Juni 2016

Vitale noordelijke dorpen en steden

2 3

De kwaliteit van winkelgebieden, van de retail in dorpen en steden, is meer dan ooit onderwerp van debat in Nederland én in onze regio. Winkelgebieden hebben het lastig, het publiek bezoekt de bin-nensteden minder vanzelfsprekend en internet maakt het mogelijk te winkelen vanuit huis. Ook de-mografische ontwikkelingen als ontvolking en vergrijzing spelen in onze regio daarbij een grote rol. En dan is er nog de economische crisis, die de laatste jaren zijn sporen heeft nagelaten.

Maar het verhaal kent niet alleen een sombere kant. De behoefte aan fysieke winkelomgevingen is er nog steeds, de economie trekt weer aan en ook dat is nadrukkelijk waarneembaar. Het is van belang om na te denken over wat de noordelijke retail in de toekomst nodig heeft om de goede ont-wikkelingen in stand te houden én uit te breiden en de ongunstige ontwikkelingen op te vangen.

Dat was ook de vraag die MKB Noord in september 2015 voorlegde aan de Taskforce Retail Noord-Nederland, met daarin achttien regionale ondernemers uit retail, horeca, vastgoed en online. Al snel werd duidelijk dat deze vraag veel dieper ging dan alleen de toekomst van de retail. Niet alleen de retail staat onder druk, ook de vitaliteit in noordelijke dorpen en steden staat onder span-ning.

De Taskforce Retail Noord-Nederland heeft zich daarom niet alleen gebogen over de toekomstbe-stendigheid van de retailsector, maar heeft ook gezocht naar kansen voor het behoud van bruisende dorpen en steden. Dit heeft geresulteerd in deze visie op vitale noordelijke dorpen en steden en een Retail Navigation System, die concrete handvatten biedt om op lokaal niveau een herpositionering van de retail op gang te brengen.

Nieuwe tijden vragen om nieuw beleid. Dat geldt ook voor de retailsector. Deze visie is een levend document, waarvan ik hoop dat het omarmd wordt door alle betrokken stakeholders. De Taskforce Retail Noord-Nederland wil richting geven aan de discussie over een toekomstbestendige retailsector en we gaan dan ook graag in gesprek met alle betrokkenen. De uitkomsten van deze gesprekken zullen wij in deze visie steeds meenemen.

Ik hoop dat dit document een beweging op gang brengt die de transitie van de noor-delijke retailsector bevordert en zo bijdraagt aan vitale dorpen en steden. Het is de

hoogste tijd om met elkaar te werken aan bruisende dorpen en steden. Ik zie er naar uit om samen met u aan de slag te gaan!

Voorwoord

Gerard KremerVoorzitter MKB Noord

4

Visie: vitale noordelijke dorpen en steden

Visie: vitale noordelijke dorpen en steden 5

Retail Navigation System 7

Retail Navigation System 8

Toelichting acties en instrumentarium 9

Lokale overkoepelende stuurgroep 9

Fysiek 11

Ondernemerschap 13

Marketing 15

Bovenregionale afstemming en omgevingsvariabelen 16

Rol in het proces van de diverse stakeholders 17

Deelnemers Taskforce Retail Noord-Nederland 18

Inhoudsopgave

De noordelijke retailsector verandert ingrijpend. Onder invloed van de economische crisis en snelle digitalisering, maar ook van specifiek Noord-Neder-landse ontwikkelingen als vergrijzing, ontgroening en krimp, transformeert het landschap waarin de retai-ler zich beweegt fundamenteel. Deze transformatie heeft daarnaast alles te maken met veranderende behoeften en winkelgedrag van de consument. De veranderingen hebben mogelijk grote gevolgen voor de toekomstbestendigheid van en de levendigheid in onze noordelijke binnensteden en dorpen. Een ste-vige herpositionering van de retail, als motor van die levendigheid in dorp en stad, is nodig om de sector in de toekomst gezond te houden. Ook horeca, vast-goed en de culturele sector worden geraakt door de geschetste problematiek. Daarmee delen zij met de retail een gezamenlijk belang en een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Lokale en regionale overheden hebben tevens een verantwoordelijkheid als het gaat om de continuïteit van noordelijke centrumgebieden. Kortom, voor de toekomst van centrumgebieden én de retail is het belangrijk dat al deze partijen meebe-wegen richting een nieuw evenwicht en samenwer-ken aan een integrale aanpak.

