NOORDWAL PLAN DOORONTWIKKELING BROEDPLAATS

INDEX

VOORWOORD

ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK

VAN BEWAARSCHOOL NAAR BROEDPLAATS (1716 - 1830) NOORDERKERKHOFBEWAARSCHOOL NOORDWAL

(1830 - 1949) PRINSES MARGRIET KLEUTERSCHOOL

(1949 - 2007) CLUB- & BUURTHUIS ‘HET ANKER’

(2007 - NU) BROEDPLAATS/ ATELIERCOMPLEX NOORDWAL 117

VISIE ATELIERCOMPLEX NOORDWAL CULTUUR EN LEEFBAARHEID VAN DE WIJK

MEER ATELIERS VOOR BETER “MAAKKLIMAAT’ HAAGSE KUNSTENAARS

GEZONDERE GROENE WIJK

BEHOUD VAN CULTUURHISTORISCHE ERFENIS

WORTELS IN DE WIJK

KUNST & CULTUUR VAN DE WIJK

ENKELE VOORBEELDEN VAN PUBLIEKSGERICHTE ACTIVITEITEN

& REALISATIE VAN KUNST- & CULTUUR PROJECTEN

TOEKOMST PLANEEN BIJZONDERE BROEDPLAATS OP EEN BIJZONDERE LOKATIE

WAAR WILLEN WE OVER VIJF JAAR STAAN

WAT GAAN WE DOEN/ EN MET WIE GAAN WE DAT DOEN

CURSUSSEN EN CULTUUREDUCATIE

WINKEL

GROENE OASE/ BUURTTUIN

VERHALENHUIS

(K)OOKKUNST

BUURTFUNCTIE

JONG TALENT

ARCHITECTONISCH PLAN

ORGANISATIE & FINANCIERINGORGANISATIE OPBOUW

FINANCIERINGSOPZET

BEHEER EN EXPLOITATIE

COLOFON

‘We investeren in het creatief en in-novatief klimaat door middel van broedplaatsen zoals Maakhaven, de Besturing en rafelranden’, zo lezen we in het college-akkoord ‘Vertrouw-en op Haagse Kracht’. Noordwal 117 heeft zich de afgelopen jaren op voor-namelijk eigen kracht ontwikkeld tot zo’n broedplaats, als een ‘rafelrand’ met allure. Het oude schoolgebouw en later buurthuis (1948-2007) is sinds 7 jaar een creatieve broedplaats waarin een tiental kunst- en cultuurmakers vanuit verschillende disciplines wer-kruimte hebben en culturele activite-iten georganiseerd worden.Met deze publicatie willen we lat-en zien wat we bereikt hebben, met heel weinig geldelijke middelen maar des te meer creatief kapitaal, en lat-en we zien hoe we de potentie willen en kunnen waarmaken om Noordwal 117 duurzaam te vestigen als bruisend kunst- en cultuurcentrum. Dit alles in samenwerking met partners uit de Haagse kunst- en cultuurwereld, uit de buurt, de gemeente en sociale en culturele ondernemers.

VOORWOORD

ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK NOORDWAL 15 MEI 2014Dat een deel van die goede creatieve vibes komen omdat we boven op een begraafplaats liggen, wisten we al een tijdje. Dat het ging om een begraaf-plaats waar zeker 6500 mensen be-graven liggen en wisten we nog niet. Dit was toch wel spectaculair gen-oeg om wat meer te weten te willen komen over de historie van ons pand en de omliggende grond.

Deze lente kregen we bezoek van de dienst Archeologie van de Gemeente Den Haag. Zij vonden het gebied zobijzonder dat zij besloten proefborin-gen te doen op de voormalige begraaf-plaats. TV West was erbij en filmde het. Het resultaat hiervan is te zien in het programma ‘Achter de scherven’.

Volgens Prospector/ geoloog Chris-tiaan Rieffe was de aanleiding voor de proefboringen de onduidelijke staat van het grafveld. Om meer te weten te komen over de omvang en diepte van de begraafplaats zijn de proefborin-gen gedaan. Archeloog Peter Sokkel: “Uit historische bron weten we dat ze nogal moeite hadden met de graven. Want alles zakte maar. Ze moesten continu grond aanvoeren om het aan te vullen. Dus wat Christiaan zegt is dat het misschien wel zo is is dat ze het veen weggehaald hebben en dan gewoon zand erop hebben gestort”. Zoals de documentaire laat zien is het dus zo dat er nog menselijke botresten en relieken uit de gouden eeuw in de grond aanwezig zijn en dat het terrein daarom voldoende interessant is om verder te onderzoeken. Dit blijkt ook uit de onderstaande conclusies en aanbevelingen. Afkomstig uit het rap-port Noordwal 117 t/m 327. Gemeente Den Haag Bureauonderzoek Archelo-gische waarden.

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN UIT RAPPORT: BUREAUONDERZOEK ARCHEOLOGISCHE WAARDENNOORDWAL 117 T/M 327 VAN DE GEMEENTE DEN HAAG

“Om vast te stellen of archeologische waarden aanwezig zijn binnen het plangebied Noordwal 117 t/m 327 is door de afdeling Archeologie van de gemeente Den Haag een Bureauonderzoek uitgevoerd. Daarbij is vastgesteld dat het gebied archeologische poten-tie heeft. Dit is vast komen te staan op basis van de geologische ondergrond en historische bronnen. Hieruit is geb-leken dat in en rondom het plange-bied een kans bestaat op sporen van bewoning vanaf de vroege prehistorie. Zeker is dat er sprake is van activiteiten op het terrein vanaf de 18de eeuw. In het bijzonder gaat het hier om het Noorderkerkhof. De aard van de nieuwbouw is vooralsnog onbekend. Daarom wordt er hier vanuit gegaan dat het terrein in zijn totaliteit ver-stoord zal worden. De kans is reëel dat

daarbij de grond tot een aanzienlijke diepte geroerd zal worden, waardoor de nog aanwezige archeologie schade zal worden toegebracht. Om aanbev-elingen te kunnen doen aangaande de omgang daarmee, is het noodzakelijk eerst de aard daarvan te bepalen.Om die reden acht de afdeling Archeol-ogie het noodzakelijk om voorafgaan-de aan de bouw- en sloopactiviteiten een archeologisch Inventariserend Vel-donderzoek door middel van proefsleu-ven (IVOp) op het terrein uit te voeren. Hiermee kunnen aard en kwaliteit van de aanwezige archeologische resten in beeld worden gebracht, welke als ba-sis voor een uiteindelijk selectiebesluit dienen. “1

bekijk hier de volledige aflevering: http://youtu.be/76_cXR7O47U

1 Afdeling Archeologie Dienst Stadsbeheer Rapport 0831 Nordwal 117 t/m 327 Gemeente Den Haag/ Bureauonderzoek Archeolo-gische waarden

