluchtelingencrisis laat de verdeeldheid in Europa zien. Hierbij is er verdeeldheid binnen de verschillende naties, maar ook tussen Oost- en West-Europa te zien. Vooral in het oosten van Europa lijken mensen bang te zijn voor de opname van vluchtelingen. Landen als Polen en Hongarije zijn fel tegen de opname van vluchtelingen, waarbij er in Hongarije zelfs een muur wordt gebouwd en in Macedonië de noodtoestand wordt uitgeroepen. Landen als Denemarken en Duitsland heten vluchtelingen welkom (Vrij Nederland, 2015). Overal zijn demonstraties zowel voor als tegen de vluchtelingen (Hommes, 2015). Ieder land heeft zijn eigen asielbeleid en of er een gezamenlijke oplossing komt door Europa voor het vluchtelingenprobleem is nog maar de vraag. Ook in Wenen is de verdeeldheid groot over de vluchtelingencrisis. De FPÖ heeft in de verkiezingen veel stemmen gewonnen onder de mensen die niet willen dat vluchtelingen het land in komen (The Guardian, 2015). De FPÖ wil namelijk een hek om Oostenrijk heen bouwen om te voorkomen dat vluchtelingen het land binnen komen. Echter er zijn ook demonstraties tegen de FPÖ door mensen die willen dat vluchtelingen worden opgevangen (Wij Willen Het Weten, 2015).

Dit is een van de verdeeldheden in Europa. Zo is er ook de verdeeldheid tussen het ‘gewone volk’ en de elite, verdeeldheid tussen Zuid- en Noord-Europa op het gebied van economisch succes, de verdeeldheid tussen de grote naties Duitsland en Frankrijk en het feit dat Groot-Brittannië zich steeds meer distantieert van Europa (Les Echos, 2013).

Hoofdstuk 4: Scenario’s: Grootste kernonzekerheden Uit de analyse zijn verschillende kernonzekerheden gekomen voor de stad Wenen. De volgende twee grootste kernonzekerheden zijn gekozen om tegenover elkaar te zetten in een assenkruis. De eerste van de grootste kernonzekerheden is de vluchtelingencrisis. Door de verdeeldheid binnen Europa en Oostenrijk over de oplossing is het niet te voorspellen hoe deze crisis wordt aangepakt. Zal de Europese Unie haar lidstaten opleggen hoe zij met deze crisis moeten omgaan of zullen de lidstaten zelf bepalen hoe zij de crisis gaan oplossen? Deze wordt in het assenkruis weggezet als ‘lokalisme’ tegenover ‘Europeanisme’.

Een tweede grote kernonzekerheid heeft te maken met de verdeeldheid in Wenen tussen de inwoners. Niet alleen verdeeldheid over de vluchtelingencrisis, maar ook de verdeeldheid tussen de verschillende culturen. Inwoners van Wenen voelen zich steeds meer vervreemd omdat het aandeel inwoners van buitenlandse komaf steeds groter wordt. Deze wordt in het assenkruis weggezet als ‘sociale cohesie’ tegenover ‘sociale segregatie’.

Definities kernonzekerheden Voor een goede interpretatie van de in het assenkruis gebruikte begrippen, worden de begrippen hieronder uitgelegd:

Lokalisme: Met lokalisme wordt bedoeld dat mensen sterk georiënteerd zijn op de lokale gemeenschap. De plaats waar deze persoon woont, is zijn wereld. Hij of zij besteedt weinig aandacht of energie aan de ‘grote maatschappij’, is niet bezig met internationale problemen; de virtuele uitsluiting van de nationale of internationale scène.

11Vitale stad Wenen

November, 2015

Sociale segregatie: Met sociale segregatie wordt bedoeld dat culturele groepen mensen zich afzonderen van de maatschappij en samentrekken met mensen van bijvoorbeeld dezelfde etniciteit of afkomst. In dit geval zou dat kunnen betekenen dat de immigranten of vluchtelingen bij elkaar in een wijk of gebied gaan wonen, waardoor deze groep mensen zich niet in de maatschappij van de stad bevinden maar vooral een eigen maatschappij oprichten en hun eigen normen en waarden blijft hanteren. In sommige gevallen blijven de zelfs hun eigen taal spreken. Doordat er geen samenhang is met de rest van de bestaande maatschappij, zullen de immigranten of vluchtelingen niet opgenomen worden in het dagelijkse leven van de stad, maar altijd een buitengesloten groep blijven.

Europeanisme: Met Europeanisme wordt bedoeld dat Europa, de landen van de Europese Unie, één gemeenschappelijk doel hebben. Europa moet in dit geval meer een geheel worden en voorzien worden van gezamenlijke wetten, normen en waarden en een gezamenlijk bestuur. Een voorbeeld hiervan zou Amerika kunnen zijn. Er zullen geheel omvattende wetten voor alle lidstaten van Europa zijn, zoals in Amerika alle staten moeten gehoorzamen aan de grondwet en het congres, maar de staten hebben nog wel hun eigen rechten op bepaalde zaken. In Europa zal dat betekenen dat alle lidstaten van de EU moeten luisteren naar de voorgestelde wetten, maar in een kleine mate toch hun eigen wetten hebben. Ook zullen landsgrenzen ‘vervagen’ zoals nu in Europa al grotendeels vrijheid van verkeer is, zal dit toenemen en zullen ook personen en financiële middelen niet meer aan landsgrenzen gebonden zijn.

Sociale cohesie: Met sociale cohesie wordt bedoeld dat er samenhang is in de maatschappij. Zaken die de samenhang in de maatschappij vormen zijn bijvoorbeeld wederzijdse afhankelijkheid of eigenbelang, dwang of macht en gedeelde waarden en normen. Sociale cohesie bestaat op micro- en macroniveau. Op microniveau zien we (sociale) cohesie binnen het gezin, de familie, de vriendenkring. Op macroniveau zien we sociale cohesie terug binnen uniculturele samenlevingen. Men voelt zich verbonden en men identificeert zich met elkaar.

12Vitale stad Wenen

November, 2015

Assenkruis

Scenario 4 uitgewerkt: Sociale segregatie tegenover Europeanisme Wanneer Europeanisme gecombineerd wordt met segregatie, zal er een verdeeld en vervreemd Oostenrijk ontstaan. Er zal meer het gevoel heersen van ‘Europeaan zijn’ dan ‘Oostenrijker zijn’, omdat de macht nu bij de Europese Unie ligt en zij de dienst uitmaken. Voor Oostenrijk is een belangrijk onderwerp waar de Europese Unie regels voor zal opleggen het vluchtelingenprobleem. Niet Oostenrijk zelf, maar de Europese Unie zal bepalen waar de vluchtelingen langs mogen, hoeveel er mogen blijven en of er extra veiligheidsmaatregelen zullen worden genomen. Wanneer Europa meer een geheel wordt, wordt verkeer van vooral goederen, mensen en informatie een stuk makkelijker binnen Europa. Dit zal leiden tot een grote diversiteit van afkomst en cultuur in vooral de grote steden in Europa omdat zij aantrekkelijk zijn om in te leven. En wanneer eerder veel regels misschien voor mensen een belemmerde factor waren, zal deze belemmering nu grotendeels wegvallen waardoor verhuizen naar een grote Europese stad toegankelijker zal zijn.

Wenen is daar een goed, zo niet het beste, voorbeeld van. Wenen heeft namelijk al meerdere malen, en ook in 2015 weer, de titel ‘meest leefbare stad’ ter wereld gekregen. Een titel als deze werkt op vluchtelingen of immigranten als een rode lap op een boze stier. Veel immigranten zullen voor Wenen kiezen voor een beter bestaan en een fijne leefomgeving waardoor Oostenrijk, maar vooral Wenen, veel immigranten aan zal

13Vitale stad Wenen

November, 2015

trekken. Hierdoor zal er dus vooral in zulke stedelijke gebieden een grote diversiteit aan afkomst en cultuur ontstaan. Zoals al vele malen vaker is gezien, zoals in de Verenigde Staten, zullen mensen met dezelfde afkomst sneller naar elkaar toetrekken in plaats van zich te mengen met inwoners van dezelfde stad met een andere afkomst en cultuur.

Door deze gevolgen zullen er veel verschillende groepen zijn in de samenleving die allemaal een eigen kleine samenleving vormen binnen een grote samenleving, en weinig tot niet in aanraking komen met andere groepen. Het gevoel van ‘samen zijn’ of ‘Oostenrijker zijn’, zal hierdoor afnemen. Men zal zich eerder een Europeaan voelen. Ook zal de discussie over de niet ‘echte Oostenrijker’ en de immigranten, die men eerst liever niet wilde hebben, uiteindelijk verminderen. Oostenrijk kan er immers niets aan doen omdat deze regels vanaf de Europese Unie worden opgelegd, van een echt opzichzelfstaand Oostenrijk is immers nu in veel mindere mate sprake. Wanneer ertegen verzetten niet lukt, dan maar op een eigen manier aanpassen.

Uit onderzoek (Feldstein L, 2007) is gebleken dat hoe hoger de etnische diversiteit is, hoe lager het sociale vertrouwen. De bevolking heeft weinig vertrouwen in andere etnische groepen maar ook in de eigen groep waardoor ze zich zo weinig mogelijk met andere groepen bemoeien. Dit is natuurlijk funest voor een goed werkende samenleving, ook al zal er meer langs elkaar worden geleefd, dan dat er rellen zullen uitbreken, met een uitzondering daar gelaten. Een verdeelde en onsamenhangende stad en land zullen helaas het gevolg zijn van deze situaties. Wanneer men wil dat de prachtige Oostenrijkse kunst en cultuur zal blijven bestaan, zal er een plan moeten komen. Een plan om een meer verenigd volk te krijgen wat zich bekommert om de kunst en cultuur van Oostenrijk. Dit is belangrijk omdat het niet zover moet komen ook daar langsheen geleefd wordt zonder enige interesse. Wanneer dit zou gebeuren zullen ook alle prachtige culturele goederen die Wenen te bieden heeft langzaam vervagen en dat kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn voor zowel een volk als een stad.

Hoofdstuk 5: Vernieuwde creatieve visie Visie Wenen is een culturele wereldstad met grote kansen en mogelijkheden voor een ieder. Door de ontwikkeling tot een SMART City blinkt Wenen uit in innovatie en duurzaamheid. In 2030 zal Wenen hét grote voorbeeld zijn voor andere wereldsteden als het gaat om verbinding, innovatie, duurzaamheid en een multiculturele samenleving.

Door de beweegvriendelijke, groene omgeving van de stad en het creëren van verschillende innovatieve en duurzame hubs, zal Wenen als stad uitnodigen om gebruik te maken van haar openbare ruimtes voor zowel haar eigen inwoners als toeristen. Door de verbeterde infrastructuur in deze stad zal de bereikbaarheid van de stad gemakkelijker worden en hierdoor wordt de stad gebruiksvriendelijker.

Doordat de inwoners van Wenen van verschillende komaf zijn, ontstaat er een multiculturele samenleving waarin mensen zich met elkaar verbonden voelen. Dit wordt bewerkstelligd door middel van innovatie, technologie en duurzaamheid.

Doelstelling “Wenen is de multiculturele stad van verbintenis, innovatie en duurzaamheid en heeft een voorbeeldfunctie voor de rest van de wereld.”

14Vitale stad Wenen

November, 2015

Hoofdstuk 6: Businessmodel

Customers De doelgroepen die bediend dienen te worden zijn bewoners, bezoekers, bedrijven, bollebozen, vluchtelingen en immigranten. De vier B’s zijn de algemene groepen die in een stad te vinden zijn, daarnaast is er uit onderzoek gekomen dat er veel vluchtelingen en immigranten in Wenen huisvesten.

Value Proposition De waarde die het adviesbureau wil gaan creëren voor de bewoners, bezoekers, bedrijven, bollebozen, vluchtelingen en immigranten is gericht op duurzaamheid, innovatie en verbintenis. De onderstaande zaken wil het adviesbureau gaan realiseren:

Beweegvriendelijke omgeving: Het is belangrijk om de inwoners van Wenen gezond en vitaal te houden, hierbij is het van belang dat de inwoners worden gestimuleerd om in beweging te komen en te blijven. De inwoners worden zo ook meer gestimuleerd om de auto en het openbaar vervoer te verruilen voor bijvoorbeeld de fiets.

Duurzame energieopwekking: klimaatverandering speelt tegenwoordig een grote rol en fossiele energievoorraden raken op. Het is belangrijk dat Wenen ver vooruit kijkt, zodat Wenen goed voorbereid is op de toekomst.

Meer groen: Door meer groen in de stad worden mensen meer gestimuleerd om te gaan bewegen en heeft het een positief effect op het klimaat.