Wat hebben alle stakeholders met elkaar gemeen? Ze hebben allen behoefte aan en belang bij een le-vendige kern met een eigen DNA. Een gezellig en gastvrij centrumgebied is goed voor de handel én de leefbaarheid van een stad of dorp. Alle partijen vinden elkaar op dit punt. Gezien de recente ontwikkelingen (lagere omzetten, leegstand, faillissementen) is er inmiddels een gedeeld besef ontstaan dat er snel iets moet gebeuren als we de toekomst van noordelijke winkelgebieden veilig willen stellen. Tegelijkertijd blijkt het lastig om overeenstemming te bereiken over de route die gevolgd moet worden. De Taskforce Retail Noord-Nederland, waarin ondernemers uit retail, ho-reca, vastgoed en online zitting hebben, heeft zich op verzoek van MKB-Noord gebogen over dit vraagstuk en is ervan overtuigd dat we succesvol kunnen zijn op basis van het volgende uitgangspunt:

“Elke binnenstad/dorpskern functioneert als

een coöperatie met een eigen waarde propositie,

visie, missie en strategie.”

Vanuit de overtuiging dat vooruitgang ondernemer-schap vraagt, is de visie ontstaan om winkelgebieden als een coöperatie te beschouwen. Tal van problemen en uitdagingen in noordelijke winkelgebieden kunnen vanuit dit samenwerkingsconcept doeltreffend het hoofd geboden worden. Een coöperatie kan immers niet overleven zonder in gezamenlijkheid duidelijke keuzes te maken. Hoe onderscheid je je van de con-currentie? Geven de resultaten aanleiding tot groei of is het nodig om te reorganiseren? En hoe dragen de talenten van verschillende spelers bij aan het resul-taat van de gehele coöperatie? Kortom, hoe kan de coöperatie effectief en succesvol inspelen op een snel veranderende wereld?

Waarom is het in onze ogen zinvol om een coöpe-ratieve aanpak van binnensteden en dorpskernen als instrument te overwegen? Allereerst omdat de geschetste problematiek niet door partijen afzonder-lijk opgelost kan worden. Alleen door de krachten te bundelen, vergroot je de impact van je activiteiten en kun je doelen bereiken die anders onbereikbaar zou-den blijven. Huidige vormen van samenwerking heb-ben vaak een te vrijblijvend karakter. Een coöperatie gaat een stap verder; alle betrokken stakeholders zijn vertegenwoordigd en zij committeren zich aan het ge-meenschappelijke doel. Een coöperatie kan daarnaast een instrument zijn om de intrinsieke betrokkenheid van stakeholders bij de toekomst van het winkelge-bied te vergroten. Een coöperatie bestaat immers uit leden, die een bijdrage leveren aan het collectief en daar vervolgens ook weer van profiteren.

5

6 7

Een verregaande vorm van samenwerking is cruci-aal voor de toekomstbestendigheid en levendigheid van dorpen en steden. In gezamenlijkheid dienen de stakeholders scherpe keuzes te maken. Zo moet de positionering van elk winkelgebied kraakhelder zijn om uitdrukking te kunnen geven aan het eigen DNA en aan de specifieke beleving die wordt nagestreefd. Om leegstand tegen te gaan, is het belangrijk om het winkelhart en de belangrijkste aanloopstraten te definiëren en te kijken wat je moet/kunt vullen uitgaande van de vraag van de klant. Dat betekent uitbreiden als het kan en reorganiseren/saneren als het nodig is. En als het gaat om de ondernemers; sti-muleer ondernemerschap, maak gebruik van elkaars kracht en vul elkaar daarin aan. Ook is het belangrijk om een onafhankelijke trekker aan te stellen, die het collectief belang bewaakt. Maar bovenal, stel de klant centraal!

De benodigde herpositionering van winkelgebieden brengt financieel pijnlijke beslissingen met zich mee en de gevolgen hiervan zullen door alle stakeholders

gedragen moeten worden. Daarvoor zal steeds op lokale schaal naar passende vormen van gezamen-lijke financiering gekeken moeten worden. Naast financiële middelen is in onze ogen ook een zekere bovenregionale regierol nodig om de transitie in win-kelgebieden te laten slagen. Om je als winkelgebied goed te kunnen positioneren is het immers belangrijk om gemaakte keuzes af te stemmen met omliggende kernen. Ook keuzes die verregaande consequenties hebben, zoals een Factory Outlet Centrum, zouden bovenregionaal afgestemd moeten worden.

MKB Noord en de Taskforce Retail Noord-Nederland willen een beweging op gang brengen die de tran-sitie van de noordelijke retailsector bevordert en zo bijdraagt aan vitale dorpen en steden. De noodzaak is glashelder en de urgentie om aan de slag te gaan wordt door alle betrokkenen gevoeld. Het is de hoogste tijd om met elkaar te werken aan bruisende dorpen en steden. Vooruitgang vraagt ondernemer-schap, ook in de binnenstad!