VAN BEWAARSCHOOLNAAR BROEDPLAATS NOORDWAL

KORTE GESCHIEDENISNOORDWAL NOORDERKERKHOF (1716 - 1830)De grond waarop het huidige gebouw, ons atelierpand tussen de Bakker-straat 327 en Noordwal 117, gelegen is, was van 1716 tot en met 1830 in gebruik als begraafplaats. Het lag aan wat toendertijd de Noordsingel van de stad werd genoemd en heette dan ook Noorderkerkhof. De hoofdingang van

het kerkhof lag aan een landweg, die in het verlengde van de Snoekstraat liep. Het kerkhof is destijds aange-legd omdat men niet meer wilde dat mensen in en rondom de kerken be-graven werden omwille van de stank en de besmetting van de grond. Toch was men niet bijzonder ingenomen met het nieuwe kerkhof omdat men het begraven in en rond de kerk toch `fatsoenlijker` achte. Bijgevolg werd het Noorderkerkhof, het kerkhof van

de `armen` genoemd.

BEWAARSCHOOL NOORDWAL - PRINSES MARGRIET KLEUTERSCHOOL (1830 - 1949)De buurt rondom het kerkhof bestond uit heel armoedige huisjes, waarvan de bewoners ook een niet al te beste reputatie genoten. Leuk detail is ook dat de Noordwal in 1832 nog met schelpen was geplaveid. Toen, rond 1830, het kerkhof werd gesloten bou-wde men op het terrein een school en rond de eeuwwisseling werden al de omringende huisjes afgebroken en vervangen door arbeiders woningen. Dit was voor de huidige buurtbewon-ers een teken dat ze geacht werden te vertrekken.

Afb. Detail van kaart van Den Haag uit 1649, door Joan Blaeu

Afb. Noorderkerkhof 9nr 62) detail van kaart van Den Haag uit 1747, door Iven Besoet

: gebied Noordwal 117

foto: Voormalige Bewaarschool Noordwal door H. de Bakker 1969

foto: Brug van de Veenkade (voorgrond) naar de Noordwal

CLUB- & BUURTHUIS ‘HET ANKER’ (1949 - 2007)De Prinses Margriet kleuterschool, ook bekend onder: Bewaarschool Noord-wal, was in gebruik tot 1949 en deed daarna dienst als club- & buurthuis ‘Het Anker’. In 2007 werd het gesloten.

foto’s: Noordwal 61 (nu 117), club- & buurthuis ‘Het Anker’ Fotoburo Meyer, 1974

BROEDPLAATS/ATELIERCOMPLEXNOORDWAL (2007 - heden)De gemeente heeft het pand in 2007 ter beschikking gesteld als atelier-pand via STROOM. Vanaf die tijd is het de werkplek en projectruimte van beeldende kunstenaars, vormgevers, fotografen, dansers, musici, makers, doeners en denkers.

Momenteel worden er door de Ge-meente plannen ontwikkeld voor het kavel Noordwal 117 t/m 327 aan de randvan de Haagse binnenstad. Deze lopen uiteen van realisatie klus/ kavel-woningen tot sloop van aanwezige be-bouwing en nieuwbouw.De kunst- & cultuurmakers van Noor-dwal 117 willen graag dat hun ate-liercomplex behouden blijft en legt in het volgende hoofdstuk uit waarom het behoud belangrijk is voor de stad.

VISIEATELIERCOMPLEX NOORDWAL

BEHOUD BROEDPLAATSNOORDWAL LEVERT BIJDRAGE AAN CULTUUR EN LEEFBAARHEID VAN DE WIJK

Het is belangrijk dat juist het stadscen-trum smaakmakende culturele broed-plaatsen herbergt. Een plek in de stad waar creativiteit kan bloeien, waar verbinding gelegd kunnen worden en waar ook ruimte is voor stilte, wat deze tijd en deze stad nodig hebben. Noordwal 117 is de werkplek en pro-jectruimte van een tiental beeldende kunstenaars, vormgevers, fotografen,

dansers, musici, makers, doeners en denkers. In deze broedplaats wordt zowel gewerkt aan publieksgerichte- als niet publieksgerichte activiteiten. Noordwal 117 maakt in het hart van de stad een beweging van makers en doeners zichtbaar die waarden als ambachtelijkheid, echtheid en duur-zaamheid vertalen in kunst en cul-turele activiteiten en zo de stad kleur en authenticiteit geeft. Wij denken dat

deze broedplaats daarom erg goed past in de doelstellingen van het ge-meentelijke bestemmingsplan en juist een bijdrage kan leveren de cultuur en leefbaarheid van het Haagse stadscen-trum.

past in de doelstellingen van het ge-meentelijke bestemmingsplan en juist een bijdrage kan leveren de cultuur en leefbaarheid van het Haagse stadscen-trum.

foto’s: Renate van Lamsweerde

REALISATIE MEER BETAALBAREATELIERRUIMTES OP NOORDWAL STIMULEERT ‘MAAKKLIMAAT’ VOOR HAAGSEKUNSTENAARSVolgens de ateliernota ‘Ruimte voor de kunst’ is er veel atelierruimte nodig om het kunstkllimaat te stimuleren. Niet alleen voor beeldend kunstenaars, maar ook voor diegenen die de gren-zen tussen kunstvormen opzoeken. Op Noordwal 117 verkennnen kun-stenaars, fotografen, dansers, musici, makers, doeners en denkers de gren-zen van hun eigen disciplines en die van nieuwe kunstvormen in beeld ge-luid en beweging. Hiermee stimuleert Noordwal 117 het ‘maakklimaat’ voor Haagse kunstenaars.