Verbetering infrastructuur: In Wenen wordt er veel aandacht besteed aan infrastructuur van het openbaar vervoer en het wegennetwerk. Er is echter nog weinig aandacht voor het fietsnetwerk, vooral in de buitenwijken van Wenen. Om er voor te zorgen dat de inwoners van Wenen in beweging komen, is het van belang om hier aandacht aan te besteden.

Hubs: Door de aanleg van hubs worden er in de stad centrale ontmoetingsplekken aangelegd die zorgen voor verbintenis onder de mensen. Daarnaast zijn hubs technologische hotspots waarbij innovatie en technologie centraal staan.

Sociale cohesie vergroten: Het is belangrijk om in Wenen een grote sociale cohesie te creëren. Tegenwoordig komen er steeds meer vluchtelingen en immigranten in Wenen, wat er voor zorgt dat de bewoners zich niet meer thuis voelen in eigen stad. Door de sociale cohesie te vergroten tussen de van herkomst inwoners van Wenen en de vluchtelingen en immigranten krijg je een meer verbonden stad. Hierdoor gaan verschillende culturen samenwerken en is het begrip voor iedereen groter.

15Vitale stad Wenen

November, 2015

Wi-Fi door de hele stad: Wi-Fi in de stad is een onderdeel van SMART-city. Door Wi-Fi in de gehele binnenstad te plaatsen is het gemakkelijker om je met de fiets of handige ‘beweegapps’ die internet nodig hebben, te verplaatsen door de binnenstad.

Culturele voorzieningen: De culturele voorzieningen in Wenen zijn van groot belang voor de bezoekers. Wenen staat bekend om de muziek en dat is veel terug te zien in de culturele voorzieningen. De waarde die de culturele voorzieningen creëren voor de doelgroepen, is dat ze de doelgroep blijven trekken en daardoor de stad erg aantrekkelijk maken.

Channels De twee voornaamste kanalen die het adviesbureau gaat gebruiken om de doelgroepen te bereiken zijn het internet en de televisie. Daarnaast worden er nog flyers, posters en kranten verspreid met alle benodigde informatie. Ook worden er pakkende slagzinnen gebruikt om de doelgroepen te bereiken.

Customer Relationships Om zo goed mogelijk te voldoen aan de behoeften van de doelgroepen is het belangrijk om goed in contact te staan met de doelgroepen. Daarbij is het belangrijk dat de stad Wenen transparant is en dat iedereen kan meedenken bij het inrichten van de stad. Voor bedrijven is het belangrijk dat er een heldere regelgeving is en dat er goede onderhandelingsmogelijkheden zijn. Voor de vluchtelingen en immigranten is het van belang dat ze zich welkom voelen en dat er goede inburgeringscursussen plaats vinden zodat de vluchtelingen en immigranten snel worden opgenomen in de gemeenschap. Bezoekers moeten zich ook welkom voelen door de informatie uit de stad in zoveel mogelijk talen te publiceren.

Key Partners Belangrijke partners om de value proposition te creëren zijn:

Bedrijven: In de gemeente worden de meeste taken uitbesteed en daarom is het belangrijk dat de bedrijven een rol spelen in het creëren van de value proposition.

Nationale overheden: Om de value proposition te kunnen creëren is er geld nodig, de nationale overheden kunnen hier een bijdrage aan leveren. Door een subsidie te verlenen of door naamsbekendheid te geven aan het project kunnen de nationale overheden al een grote bijdrage leveren.

Politieke partijen: In elk district zijn er politieke partijen. Niet elk district hoeft het er mee eens te zijn wat er met Wenen gaat gebeuren. Om de value proposition te creëren is het van belang dat alle politieke partijen in Wenen mee mogen denken en bepalen.

Scholen: Scholen zoals universiteiten zijn belangrijk voor onderzoek en creatieve ideeën om zo tot goed mogelijk oplossingen te komen voor de problemen die er in Wenen zijn en deze op te lossen. Innovatie is belangrijk.

Inwoners: De inwoners zijn de belangrijkste key partners, zij hebben wensen en behoeften waar de value propositions op afgestemd worden.

Key Resources Key Resources zijn nodig om de value proposition te kunnen creëren. De belangrijkste key resources zijn ambtenaren, personeel, bedrijven en andere partners. De ambtenaren en personeel zullen de ideeën bedenken en deze worden dan uitbesteed aan andere externe partijen.

Key Activities De belangrijkste kernactiviteiten die nodig zijn om de value proposition te creëren, zijn investeringen maken in de volgende zaken:

16Vitale stad Wenen

November, 2015

Onderwijs: Door goed onderwijs aan te bieden, kunnen de studenten weer een grote bijdrage leveren aan de value proposition. Zij zijn tenslotte de toekomst voor Wenen. De studenten hebben goede en creatieve ideeën om Wenen innovatiever en duurzamer te maken en verbintenis te leggen tussen verschillende culturen.

Sport en Welzijn: Door investeringen te maken in Sport en Welzijn wordt Wenen niet alleen vitaler en gezonder, maar sport zorgt ook voor verbintenis tussen verschillende culturen. Door veel sportactiviteiten te organiseren die de sociale cohesie gaan vergroten ontstaat er al snel een verbonden Wenen.

Infrastructuur: In Wenen wordt er veel aandacht besteed aan infrastructuur van het openbaar vervoer en het wegennetwerk. Er is echter nog weinig aandacht voor het fietsnetwerk, vooral in de buitenwijken van Wenen. Door te gaan investeren in het fietsnetwerk in de buitenwijken van Wenen worden ook deze mensen gestimuleerd om op de fiets naar bijvoorbeeld het werk of de stad te gaan.

Leefomgeving: Door te investeren in de leefomgeving, stimuleert dit mensen om meer buiten te komen en meer te gaan bewegen. Doordat de mensen zich op hun gemak en veilig voelen in een mooie en gezonde leefomgeving, stimuleert dit verbindingen te leggen met andere mensen.

Cultuur: De cultuur in Wenen is van groot belang. Bezoekers komen naar Wenen voor de cultuur. Als er in de culturele voorzieningen geen investeringen worden gedaan, verloederen de voorzieningen en trekken alle bezoekers weg uit Wenen. Door continu te investeren blijven de bezoekers komen.

Voor onderstaande zaken hoeft geen investering gedaan te worden, maar wel moet daar het een en ander in aangepast worden of moet daar wat mee gedaan worden. Dit omdat anders de value proposition niet tot uiting kan komen.

Bestemmingsplannen: Om ervoor te zorgen dat plannen worden uitgevoerd zullen bepaalde bestemmingsplannen moeten worden aangepast.

Klimaatbeleid: Ook dit is van belang voor de leefomgeving. In de leefomgeving wordt er meer groen geplaatst en dat is voor het klimaat positief. Als er in het klimaatbeleid geen aanpassingen worden gemaakt zal de value proposition van meer groen verdwijnen.

Costs Hoeveel kosten er gemaakt worden hangt af van welke value propositions er worden uitgevoerd en de invulling hiervan.

Revenue De opbrengsten voor de stad zullen niet zozeer financieel van aard, maar vooral op het gebied van sociale cohesie, duurzaamheid, cultureel, technologie en innovatie.

17Vitale stad Wenen

November, 2015

NawoordTijdens deze periode hebben we nieuwe manieren van samenwerken geleerd. Waar in de afgelopen twee jaren het vooral ging om de taken verdelen, moest er meer met dit project worden nagedacht over de richtingen die je als groep kiest. In het eerste deel van het verslag ging het vooral om zoveel mogelijk informatie vinden en de taken verdelen. Maar toen dit eenmaal was gebeurd ging het meer om samen nadenken en het uitwerken van de verschillende modellen.

Voor dit blok willen wij alle docenten van de opleiding Sport, Gezondheid en Management aan de Hanzehogeschool bedanken en in het bijzonder Jim Lo-A-Njoe voor het pushen van de groep om zo veel mogelijk uit de theorie en aangeboden werkstof te halen.

18Vitale stad Wenen

November, 2015

BibliografieAisch, A. P. (2015, september 3). Which Countries Are Under the Most. Opgehaald van

http://www.nytimes.com/interactive/2015/08/28/world/europe/countries-under-strain-from-european-migration-crisis.html

AkzoNobel. (2015). AKzoNobel Nederland. Opgehaald van https://www.akzonobel.com/nl/over_ons/human_cities/initiatief/

City of Vienna Annual Accounts. (n.d.). Annual accounts 2014 - revenues. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/english/administration/statistics/annual-accounts-revenue.html

City of Vienna. (n.d.). Smart City Wien. Opgehaald van https://smartcity.wien.gv.at/site/en

Daunt, B. &. (2015, september 1). The EU migrant crisis explained in 90 seconds. Opgehaald van http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/11549216/The-EU-migrant-crisis-explained-in-90-seconds.html

Die Grünen. (n.d.). Die Grünen. Opgehaald van https://www.gruene.at/

Eeden, R. v. (2015, Juli 20). Hitte eilanden en wat je er tegen kunt doen. Opgehaald van Wenen doet er echt wat aan: http://hitte-eilanden.nl/2015/07/20/wenen-doet-er-echt-wat-aan/

Feldstein L, P. R. (2007). Better together.

FPÖ. (n.d.). FPÖ. Opgehaald van http://www.fpoe.at/

Hommes, K. (2015, september 13). Vluchtelingendemonstraties tonen verdeeldheid Europa. Opgehaald van http://www.trouw.nl/tr/nl/4496/Buitenland/article/detail/4141226/2015/09/13/Vluchtelingendemonstraties-tonen-verdeeldheid-Europa.dhtml

ING. (2014, juni 24). Ons Bruto Binnenlands Product (BBP) ) €35.916 per inwoner. Opgehaald van https://www.ing.nl/particulier/economisch-bureau/archief/archief-economische-cijfers-toegelicht/2014/06/bbp-35916-euro-per-inwoner.html

kunstreis.com. (n.d.). Heldenzeitalter. Opgehaald van kunstreis.com: http://www.kunstreis.com/landen/Oostenrijk/wenen/Heldenzeitalter.html

kunstreis.com. (n.d.). negentiende eeuw. Opgehaald van kunstreis.com: http://www.kunstreis.com/landen/Oostenrijk/wenen/Wenen%20in%20de%20negentiende%20eeuw.html

kunstreis.com. (n.d.). Oudste geschiedenis van Wenen. Opgehaald van kunstreis.com: http://www.kunstreis.com/landen/Oostenrijk/wenen/Oudste%20geschiedenis%20van%20Wenen.htm

kunstreis.com. (n.d.). renaissancd in Wenen. Opgehaald van kunstreis.com: http://www.kunstreis.com/landen/Oostenrijk/wenen/renaissance%20in%20Wenen.html

19Vitale stad Wenen

November, 2015

kunstreis.com. (n.d.). Romaanse periode Wenen. Opgehaald van kunstreis.com: http://www.kunstreis.com/landen/Oostenrijk/wenen/Romaanse%20periode%20in%20Wenen.htm

kunstreis.com. (n.d.). Weense gotiek. Opgehaald van kunstreis.com: http://www.kunstreis.com/landen/Oostenrijk/wenen/Weense%20gotiek.html

kunstreis.com. (sd). zeventiende eeuw. Opgehaald van kunstreis.com: http://www.kunstreis.com/landen/Oostenrijk/wenen/Wenen%20in%20de%20zeventiende%20eeuw.html

Kurier. (2014, maart 26). Drei Problembereiche trüben die Wiener Lebensqualität. Opgehaald van http://kurier.at/chronik/wien/drei-problembereiche-trueben-die-wiener-lebensqualitaet/57.783.108

Les Echos. (2013, december 10). Verdeeldheid zal Europa opbreken. Opgehaald van http://www.voxeurop.eu/nl/content/article/4389671-verdeeldheid-zal-europa-opbreken

Linien, W. (2015). Public transport 2012 to 2014. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/english/administration/statistics/public-transport.html

Magistrat der Stadt Wien. (2014). Statistisches Jahrbuch 2014. Vienna: Magistrat der Stadt Wien.