De sleutel tot een toekomstbestendige retailsector en daarmee bruisende, vitale dorpen en steden is een lokaal gestuurde integrale aanpak, waarbij alle stakeholders intensief betrokken zijn. Tevens is bo-venregionale afstemming essentieel. Het proces, dat doorlopen moet worden, is echter complex en er zijn verschillende factoren die bepalend zijn voor het succes. Daarom heeft de Taskforce Retail Noord-Ne-derland een Retail Navigation System opgesteld met daarin een aantal concrete acties die als ‘bewegwij-zering’ in dit proces kunnen dienen. Hiermee bieden we de stakeholders handvatten om toe te werken naar een coöperatieve benadering van winkelgebie-den.

In de voorgestelde coöperatieve aanpak dragen de stakeholders gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor het succes van hun winkelgebied. Door de be-langhebbenden aan te spreken op hun eigen belang maak je het collectief sterker. Er is sprake van een gedeeld eigenaarschap, waarbij stakeholders samen nadenken over en werken aan de vitaliteit van hun winkelgebied. Het samenwerken in een coöperatie leunt, net als elke andere vorm van verregaande sa-menwerking, zwaar op het besef dat het algemene belang voorop moet staan en dat individuen soms ook zullen moeten inleveren.

Het Retail Navigation System biedt een mix van ideeën en initiatieven, die kunnen bijdragen aan de toekomstbestendigheid van centrumgebieden. Daar-naast is ervoor gezorgd dat er voor alle stakeholders wat ‘in het vat’ zit. Het opzetten van een hechte samenwerking, zoals een coöperatie, is geen eenvou-dig proces. Het Retail Navigation System is bedoeld om de stakeholders in dit proces op weg te helpen. De eerste stap geven we alvast weg: identificeer de lokale belanghebbenden en start met het inrichten van een lokale stuurgroep met een onafhankelijke trekker. De overige acties in het Retail Navigation Sys-tem zijn gericht op de drie belangrijke componenten van retailbeleid: ruimtelijke ordening/planologie, on-dernemerschap en marketing. Deze drie sporen voor de aanpak in de binnenstad vormen samen één ge-heel. Dit betekent dat sommige stappen een onder-linge samenhang hebben en daarom is een integrale aanpak cruciaal. Het gaat om het totaalplaatje.

Retail Navigation System

8 9

Retail Navigation System

Lokale overkoepelende stuurgroepMet een vertegenwoordiging vanuit alle stakeholders

➤ De ontwikkeling naar een coöperatieve aanpak begeleiden

➤ Algemene voortgang van het lokale proces bewaken

➤ Commitment en betrokkenheid aanjagen en waarborgen

➤ Verbinden van de drie sporen fysiek, ondernemerschap en marketing

➤ Detailhandelsvisie opstellen/actualiseren

➤ Benodigde/beschikbare financiële middelen in kaart brengen

en proberen te mobiliseren

Instrumentarium:

➤ Scan ‘De Nieuwe Winkelstraat’

Fysiek

➤ Definiëren kernwinkelge-

bied

➤ Leegstand inventariseren

➤ Saneren vastgoed

➤ Nieuwe concepten in leeg-

staande panden

➤ Brede functiewijziging

vastgoed

Instrumentarium

➤ Stimuleringsregeling vast-

goed

➤ Verhuissubsidies

➤ Leegstandsverordening

➤ Vastgoedsaneringsfonds

➤ Alternatieve financierings-

vormen

Ondernemerschap

➤ Aanjagen/versterken sa-

menwerking

➤ Organiserend vermogen

versterken

➤ Vernieuwen/verbeteren

retailpropositie

➤ Professionaliseren onder-

nemerschap

➤ Vergroten ruimte voor

ondernemerschap

➤ Begeleiding bedrijfsbeëin-

diging

Instrumentarium

➤ Bedrijfsprofileringsscan

➤ Project ‘meer ondernemer-

schap per m²’

➤ Ondernemer coacht

Ondernemer

➤ Cross-over project

➤ Co-creatie met

kennisinstellingen

Marketing

➤ Consumentenbehoefte in

kaart brengen

➤ Positionering kiezen

➤ Strategisch marketingplan

opstellen

➤ Uniformiteit in reclame

➤ Organisatie events passend

bij DNA

➤ Goede bewegwijzering

➤ Kunst en cultuur plek ge-

ven in centrum

Instrumentarium

➤ Consumentenpanel

➤ Centrummanager

Binnenstadsburgemeester

als onafhankelijke trekker

van het proces

In the lead: ➤ Gemeente

➤ Vastgoed

In the lead: ➤ Ondernemers

(verenigingen)