Het Noordwal 117 pand zou aan nog meer kunst- & cultuurmakers werkrui-mte kunnen bieden. Boven de ateliers aan de voorzijde van het 184 jaar oude atelierpand bevindt zich een etage di-rect onder de kap. Deze ruimte wordt momenteel niet gebruikt. Noordwal 117 ziet mogelijkheden om hier extra atelierruimtes te bouwen. Ook de algemene ruimte kan slimmer worden ingedeeld waardoor er mo-gelijk daar ook nog extra werkruimtes kunnen worden gerealiseed. Hiermee ziet Noordwal 117 kans om bij te dra-gen aan een goed ‘maakklimaat’ voor kunstenaars.

www.denhaag.nl/home/bewoners/to/Atel ierno-

ta-Ruimte-voor-de-kunst.htm

foto’s: Renate van Lamsweerde

Chris de Vis aan het werk in zijn atelier

EEN GEZONDERE GROENE WIJK DOOR REALISATIE SEMI OPENBARE STADSTUIN TUS-SEN BRICK-WALLS“Uiteenlopend wetenschappelijk onderzoek toont aan dat een groene omgeving goed is voor de gezond-heid. Groen kan worden gezien als een belangrijke randvoorwaarde voor de leefbaarheid en inrichting van de

openbare ruimte. Iedereen zou dan ook in zijn directe woonomgeving toegang tot groen moeten hebben. Wie in een groene wijk woont, voelt zich beter en bezoekt minder vaak de huisarts. Een groene omgeving ver-mindert stress, nodigt uit tot bewegen en het ontmoeten van buurtbewoners. Kortom, groen in de wijk is essentieel voor het verbeteren van de gezond-heid van haar inwoners.”1

Ateliercomplex Noordwal 117 ligt mid-den in een woongebied met een hoge bevolkingsdichtheid en ‘brick walls’.

1 Een gezonde groene wijk, http://www.springzaad.nl/

Achter het oude schoolgebouw aan het water, bevindt zich een prach-tige stadstuin met een monumentale kastanjeboom in het midden. Een tuin met een geschiedenis die ver terug-gaat. Een oase van rust en groen.

Noordwal 117 ziet kans om het laatste stukje groen tussen deze brick-walls te transformeren naar een unieke semi openbare stadstuin. Zo word er momenteel samen met DGJ Architects & Groende Helden stadskwekerij gewerkt aan een plan.GroeneHelden is een initiatief van landschapsarchitect Ward Maaswinkel en architect Daniel Jauslin van DGJ

Architects & Landscapes. Zij hebben tevens het ontwerp gemaakt voor de (nog te realiseren) Zeeheldentuin in de Tasmanstraat. Met de realisatie van deze semi openbare tuin ziet Noordw-al 117 kans om een bijdrage te leveren aan de leefbaarheid van de stad en van de wijk Kortenbos.

http://www.zeeheldentuin.nl/http://www.groenehelden.com/http://www.dgj.ch/project-types/

BEHOUD ATELIERCOMPLEX NOORDWALDRAAGT BIJ AANBEHOUD CULTUUR-HISTORISCHEERFENIS Nieuwbouw op deze plek, doet afbreuk aan de authentieke uitstraling van de straat. Bovendien is het een aanslag op de leefbaarheid van de wijk en het woongenot voor de omwonenden.

Ateliercomplex Noordwal 117 onder-zoekt de mogelijkheid om het 184 jaar oude schoolgebouw de monumenten-status te laten toekennen. Het doel van het toekennen van de monumenten-status aan Noordwal 117 is het in stand houden van de cultuurhistorische er-fenis voor het nageslacht. Noordwal 117 is nog een van de weinige panden die ons nog uit deze tijd bewaard zijn gebleven.

Het is de wens van Noordwal 117 om het gebouw terug te brengen naar haar klassieke staat. Met geruite kozijnen, en prachtige details. Dit geld ook voor de interne staat. Met het be-houden van het originele pand blijft ook het karakteristieke kunstwerk van Snoek aan de voorgevel bewaard.

impressie witte voorgevel met klassieke kozijnen

impressie witte voorgevel met klassieke kozijnen

WORTELS IN DE WIJK NA 7 JAAR INVESTERING De huidige groep kunst- en cultuur-makers deelt een geschiedenis met elkaar en zit in een vergevorderd sta-dium van zich wortelen in de buurt. Dit blijkt mede uit reacties van cursisten, bezoekers en buurtbewoners. Noord-wal 117 heeft veel tijd en werk geïn-vesteerd in het scheppen van de juiste omstandigheden om optimaal werk te kunnen maken (en samenwerken aan de verdere ontwikkeling broedplaats). Deze omstandigheden bouw je niet zomaar op een willekeurige andere locatie in de stad weer op. Verhuiz-ing naar een ander tijdelijk pand zou afbreuk doen aan de nu opgebouwde banden die door voor de kunst- & cul-tuurmakers van Noordwal 117 heel be-langrijk zijn.

PUBLIEKS-GERICHTEACTIVITEITEN NOORDWAL LEVERENBIJDRAGE AAN KUNST & CULTUUR VAN DE WIJK

In dit ateliercomplex zijn de afgelopen jaren niet alleen individuele werken gemaakt door de kunstenaars maar ook vele succesvolle samenwerkings

projecten en publieksgerichte even-ementen gerealiseerd. De niet pub-lieksgerichte activiteiten van Noordw-al 117 betreft het persoonlijke werk van de kunst- en cultuurmakers. Hun ac-tiviteiten lopen uiteen van beeldhou-wkunst, schilderkunst, muziek, dans, theater, film en fotografie. De publieks-gerichte activiteiten betreft het diverse lesaanbod, de activiteiten in de projec-truimte/ galerie van Noordwal 117 en de activiteiten van de grote tuin. In de projectruimte van Noordwal 117 krijgen kunst- en cultuurmakers de kans om individueel of gezamelijk kunst te maken en te presenteren. Pre-sentaties worden gekoppeld aanHoogtij, diverse festivals en individu-ele exposities. De kunstenaars, dansers

en musici van Noordwal 117 geven les vanuit hun eigen atelier. Ateliers die de verbeelding prikkelen en de ideale omgeving scheppen voor creativiteit. Noordwal 117 vindt dat creativiteit een belangrijk ingrediënt is voor innovatie en reflectie. Zij ziet beeldende kunst, muziek en dans als een goede meth-ode om creativiteit te ontwikkelen en met anderen te delen. Kunst en cul-tuur reflecteren en spiegelen wat er leeft in de samenleving en zijn daarom volgens Noordwal 117 een belangri-jk middel om een positieve impuls te geven aan de buurt. De kunst- en cultuurmakers van Noordwal 117 dragen met hun activiteiten bij aan het boeien en verbinden van de creatieven in de brede zin van het woord. De buurt

Kortenbos-Zeehelden- Centrum is uitermate geschikt voor de publieks-gerichte activiteiten van Noordwal 117. De ligging en het karakteristieke pand maken Noordwal 117 daarin tamelijk uniek in Den Haag. In dit kader ziet Noordwal 117 tal van mogelijkheden ter uitbreiding hiervan.