Magistrat der Stadt Wien. (2015, oktober). Wien Gesamt Bezirksvertretungswahlen 2015. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/wahl/NET/BV151/BV151-109.htm

ÖVP. (n.d.). ÖVP. Opgehaald van https://www.oevp.at/Home.psp

Pasquali, G. W. (2015, oktober 8). The Best Cities to Live in the World. Opgehaald van https://www.gfmag.com/global-data/non-economic-data/best-cities-to-live

Sator, A. (2015, mei 9). Arbeitslosigkeit in Österreich: Das Ende eine Musterschülers. Opgehaald van http://derstandard.at/2000015434074/Arbeitslosigkeit-in-Oesterreich-Das-Ende-eines-Musterschuelers

SPÖ. (n.d.). SPÖ. Opgehaald van https://spoe.at/

Sportamt Wien. (2015). Sport- und Fun-Hallen in Wien. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/freizeit/sportamt/sportstaetten/sportfun/

Sportamt Wien. (2015). Sport- und Fun-Hallen in Wien. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/freizeit/sportamt/sportstaetten/hallen/

Sportamt Wien. (2015). Sportvereine und Verbände in Wien. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/freizeit/sportamt/verein/sportarten.html

Sportamt Wien. (2015). Stadien und Sportarenen der Stadt Wien. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/freizeit/sportamt/sportstaetten/stadien/

Stadt Wien. (n.d.). Gross Wien - Stadtsgeschichte Wiens. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/kultur/archiv/geschichte/ueberblick/grosswien.html

Stadt Wien. (n.d.). Lebensmittel Luft. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/umwelt/luft/schadstoffe/verschmutzung.html

20Vitale stad Wenen

November, 2015

Stadt Wien. (n.d.). Vienna in Figures. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/english/administration/statistics/

The Guardian. (2015, oktober 11). Refugee crisis fuels record result for Austrian far-right in Vienna elections. Opgehaald van http://www.theguardian.com/world/2015/oct/11/social-democrats-win-vienna-election-despite-freedom-party-gains

Verkehrsorganisation und technische Verkehrsangelegenheiten. (2015). Radwegbauprogramm 2015. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/verkehr/radfahren/bauen/programm/index.html

Vienna City Administration. (2014). Vienna in Europe 2014. Vienna: Vienna City Administration.

Vienna City Administration. (2015). Vienna in Figures 2015. Opgehaald van https://www.wien.gv.at/statistik/pdf/viennainfigures.pdf

Vrij Nederland. (2015, augustus 27). Zo los je volgens Brussel de vluchtelingencrisis op. Opgehaald van http://www.vn.nl/is-hoe-volgens-brussel-vluchtelingencrisis-oplost/

Wien Konkret. (n.d.). Ausländer in Wien. Opgehaald van http://www.wien-konkret.at/soziales/auslaender/

Wien Tourismus. (n.d.). Vienna Now or Never. Opgehaald van https://www.wien.info/en

Wien.gv.at. (sd). Gross Wien - Stadtsgeschichte Wiens. Opgehaald van Wien.gv.at: https://www.wien.gv.at/kultur/archiv/geschichte/ueberblick/grosswien.html

Wij Willen Het Weten. (2015, oktober 4). Massa demonstraties Oostenrijk tegen FPÖ. Opgehaald van http://www.wijwillenhetweten.nl/2015/10/massa-demonstraties-oostenrijk-tegen-fpo/

21Vitale stad Wenen

November, 2015

Bijlage 1: Studieteam-methode De studenten gaan in blok 3.1 en 3.2 werken door middel van de studieteammethode.Het proces, gericht op de totstandkoming van het scenariorapport, wordt voor het samenwerken volgens deze werkmethodiek geborgd.Aan het einde van het blok leveren de studenten samen met het scenariorapport individueel een reflectie op het peergesprek en peerfeedback aan, gericht op de competenties van de kenniswerker.

Introductie studieteam Het studieteam zal bestaan uit een zestal studenten van de studie Sport, Gezondheid en Management aan de Hanzehogeschool te Groningen, die gezamenlijk hebben gekozen voor een samenwerking met elkaar. Bij de keuze voor de samenwerking met elkaar is er rekening gehouden met projectleden uit de verschillende uitstroomprofielen. Hieronder een overzicht van de teamleden en de voorkeur voor hun uitstroomprofiel.

Joyce Mulder Twijfel Actieve en Gezonde leefstijl / Trainer CoachJurjen Paques Sportbusiness en OndernemerschapMarco Lassche Twijfel Actieve en Gezonde leefstijl / Trainer CoachMare de Winter Twijfel Beleid/ OndernemerschapNick Berends Sportbusiness en OndernemerschapSuzanne Luijckx Twijfel tussen alle uitstroomprofielen (keuze gaat uiteindelijk

uit naar Ondernemerschap)

Studieteam methode

22Vitale stad Wenen

November, 2015

Opdracht - welk product willen we ontwikkelen Het eindproduct dat het studieteam wil ontwikkelen is een scenario-rapport met daarin 4 scenario’s voor de stad Wenen waarin de mogelijke toekomst op het gebied van de vitaliteit staat beschreven. Hierbij wordt rekening gehouden met de vier B’s, bewoners, bezoekers, bedrijven en bollebozen. Van deze vier scenario’s zal uiteindelijk één scenario uitgebreid worden uitgewerkt voor een verdere vervolgopdracht in periode 3.2.

Verkenning Hoe denken wij er nu over?Wenen is een grote stad met 1,8 miljoen inwoners. Muziek en cultuur staan hoog in het vaandel en dit trekt veel toeristen naar deze mooie stad. Wenen is een stad die zich vooral wil ontwikkelen tot een SMART City, maar wel in de oude culturele stad die het nu is. Eén derde van de inwoners van Wenen is immigrant en dit kan zowel een kans als een bedreiging zijn voor de stad.

De eerste indruk van de stad Wenen is dat het een stad is met veel kansen en mogelijkheden voor de opdracht die er ligt. Er is minder informatie te vinden dan dat het team in eerste instantie had verwacht. De bedoeling is om de gevonden informatie zo goed mogelijk te gebruiken zodat het adviesbureau goed aan een uiteindelijk scenario kan werken.

Afweging Wat hebben wij elkaar te bieden, welke sterke en zwakke punten kennen we in de groep formuleren?Om tot een goede samenwerking te komen is het belangrijk dat de teamleden goed van elkaar weten wat diens sterke en zwakke punten zijn. Zo kan het team er voor zorgen dat de samenwerking optimaal is en elkaar helpen waar nodig. Dit is van groot belang om een waardig eindproduct op te kunnen leveren.

Naam Sterke punten Zwakke puntenJoyce Mulder Perfectionistisch

Doorzetter Groepswerker

Neemt niet snel de leiding Vindt het moeilijk om

ergens aan te beginnen Spreekt gedachten weinig

uitJurjen Paques Analytisch denken

Afwegen van opties Taalgebruik

Zich aan afspraken houden

Marco Lassche Structureel Harde werker Doorzetter

Ongeduldig Controlfreak

Mare de Winter Harde werker Goed in verslaglegging Leider

Afwachtend Zegt niet alles wat ze

denkt

Nick Berends Financieel (begrotingen) Groepswerker

Niet stipt genoeg Laconiek

Suzanne Luijckx Sociaal Strever/doorzetter Extrovert Goed in communicatie en

netwerken Zich bewust van eigen

ADHD wat kan belemmeren.

Als ze het overzicht kwijt is/raakt kan ze in paniek raken

Wil graag touwtjes in

23Vitale stad Wenen

November, 2015

kwaliteiten en valkuilen handen houden. Bang om te falen en

fouten te maken. Perfectionistisch

Afspraken in de groep: Communicatie buiten de vergaderingen gaat via WhatsApp of door te bellen.

Documenten worden met elkaar gedeeld via Dropbox. Afspraken en deadlines worden nagekomen. Wanneer afspraken/deadlines niet

worden nagekomen zal er een waarschuwing worden gegeven. Bij een tweede waarschuwing zal er een gesprek plaatsvinden en zal de situatie worden besproken, en de daarvan eventuele gevolgen. Uitsluiting van de groep wordt niet uitgesloten!

Bij afwezigheid van een teamlid dient hij/zij zich op tijd af te melden met een hiervoor gegronde reden.

Te laat komen moet ook worden gemeld aan het studieteam (WhatsApp of bellen). Het kan voorkomen dat iemand te laat komt, maar bij structureel te laat komen zal ook hier een waarschuwing voor worden afgegeven. Bij een tweede waarschuwing zal er een gesprek plaatsvinden en zal de situatie worden besproken, en de daarvan eventuele gevolgen voor het studieteamlid. Uitsluiting van de groep wordt niet uitgesloten!

Brainstorm Formuleren van vragen en zoekopdrachten om mee aan de slag te gaan.

Hoe is de bevolkingssamenstelling van Wenen? Zijn er bijzonderheden? Hoe is dit in verhouding met Oostenrijk? Kunnen wij dit vergelijken met

Amsterdam? Hoe is de economische positie van Oostenrijk ten opzichte van de andere landen

binnen de EU? Hoe is dit in Wenen? En ten opzichte van Amsterdam? Hoe is de sociaaleconomische status van Wenen? Wat is het opleidingsniveau van de inwoners van Wenen? Zijn er universiteiten te vinden in Wenen? Wat is kenmerkend voor de stad Wenen? Wat is kenmerkend voor de inwoners van Wenen? Hoe is dit in heel Oostenrijk? Hoe is de zorg geregeld in Oostenrijk? Hoe is dit in Wenen? Hoe gezond is de bevolking van Wenen? En hoe is dit ten opzichte van Oostenrijk? Wat doet Wenen aan de vitaliteit van de stad? Zijn er al lopende projecten? En hoe zorgt Wenen er voor dat de gezondheid van de inwoners wordt

gewaarborgd? Hoe zit dit met de veiligheid van de inwoners van Wenen? Hoe toeristisch is Wenen? Wat zijn de grote toeristische trekpleisters? Hoe gaan wij er voor zorgen dat wij de stad gaan beleven zonder dat wij er naar

toe gaan? Wat zal onze doelgroep zijn en op basis van welke gegevens kiezen wij deze

(onderbouwing)?

Bronnenstudie Welke externe informatie kunnen we gebruiken om tot een oplossing te komen? Er zullen veel bronnen zijn met bruikbare en betrouwbare informatie welke wij kunnen gebruiken om tot een oplossing te komen. Dit zullen zowel theoretische bronnen zijn als informatie van de universiteiten in Wenen en ons contactpersoon. Alle gebruikte bronnen zullen worden verzameld in een bronnenlijst en worden bijgevoegd als bijlage.

Contactpersoon Alex Schwarzkopf – Er is via Suzanne haar persoonlijke netwerk contact gelegd met Alex.

24Vitale stad Wenen

November, 2015

Ontwerp – oplossing Hoe ziet het product er in concept uit?Aan het eind van periode 3.1 zal er een scenariorapport worden opgeleverd. Aan de hand van alle gevonden informatie over de stad Wenen en de analyse hiervan zal er een duidelijk beeld zijn welke kernonzekerheden er in Wenen spelen. Deze kernonzekerheden zullen de basis voor de scenario’s vormen. Uit de vier scenario’s zal uiteindelijk één scenario gekozen worden waarop verder geborduurd zal worden. Dit scenario zal uitgebreider worden uitgewerkt dan de andere drie scenario’s.

In een later stadium (eind periode 3.2) zal er een longread worden opgeleverd die bestaat uit een hoofdtekst van ongeveer 10 tot 15 pagina’s. Deze longread zal worden aangeleverd als website.

Research Moeten we na aanleiding van de ontwerp – oplossing nog iets uitzoeken?Nadat het team bezig is geweest met het scenario moest er toch nog onderzoek worden gedaan en meer informatie worden opgezocht om het scenario goed te kunnen onderbouwen.

Het is goed om alvast een blik te werpen op het totale eindproduct voor periode 3.2, waar het scenariorapport natuurlijk een voorbereiding op is. Door ook al te kijken naar het uiteindelijke eindproduct kunnen er vast inzichten worden gegeven waar het team nu al eventueel rekening mee kan houden.

Forum Hoe en aan wie presenteren we de aangepaste ontwerp-oplossing?De aangepaste ontwerp-oplossing, oftewel het scenariorapport, zal worden opgeleverd in de vorm van een verslag. Dit verslag zal worden ingeleverd op de daarvoor bestemde Dropbox op Blackboard en zal worden beoordeeld door Jim Lo-A-Njoe.

Nabespreking Hoe verwerken wij de opmerkingen van anderen?Gedurende dit blok heeft Jim Lo-A-Njoe ons begeleid in dit proces. Tijdens de verschillende consulten met Jim hebben wij feedback ontvangen, deze opgeschreven in onze notulen om hier ook daadwerkelijk iets mee te kunnen doen. Ook in de werkcolleges in dit blok is er vanuit de klas 3L feedback gekomen op de verschillende onderdelen van het scenariorapport. Wij hebben als team zo veel mogelijk alle bruikbare feedback gebruikt om tot een beter scenariorapport te komen.