In the lead: ➤ Ondernemers

(verenigingen)

➤ Gemeente

➤ Vastgoed

Lokale overkoepelende stuurgroepEen overkoepelende stuurgroep, waarin alle lokale stakeholders vertegenwoordigd zijn, wordt ingesteld om de ontwikkeling naar een coöperatieve aanpak te begeleiden. Daarnaast zal de stuurgroep het lokale proces aanjagen en bewaken. De stuurgroep staat ‘boven’ de drie sporen en waarborgt de voortgang. Het is van groot belang om binnen de lokale stuur-groep een onafhankelijke trekker van het proces aan

te stellen, een zogenaamde binnenstadsburgemees-ter. Een binnenstadsburgemeester is hét gezicht en de ambassadeur van de binnenstad. Deze persoon gaat actief op zoek naar mogelijkheden voor de ont-wikkeling van de binnenstad, is aanjager van nieuwe ontwikkelingen en is een bruggenbouwer tussen de verschillende stakeholders.

Wat: Toelichting

De ontwikkeling naar een coöpera-

tieve aanpak begeleiden

De overgang naar een coöperatieve aanpak van winkelgebieden is

een geleidelijk proces en vergt zorgvuldigheid en daadkracht. De

stuurgroep houdt zich bezig met de begeleiding naar een coöpera-

tieve aanpak en verwerft het hiervoor benodigde draagvlak bij de

stakeholders.

Algemene voortgang van het lokale

proces bewaken

De stuurgroep monitort de ontwikkeling van het lokale proces en

stuurt hierin bij indien nodig.

Commitment en betrokkenheid

aanjagen en waarborgen

Een integrale aanpak is cruciaal voor succes en daarbij is het van be-

lang dat er gedurende het proces voor alle betrokken partijen iets ‘in

het vat zit.’ De stuurgroep stimuleert de betrokkenheid en het com-

mitment van de stakeholders en bewaakt het brede draagvlak.

Verbinden van de drie sporen waar

nodig

Projecten uit de verschillende sporen kunnen veelal afzonderlijk van

elkaar uitgevoerd worden. Er bestaat echter ook onderlinge samen-

hang. De stuurgroep bewaakt het totaalplaatje en verbindt de drie

sporen waar nodig om zo het maximale resultaat te behalen.

Detailhandelsvisie opstellen/actua-

liseren

In de detailhandelsvisie wordt het actuele beleid m.b.t. detailhandel

in een gemeente beschreven. In deze visie wordt ingegaan op de

omvang, functie (funshoppen of alleen boodschappen), aantrekke-

lijkheid en bereikbaarheid van elk winkelgebied in de gemeente.

Daarnaast worden specifieke aandachtspunten hierin opgenomen.

Benodigde/beschikbare financiële

middelen in kaart brengen en pro-

beren te mobiliseren

De stuurgroep kijkt welke financiële middelen er nodig zijn in het

lokale proces en hoe deze bijeengebracht kunnen worden. Van alle

stakeholders zal hierin een bijdrage verwacht en gevraagd worden.

Toelichting acties en instrumentarium

10 11

Instrumentarium: Toelichting

Scan ‘De Nieuwe Winkelstraat’ De gebiedsscan van Platform de Nieuwe Winkelstraat is een instru-

ment dat lokaal wordt aangeboden in samenwerking met de Rabo-

bank. De Scan DNWS is bedoeld voor winkelgebieden en helpt lokale

partijen de juiste stappen in de juiste volgorde te zetten voor een

toekomstvast winkelgebied. Het doorlopen van de scan gaat in zes

stappen die samen met stakeholders worden gezet en brengt concre-

te aandachtspunten in kaart.

Sterk aan de Scan DNWS is dat er direct iets gebeurt op lokaal ni-

veau: dit kan commitment van partijen versterken. Deze tool kan

zodoende dienen als ‘kick-start’ van het verdere proces.

Wat: Toelichting

Definiëren kernwinkelgebied(en) Vaststellen welke straten en aanloopstraten behoren tot het centrum

waar retail en horeca zich concentreren.

Leegstand inventariseren In kaart brengen van de huidige leegstand en de potentiële ruimtebe-

hoefte in de toekomst.

Saneren vastgoed Nadat het kernwinkelgebied is vastgesteld en de leegstand in kaart is

gebracht, kan gestart worden met het saneren van winkelmeters in en

rond het centrum. Hierbij worden winkelmeters uit de markt gehaald.