In de nu volgende ... pagina’s tonen we een selectie van succesvolle ger-aliseerde projecten/ activiteiten die in de afgelopen op Noordwal 117 hebben plaatsgevonden.

Compleet overzicht van gebeurtenis-sen en activiteiten:

https://www.facebook.com/Noordwal117DH

KABK EXPO: Skinny dipping in the void

VLO FESTIVALCREATIEF RECYCLE FESTIVALSPECIAAL VOOR KINDEREN

Met dit jaar als thema: DE MICROWERELD. Twee dagen lang is Noordwal 117 omgetoverd tot een groeiende microwereld waarin alles draaide om creativiteit, hergebruik en samenwerken, want om iets moois te

maken heb je vaak niet veel nodig, misschien wel iemand anders of juist iets dat je net in de prullenbak hebt gegooid! Onder begeleiding van kun-stenaars en andere (hergebruik) ex-perts zijn er verschillende workshops te volgen en werken we aan een groe-iende VLOtastische tentoonstelling. Kom ook ontdekken hoe wonderlijk mooi de kleine dingen kunnen zijn en hoe weinig je nodig hebt om samen

foto’s VLO Festival Noordwal 117

iets bijzonder moois te maken!Deelnemers: Cis Deyl, Hanna de Haan, Michel Caes, Iris Scheffers, Chris de Vis, Farah Rahman, Zaddik Gentille, Esther Tamboer, Suzanne van Leeuwen, Iris Wassenburg, Jacek Futiacewicz, Lucia Contreras, o.a.

Organisatie: Lucia Contreras & Hanna de Haan

Meer info: http://vlofestival.blogspot.nl/p/wlkom-bij-vlo.htmlhttps://www.facebook.com/Vlofestival

VLO F

ESTIVAL

VLO F

ESTIVAL

VLO F

ESTIVAL

SKINNY DIPPING IN THE VOID3e JAARS EXPO KABK

”De eindexamens naderen en we zijn allemaal weer nieuwsgierig naar de nieuwe aanwas. Ik begreep dat er op de KABK een tendens is buiten de geb-ouwen te werken en te exposeren iets

wat in mijn tijd niet gewaardeerd werd (om het zwak te zeggen). Wat schetst mijn verbazing als ik een uitnodiging krijg voor een presentatie bij mij om de hoek van leerlingen van het derde jaars (voorlaatste) 3D waaronder een viertal exchange-students die zo’n goede syn-ergie ervaarden dat ze die naar buiten wilden brengen: laten we maar eens gaan kijken. Een levendig geheel dat wat doet verwachten voor het laatste jaar.

De synergie was niet echt voelbaar in die zin dat ieder voor zichzelf werkt en geen relatie aanging met de ander, maar het werk was de moeite waard om even bij stil te staan.”

Posted on 12 juni 2014 by chmkoome 12 juni 2014

http://chmkoome.wordpress.com/2014/06/12/skinny-

dipping-in-the-void/

Deelnemers:Una Sigtryggsdottir, Xinwei Che, Zeno Beikircher, Okay Uzkan, Ciro Duclos, Janine van den Dool, Louis van Iterson, Balaz Toth

KABK EXPO

OP DE VULKAAN FESTIVALFestival over Rijkdom & communities ontwikkeld door initiatiefnemers Ju-liette Santegoeds & Amanda Jansen. Festival op de vulkaan stimuleert actief burgerschap en creëert nieu-we waardeketens die de samenleving een impuls geven. Het Op de Vulkaan festival is onderdeel van het Franse Ouisharefest.

EEN DAGJE VULKANISEREN OP NOORDWAL 117 door: Hanna de Haan in Jegens & Tevens

Vulkanen, ik heb er alleen over gehoord. Ze ontstaan als twee aardplaten met elkaar botsen, de ene onder de andere schuift, smelt en met geweld dwars door de plaat erboven breekt. Soms zijn ze dood of slapen ze alleen, om vervolgens onverwacht tot uitbarsting te komen. Je weet het bij een vulkaan nooit helemaal zeker. En op een vulkaan al helemaal niet, want hoe gaat het gebeuren en

waarom en wat eigenlijk precies? Met deze vragen in mijn hoofd fiets naar Noordwal 117, om de eerste dag van het tweedaagse Festival Op de Vulkaan te beleven.

OP DE VULKAANDaar aangekomen heerst een on-gevaarlijke drukte en blijkt de hitte plaats te hebben gemaakt voor een laagje vruchtbare vulkanische lava van kunst, politiek, muziek, maatschappij, dans, lekker eten en Binckse belofte. Deze broedplaats leeft. Verschillende ideeën, vragen, frustraties, utopieën en idealen rondom het thema rijkdom hebben elkaar hier ontmoet en blijken in een paar weken tijd de vorm te hebben aangenomen van een compleet festi-val. Een festival waarbij alles draait om nieuwe verbindingen en mogelijkheden, wanneer rijkdom vulkaniseert en toegankelijk wordt gemaakt voor ieder-een. Met in de hal kunstwerken rondom het thema rijkdom en in verschillen-de ruimtes lezingen, waarin wordt gesproken over een nieuw economisch systeem; een nieuwe tijd waarin uitwis-selen, delen, verbinden en samenwerken