Naast feedback vanuit Jim en de klas hebben wij uiteraard ook terug gekeken op ons eigen proces. Dit hebben wij gedaan door middel van een peer-assessment. Hierbij is het team bij elkaar gaan zitten en heeft het team elkaar beoordeeld op verschillende punten. Het team heeft hier goed de tijd voor genomen zodat alles besproken kon worden. Het peer-assessment zal in de bijlage worden toegevoegd.

Op basis van dit peer-assessment is bepaald dat het team verder kan met de opdracht in periode 3.2. Iedereen staat op scherp en weet waar hij/zij eventueel aan moet werken.

Afronding Welk product hebben we gemaakt? Is het anders dan wanneer we het allemaal individueel zouden hebben gemaakt?Het uiteindelijke product wat zal worden opgeleverd is een scenariorapport met daarbij deze studieteam methode als bijlage. In het scenariorapport komen de volgende punten aan de orde:

25Vitale stad Wenen

November, 2015

Visie van de consultants DNA van de stad Wenen Analyse huidige populatie Wenen voor 4 B’s Scenario’s voor de stad Wenen Business Model Vernieuwde creatieve visie op de stad Wenen

Het scenariorapport is een innovatief verslag geworden wat tot stand is gekomen doordat er door alle teamleden op hun eigen manier naar is gekeken. Wanneer dit verslag door iemand individueel zou worden geschreven zal er waarschijnlijk op één manier naar worden gekeken in plaats van verschillende punten. Doordat er met verschillende teamleden naar is gekeken krijg je geen tunnelvisie en komen er veel meer gedachten aan bod. Dit maakt dat het scenariorapport een goed, krachtig en overdacht verslag is geworden.

Peerassessment Joyce Joyce (zelf)Communicatie Werkhouding/inzetOmgang feedback 4 Geleverde kwaliteit 2/3Via de app 4 Aanwezigheid 4Vergaderingen 3 Rolverdeling 2

Meedenken 2/3Nakomen afspraken 4

MarcoCommunicatie Werkhouding/inzetOmgang feedback 4 Geleverde kwaliteit 4/5Via de app 4 Aanwezigheid 3Vergaderingen 4 Rolverdeling 2/3

Meedenken 4Nakomen afspraken 4

Opmerkingen: Marco is een harde werker en staat erg voor kwaliteit van werken. Hij levert niet gauw iets in als het niet naar zijn zin is. Verder heeft Marco, ondanks dat dat zijn rol deze periode niet was, veel de leiding genomen. Hij moet leren om niet de leiding wat betreft het verslag en de gedane zaken te nemen.

MareCommunicatie Werkhouding/inzetOmgang feedback 4 Geleverde kwaliteit 3Via de app 5 Aanwezigheid 4Vergaderingen 3 Rolverdeling 3


Opmerkingen: Mare is van zichzelf heel goed in communicatieve vaardigheden, ze is deze periode veel aanwezig geweest op WhatsApp. Tijdens de vergaderingen hield zij zich op de achtergrond. Mare houdt veel gedachten voor zich en deelt deze weinig met de groep. Dit zou een leerdoel kunnen zijn voor volgende periode. Verder is Mare een harde werkster en altijd goed aanwezig. SuzanneCommunicatie Werkhouding/inzetOmgang feedback 4 Geleverde kwaliteit 3Via de app 5 Aanwezigheid 4Vergaderingen 3 Rolverdeling 3

Meedenken 4

26Vitale stad Wenen

November, 2015

Nakomen afspraken 4Opmerkingen: Suzanne is een harde werkster en veel aanwezig. Tijdens vergaderingen was Suzanne wel iemand die op de voorgrond treedt en veel haar gedachten uitsprak, soms waren deze niet helemaal van toepassing op het project. Verder moet Suzanne leren om een weg te vinden in de rol die ze toegewezen krijgt. Fijn persoon om mee samen te werken.

NickCommunicatie Werkhouding/inzetOmgang feedback 4 Geleverde kwaliteit 3Via de app 2 Aanwezigheid 2/3Vergaderingen 3 Rolverdeling 3

Meedenken 4Nakomen afspraken 2/3

Opmerkingen: Nick is een persoon die een beetje laks overkomt, maar bewijst het tegendeel als er met hem samengewerkt wordt. Tijdens de momenten van samenkomen had hij zijn werk af en was ook iemand die dan ook hard aan het werk gaat. Afspraken nakomen is niet zijn sterkste punt, dit is een punt voor verbetering in het volgende blok. Ook de communicatie via WhatsApp kan beter voor volgend blok.

JurjenCommunicatie Werkhouding/inzetOmgang feedback 4 Geleverde kwaliteit 3Via de app 2 Aanwezigheid 2Vergaderingen 4 Rolverdeling 3


Opmerkingen: Jurjen is een persoon die overal over meedenkt, harde werker en als hij iets zegt is het ook echt van waarde voor het project. Tijdens de vergaderingen is hij ook goed aanwezig. Voor volgende periode zijn er echter wel punten van verbetering, namelijk de communicatie via WhatsApp en het nakomen van afspraken. Jurjen communiceert weinig tot niet wanneer hij een keer afwezig is of later komt. Wat betreft afspraken nakomen is Jurjen geen ster, hij komt deadlines niet na en houdt zich niet aan de afspraken die er gemaakt worden.

Eigen reflecteren:Cijfers van de andere teamleden aan Joyce

Communicatie Werkhouding/inzetOmgang feedback 3 4 3 4 4 – 3,6 Geleverde kwaliteit 4 4 4 4 4 – 4,0Via de app 4 4 4 4 5 – 4,2 Aanwezigheid 4 5 4 4 5 – 4,4Vergaderingen 3 3 3 4 3 – 3,2 Rolverdeling 2 2 2 3 3 – 2,4

Meedenken 4 3 3 3 4 – 3,4Nakomen afspraken 4 4 4 4 4 – 4,0

Opmerkingen: Als ik terug kijk op de gegeven cijfers en de feedback tijdens het peer assessment kan ik tevreden terug kijken. Tijdens deze periode heb ik de rol van voorzitter op mij gekregen, deze rol heb ik tijdens deze periode niet tot vervulling kunnen brengen.

27Vitale stad Wenen

November, 2015

Ik vond het moeilijk om mij een weg te vinden in deze rol en volgende periode zal dit anders moeten. Wat betreft de vergaderingen en het meedenken had ik wat assertiever kunnen zijn. Tijdens het peer assessment werd veel aangegeven dat ik mijn gedachten niet deel, maar ik heb ze wel. Ondanks dat ik daar wel voldoende op scoor, zou ik hier de volgende periode meer op gaan letten. Aan de feedback die ik tijdens het peer assessment heb gekregen zal ik meenemen naar de volgende periode en daar op gaan letten. Ik heb hier echt wat aan gehad. Al met al heb ik een goede periode gehad en kijk ik uit naar de nieuwe periode.

Peerassessment Jurjen 1 = Onvoldoende 2 = Matig 3 = Voldoende 4 = Goed 5 = Uitmuntend

Jurjen (zelf)Communicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 4 Kwaliteit geleverde

werk4

Via App 2 Aanwezigheid 3Vergaderingen 5 Rolvervulling 4

Meedenken 5Nakomen afspraken 2/3

MareCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde

werk4



Opmerkingen: Mare is altijd duidelijk via de app en doet haar werk. Ook haar andere vormen van communicatie zijn duidelijk. Ze zegt alleen vaak te weinig in vergaderingen, wanneer ze zich ergens aan stoort durft ze dit niet snel te zeggen. Daarom een gemiddeld cijfer op de communicatie in de vergaderingen omdat het zakelijke deel prima is maar het persoonlijke wat beter kan.

JoyceCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde

werk4



Opmerkingen: Joyce houdt zich liever wat op de achtergrond. Om haar in een leidende rol te zetten is denk ik een mooie kans voor haar om zich hierin ook verder te ontwikkelen. Ze mag wel meer initiatief tonen en ook sneller. Verder is Joyce wel iemand waar je op aan kan en die afspraken goed nakomt ook is ze duidelijk in haar communicatie.

28Vitale stad Wenen

November, 2015

NickCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde

werk4



Opmerkingen: Nick is iemand die zich niet zo heel druk maakt een rustige indruk maakt. Nick zijn kwaliteit is het nadenken en meedenken over moeilijkere problemen over hoe dingen moeten worden en waarom. Zijn communicatie richting de groep kan nog wat duidelijker en meer, vooral via de app.

SuzanneCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde

werk4



Opmerkingen: Suzanne laat veel initiatief zien. Ze is helder in haar communicatie en is aanwezig in de app. Soms moet ze wel eerst nadenken voordat ze iets zegt (ik wil haar zeker niet afremmen in meedenken) maar soms zegt ze dingen die niet relevant zijn. Ze maakt zich naar mijn mening te snel zorgen en heeft er moeite mee om controle uit handen te geven.

Marco Communicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde

werk4



Opmerkingen: Marco is iemand die graag de touwtjes in handen heeft en ook kan hij goed mee denken in de groep. Hij is goed aanwezig tijdens de vergaderingen en laat zijn stem goed horen. De communicatie via de app is redelijk. Verder levert Marco goed werk.

Eigen reflecteren

Cijfers van de andere teamleden aan JurjenCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 4-4-3-3-4: 3,6 Kwaliteit geleverde

werk3-3-3-4-4: 3,6

Via App 2-1-1-2-3: 1,8 Aanwezigheid 2-2-1-3-4: 2,4Vergaderingen 4 -3-4-4-4: 3,8 Rolvervulling 3-4-3-3-3: 3,2

Meedenken 5-3-4-5-4: 4,2Nakomen afspraken 2-1-1-3-4: 2,2

Opmerkingen: Dit blok is voor mij niet een heel sterk blok geweest. Vooral als het aankomt op mijn communicatie, ik weet ook van mezelf dat dat een punt is wat vaker genoemd is en waar ik altijd al meer moeite mee heb gehad. Zoals ook wel een beetje blijkt ben ik meer iemand die liever nadenkt over moeilijke dingen dan veel, (makkelijker), typwerk verricht. Dit werk vind ik zelf ook veel interessanter. Verbeterpunt voor volgende blok is dus de communicatie.

29Vitale stad Wenen

November, 2015

Peerassessment Marco 1 = Onvoldoende 2 = Matig 3 = Voldoende 4 = Goed 5 = Uitmuntend

Marco (zelf)Communicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde

werk4




werk4



Opmerkingen: Mare doet haar werk prima en je kunt altijd op haar aan. Ze is helder in haar communicatie. Ze zegt alleen vaak te weinig in vergaderingen, omdat ze veel vast houdt en pas als ze ergens aan stoort ze er wat van zegt. Ze mag ook wel vaker om hulp vragen.


werk4



Opmerkingen: Joyce is altijd iemand geweest die zich graag op de achtergrond houdt. Om haar in een leidende rol te zien is natuurlijk goed voor haar. Ze mag wel meer initiatief tonen en ook sneller. Ik denk dat het belangrijk is om voor haar een manier te vinden om de leiding te pakken. Een manier die bij haar past. Verder is Joyce wel iemand waar je op aan kan en die afspraken goed nakomt.


werk3



Opmerkingen: Nick is iemand die zich niet zo heel druk maakt en voor een goede sfeer zorgt in de groep. Hij is altijd duidelijk aanwezig bij de vergaderingen en denkt goed mee. De communicatie richting de groep laat wel wat te wensen over. Dat mag wel wat duidelijker en op tijd.

SuzanneCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde 4

30Vitale stad Wenen

November, 2015

werkVia App 5 Aanwezigheid 4Vergaderingen 4 Rolvervulling 4


Opmerkingen: Suzanne laat veel initiatief zien. Vooral in het leggen van contacten en dergelijke heeft ze een goede bijdrage geleverd aan de groep. Ze is helder in haar communicatie, doordat ze heel direct is. Dit vind ik wel prettig. Soms moet ze wel eerst nadenken voordat ze iets zegt. Ze moet zich echter niet zo druk maken over de groep en het proces. Ze maakt zich naar mijn mening te snel zorgen en heeft er moeite mee om controle uit handen te geven.

JurjenCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde

werk4



Opmerkingen: Jurjen is iemand die goed mee kan denken in de groep. Vooral als we ergens tegenaan lopen dan is Jurjen er bijna altijd met zijn hoofd bij om naar een oplossing te komen. Hij is goed aanwezig tijdens de vergaderingen en laat zijn stem goed horen. De communicatie via de app kan beter en in de laatste week heeft hij er wel een beetje de kantjes vanaf gelopen. Het zou fijn zijn als dit in de volgende periode niet weer gebeurd.