Nieuwe concepten/pop-up

stores in leegstaande panden

Om op korte termijn leegstand tegen te gaan, kan gekeken worden

naar tijdelijke invullingen van de leegstaande panden overeenkomstig

de bestemming van het pand. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht wor-

den aan concept- of pop-up stores.

Brede functiewijziging vastgoed

vergemakkelijken

Het gemakkelijker maken om bestemmingen van panden te wijzigen

en deze panden geschikt te maken voor een alternatieve invulling (bv.

wonen).

FysiekBinnen het spoor ‘fysiek’ wordt gewerkt aan het planologisch compacter maken van kernwinkelgebie-den. Belangrijk onderdeel daarvan is het saneren

van overtollige winkelmeters en de functiewijziging/aanpassing van vastgoed.

Instrumentarium: Toelichting

Stimuleringsregeling

vastgoed

Middels een stimuleringsregeling worden vastgoedeigenaren aan-

gemoedigd om panden op te knappen of om te bouwen. Als zij zelf

geen of onvoldoende middelen hebben om dit op te pakken, kunnen

zij hierin tevens ondersteund worden.

Verhuissubsidies De verhuissubsidies zijn bedoeld om ondernemers te stimuleren om

zich in het kernwinkelgebied te vestigen.

Leegstandsverordening Om leegstand te bestrijden, kan de gemeente een leegstandverorde-

ning afkondigen. Met dit instrument kan de gemeente actief leeg-

standsbeleid voeren. Hieronder kan o.a. een meldingsplicht voor ei-

genaren van leegstaande panden vallen en ook kan de gemeente een

gebruiker voor een leegstand pand voorstellen.

NB: aan dit instrument zijn sancties verbonden voor de eigenaar van

het leegstaande pand.

12 13

Wat: Toelichting

Aanjagen en versterken

samenwerking

Om een winkelgebied als coöperatie te laten functioneren, is een

verregaande vorm van samenwerking noodzakelijk. Een coöpera-

tie kan immers alleen functioneren als alle partijen hun steentje

bijdragen. Daarom is het van belang om onderlinge samenwer-

king aan te jagen en te versterken.

Organiserend vermogen van on-

dernemers versterken

Ondernemers(verenigingen) hebben een sleutelpositie in de trans-

formatie van de binnenstad. Het ontbreekt echter vaak aan tijd

en middelen om met de benodigde veranderingen aan de slag te

gaan. Om een kern daadwerkelijk toekomstbestendig te maken, is

het van belang het organiserend vermogen van ondernemers te

versterken.

Vernieuwen en verbeteren retail-

propositie

Om winkelgebieden toekomstbestendig te maken, is het nood-

zakelijk dat ondernemers hun huidige propositie onder de loep

nemen en waar nodig verbeteren. Digitalisering en veranderende

klantbehoeften vragen daarnaast om vernieuwing van de retail-

propositie. Hierbij dient expliciet aandacht te zijn voor de moge-

lijkheden van omnichannel.

Professionaliseren

ondernemerschap

Het ondersteunen van ondernemers bij het toekomstbestendig

maken van hun bedrijfsvoering. Een professionalisering op indivi-

dueel niveau versterkt ook de collectieve retailpropositie van een

winkelgebied.

Vergroten ruimte voor onderne-

merschap

Het bieden van de mogelijkheid aan ondernemers om belemme-

rende regels ter discussie te stellen. Hierdoor ontstaat meer ruimte

voor ondernemers om hun propositie te vernieuwen/verbeteren

en wordt de samenwerking tussen partijen versterkt.

Begeleiding bij

bedrijfsbeëindiging

Het begeleiden van ondernemers die hun bedrijf niet langer voort

kunnen of willen zetten. Door zwakkere ondernemers op een

goede manier uit hun onderneming te laten stappen, wordt de

collectieve retailpropositie van een winkelgebied versterkt.

Instrumentarium: Toelichting

Vastgoedsaneringsfonds Middels een vastgoedsaneringsfonds worden vastgoedeigenaren gesti-

muleerd om de staat van hun panden te verbeteren of om door sloop

winkelmeters uit de markt te halen.

Alternatieve financieringsvormen Het toegankelijk(er) maken van alternatieve financieringsvormen voor

vastgoedeigenaren en ondernemers, waardoor zij meer ruimte krijgen

om te investeren in (winkel)panden.

Ondernemerschap Binnen het spoor ‘ondernemerschap’ staan het professionaliseren van ondernemerschap, het aan-

jagen van samenwerking en het versterken van het organisatievermogen van ondernemers centraal.