centraal staan.Maar is dit alles niet een beetje te idealistisch en makkelijker gezegd dan gedaan; rijkdom voor iedereen en samen zullen we alles delen? Want wat is rijkdom eigenlijk en hoe kan er gedeeld worden als degene die iets te delen heeft daarover te onzeker is om het te kunnen delen of als degene die iets nodig heeft zich teveel schaamt om hulp te vragen?Ja, inderdaad, misschien idealistisch, maar waarom ook niet? Hier op de Noordwal bestaat het vandaag; een plek vol rijkdom aan mensen die iets te delen hebben en doen waar ze goed in zijn. En op de vulkaan blijkt angst geen optie, want niemand weet het hier helemaal zeker. Hier wordt gewoon gedeeld, omdat dit een plek is waar iets nieuws kan ontstaan.Onder de grote kastanjeboom in de prachtige achtertuin probeer ik van oud afgedankt apparatuur een volledig eerlijke claxon in elkaar te zetten. Helaas, het lukt niet. Het enige dat ik hoor, als ik de hoorn, waaraan ik een ballon heb bevestigd, dicht tegen mijn oor houd, is de zee. Dit is typisch een geval waarbij ik

opeens erg fan begin te worden van een ‘oui’-share economy.

http://jegensentevens.nl/2014/05/op-de-vulkaan-fes-tival-17-en-18-mei-2014/

http://2015.ouisharefest.com/fest2014

https://www.facebook.com/events/1445369745702074/

OP D

E VU

LKAAN

FESTIVAL

OP D

E VU

LKAAN

FESTIVAL

OP D

E VU

LKAAN

FESTIVAL

OP D

E VU

LKAAN

FESTIVAL

OP D

E VU

LKAAN

FESTIVAL

OP D

E VU

LKAAN

FESTIVAL

GROEPSEXPO‘ETEN OF GEGETEN WORDEN’ TERRA - VIVA Over deze expo: De kunstenaars be-naderen het thema “Eten of Gegeten worden” uit heel verschillende in-valshoeken: vanuit Griekse mythen, genot en verleiding, bevrediging van

lusten, eten als kunst. Wat gebeurt er in ons eigen lichaam nadat we het eten hebben genuttigd? Naast de overdaad aan kookshows en kook-boeken en de vraag hoe voedsel wordt geproduceerd, komt ook onze ver-stoorde verhouding tot voedsel aan de orde. We omringen ons met te veel vo-edsel en eten ongezond. Dat resulteert in schuldgevoelens, angsten, boulimia, anorexia, obesitas, suikerziekte, zout-verslaving en hartinfarcten maar ook in honger elders op de aardbol. De

wereldbevolking dijt nog steeds uit. Bieden genetisch-gemanipuleerde vo-edselgewassen uitkomst als zoetwater schaars wordt of zorgen ze voor nieu-we catastrofes?Wat is onze verhouding tot voedsel? Dat willen we aan de orde stellen in een prikkelende, speelse expositie over dit onderwerp. Een expositie waarin het publiek wordt uitgedaagd om zoi-ets dagelijks als eten, eens anders te ervaren en beter te bekijken. Omdat het over voedsel gaat willen we niet

alleen de ogen prikkelen maar ook al de andere zintuigen strelen. Er zal van alles zijn om te proeven, te ruiken en te betasten. De tentoonstelling duurt drie weekeinden. Ieder weekend heeft een eigen thema.

https://www.facebook.com/media/set/?set

Magda M

endes

Casa d

a Bôxa

ALCHEMY STUDIO

MAGDA MENDES

CASA D

A BOXA

ALCHEMY STUDIO

MAGDA MENDES PRESENTEERT CASA DA BÔXA‘EEN REIS NAAR HET DORP WAAR IK VANDAAN KOM’

Gedurende twee weken verbleven de Portugese zangeres Magda Mendes en een aantal internationale muzikanten in april 2010 in het dorp Bairrada, in het hart van Portugal. Het leven in Bairrada kabbelt voort en ieder jaar komen er weer meer huizen leeg te staan.

Dit is de plek waar Magda haar inter-nationale ervaringen wil mixen met de magie van de plek waar ze vandaan komt. “Casa da Bôxa is de naam van het huis van mijn ouders. Een famillie die bekend stond om zijn vreemde ge-woontes woonde hier generaties lang.

Het waren dromers, schrijvers leraren en muzikanten. Mijn grootvader richtte dit huis in als school waar hij, tachtig jaar geleden, mensen leerde lezen. In Bairrada betekent de uitdukking ‘jij li-jkt op iemand van Bôxa!’ hetzelfde als ‘ben je helemaal gek geworden!’ Na acht jaar in het buitenland gewoond te hebben voelde ik de sterke behoefte om terug te keren en het verhaal, over mensen die zich anders voelen en daarom als raar bestempeld worden, te delen. Casa da Bôxa is een ode aan alle ‘Bôxas’ in de hele wereld.”

Lokatie: Alchemy Studio van Noordwal 117Organisatie: Nicole Jordan

Magda Mendes, zang, percussie, akoestische gitaarWard Veenstra, piano, portugeese gitaar, steel string gitaar. Udo Demandt, percussie

teaser:https://www.youtube.com/watch?v=rydIo8tt9c4&-feature=youtu.beweb: http://www.magdamendes.com/

ALCHEMY

MIX ST

AGE

ALCHEMY STUDIO

ALCHEMY MIX STAGEMET INSTRUMENTMAKERS & DANSERS:JutuZaddikMatteo Marangoni www.humbug.me/ Marie Guilleray marieguilleray.com/index.htmWen Chin Fu www.wenchinfu.comMariska de Groot: www.mariskadegroot.com

PROEFTUIN #01 ‘MOVING MATTER’

De proeftuin is een actuele ruimte waarin (het werk van) kunstenaars van verschillende disciplines elkaar ont-moeten. Het doel is ont-moeting en getuige te zijn van de ontwikkeling van een nieuwe relatie, organisch en ongepolijst.

Sculptuur, muziek, performance art en dans, in de ruimte.Bestaat er een gelijkwaardige relatie tussen de disciplines onderling? Hoe kunnen zij elkaar versterken of ontstaat er een conflict? Hoe gaan ze daarmee om? Een concreet onderzoek in de vorm van een performance op drie verschil-lende momenten in de tijd in dezelfde ruimte.