Eigen reflecteren

Cijfers van de andere teamleden aan MarcoCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 4 4 4 4 = 3,8 Kwaliteit geleverde

werk4 4 4,5 5 5 = 4,5

Via App 3 3 4 4 3 = 3,4 Aanwezigheid 4 4 3 4 4 = 3,8Vergaderingen 4 4 4 5 4 = 4,2 Rolvervulling 2 3 2,5 4 4 = 3,1

Meedenken 5 4 4 5 4 = 4,4Nakomen afspraken 4 4 4 4 4 = 4,0

Opmerkingen: Dit blok is voor mij niet een heel sterk blok geweest. Altijd heb ik het gevoel gehad dat ik niet alles heb gegeven. Dat je dan feedback krijgt dat mensen denken dat ik veel doe komt dan raar over. Ik vind dat ik beter mijn mannetje moet staan en meer uit mezelf moet halen het volgende blok. Niet alleen op het gebied van thuis werken, maar ook het volgen van colleges. Daar wil ik mijzelf in ieder geval in verbeteren.

Daarnaast moet ik de controle meer uit handen geven. Ik merkte dat als iets me niet snel genoeg gaat, ik de leiding pak terwijl dat helemaal mijn rol niet is. Die rol is voor Joyce en ik hoop dat ik het geduld kan bewaren om haar de kans te geven.

31Vitale stad Wenen

November, 2015

Tot slot moet ik ervoor zorgen dat ik mijn rol beter vervul. De groep heeft me als taak gegeven om de voortgang te bewaken. Als er afspraken niet waren nagekomen, dan hamerde ik daar niet goed genoeg op en liet het lopen. Het heeft niet tot problemen geleid uiteindelijk, maar ik vind dat ik dat beter moet bewaken en zorgen dat iedereen zijn ding heeft gedaan. Al met al is er voor mij genoeg ruimte voor verbetering.

Peerassessment Mare 1 = Onvoldoende 2 = Matig 3 = Voldoende 4 = Goed 5 = Uitmuntend

Mare (zelf)Communicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 4 Kwaliteit geleverde

werk4



MarcoCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 4 Kwaliteit geleverde

werk4



Opmerkingen: Marco heeft weer veel inzet getoond dit blok. Als we hadden afgesproken om samen te werken, dan zorgde Marco ervoor dat we daadwerkelijk aan het werk gingen. Dit was een groot pluspunt, maar tegelijk ook een verbeterpunt. Joyce was namelijk voorzitter en zij had zichtbaar moeite om de leiding te nemen tijdens deze afspraken. Doordat Marco gauw iedereen aan het werk zette, kreeg Joyce nauwelijks de kans om haar rol te vervullen.

Voor een volgend blok mag Marco iets afwachtender zijn en mensen iets meer laten nadenken voor hij ze helpt. Daarbij mag hij zijn werkhouding absoluut behouden voor het volgende blok. Je werk/inzet dit blok was namelijk geweldig!


werk4



Opmerkingen: Joyce heeft goed haar best gedaan dit blok. Bij de rolverdeling zette ze direct beslag op de rol van voorzitter omdat ze graag wilde leren de leiding te nemen. Dit was zichtbaar moeilijk voor haar; ze vond het moeilijk om iedereen bij elkaar te roepen en mensen aan het werk te zetten. Wel vind ik dat ze een goede poging gewaagd heeft, maar het mag nog meer en nog zekerder. Ook heeft Joyce hard gewerkt dit blok, ze had haar werk op tijd af, kwam afspraken na en als ze iets niet snapte of als ze het ergens niet mee eens was, dan zei ze dit.

Voor het volgende blok mag Joyce van mij weer de voorzitter zijn, waarbij ze dan strenger op haar strepen gaat staan, zodat ze het leiderschap goed onder de knie krijgt. Daarbij vind ik dat ze haar werkhouding absoluut moet blijven behouden.

32Vitale stad Wenen

November, 2015


werk3



Opmerkingen: Nick is een harde werker met een realistische kijk. Als wij als groep aan het brainstormen waren, dan zorgde hij er, samen met Jurjen, voor dat we als groep met beide benen op de grond bleven staan. Echter, soms kwam Nick wat te nonchalant over. Het is goed dat hij de rust bewaart, maar soms was hij te nonchalant. Dit uitte zich in meerdere keren te laat komen of zich verslapen. Voor het komende blok vind ik dat Nick iets actiever mag participeren en actiever aanwezig mag zijn, wat meer initiatief mag nemen. Daarbij vind ik dat hij kwalitatief erg goed werk heeft geleverd de afgelopen periode, dus ga zo door!


werk4



Opmerkingen: Suzanne was erg ondernemend in dit blok. Ze leek altijd goed te weten waar ze mee bezig was, wat iedereen deed en wat er nog moest gebeuren. Ook hield ze erg goed bij, wie er wel of niet waren. Soms vond ik haar té assertief in de GroepsWhatsApp. Soms was het beter geweest om iemand anders even te vragen om iemand wakker te bellen.

Ondanks dat vind ik dat ze goed werk heeft verricht, ze heeft er echt voor gezorgd dat iedereen zijn steentje bijdroeg en ze heeft ervoor gezorgd dat het niveau van de groep een tree omhoog werd getild. Voor het volgende blok vind ik dat ze mooi zo door moet gaan, alleen soms iets minder assertief zijn in de GroepsWhatsApp en vragen of iemand anders even een berichtje in de app wil zetten, zodat zij niet overkomt als de 'boeman'.


werk3



Opmerkingen: Wat mij opviel aan Jurjen dit blok, is dat hij aan het begin van het blok erg goed aanwezig was. En dat hij tijdens de werkuren hard aan het werk was. Ook dacht hij veel mee tijdens vergaderingen en consulten en zorgde hij ervoor, samen met Nick, dat de groep met beide benen op de grond bleef staan. Soms kwamen enkele groepsleden niet uit een bepaald vraagstuk en dan kwam Jurjen binnenlopen en die had het antwoord waar de andere groepsleden al een uur over na zaten te denken.

Echter, Jurjen was niet altijd aanwezig en de informatie die in de GroepsWhatsApp werd verstrekt, leek langs hem heen te gaan, zo ook de afspraken die werden gemaakt. Suzanne heeft Jurjen meerdere keren uit bed moeten bellen om hem eraan te herinneren dat we op school hadden afgesproken. Dit was erg vervelend, vooral omdat Jurjen voor alles een excuus leek te hebben. Soms moet je ook gewoon accepteren dat we een afspraak hebben om op school te werken.

33Vitale stad Wenen

November, 2015

Voor het volgende blok zou ik adviseren om punctueler te werken, afspraken na te komen, en zeker het meedenken en zeggen wat je denkt behouden.

Eigen reflecteren:

Cijfers van de andere teamleden aan Mare

Communicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 4 4 3 4 4 - 3,8 Kwaliteit geleverde

werk4 3 4 4 4 - 3,8

Via App 5 5 5 5 5 - 5 Aanwezigheid 4 4 4 4 4 – 4Vergaderingen 4 3 4 4 4 - 3,8 Rolvervulling 4 3 4 4 4 - 3,8

Meedenken 4 3 4 4 4 - 3,8Nakomen afspraken 4 4 4 4 4 – 4

Opmerkingen: De cijfers die ik heb gekregen van de groep komen redelijk met elkaar overeen, ze komen ook overeen met hoe ik over mezelf denk.

Ik denk dat ik de afgelopen periode mij goed heb ingezet voor de groep en me goed heb ingezet om van dit project een succes te maken. Echter, ik merk wel dat wanneer mensen om mij heen gedemotiveerd zijn, dat ik dan ook makkelijker de kantjes er van af loop. In de eerste instantie kan ik me dan wel staande houden, maar als de groep voor langere tijd gedemotiveerd blijft, dan word ik ook wat laks.Bij vergaderingen mag ik wat vaker zeggen wat er in mij omgaat, niet alleen blijven denken, maar ook zeggen wat ik denk. Ik denk namelijk vaak heel veel, maar zeg bijna nooit iets daarover.

Wat betreft het werk kan ik me goed vinden in de cijfers. Ik heb veel in me, maar niet alles laten zien wat ik in me heb. Ik denk, dat wanneer het me was gelukt om de groep gemotiveerd te houden, dat ik dan meer uit mezelf en ook zeker meer uit de andere groepsleden had kunnen halen.

In de komende periode is het dan ook een goed leerdoel voor mij om assertiever te zijn en om de groep gemotiveerd te houden. Hoe ik dat ga doen, dat weet ik nog niet, maar het zal zeker een leerdoel van me worden.

Peerassesment Nick 1 = Onvoldoende 2 = Matig 3 = Voldoende 4 = Goed 5 = Uitmuntend

Nick Communicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde

werk3




werk4



Opmerkingen: Mare doet haar werk goed, geeft een goede invulling aan haar taak als notulist. Daarnaast levert ze goed werk af en is altijd helder in afspraken.

34Vitale stad Wenen

November, 2015


werk4



Opmerkingen: Joyce is deze periode de voorzitter geweest. Hoewel ze niet altijd de leiding nam vind ik wel dat ze haar rol prima heeft ingevuld. Toch kan ze wel iets meer de leiding nemen in de groep, vooral als het aankomt op het beginnen met werken en leiden van een vergadering.


werk5



Opmerkingen: Marco heeft zijn zaken altijd goed voor elkaar. Hij is heeft zeer goed in de peiling van wat er moet gebeuren, ook is zijn geleverde werk altijd van een goed niveau. Marco nam vaak de leiding in de groep als we dat nodig hadden en had altijd een positieve bijdrage aan het project.


werk4



Opmerkingen: Suzanne is altijd helder geweest in het afspraken maken en heeft een goede invloed gehad op het project door contacten te leggen met mensen die bekend waren in de stad. Wel is ze heel druk wat ook een beetje chaotisch over kan komen, vooral in vergaderingen.


werk4



Opmerkingen: Jurjen is iemand die goed mee kan denken in de groep. Hiermee komen we altijd stappen vooruit als we op een onderwerp vast zitten. Het enige kritiek puntje is dat hij de laatste week niet bij de 2 vergaderingen geweest is, waardoor wij als groep een beetje vast liepen. Verder levert hij wel goed werk af.

Eigen reflecteren

Cijfers van de andere teamleden aan Nick

35Vitale stad Wenen

November, 2015

Communicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 4 3 3 3 = 3.2 Kwaliteit geleverde

werk3 3 3 3 4 = 3.2

Via App 2 2 2 2 2 = 2 Aanwezigheid 3 2.5 3 3 3 = 2.9Vergaderingen 4 4 4 4 4 = 4 Rolvervulling 4 3 3 3 4 = 3.4

Meedenken 4 4 4 4 5 = 4.2Nakomen afspraken 3 2.5 3 3 3 = 2.9

Opmerkingen: In het begin van het blok moesten er teams gemaakt worden voor het project ‘de vitale stad’. Dit vond ik niet een prettige situatie omdat ik graag in een nieuwe omgeving wou werken en doordat iedereen zelf een groepje moest kiezen en de meeste mensen dat op voorhand al gedaan hadden door met mensen te gaan die ze al kenden, bleef er niet heel veel keuze over. Toch heb ik een leuk groepje gevonden die bovendien hard werkt. Hoewel ik niet met iedereen had samengewerkt, kende ik iedereen wel de vorige jaren van de studie.

Het blok begon zeer vaag voor iedereen in de groep niemand had echt een goed idee wat er precies gedaan moest worden en daardoor was het werken soms ook lastig. Ik persoonlijk had het hier wel wat moeilijk mee omdat de motivatie dan ook niet altijd aanwezig was. Ik had hierin meer voor het projectteam kunnen betekenen door meer initiatief te nemen. Doordat het meer informatie verzamelen was werkte iedereen meer individueel dan in de groep. Dit vond ik wel een prettige werkwijze omdat er zo snel resultaat geboekt kon worden. Met deze werkwijze te hanteren konden we zo snel mogelijk door naar het uitwerken van het onderzoek, dit is het leukere deel en hier wou ik ook zo snel mogelijk naar toe. Hier kan ik ook meer mijn motivatie uithalen, ik moet me wel meer inzetten om de minder leuke dingen ook goed te doen. Ook al vind ik het niet altijd leuk om te doen is het wel belangrijk om in een groep alle processen door te lopen en het samen op te lossen. Uiteindelijk denk ik dat ik wel een goede inbreng heb gehad in de vergaderingen door mijn ideeën in te brengen en kritisch vragen te stellen.