14 15

Instrumentarium: Toelichting

Bedrijfsprofileringsscan Instrument voor de individuele ondernemer van Broekhuis Rijs Advi-

sering. Aan de hand van een vast aantal beoordelingscriteria middels

een quick-scan wordt advies gegeven ter verbetering van de uitstraling

van de winkel. Biedt concrete aanknopingspunten voor het verbeteren

van de eigen bedrijfsvoering en –huisvesting.

Project ‘meer ondernemerschap

per m²’

Onder de vlag “meer ondernemerschap per m2” worden thema-avon-

den voor ondernemers georganiseerd, gecoördineerd door MKB

Noord in samenwerking met verschillende uitvoeringspartners. Het

traject kent een basisvariant van twee trainingsavonden en kan naar

gelang de vraag aangevuld worden met extra inhoudelijke modules.

Ondernemer coacht

Ondernemer

Ondernemer coacht Ondernemer is een project van VNO-NCW MKB

Noord en biedt ondernemers de mogelijkheid om met een collega-on-

dernemer te sparren. Een coach kan individuele retailers een spiegel

voorhouden. In vier tot zes sessies wordt de retailer vervolgens bege-

leid naar een betere bedrijfsvoering.

Cross-over project: van elkaar leren

in de winkelstraat

Ondernemers in de winkelstraat kunnen veel van elkaar leren door op

bepaalde onderwerpen (binnen de eigen branche en branche-over-

stijgend) kennis en ervaring met elkaar te delen. In zogenaamde

cross-over projecten worden kleine branche-overstijgende werkgroe-

pen gevormd. Zij bezoeken elkaars bedrijven. Tijdens deze bedrijfs-

bezoeken legt de gastheer of –vrouw een vraag uit de praktijk voor

aan de overige groepsleden, waarover men de discussie aangaat. Van

elk bedrijfsbezoek/groepssessie wordt vervolgens één sterk punt en

één verbeterpunt geformuleerd. Daarnaast worden er twee plenaire

sessies georganiseerd waarin deze sterke en minder sterke kanten per

onderneming worden besproken en waar in breder verband ervarin-

gen, inzichten en leerpunten gedeeld worden.

Co-creatie met kennisinstellingen Het op projectbasis bij elkaar brengen van studenten en ondernemers

rondom een vraag m.b.t. de retailpropositie, waarbij de studenten

een haalbaarheids- of implementatieonderzoek doen. De Hanzehoge-

school heeft hier inmiddels een succesvol format voor ontwikkeld.

MarketingBinnen het spoor ‘marketing’ staat het uitwerken én uitdragen van een gezamenlijke visie, missie, strategie en waarde propositie centraal.

Wat: Toelichting

Consumentenbehoefte in kaart

brengen

Inzichtelijk maken waar en waarom consumenten winkelen en welke

behoeften ze daarbij hebben. Cruciale vraag daarbij is of ze vooral de

dagelijkse boodschappen doen of dat ze komen voor fun en beleving.

Positionering kiezen Het bepalen van het onderscheidend vermogen van een winkelgebied,

waarbij o.a. helder moet zijn wat het bestaande én gewenste imago is

en welke Unique Selling Points te definiëren zijn.

Strategisch marketingplan opstellen Het opstellen van een gezamenlijke visie, missie, strategie en waarde

propositie voor het winkelgebied.

Uniformiteit in reclame-uitingen Een winkelgebied wordt aantrekkelijker op het moment dat recla-

me-uitingen in de winkelstraat rust en eenheid uitstralen.

Organisatie evenementen passend

bij het DNA

Om een levendige binnenstad te creëren, is het noodzakelijk om eve-

nementen te organiseren die (extra) bezoekers naar het winkelgebied

trekken.

Goede bewegwijzering Een goede bereikbaarheid is essentieel voor een aantrekkelijk winkel-

gebied. Het is van belang dat bezoekers eenvoudig parkeerplaatsen

kunnen vinden, maar ook dat ze in het winkelgebied een logische rou-

ting kunnen volgen.

Kunst en cultuur plek geven in cen-

trum

Kunst en cultuur zijn belangrijke publiektrekkers. Door kunst en cul-

tuur een prominente plaats te geven in het centrum, neemt de bele-

ving voor de consument toe.

Wat: : Toelichting

Consumentenpanel instellen Middels een consumentenpanel kan snel en eenvoudig de mening van

bezoekers van een winkelgebied gepeild worden. Op deze manier kan

ook gemonitord worden wat consumenten van ingezette ontwikkelin-

gen vinden.