Beelden: Chris de Vis, Annabelle Schatteman.Performers: Zaddik Francis, Jade Hulscher

http://www.annabelleschatteman.com/http://www.chrisdevis.nl/

atelier Chris de Vis

ate

lier

Luci

a Con

trer

as

ate

lier

Ann

abel

le S

chat

tem

an

OPEN ATELIERSHAAGSE BINNENSTAD Open Ateliers in de binnenstad van Den Haag. Zo’n zestig kunstenaars hebben deelgenomen aan de Open Ateliers Den Haag in het eerste week-

end van oktober. Binnen de informele sfeer van het atelier van de kunste-naar waren bezoekers op zaterdag 4 en zondag 5 oktober tussen 11.00 tot 17.00 uur ook welkom op Noordwal 117 om kunstwerken te bekijken en kopen.

DEELNEMERSAnnabelle Schattemanwww.annabelleschatteman.com

Lucia Contreraswww.luciacontreras.comwww.lucia-kinderkamerkunst.nl/

Chris de Vis www.chrisdevis.nl

Lili Berger www.liliberger.nl

Anke van den Bergwww.ankevandenberg.nl

Gastexposant:Laura Abbink:www.lauraabbink.com

atel

ier

Ank

e va

n de

n Ber

g

verk

ocht

wer

k va

n Li

li Ber

ger

ate

lier

Ann

abel

le S

chat

tem

an

EXPO KARIEN HEIJTLAGER & MARIUS BAUER Marius Bauer en Karien Heijtlager expos-eren al jaren samen in binnen- en buiten-land m.n. in Italie. Marius schildert hol-landse landschappen,bekend door zijn 5-luikDE WEG, en Karien maakt bronzen beelden in opdracht. Onlangs heeft ze voor een particulier een beeldentuin met 11 beelden ingericht en momenteel

heeft ze een opdracht van 9 portretten voor 1 familie. Haar vrije werk bestaat uit menselijke ontmoetingen en de daar-mee gepaard gaande emoties.

www.hwmariusbauer.comhttp://cargocollective.com/karienheijtlager

HOOGTIJ:INSTALLATIE LAURA ABBINK

Laura Abbink heeft een maand lang gewerkt aan een installatie in de pro-jectruimte van Noordwal 117. Tijdens HOOGTIJ #2 liet zij het eindresultaat zien. Hoogtij is de culturele route

langs kunstenaarsinitiatieven, galeries en kunstinstellingen. en vindt vier keer per jaar op de vrijdagavond plaats in de Haagse binnenstad.

http://hoogtij.net/ http://www.lauraabbink.com/

VRIJ RUIMTELIJK WERKEN

docent: Chris de Vis (beeldend kunstenaar)

Vrij ruimtelijk werken met ijzer, hout, afvalmateriaal, was, klei, steen of een com-

binatie van materialen. Tijdens het vrij werken in het atelier van beeldend kunste-

naar Chris de Vis volg je het materiaal en de vorm die ontstaat. Chris geeft geen

opdrachten maar kijkt met je mee en helpt je om je eigen werk op verschillende

manieren te bekijken. Hij stelt vragen, geeft aanwijzingen en daagt je uit om net

een stapje verder te gaan of iets nieuws te proberen.

lesrooster:

maandag 19:30 - 22:00 uur | dinsdag 13:30 - 16:00 uur

meer info: www.chrisdevis.nl / kunst@chrisdevis.nl

NIA DANS - WORKOUT

Nia is een op bewustzijn gericht beweegstijl die oost en west in zich

verenigt. Het is een dans les op blote voeten, waar je afwisselend bezig bent

met dans, martial arts en yoga. Binnen Nia staat je eigen ervaring centraal,

je beweegt op een intensiteit die prettig voor jou voelt op dat moment. Nia

nodigt je uit te leren luisteren en handelen naar de stem van je lichaam. Dit

versterkt je lichaam, maakt je geestelijk soepel en helpt je je concentratie

vermogen te vergroten. Nia heeft een ‘cardio vasculair’ onderdeel, dus ook je

uithoudingsvermogen en je stamina wordt vergroot. Het allerbelangrijkste is

dat Nia je uitnodigt je te verbinden met je eigen bron van vreugde, ieder les

weer.

lesrooster: dinsdag 10:00 - 11:00 uur | zaterdag 11:00 - 12:00 uur

prijzen: Losse les: € 10,- | 10 lessen: € 90,-

meer info: www.facebook.com/somaspacedenhaag

TEKEN EN SCHILDERLES - DAUWART

docent: Floris Duijvestein www.dauwart.nl / 06 24106059

Oefeling baart kunst! Onder leiding van beeldend kunstenaar Floris Duijvestein

ontdek je de mogelijkheden van tekenen en schilderen. Hij geeft teken- en schil-

derlessen op academie niveau voor verschillende doelgroepen. Of je nu beginner of

gevorderd bent hij biedt passende begeleiding. Cursus -reeksen variëren van vier

tot vijf lessen / Tussentijds aanmelden is mogelijk.

lesrooster:

- model- en portret tekenen : di 19:30 - 21:30 uur

- schilderen 1 en 2 : woe / do 19:30 - 21:30 uur

- orientatiecursussen : di / do 19:30 - 21:30 uur

- open atelier: di / woe / do 19:30 - 21:30 uur

OPEN UP VOICE STUDIO - ZANGLES

docent en sophraan: Nicole Jordan PhD

Open Up geeft zangles aan beginners, professionele zangers en alles daar tussenin.

Nicole zegt: “Everyone can sing: you just need to find what you’re good at.”

lesrooster: http://openup.clinicalendar.com/public.php

meer info: http://www.nicolejordan.info / music@nicolejordan.info /+31 (0) 612 052 272

lesaanbod

NOORDWAL 117 BIEDT WORKSHOPS EN CURSUSSEN IN BEELDENDE KUNST, DANS EN MUZIEK.