Ik wil mij wel verbeteren op mijn aanwezigheid in colleges, vooral de hoorcolleges zou ik meer aanwezig kunnen zijn. Ik heb dit niet gedaan omdat ik het niet kon opbrengen om naar een college te gaan waar ik van te voren al geen goed gevoel bij had, waar ik weinig van zou leren. Als ik dan wel naar een hoorcollege ging en het was niet heel leerzaam dan had ik ook het gevoel van; wat doe ik op school? Hierdoor ging mijn motivatie ook niet omhoog om dat het volgende college wel te gaan volgen. Dit zou ik beter kunnen aanpakken door geen vooroordelen over de colleges te hebben en gewoon heen te gaan, in hoorcolleges wordt vaak toch wel iets verteld wat nuttig is. Ik moet me meer focussen op de positieve punten dan de negatieve punten.

In mijn communicatie moet ik mij ook verbeteren door de groep meer te laten weten wanneer ik er niet ben of waarom. Ik ben niet altijd actief geweest in het communiceren via de app. Dit kan in veel opzichten beter, waardoor ik de groep ook niet in het gewis laat over waar ik ben. Hier moet ik stappen in maken om geen irritatie op te wekken, dit is niet goed voor het groepsproces. Dit is een punt wat wel makkelijk te verbeteren is, daar ga ik dan ook werk van maken.

Peerassessment Suzanne 1 = Onvoldoende 2 = Matig 3 = Voldoende 4 = Goed 5 = Uitmuntend

Suzanne (zelf)Communicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 3 Kwaliteit geleverde 3

36Vitale stad Wenen

November, 2015

werkVia App 5 Aanwezigheid 4Vergaderingen 4 Rolvervulling 3



werk4



Opmerkingen: Mare is een harde werkster, maar kan erg worden beïnvloed door de groep, dit kan als gevolg hebben dat haar motivatie ook minder is. Ook zal Mare meer van zich mogen laten horen tijdens vergaderingen. Er gaat zichtbaar meer om in het hoofd van Mare dan dat zij uitspreekt.


werk4



Opmerkingen: Joyce mag in de volgende periode meer de leiding nemen zoals zij zelf ook graag wil. Ook in Joyce zit meer dan dat ze laat zien en zichzelf misschien wel bewust is. Joyce mag zich meer gaan ontplooien en ontwikkelen.


werk3



Opmerkingen: Nick is een harde werker, maar kan soms laks overkomen wanneer er niet als groep gezamenlijk wordt samengewerkt. Ook mag Nick iets meer inzet tonen tijdens lessen, hiermee vooral ook op tijd komen.


werk4



Opmerkingen: Marco is een harde werker en wil graag, veel doen. Marco moet leren om niet te snel de leiding te willen nemen en dus ook Joyce de kans moet geven de leiding te nemen.

37Vitale stad Wenen

November, 2015


werk3



Opmerkingen: Jurjen komt zijn afspraken niet goed na. Het komt ook over alsof hij overal een excuus voor zoekt. Wel is Jurjen goed bezig en meedenkend wanneer hij wel aanwezig is. Jurjen zou zich beter mogen inzetten een volgende periode.

Eigen reflecteren:Cijfers van de andere teamleden aan SuzanneCommunicatie Cijfer Werkhouding CijferOmgang feedback 4 4 3 4 4 – 3,8 Kwaliteit geleverde

werk4 3 4 3 4 – 3,6

Via App 5 5 5 3 4 – 4,4 Aanwezigheid 4 4 4 4 4 – 4Vergaderingen 4 3 4 4 3 – 3,6 Rolvervulling 4 3 4 4 4 – 3,8

Meedenken 4 4 4 3 3 – 3,6Nakomen afspraken 4 4 4 3 4 – 3,8

Opmerkingen: Als ik terug kijk op de gegeven cijfers en de feedback tijdens het peer assessment kan ik tevreden terug kijken. Ik denk dat ik stabiel scoor en daarbij ook een stabiele factor ben binnen het team. Mijn omgang met feedback wordt door de groep goed beoordeeld terwijl ik dit zelf nog wel een puntje vind. Communicatie via de app en tijdens vergaderingen is ook stabiel en ben ik het eens met de gegeven feedback. Wat betreft het geleverde werk vind ik dat ik meer had kunnen leveren, maar krijg ik van de groep wel goede feedback. Dit zelfde geld voor de rolvervulling. Meedenken had beter gekund en had ik verwacht dat ik beter had gedaan. Al met al heb ik een goede periode gehad.

38Vitale stad Wenen

November, 2015

Bijlage 2: DNA van WenenUit een onderzoek van Akzo Nobel naar Human Cities scoort Wenen een tweede plek. Naast het kijken naar de leefomgeving van de bewoners, werd er ook een advies gegeven over het verbeteren van de stad. Om de stad vooruit te helpen wordt er op de volgende zes dingen gelet:

- Onderwijs moet het levensbloed van een stad zijn.- Inwoners zijn ruimte nodig voor ontspanning en spel.- Stedelijk ontwerp moet rekening houden met klimaatverandering.- Steden moeten meer kleurrijk worden.- Stedelijk erfgoed moet worden omarmd.- Mensen moeten met elkaar verbinden om steden tot leven te brengen.

(AkzoNobel, 2015)Wenen is niet alleen bezig met de leefbaarheid in de stad, maar is ook bezig om een hitte eiland te worden, dit houdt in dat ze het hitte-eiland-effect op willen vangen en willen verminderen. Dit gebeurd door het realiseren van meer groen, parken en schaduwrijke plekken. In het Weense centrum kan de temperatuur tot boven de 40 graden komen door het hitte-eiland-effect. Op sommige plekken kan de temperatuur in Wenen zelfs 12 graden hoger liggen dan in de omliggende gebieden. Het plan komt grotendeels neer op: meer groen in het centrum, extra bomen en parken, groen op open plekken en groene daken. Ook burgers worden opgeroepen zoveel mogelijk groen en schaduw om en op hun huizen te creëren. De projectleider stelt: “Iedere pot met planten, ieder stukje groen levert een essentiële bijdrage als kleine airco-eenheid.”

(Eeden, 2015)

39Vitale stad Wenen

November, 2015

Bijlage 3: Overzicht belangrijke historische gebeurtenissen

5 v. Chr. stichtten de Romeinen op de plaats van de huidige binnenstad een militaire post tegen de Germanen met de naam Vindobona.

In 433 werd Vindobona verwoest door de Hunnen. In 907 slag bij Pressburg, Wenen viel in de handen van de Magyaren. 955 keizer Otto I slaagde erin het gebied rond Wenen op te nemen in het Duitse

rijk. In 1221 kreeg Wenen stadsrechten en werd een stadsmuur opgetrokken. Daarna

groeide de stad uit tot een belangrijk handelsknooppunt. In 1349 werd Wenen getroffen door de pest. Door de pest daalde het aantal

inwoners van Wenen aanzienlijk. Hierdoor ontstond er een tekort aan arbeidskrachten, wat de lonen de hoogte injoeg. Men wees de joden aan als schuldigen voor de verspreiding van de pest.

In 1421 vaardigde de hertog van Oostenrijk, Albrecht V, een decreet uit, dat de Joden van Wenen en andere steden het hertogdom moesten verlaten. De ca. 3.000 Joden van Wenen, die in de Joodse wijk rond het Judenplatz woonden, moesten de stad verlaten. Ca. 180 rijkere joden werden gevangengenomen en later gedood. De synagoge op het plein Judenplatz werd verwoest.

In 1541 volgde nog een pestepidemie, die het leven kostte aan 1/3 van de bevolking.

Bij de tweede Turkse belegering in 1683 beschermden ze de stad twee maanden lang tegen het Turkse leger. Stad en omgeving waren zwaar getroffen maar werden enthousiast weer opgebouwd. Gedurende deze wederopbouw kreeg Wenen een sterk barok uiterlijk. Er werd vooral veel gebouwd in de vrijwel volledig vernielde voorsteden.

In 1740 Keizerin Maria Theresia liet paleis Schönbrunn bouwen en stimuleerde de muzikale ontwikkeling van de stad. Franz Josef luidde een nieuw tijdperk voor de stad in. De oude stadswallen werden afgebroken waardoor de stad verder kon uitbreiden. Het inwonertal steeg tot recordhoogte en aan het einde van de eeuw was Wenen de vijfde stad in de wereld. In 1910 telde de stad 2.031.000 inwoners. Het neerhalen van de stadswallen had ook tot gevolg dat een grote ringstraat, de Ringstraße, werd aangelegd met daarlangs de belangrijkste openbare gebouwen. Parlement, raadhuis, universiteit, beursgebouw, opera, theaters, kerken, stadsparken en ministeries worden gebouwd (kunstreis.com, n.d.)

12 maart 1938 de invasie, Oostenrijk werd ingenomen door het Duitse rijk In de Kristallnacht op 9 november 1938 werden de synagogen, niet alleen religieuze maar ook sociale centra in het Joodse leven, verwoest. Na de Anschluss, de toevoeging van Oostenrijk aan het Derde Rijk in 1938, werden 97 dorpen uit Neder-Oostenrijk aan Wenen toegevoegd, waardoor de stad de qua oppervlakte grootste stad in nazi-Duitsland werd. Tot 1954 werd de stad ook wel Groß-Wien genoemd, omdat zij destijds 26 districten telde.

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog werd besloten deze situatie weer ongedaan te maken. De Sovjet-bezetters, Wenen was in vier bezettingszones ingedeeld, lieten dit echter niet toe. Pas in 1954 verleenden zij hier toestemming voor en konden randgemeenten weer worden ondergebracht in Neder-Oostenrijk. Hierdoor verloor de stad twee derde van haar oppervlak. De gevolgen van dit geschuif met gemeenten is nog altijd te merken in de energievoorziening, waarbij

40Vitale stad Wenen

November, 2015

in sommige delen van de randgemeenten in het stads-bedrijf Wien-Energie leverancier is (Stadt Wien, n.d.).

41Vitale stad Wenen

November, 2015

Bijlage 4: Wenen in figuren en tabellen(Magistrat der Stadt Wien, 2014)

Demografische factoren

Figuur 1: Percentage immigranten Wenen per wijk

42Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 2: Bevolkingsdichtheid in aantal inwoners per km2

Figuur 3: Aandeel inwoners van 65 jaar en ouder

Figuur 4: Aandeel inwoners jonger dan 24 jaar

43Vitale stad Wenen

November, 2015

Wijk Totale bevolking

% Man

% Vrouw

% Buitenlanders

Geboorte-balans

Immigratie-balans

Bevolkingsdichtheid

1. Innere Stadt

16.131 47,9 52,1 21,4 -39 -91 5.622

2. Leopoldstadt

99.597 48,9 51,1 29,7 224 2.477 5.176

3. LandstraBe 86.454 47,5 52,5 25,7 89 830 11.6864. Wieden 31.452 47,4 52,6 27,0 32 427 17.7175. Margareten

53.610 49,1 50,9 31,7 170 348 26.649

6. Mariahilf 30.613 48,5 51,5 25,2 2 493 21.0387. Neubau 30.792 47,7 52,3 25,1 56 435 19.1468. Jozefstadt 24.279 48,8 51,2 25,1 31 300 22.2759. Alsergrund 40.528 47,6 52,4 27,5 88 452 13.65810. Favoriten 186.450 49,1 50,9 29,5 411 3.415 5.85911. Simmering

93.440 48,7 51,3 22,3 219 931 4.017

12. Meidung 90.874 48,1 51,9 27,4 54 1.184 11.21413. Hietzing 51.257 45,8 54,2 14,2 -237 668 1.35914. Penzing 87.597 47,7 52,3 20,4 42 1.264 2.59415. Rudolfsheim-Fünfhaus

74.791 49,8 50,2 36,9 352 871 19.090

16. Ottakring 99.094 48,9 50,1 30,9 292 1.206 11.42517. Hernals 54.422 48,7 51,3 29,0 201 703 4.77718. Währing 48.365 46,0 54,0 23,8 55 147 7.62019. Döbling 69.242 46,0 54,0 19,2 -296 649 2.77520. Brigittenau

84.305 48,9 51,1 31,9 239 36 14.763

21. Floridsdorf

148.947 48,1 51,9 17,2 151 2.261 3.351

22. Donaustadt

168.394 47,9 52,1 14,6 322 2.788 1.646

23. Liesing 96.094 47,2 52,8 13,5 -99 917 2.996Totaal Vienna 1.766.7

4648,1 51,9 24,2 2.359 22.711 4.258,6

Tabel 1: Cijfers demografische factoren per wijk

44Vitale stad Wenen

November, 2015

Wijk Gemiddelde Leeftijd

0-5 jaar

6-14 jaar 15-24 jaar 25-64 jaar 65+ jaar

1. Innere Stadt

46,7 4,1 5,9 9,3 54,7 25,0

2. Leopoldstadt

39,3 7,0 8,5 12,8 56,8 14,9

3. LandstraBe 41,0 6,0 7,0 11,3 58,6 17,14. Wieden 41,4 5,3 6,4 12,3 58,5 17,55. Margareten

39,4 5,7 6,5 12,6 61,1 14,1

6. Mariahilf 40,6 4,8 5,5 11,9 62,7 15,17. Neubau 40,5 4,7 5,6 11,9 63,4 14,48. Jozefstadt 40,2 4,7 5,7 14,2 60,0 15,49. Alsergrund 40,1 4,9 5,8 13,9 59,7 15,710. Favoriten 39,8 6,6 8,9 12,6 55,3 16,611. Simmering