Aanstellen centrummanager Een centrummanager werkt aan de realisatie van een krachtig en

aantrekkelijk centrum. Daarbij houdt deze persoon zich bezig met het

creëren van beleving en de marketing van het winkelgebied.

16 17

Rol in het proces van de diverse stakeholders

Alle stakeholders die betrokken zijn bij het lokale proces zijn vertegenwoordigd in een lokale over-koepelende stuurgroep. Daarnaast zijn per ‘spoor’ stakeholders aan te wijzen die op dit vlak in the lead zijn. Hieronder wordt kort geschetst hoe MKB Noord idealiter de rol van de verschillende sta-keholders in het proces ziet.

Ondernemers(verenigingen)Op het spoor ‘ondernemerschap’ zijn lokale onderne-mers(verenigingen) in the lead. Hieronder vallen niet alleen retailondernemers, maar ook ondernemers in horeca, de culturele sector en de online sector. In het proces is het belangrijk dat ondernemers volle-dig doordrongen raken van de noodzaak om zaken anders aan te pakken. Daarbij zullen zij zich open moeten stellen voor verandering en samen moeten werken aan nieuwe concepten en business model-len. Daarnaast kan samenwerking alleen effectief zijn als ondernemers zich bereid tonen om openheid van zaken te geven en actief kennis en ervaring met elkaar te delen. Tot slot zullen ook ondernemers een deel van de financiële opgave moeten dragen. Door de economische crisis is hun financiële slagkracht weliswaar beperkt, maar een bijdrage naar vermogen is noodzakelijk.

VastgoedVastgoedondernemers hebben tot nu toe vaak een rol op de achtergrond als het gaat om de vitaliteit van dorpen en steden. Het is echter zaak dat zij een prominentere rol in het proces innemen, met name op het spoor ‘fysiek.’ Het is wenselijk dat er actie-vere samenwerking wordt gezocht met de andere stakeholders. Daarnaast is het belangrijk dat vast-goedondernemers, samen de andere stakeholders, onderzoeken hoe ze de flexibiliteit van de huurmarkt kunnen vergroten. Hierbij kan o.a. gedacht worden aan de tijdelijke invulling van panden of het instellen van een marktconforme huur. Voor vastgoedeigena-ren is daarnaast een belangrijke rol weggelegd in het zoeken naar een nieuwe balans tussen enerzijds de continuïteit van bedrijven en anderzijds de bewaking van vitaliteit en kwaliteit van het centrumgebied. Verder zullen ook van vastgoedeigenaren gerichte investeringen gevraagd worden om de kwaliteit van panden, en daarmee de uitstraling van het centrum-gebied, te verbeteren.

OverheidHet is de gemeente die in de eerste plaats verant-woordelijk is voor ruimtelijke ordening binnen haar gemeentegrenzen. Zij dient in haar beleid in te spe-len op veranderende behoeften en dat vergt soms pijnlijke keuzes. In goed overleg met de betrokken stakeholders zal de gemeente met name invulling en uitvoering moeten geven aan het spoor ‘fysiek.’ Daarnaast ligt er voor gemeente en provincie een belangrijke taak in het voeren van regie en de ‘ena-bling.’ Ondernemers dienen zoveel mogelijk in the lead te zijn, maar de markt heeft ondersteuning no-dig om het lokale proces succesvol te doorlopen. Het is daarom enerzijds nodig om financiële middelen beschikbaar te stellen om het proces te faciliteren. Anderzijds dient met name de provincie een regierol te pakken, waarin zij partijen stimuleert om afstem-ming te zoeken en afspraken te maken die passen in het toekomstbeeld.

MKB NOORDMKB Noord heeft als doel een beweging op lokaal niveau op gang te brengen. Als ondernemersvereni-ging richt zij zich daarbij op het ondersteunen van ondernemers in het doorlopen van het lokale proces. Haar rol daarin zal vooral adviserend en verbindend zijn. MKB Noord heeft veel ervaring in lokale ontwik-kelingsprocessen en kan, indien nodig en gewenst, vanuit haar expertise de rol van adviseur vervullen. Daarnaast heeft MKB Noord, in samenwerking met een aantal partners, instrumenten ontwikkeld om met name ondernemers te ondersteunen in het spoor ‘ondernemerschap.’ Ook is zij in staat om snel door te verwijzen naar partners en andere experts uit haar netwerk.

Bovenregionale afstemming en omgevingsvariabelen

Het lokale proces vindt niet plaats in een vacuüm, maar in een bredere regionale en noordelijke context. Daarnaast zijn er ook een aantal andere omgevingsvariabelen, die invloed (kunnen) heb-ben op het lokale proces. Hier dient bij de start en tijdens de voortgang van het proces rekening mee gehouden te worden.