MOVEMENT MEDICINE

docent: Basira Elvira Oosterling (erkend Movement Medicine Apprentice Teacher)

Movement Medicine is een eigentijdse dans- en bewegingsmeditatie waarin

je via jouw danser van binnen je werkelijke zelf tot uiting brengt en je be-

wust bent van jezelf in relatie tot de grotere wereld om je heen. Movement

medicine dans helpt je alledaagse stress te ontladen en nieuwe energie op te

doen.

lesrooster: donderdag 19:30 - 21:30 uur

prijzen: losse avond: €12, kom je voor het eerst en minima: €8,-

kaart voor 6 avonden: € 60s tudenten/ooievaarspas: kaart 6 avonden: €42,-

meer info: www.basira.nl / onedancingelf@gmail.com

CONTACT IMPROVISATION

docenten: Sebas en Kees Lemmens

Bij Contact Improvisation vormt fysiek contact, de inspiratie en

mogelijkheden voor dans. In deze reeks lessen leer je vanuit toegankelijke

oefeningen steeds meer mogelijkheden ontdekken. We leren Contact Impro-

visation spontaan van elkaar terwijl we dansen, maar ook door middel van

solo- en techniek- oefeningen. De lessen worden afwisselend door Kees Lem-

mens en Sebas van Wetten gegeven. Iedere les met een iets andere insteek,

waardoor je body & mind rijk geïnformeerd zullen worden.

lesrooster: dinsdag 19.30 - 22.00 uur | aanmelden zeer wenselijk via mail of telefonisch

prijzen: Losse les: € 19,- | 7 lessen: € 95,-

meer info: bel of mail: Sebas 06-1833 4743, info@dansavontuur.nl

VRIJ RUIMTELIJK WERKEN

docent: Chris de Vis (beeldend kunstenaar)

Vrij ruimtelijk werken met ijzer, hout, afvalmateriaal, was, klei, steen of een com-

binatie van materialen. Tijdens het vrij werken in het atelier van beeldend kunste-

naar Chris de Vis volg je het materiaal en de vorm die ontstaat. Chris geeft geen

opdrachten maar kijkt met je mee en helpt je om je eigen werk op verschillende

manieren te bekijken. Hij stelt vragen, geeft aanwijzingen en daagt je uit om net

een stapje verder te gaan of iets nieuws te proberen.

lesrooster:

maandag 19:30 - 22:00 uur | dinsdag 13:30 - 16:00 uur

meer info: www.chrisdevis.nl / kunst@chrisdevis.nl

NIA DANS - WORKOUT

Nia is een op bewustzijn gericht beweegstijl die oost en west in zich

verenigt. Het is een dans les op blote voeten, waar je afwisselend bezig bent

met dans, martial arts en yoga. Binnen Nia staat je eigen ervaring centraal,

je beweegt op een intensiteit die prettig voor jou voelt op dat moment. Nia

nodigt je uit te leren luisteren en handelen naar de stem van je lichaam. Dit

versterkt je lichaam, maakt je geestelijk soepel en helpt je je concentratie

vermogen te vergroten. Nia heeft een ‘cardio vasculair’ onderdeel, dus ook je

uithoudingsvermogen en je stamina wordt vergroot. Het allerbelangrijkste is

dat Nia je uitnodigt je te verbinden met je eigen bron van vreugde, ieder les

weer.

lesrooster: dinsdag 10:00 - 11:00 uur | zaterdag 11:00 - 12:00 uur

prijzen: Losse les: € 10,- | 10 lessen: € 90,-

meer info: www.facebook.com/somaspacedenhaag

TEKEN EN SCHILDERLES - DAUWART

docent: Floris Duijvestein www.dauwart.nl / 06 24106059

Oefeling baart kunst! Onder leiding van beeldend kunstenaar Floris Duijvestein

ontdek je de mogelijkheden van tekenen en schilderen. Hij geeft teken- en schil-

derlessen op academie niveau voor verschillende doelgroepen. Of je nu beginner of

gevorderd bent hij biedt passende begeleiding. Cursus -reeksen variëren van vier

tot vijf lessen / Tussentijds aanmelden is mogelijk.

lesrooster:

- model- en portret tekenen : di 19:30 - 21:30 uur

- schilderen 1 en 2 : woe / do 19:30 - 21:30 uur

- orientatiecursussen : di / do 19:30 - 21:30 uur

- open atelier: di / woe / do 19:30 - 21:30 uur

OPEN UP VOICE STUDIO - ZANGLES

docent en sophraan: Nicole Jordan PhD

Open Up geeft zangles aan beginners, professionele zangers en alles daar tussenin.

Nicole zegt: “Everyone can sing: you just need to find what you’re good at.”

lesrooster: http://openup.clinicalendar.com/public.php

meer info: http://www.nicolejordan.info / music@nicolejordan.info /+31 (0) 612 052 272

lesaanbod

NOORDWAL 117 BIEDT WORKSHOPS EN CURSUSSEN IN BEELDENDE KUNST, DANS EN MUZIEK.

MOVEMENT MEDICINE

docent: Basira Elvira Oosterling (erkend Movement Medicine Apprentice Teacher)

Movement Medicine is een eigentijdse dans- en bewegingsmeditatie waarin

je via jouw danser van binnen je werkelijke zelf tot uiting brengt en je be-

wust bent van jezelf in relatie tot de grotere wereld om je heen. Movement

medicine dans helpt je alledaagse stress te ontladen en nieuwe energie op te

doen.

lesrooster: donderdag 19:30 - 21:30 uur

prijzen: losse avond: €12, kom je voor het eerst en minima: €8,-

kaart voor 6 avonden: € 60s tudenten/ooievaarspas: kaart 6 avonden: €42,-

meer info: www.basira.nl / onedancingelf@gmail.com

CONTACT IMPROVISATION

docenten: Sebas en Kees Lemmens

Bij Contact Improvisation vormt fysiek contact, de inspiratie en

mogelijkheden voor dans. In deze reeks lessen leer je vanuit toegankelijke

oefeningen steeds meer mogelijkheden ontdekken. We leren Contact Impro-

visation spontaan van elkaar terwijl we dansen, maar ook door middel van

solo- en techniek- oefeningen. De lessen worden afwisselend door Kees Lem-

mens en Sebas van Wetten gegeven. Iedere les met een iets andere insteek,

waardoor je body & mind rijk geïnformeerd zullen worden.

lesrooster: dinsdag 19.30 - 22.00 uur | aanmelden zeer wenselijk via mail of telefonisch

prijzen: Losse les: € 19,- | 7 lessen: € 95,-

meer info: bel of mail: Sebas 06-1833 4743, info@dansavontuur.nl

BEKIJK HIER HET ACTUELE LESAANBOD:http://noordwal.blogspot.nl/p/blog-page_10.html

TOEKOMST PLANATELIERCOMPLEX NOORDWAL

EEN BIJZONDERE BROEDPLAATS OP EEN BIJZONDERE LOKATIEEen bijzondere lokatie, hartje Haagse binnenstad, maakt dat broedplaats Noordwal 117 een bijzondere plek tussen het huidige aanbod broed-plaatsen inneemt. De meeste Haagse broedplaatsen zijn minder centraal

gepositioneerd, minder toegankelijk en aanzienlijk minder zichtbaar. Juist deze plek in de stad en de aard van het gebouw en tuin zijn uitermate ges-chikt voor interactie met de buurt. Een unieke kans om het Haagse stadscen-trum te verrijken die niet onbenut mag worden gelaten.