38,9 6,8 9,7 12,4 56,0 15,1

12. Meidung 39,9 6,3 8,5 12,5 56,3 16,413. Hietzing 45,0 5,4 7,8 9,9 51,7 25,214. Penzing 42,1 5,7 7,8 11,0 56,2 19,315. Rudolfsheim-Fünfhaus

38,6 5,9 7,5 13,8 59,4 13,4

16. Ottakring 39,8 6,1 7,9 12,4 58,2 15,417. Hernals 40,0 6,1 7,8 12,3 57,8 16,018. Währing 41,2 6,0 7,7 11,7 56,0 18,619. Döbling 43,8 5,5 8,0 10,8 52,0 23,720. Brigittenau

39,4 6,5 8,2 12,9 56,8 15,6

21. Floridsdorf

40,7 6,2 9,1 12,3 54,5 17,9

22. Donaustadt

39,6 6,4 10,1 12,2 55,8 15,5

23. Liesing 42,6 5,9 9,0 10,6 53,7 20,8Totaal Vienna 40,5 0,06 0,08 0,12 0,57 0,17

Tabel 2: Cijfers leeftijdsopbouw per wijk

45Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 5: Aandeel huishoudens bestaande uit 1 persoon

Figuur 6: Aandeel huishoudens bestaande uit 2 personen

46Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 7: Aandeel huishoudens bestaande uit 3 of meer personen

47Vitale stad Wenen

November, 2015

Wijk Aantal bewoonde woningen

% 1 persoon

% 2 personen

% 3 personen

% 4 personen

% 5 personen

Gemiddeld aantal personen per huishouden

1. Innere Stadt

8.766 51,2 27,0 11,6 6,4 3,8 1,88

2. Leopoldstadt

49.702 46,8 27,8 12,5 7,7 5,3 2,01

3. LandstraBe 45.454 48,8 28,3 11,9 7,3 3,7 1,924. Wieden 16.793 49,3 27,9 12,1 6,8 3,8 1,905. Margareten

28.700 50,6 27,4 11,3 6,7 4,0 1,89

6. Mariahilf 16.418 50,6 28,5 11,4 6,2 3,3 1,867. Neubau 17.203 52,1 27,7 11,5 5,8 2,8 1,818. Jozefstadt 12.834 51,1 28,2 11,2 6,4 3,0 1,929. Alsergrund 22.289 52,0 27,9 10,9 6,1 3,1 1,8510. Favoriten 88.960 43,6 28,9 12,7 8,9 5,9 2,0911. Simmering

43.781 41,5 29,5 13,5 9,5 6,1 2,14

12. Meidung 45.355 47,0 27,5 12,1 7,9 5,5 2,0113. Hietzing 25.985 47,2 28,5 11,8 8,3 4,2 1,9814. Penzing 44.324 45,8 29,7 12,2 8,1 4,2 1,9915. Rudolfsheim-Fünfhaus

38.255 48,3 27,4 11,5 7,5 5,3 1,98

16. Ottakring 50.329 47,4 28,1 11,9 7,7 5,0 1,9917. Hernals 27.282 46,4 28,3 12,3 8,0 4,9 2,0118. Währing 25.502 49,6 26,9 11,9 7,7 3,9 1,9219. Döbling 35.655 48,6 27,8 11,6 7,7 4,3 1,9620. Brigittenau

42.199 47,0 27,5 11,9 8,1 5,5 2,01

21. Floridsdorf

71.106 41,7 30,7 13,4 8,7 5,5 2,10

22. Donaustadt

76.048 36,5 31,4 15,4 10,7 6,0 2,22

23. Liesing 45.205 39,8 32,0 13,6 9,4 5,2 2,13Totaal Vienna 878.145 45,5 28,9 12,5 8,2 4,9 2,02

Tabel 3: Cijfers samenstelling huishoudens per wijk

48Vitale stad Wenen

November, 2015

Oppervlakte van de stad

Figuur 8: Aandeel gebouwen gebouwd voor 1919

49Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 9: Aandeel gebouwen gebouwd tussen 1919-1944

Figuur 10: Aandeel gebouwen gebouwd tussen 1945-1980

Figuur 11: Aandeel gebouwen gebouwd na 1980

50Vitale stad Wenen

November, 2015

Wijk Aantal gebouwen

% Gebouwd voor 1919

% Gebouwd tussen 1919 – 1944

% Gebouwd tussen 1945 – 1980

% Gebouwd na 1980

1. Innere Stadt

1.539 75,2 3,3 12,4 8,5

2. Leopoldstadt

4.758 35,6 5,9 29,5 28,8

3. LandstraBe 3.732 50,1 10,7 22,5 16,14. Wieden 1.476 64,6 4,8 22,4 7,55. Margareten

2.114 56,9 11,8 20,4 10,4

6. Mariahilf 1.439 67,1 4,2 14,0 14,07. Neubau 1.552 72,3 3,2 9,7 14,28. Jozefstadt 1.130 75,2 3,5 12,4 8,09. Alsergrund 1.910 71,2 7,3 11,0 9,410. Favoriten 12.958 12,7 15,9 41,2 30,111. Simmering

6.931 9,4 13,7 39,5 37,1

12. Meidung 6.958 22,3 26,5 32,8 18,313. Hietzing 10.116 15,8 27,9 36,3 19,914. Penzing 12.338 15,1 22,1 37,2 25,815. Rudolfsheim-Fünfhaus

3.117 55,3 12,5 19,0 13,2

16. Ottakring 6.623 32,3 16,5 30,5 20,417. Hernals 6.013 26,0 17,3 29,6 26,818. Währing 4.585 46,0 10,6 25,3 15,319. Döbling 8.515 19,6 15,9 42,3 22,020. Brigittenau

2.434 33,7 12,8 37,0 15,6

21. Floridsdorf

18.983 8,6 11,8 38,6 40,9

22. Donaustadt

29.900 2,9 15,5 30,3 51,2

23. Liesing 15.575 8,8 10,3 43,4 37,5Totaal Vienna 164.746 19,7 15,2 33,9 31,2

Tabel 4: Gebouwen

51Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 12: Percentage oppervlakte dat bestaat uit groen en water

Figuur 13: Percentage oppervlakte dat bestaat uit gebouwen

52Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 14: Percentage van het oppervlak dat bestaat uit wegennetwerk

53Vitale stad Wenen

Wijk Totaal gebied in hectare

% Gebouwd gebied

% Verkeers- gebied

% Groene gebieden

% Water

1. Innere Stadt

286,9 49,5 39,9 9,5 1,1

2. Leopoldstadt

1.924,2 21,8 21,6 35,3 21,3

3. LandstraBe 739,8 56,9 28,6 14,4 0,14. Wieden 177,5 64,6 25,4 10,0 0,05. Margareten

201,2 63,7 32,1 4,2 0,0

6. Mariahilf 145,5 66,0 30,1 2,1 1,97. Neubau 160,8 72,9 24,4 2,7 0,08. Jozefstadt 109,0 70,0 28,1 1,9 0,09. Alsergrund 296,7 60,7 31,7 7,4 0,210. Favoriten 3.182,2 35,1 17,9 45,7 1,311. Simmering

2.325,6 35,9 21,5 40,6 2,0

12. Meidung 810,3 59,3 27,1 13,5 0,013. Hietzing 3.771,5 23,3 6,1 70,3 0,414. Penzing 3.376,3 29,6 9,3 59,9 1,315. Rudolfsheim-Fünfhaus

391,8 55,7 34,7 8,7 1,0

16. Ottakring 876,3 51,6 18,0 30,4 0,017. Hernals 1.139,1 35,7 11,2 52,9 0,318. Währing 634,7 55,6 17,1 27,4 0,019. Döbling 2.494,4 35,8 11,7 48,1 4,420. Brigittenau

571,0 36,1 34,2 9,0 20,7

21. Floridsdorf

4.444,3 41,2 14,4 40,9 3,4

22. Donaustadt

10.229,9 26,3 9,0 55,7 9,0

23. Liesing 3.206,8 52,9 14,7 31,1 1,3Totaal Vienna 41.487,4 35,6 14,3 45,5 4,6

November, 2015

Tabel 5: Oppervlaktesamenstelling per wijk

54Vitale stad Wenen

November, 2015

Gezondheidszorg

Figuur 15: Aantal inwoners per huisarts

Figuur 16: Aantal inwoners per specialistische arts/tandarts

55Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 17: Gemiddeld aantal inwoners per apotheek

56Vitale stad Wenen

November, 2015

Wijk Aantal huisartsen

Gemiddeld aantal mensen per huisarts

Aantal specialisten en tandartsen

Gemiddeld aantal mensen per specialisten en tandartsen

Aantal apotheken

Gemiddeld aantal mensen per apotheek

1. Innere Stadt

64 252 384 42 21 768

2. Leopoldstadt

79 1.261 179 556 18 5.533

3. LandstraBe 68 1.271 240 360 16 5.4034. Wieden 40 786 135 233 8 3.9315. Margareten

43 1.247 100 5.361 9 5.957

6. Mariahilf 51 600 139 220 7 4.3737. Neubau 55 560 138 223 9 3.4218. Jozefstadt 47 517 222 109 5 4.8549. Alsergrund 59 686 449 90 13 3.11710. Favoriten 99 1.883 157 1.187 26 7.17111. Simmering

46 2.031 79 1.182 11 8.494

12. Meidung 64 1.419 131 693 16 5.67913. Hietzing 80 640 240 213 8 6.40014. Penzing 63 1.390 165 530 15 5.83915. Rudolfsheim-Fünfhaus

49 1.526 94 795 13 5.753

16. Ottakring 73 1.357 139 712 16 6.19317. Hernals 44 1.236 132 412 8 6.80218. Währing 66 732 268 180 12 4.03019. Döbling 86 805 434 159 12 5.77020. Brigittenau

49 1.720 90 936 12 7.025

21. Floridsdorf

79 1.885 150 992 25 5.957

22. Donaustadt

86 1.958 216 779 19 8.862

23. Liesing 80 1.201 142 676 17 5.652Totaal Vienna 1.470 1.202 4.423 400 316 5591

Tabel 6: Gezondheidszorg Wenen per wijk

57Vitale stad Wenen

November, 2015

Opleidingsniveau

Figuur 18: Percentage 25-64-jarigen dat is afgestudeerd aan hogeschool/universiteit

Figuur 19: Percentage 25-64-jarigen dat is afgestudeerd aan vakschool

58Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 20: Percentage 25-64-jarigen met een middelbare school diploma als hoogste diploma

Figuur 21: Percentage 25-64-jarigen dat alleen de verplichte school heeft gedaan.