Bovenregionale afstemmingOp lokaal niveau moeten duidelijke keuzes gemaakt worden over de positionering van de binnenstad of dorpskern. Deze beslissingen hebben echter niet alleen lokaal hun weerslag, maar kunnen ook door-werken in omliggende kernen. Het is daarom belang-rijk om te kijken hoe winkelgebieden elkaar binnen een beperkte afzetmarkt kunnen versterken om on-nodige concurrentie zoveel mogelijk te voorkomen. Een goede bovenregionale afstemming zorgt ervoor dat gevolgen van lokale keuzes een buurgemeente niet onevenredig hard treffen. Daarnaast kan er op deze manier voor gezorgd worden dat funcentra en koopcentra strategisch over Noord-Nederland ver-spreid worden. Ook over besluiten die verregaande consequenties kunnen hebben voor de regio, zoals een Factory Outlet Centrum, moet bovenregionale afstemming plaatsvinden.

Ook bij bovenregionale afstemming is samenwerking het sleutelwoord. Van alle betrokken stakeholders is commitment nodig om de samenwerking te laten slagen.

OmgevingsvariabelenEr zijn verschillende omgevingsvariabelen te definië-ren, die invloed (kunnen) hebben op het lokale pro-ces. Deze variabelen zijn vaak slechts tot op zekere hoogte te beïnvloeden door de verschillende stake-holders. Het is echter wel van belang om rekening te houden met deze factoren. Het gaat hierbij o.a. om:

• De aanwezigheid van filiaalhouders/franchise-nemers in het winkelgebied. De filiaalmanagers hebben vaak maar beperkt de vrijheid om mee te gaan in lokale ontwikkelingen;

• De rol van de banken bij het investeren door vastgoedeigenaren en ondernemers. Vastgoedei-genaren hebben niet onbeperkt de vrijheid om huren aan te passen (bijv. naar omzet gerela-

teerde huur), omdat dit gevolgen heeft voor de hypotheek op hun vastgoed. Daarnaast zijn ban-ken terughoudend bij het verstrekken van kleine leningen aan retailers, terwijl zij deze juist nodig hebben om te kunnen investeren;

• De bereidheid van ondernemers om in de eigen keuken te laten kijken. Niet alle ondernemers zijn (al) bereid om volledige openheid van zaken te geven, terwijl dit wel noodzakelijk is voor het succes van het lokale proces;

• De beschikbaarheid van financiële middelen. De transitie van de retail en het werken aan vitale dorpen en steden kost geld en zal voor alle be-trokken partijen (pijnlijke) financiële beslissingen met zich meebrengen. Daarbij geldt dat de markt de benodigde financiële middelen niet alleen op kan hoesten en dat hiervoor dus ook een sub-stantiële bijdrage van lokale en provinciale over-heden nodig is.

N.B. De relevante omgevingsvariabelen kunnen per winkelgebied verschillen, dus het is zaak deze per winkelgebied in kaart te brengen.

18 19

ContactgevensSecretariaat MKB Noord

Postadres:

Postbus 1329700 AC Groningen

Bezoekadres:

Leonard Springerlaan 319727 KB Groningen

Telefoon: 050 534 3844Email: info@vnoncw-mkbnoord.nlWebsite: www.mkbnoord.nlTwitter: @mkbnlnoord

Deelnemers Taskforce Retail Noord-Nederland

Karel Jan Alsem ...................................... Hanzehogeschool Groningen

Adri Doldersum ......................................Doldersum Vastgoed

Tjitte Folkertsma ....................................MediaCT

Jacques Hartog .......................................Hanzehogeschool Groningen

Koos Hensen ...........................................HEMA Hoogezand-Sappemeer

Agnes Holtjer ..........................................Hotel Erkelens

Sietze Koetsier .......................................Coop Koetsier

Gerard Kremer ........................................MKB Noord

Jurjen van der Meer ...............................De Zwarte Hond

Ad Peek ...................................................Boekhandel Van der Velde

Dorothea Piek .........................................Opgeweckt Noord

Anouk de Raaf ........................................Klik Company

Jos Schomaker ........................................Schomaker Mannenmode

Dolf Stelpstra .........................................DTZ Zadelhoff

Nico Vanderveen ....................................Vanderveen Warenhuis

Hilbert Wiechers .....................................Wiechers Wonen

Corné van Willigen .................................Hificorner.nl

Berend Ziengs .........................................De Schoenenfabriek

Lambert Zwiers .......................................VNO-NCW MKB Noord