WAAR WILLEN WE OVER VIJF JAAR STAAN?

Noordwal 117 wil zich in de komende vijf jaar verder ontwikkelen tot een

goed onderhouden, onafhankelijk multidisciplinair centrum voor kunst- en cultuurmakers met betaalbare, goed gepositioneerde werkruimtes, een buurttuin en innovatieve (buurt) projecten. Een broedplaats open voor publiek, met galerie, winkel en ge-variëerd aanbod van tentoonstellingen, voorstellingen en activiteiten van di-verse kunstuitingen, voor verschillen-de doelgroepen. Van jong tot oud kan je bij Noordwal 117 terecht voor muz-iek, film, dans. performances, ilustratie,

lessen, lezingen en leuke innovatieve (buurt)projecten. Noordwal 117 wil zich nog duidelijker gaan profileren als een multidisciplinair centrum voor kunst & cultuur en ontmoetingsplek die meedoet tijdens festivals en kun-stroutes. Een multidisciplinair kunst & cultuurcentrum met een eigen per-soonlijkheid en eigen initiatieven die zich met haar laagdrempelige interac-tie met de buurt duidelijk van andere kunstlocaties onderscheidt. Een plek waar je bijvoorbeeld een kijkje neemt

bij de huidige tentoonstelling terwijl je een kopje koffie drinkt of om kunst en handgemaakte voorwerpen te kopen. Een gezellige plek met een ingetogen bijzonder karakter die altijd iets nieu-ws of leuks te bieden heeft. Waar je als Hagenaars je bezoek graag mee naar-toe neemt.

WAT WE GAAN DOEN/ EN MET WIE GAAN WE DAT DOENNoordwal 117 wil vanuit de eigen kracht van de kunst- en cultuurmak-ers de functie in en voor de buurt versterken en bijdragen aan culturele en maatschappelijke innovatie richt-ing een energieke samenleving. Waar mogelijk doen ondernemende burgers het zelf in de buurt en in community’s van gelijkgezinden, daarbij onders-teund door een faciliterende overheid. Festival Op de Vulkaan & het Vlo Fes-tival zijn voorbeelden van prikkelende publieke evenementen die een verbin-dende werking CURSUSSEN EN CULTUUREDUCATIEHet aanbod aan cursussen in verschil-lende disciplines (schilderen, ruimtelijk werken, dans, zang) wordt verder uit-gebreid in samenwerking met scholen, andere organisaties en bewoners in de wijk. Ook worden er vanuit Noordwal 117 professionele creatieve cursussen en trainingen aangeboden aan organ-isaties in creatief denken, meervoudig kijken en succesvol improviseren.

WINKELDe centrale ruimte biedt plek voor een winkel, waar kleinere kunstobjecten, handgemaakte producten en planten van de Stadskwekerij verkocht kunnen worden. Hier zou samengewerkt kun-nen worden met ‘Mijn buurt handge-maakt’, makers uit de buurt kunnen in

deze winkel ook hun producten verko-pen. Hiermee versterkt Noordwal 117 tevens de buurtfunctie.

GROENE OASE/ BUURTTUINIn samenwerking met Groene Helden kan er een eetbare tuin met stadsk-wekerij aangelegd worden. Ook kan een deel van de tuin (rondom de boom) als stiltetuin fungeren en buurttuin aangelegd worden. De Zeeheldentuin kan als inspiratie dienen. De tuin wordt dan samen met de buurt ontworpen en aangelegd, overdag kan er gebruik van worden gemaakt, ’s avonds gaat de poort dicht. Dit zou bijdragen meer groen in Kortenbos, geen overbodige luxe in deze stenige wijk VERHALENHUISHet Verhalenhuis brengt verleden, heden en toekomst van Zand en Veen samen in verhalen in woord en beeld. Het Verhalenhuis heeft de thuisbasis in Noordwal 117 en trekt van daaruit door de stad. Hierbij kan samenwerk-ing worden gezocht met Verhalenhuis Belvedere in Rotterdam en PS Theater in Leiden, die met de Atlas van Leiden buurtprojecten doet.

(K)OOKKUNSTRondom exposities, festivals en pro-jecten is de keuken geopend en maakt eten en drinken deel uit van de pro-grammering. Er wordt gekookt met bi-ologische en/of lokale producten. Dit kan in samenwerking met EcoRevolte (geredde biologische groenten en fruit bereid door chefkoks) en Restaurant Restwaarde van mobiel projectbureau OpTrek. BUURTFUNCTIEHet kunst- en cultuuraanbod is deels toegespitst op de behoeften in de buurt. Dit geldt voor zowel de exposi-ties als het cursusaanbod.

NOG IN ONTWIKKELING:ARCHITECTONISCH PLAN

ORGANISATIE & FINANCIERING

ORGANISATIE OPBOUW

FINANCIERINGSOPZET

+

BEHEER EN EXPLOITATIE

COLOFONDit is een uitgave van Vereniging Noordwal,2014

Readactie en SamenstellingJuliette SantegoedsAnke van den Berg

TekstenJuliette SantegoedsAnnabelle SchattemanAnke van den Berg

FotografieHaags Gemeente Archiefpag. 04-09

Lili Bergerpag. 74

Renate van Lamsweerdepag. 16-17

Anke van den Bergpag. 1, 10-15, 18-71, 76

Grafische Vormgeving Anke van den Berg