59Vitale stad Wenen

November, 2015

Wijk % Verplichte school

% Vakscholen

% Diploma Middelbare school

% Hogeschool en Universiteit

1. Innere Stadt

11,3 19,9 22,9 46,0

2. Leopoldstadt

25,9 31,2 17,5 25,4

3. LandstraBe 20,3 28,3 20,2 31,24. Wieden 14,8 21,8 22,7 40,75. Margareten

25,5 28,3 19,1 27,2

6. Mariahilf 15,2 23,7 23,0 38,17. Neubau 13,3 21,7 22,8 42,28. Jozefstadt 11,3 20,2 23,7 44,89. Alsergrund 13,9 21,6 22,9 41,610. Favoriten 32,1 41,8 14,2 12,011. Simmering

28,1 46,7 14,7 10,6

12. Meidung 28,9 36,9 16,4 17,813. Hietzing 11,8 28,4 21,4 38,414. Penzing 20,6 36,4 18,8 24,315. Rudolfsheim-Fünfhaus

31,2 33,1 16,4 19,3

16. Ottakring 29,0 34,1 16,6 20,217. Hernals 24,9 31,0 17,9 26,218. Währing 15,1 23,4 20,6 41,019. Döbling 15,0 28,1 21,6 35,320. Brigittenau

31,7 35,2 15,8 17,2

21. Floridsdorf

23,2 46,8 15,9 14,0

22. Donaustadt

18,6 47,3 18,1 16,0

23. Liesing 17,6 42,3 19,5 20,6Totaal Vienna 23,2 35,8 18,0 23,1

Tabel 7: Opleidingsniveau per wijk

60Vitale stad Wenen

November, 2015

Economie

Figuur 22: Werkloosheid per wijk

Figuur 23: Gemiddelde inkomen per persoon in Euro’s

61Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 24: Inkomensverschillen in percentage per wijk

Figuur 25: Aantal toeristen

62Vitale stad Wenen

November, 2015

Wijk % Werklozen t.o.v. hele bevolking

Gemiddeld inkomen

Verhouding Inkomen Man t.o.v. Vrouw

Totaal aantal toeristische gasten

Aantal overnachtingen toeristen

1. Innere Stadt

4,5 33.111 +59,7% 943.716 2.193.825

2. Leopoldstadt

12,7 19.315 +21,9% 663.861 1.511.506

3. LandstraBe 11,0 22.551 +34,0% 747.021 1.334.5744. Wieden 7,8 24.524 +40,7% 237.355 599.6395. Margareten

12,5 18.736 +18,5% 195.228 436.568

6. Mariahilf 9,5 22.183 +28,6% 300.120 650.1697. Neubau 7,0 22.992 +28,5% 373.295 837.1248. Jozefstadt 5,9 23.362 +37,0% 184.715 413.0659. Alsergrund 7,4 22.719 +34,3% 158.426 429.09110. Favoriten 16,0 18.184 +20,3% 432.280 902.68711. Simmering

13,8 19.209 +24,8% 91.021 203.920

12. Meidung 14,7 18.729 +20,3% 116.525 250.18713. Hietzing 7,8 27.927 +52,3% 111.286 238.02114. Penzing 10,6 22.113 +30,0% 192.943 386.57415. Rudolfsheim-Fünfhaus

14,9 16.688 +14,2% 468.063 920.569

16. Ottakring 13,0 18.578 +17,5% 65.785 145.21017. Hernals 11.6 19.531 +26,6% 148.682 332.87018. Währing 8,2 24.171 +45,4% 12.706 38.99519. Döbling 8,7 25.826 +56,6% 50.036 115.13720. Brigittenau

15,3 17.548 +15,3% 50.075 123.474

21. Floridsdorf

12,0 20.566 +27,5% 26.022 49.581

22. Donaustadt

8,8 22.440 +33,9% 242.730 546.056

23. Liesing 9,4 23.620 +38,2% 24.778 60.447Totaal Vienna 11,6 20.890 +28,0% 5.836.669 12.719.289

Tabel 8: Economische factoren per wijk

63Vitale stad Wenen

November, 2015

Verkeer

Figuur 26: Aantal auto’s per 1.000 inwoners

Figuur 27: Aantal verkeersongelukken in 2013

64Vitale stad Wenen

November, 2015

Figuur 28: Aantal verongelukte kinderen op weg naar school in 2013

Figuur 29: Percentage openbare weg dat fietspad is

65Vitale stad Wenen

November, 2015

Wijk Aantal ongelukken

Aantal verkeersdoden

Aantal verongelukte kinderen op weg naar school

Aantal auto’s per 1.000 inwoners

Percentage openbaren weg is autowegen

Percentage openbare weg is fietspaden

1. Innere Stadt

294 2 0 1.049,7 63,3% 36,7%

2. Leopoldstadt

272 0 1 324,2 56,3% 43,7%

3. LandstraBe 319 2 5 435,8 66,4% 33,6%4. Wieden 98 0 3 410,4 70,9% 29,1%5. Margareten

176 2 2 311,5 57,3% 42,7%

6. Mariahilf 131 0 1 365,2 67,9% 32,1%7. Neubau 148 0 2 357,2 58,2% 41,8%8. Jozefstadt 71 0 1 341,4 66,1% 33,9%9. Alsergrund 207 0 0 370,4 61,2% 38,8%10. Favoriten 629 1 11 343,7 70,2% 29,8%11. Simmering

250 1 6 369,8 69,6% 31,4%

12. Meidung 264 1 4 354,6 68,0% 32,0%13. Hietzing 132 2 1 451,0 73,5% 26,5%14. Penzing 228 0 4 386,9 72,2% 27,8%15. Rudolfsheim-Fünfhaus

261 0 7 297,7 72,4% 27,6%

16. Ottakring 362 1 7 325,9 76,1% 23,9%17. Hernals 160 0 5 338,2 74,3% 25,7%18. Währing 168 0 8 360,3 80,4% 19,6%19. Döbling 230 0 7 416,8 79,2% 20,8%20. Brigittenau

184 0 5 303,2 66,2% 33,8%

21. Floridsdorf

371 1 10 389,5 64,8% 35,2%

22. Donaustadt

486 3 6 435,0 65,5% 34,5%

23. Liesing 333 1 3 494,3 76,2% 23,8%Totaal Vienna 5.774 17 99 385,7 69,0% 31,0%

Tabel 9: Verkeersfactoren per wijk

66Vitale stad Wenen

November, 2015

Politiek

Figuur 30: Meest gestemde politieke partij per wijk

Tabel 10: Stemgedrag gemeenteraadsverkiezingen Wenen 2010 in procentenWijk SPÖ FPÖ ÖVP Grüne KPÖ BZÖ Overig1. Innere Stadt

23,4 10,3 38,0 18,4 0,9 1,2 7,9

2. Leopoldstadt

42,3 21,0 11,1 20,8 2,5 1,2 1,2

3. LandstraBe 40,6 18,0 17,0 19,7 2,0 1,1 1,64. Wieden 28,2 12,1 28,1 28,2 1,3 1,0 1,25. Margareten

41,3 17,7 13,4 22,9 2,8 0,9 1,1

6. Mariahilf 37,1 11,1 18,1 26,1 1,8 0,8 5,17. Neubau 25,4 10,7 13,9 45,4 1,7 0,9 1,98. Jozefstadt 23,5 9,0 27,5 24,2 1,2 1,1 13,59. Alsergrund 32,2 12,6 22,0 28,5 2,0 1,2 1,610. Favoriten 47,4 33,3 9,1 7,1 1,1 1,1 0,811. Simmering

49,2 34,2 7,8 6,4 1,1 0,8 0,6

12. Meidling 44,4 25,4 11,4 13,0 1,3 1,1 3,413. Hietzing 29,2 15,2 36,5 15,7 0,9 1,4 1,214. Penzing 40,0 22,2 18,7 15,6 1,1 1,2 1,315. Rudolfsheim-Fünfhaus

43,6 23,4 9,7 19,4 1,8 1,0 1,2

16. Ottakring 44,6 24,0 11,5 16,3 1,4 1,1 1,017. Hernals 37,3 20,7 17,8 20,3 1,4 1,4 1,118. Währing 27,0 12,8 30,6 25,8 1,2 1,1 1,519. Döbling 31,8 14,7 36,4 13,6 0,8 1,3 1,520. Brigittenau

47,8 27,9 8,5 12,0 1,3 1,0 1,6

21. Floridsdorf

45,0 30,0 9,4 8,5 1,0 1,1 5,0

22. Donaustadt

47,9 30,2 9,5 8,7 1,4 1,1 1,2

23. Liesing 43,7 25,2 15,8 11,9 1,0 1,3 1,2Totaal Vienna 44,3 25,8 14,0 12,6 1,1 1,3 0,8

67Vitale stad Wenen

November, 2015

(Magistrat der Stadt Wien, 2015)

Figuur 31. Grootste partij per wijk bij gemeenteraadsverkiezingen 2015.

Tabel 11. Uitslag gemeenteraadsverkiezingen Wenen 2015 in procenten.

Wijk SPÖ FPÖ ÖVP Grüne NEOS Overig1. Innere Stadt 24,2 18,7 25,7 16,0 9,5 6,02. Leopoldstadt 38,7 22,2 6,9 22,2 5,7 4,43. LandstraBe 37,9 20,8 11,4 19,3 7,3 3,34. Wieden 32,0 15,0 16,1 26,1 8,6 2,25. Margareten 38,8 19,9 8,1 22,8 6,2 4,26. Mariahilf 33,9 14,8 11,6 29,8 7,3 2,77. Neubau 24,7 13,5 10,2 41,0 8,1 2,68. Jozefstadt 19,7 10,0 30,6 27,2 6,0 6,69. Alsergrund 31,3 15,5 13,8 27,5 8,9 3,010. Favoriten 40,4 38,2 6,7 7,1 3,4 4,211. Simmering 40,8 41,8 5,0 5,6 3,4 3,412. Meidling 38,8 29,8 8,3 12,7 4,7 5,713. Hietzing 23,3 16,6 39,4 11,9 6,4 2,414. Penzing 35,2 27,2 13,6 15,2 6,2 2,615. Rudolfsheim-Fünfhaus

39,1 24,8 6,7 21,2 4,5 3,8

16. Ottakring 38,7 26,5 8,8 17,0 4,9 4,017. Hernals 34,1 23,4 12,5 19,8 7,2 3,018. Währing 22,2 13,3 27,3 28,1 7,5 1,719. Döbling 27,8 18,1 32,5 11,7 7,9 1,920. Brigittenau 41,7 30,1 5,7 13,3 4,5 4,721. Floridsdorf 38,4 37,2 6,5 7,3 3,6 7,122. Donaustadt 40,7 36,7 6,9 8,5 4,7 2,523. Liesing 39,2 31,8 10,9 9,7 6,1 2,3Totaal Vienna 36,3 27,8 11,9 14,9 5,5 3,6


68Vitale stad Wenen

November, 2015

Tabel 12. Verschil uitslag verkiezingen 2015 ten opzichte van 2010 in procenten van de vier grootste partijen.

Wijk SPÖ FPÖ ÖVP Grüne1. Innere Stadt +0,74 +8,43 -12,27 -2,402. Leopoldstadt -3,58 +1,16 -4,24 +1,433. LandstraBe -2,66 +2,78 -5,58 -0,454. Wieden +3,81 +2,97 -12,04 -2,065. Margareten -2,51 +2,16 -5,24 -0,026. Mariahilf -3,16 +3,66 -6,49 +3,717. Neubau -0,74 +2,84 -3,69 -4,428. Jozefstadt -3,76 +1,03 +3,02 +2,999. Alsergrund -0,89 +2,91 -8,15 -1,0610. Favoriten -7,03 +4,86 -2,42 +0,0211. Simmering -8,36 +7,55 -2,77 -0,8612. Meidling -5,56 +4,41 -3,12 -0,2813. Hietzing -5,89 +1,39 +2,84 -3,7314. Penzing -4,72 +5,00 -5,06 -0,4515. Rudolfsheim-Fünfhaus

-4,55 +1,48 -3,05 +1,84

16. Ottakring -5,90 +2,50 -2,70 +0,7317. Hernals -3,26 +2,74 -5,28 -0,4918. Währing -4,83 +0,49 -3,37 +2,2919. Döbling -3,98 +3,43 -3,85 -1,9220. Brigittenau -6,08 +2,16 -2,76 +1,3821. Floridsdorf -6,64 +7,16 -2,92 -1,2422. Donaustadt -7,26 +6,54 -2,62 -0,1323. Liesing -4,51 +6,64 -4,92 -2,17Totaal Vienna -4,98 +4,22 -3,71 -0,32


69Vitale stad Wenen

November, 2015

Bijlage 5: Sportfaciliteiten in WenenVerder heeft Wenen nog een aantal sporthallen en sporten funhallen:

- Margareten (5. Bezirk, Hollgasse)- Mariahilf (6. Bezirk, Mollardgasse)- Per-Albin-Hansson Ost (10. Bezirk, Jura-Soyfer-Gasse)- Simmering (11. Bezirk, Florian-Hedorfer-Straße)- Fünfhaus (15. Bezirk, Tellgasse)- Brigittenau (20. Bezirk, Hopsagasse)- Jedlesee (21. Bezirk, Jedlesee Straße)- Großfeldsiedlung (21. Bezirk, Pastorstraße)- Kagran (22. Bezirk, Steigenteschgasse)- Rennbahnwegsiedlung (22. Bezirk, Lieblgasse)- Alt Erlaa (23. Bezirk, Anton-Baumgartner-Straße)- Atzgersdorf (23. Bezirk, Steinergasse)

(Sportamt Wien, 2015) (Sportamt Wien, 2015)

Meeste sportverenigingen in Wenen:- Badminton 13- Basketbal 9- IJshockey 7- Vechten 8- Voetbal Onbekend- Handbal 7- Judo 12- Jiu jitsu 9- Vechtsporten 17

(Sportamt Wien, 2015)

70Vitale stad Wenen

Vitale stad Wenen · Web viewIn de eerste instantie kan ik me dan wel staande houden, maar als de...

Documents

Transcript of Vitale stad Wenen · Web viewIn de eerste instantie kan ik me dan wel staande houden, maar als de...