Bijlagen

Bijlage 1.1: Alle studierichtingen in het secundair onderwijs............................................63Bijlage 1.2: Volledige tabelresultaten OESO 2009............................................................64Bijlage 1.3: Kwaliteit en kansen voor elke leerling: Uitgangspunten.................................67Bijlage 1.4: Mensen doen schitteren: sterkte – zwakte analyse........................................73Bijlage 1.5: Enquête knelpunten in het secundair onderwijs - scholen..............................79Bijlage 1.6: Resultaten Enquête 'Toekomstmuziek' studenten..........................................84Bijlage 1.7: 'Smet heeft loopbaanladder voor leraar'........................................................85Bijlage 1.8: ‘Acht lessen uit Canadees onderwijs’.............................................................87Bijlage 1.9: 'Canada levert Pascal Smet 'to do'-lijstje........................................................89Bijlage 1.10: ‘Zeven succesvolle aspecten uit het Finse onderwijs’..................................91

Bijlage 1.1: Alle studierichtingen in het secundair onderwijs

Bron: Monard, G., Kwaliteit en kansen voor elke leerling, bijlage A 1.3, pp. 8-10.

Bijlage 1.2: Volledige tabelresultaten OESO 2009

Bijlage 1.3: Kwaliteit en kansen voor elke leerling: Uitgangspunten

Bijlage 1.4: Mensen doen schitteren: sterkte – zwakte analyse

Bijlage 1.5: Enquête knelpunten in het secundair onderwijs - scholen

HET SECUNDAIR ONDERWIJS HERVORMEN

Onderzoek in het kader van een bachelorproef 2013

*********************************************************************************

*Geachte

Ik ben Lindsay Loose, een laatstejaarsstudente lerarenopleiding secundair onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Brugge – Oostende (KHBO). Als onderwerp voor mijn bachelorproef koos ik in het begin van dit schooljaar voor de hervormingen van het secundaire onderwijs, die zich de afgelopen jaren in maatschappelijke debatten bleven opdringen. 

Sinds november 2012 weten we echter dat de hervormingen van het secundair onderwijs, zoals voorgesteld door Pascal Smet, niet in één keer zullen of kunnen doorgevoerd worden. Dit was voor mij een beginpunt om in het algemeen op zoek te willen gaan naar de echte knelpunten in ons secundair onderwijs van vandaag. Wat moet er volgens u, de scholen, veranderen? Heeft u al eventuele oplossingen voor de problemen in ons onderwijs van vandaag?

Naast de algemene bevraging over de knelpunten in ons secundair onderwijs van vandaag, worden ook enkele vragen gesteld over uw mening rond de lerarenloopbaan, die de laatste paar maanden meer en meer naar boven is gekomen als een voorstel uit de hervormingsplannen.

De resultaten van dit onderzoek (het onderzoek is beperkt tot de scholen in Brugge), worden grondig bekeken en vergeleken. Daaruit zal er een globale visie gevormd worden met de algemene problemen van ons secundair onderwijs en eventuele, nieuwe oplossingen. De algemene resultaten worden ook naar Pascal Smet doorgestuurd, zodat ze eventueel nuttig kunnen zijn voor hij aan de slag gaat met de nieuwe hervormingen. Dit gebeurt uiteraard als algemene resultaten. De antwoorden per school worden als anonieme resultaten verwerkt.

De enquête bestaat uit twee delen: een algemeen deel over het secundair onderwijs en een tweede, korter deel over de lerarenloopbaan. De enquête kan maximum 20 tot 30 minuten van uw tijd innemen.

Gelieve deze enquête voor 31 maart 2013 online in te vullen via www.thesistools.com/web/?id=330189 of via e-mail dit document ingevuld terug te

sturen.__________________________________Ik dank u bij voorbaat om te willen deelnemen aan mijn onderzoek.

Met vriendelijke groeten

Lindsay Looselindsay.loose@student.khbo.be

***********************************************************************

DEEL I***********************************************************************

DE ONDERWIJSSTRUCTUUR IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS

----- ALGEMEEN -----

1. Is er volgens u een kloof tussen het zesde leerjaar van het basisonderwijs en het eerste leerjaar van het secundair onderwijs?Indien JA:-> Hoe is dit tot stand gekomen? Zijn hier oplossingen voor?-> Welke aandachtspunten stelt u voorop?-> Is het basisonderwijs voornamelijk afgestemd op het aso?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Zou het een verbetering zijn als in het eerste jaar van het secundair onderwijs met een klassenleraar gewerkt wordt, die alle vakken geeft en de leerlingen het hele jaar kan opvolgen?-> Ja: Is dit haalbaar in uw school?-> Neen: Waarom helpt dit volgens u niet?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Biedt een brede eerste graad, zoals voorgesteld door minister Smet, volgens u meer mogelijkheden aan de leerlingen om alles eens te kunnen verkennen, waardoor ze een meer gefundeerde studiekeuze kunnen maken? Waarom wel of niet?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Is het zinvol dat leerlingen pas vanaf de tweede graad in aanraking komen met de onderwijsvormen aso, tso, kso en bso? Waarom wel of niet?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Is het volgens u mogelijk om leerlingen zo objectief mogelijk te informeren over alle onderwijsvormen? Krijgen ze de kans om een objectieve keuze te maken voor het aso, tso, kso of bso of worden ze beïnvloed door bv. de maatschappij?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Sommige leerlingen worden beïnvloed door de (meestal foutieve, negatieve) maatschappelijke opvatting over tso of bso. Zou een naamsverandering van alle onderwijsvormen volgens u helpen om dit weg te werken? 

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Vindt u dat leerlingen te vroeg een studiekeuze moeten maken?-> Ja: Op welke leeftijd zouden ze dan moeten kiezen en waarom?of: Na welk leerjaar zouden ze dan wel moeten kiezen en waarom?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

----- KNELPUNTEN -----

8. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat er toch een aantal opvallende knelpunten zijn aan de onderwijsstructuur in het secundaire onderwijs van vandaag.Hieronder komen tien van die knelpunten aan bod. Duid het probleem dat volgens uw mening het dringendst aandacht en oplossingen nodig heeft aan met 1. Het probleem dat niet zo dringend aandacht en oplossingen nodig heeft duidt u aan met 10. Alle andere knelpunten mag u rangschikken tussen 1 en 10. Eventuele oplossingen die u ziet voor deze knelpunten, mag u ook altijd onder het knelpunt noteren.

werkt een grote kloof tussen de prestaties van leerlingen in de hand;

______________________________________________________________ zorgt ervoor dat veel van onze leerlingen schoolmoe zijn;

______________________________________________________________ zorgt ervoor dat de schoolse vertraging aanzienlijk en opvallend blijft;

______________________________________________________________ biedt veel te veel studierichtingen aan;

______________________________________________________________ reproduceert de sociale ongelijkheid;

______________________________________________________________ bereidt ongelijkmatig voor op het hoger onderwijs en de arbeidsmarkt;

______________________________________________________________ zorgt ervoor dat niet genoeg aandacht geschonken wordt aan het ontwikkelen

van creativiteit, toepassing van kennis, ondernemingszin en communicatieve vaardigheden;______________________________________________________________

kan het welbevinden van elke leerling niet waarborgen;______________________________________________________________

kan de talenten van elke leerling niet helpen ontplooien;______________________________________________________________

zorgt ervoor dat veel leerlingen uit de boot vallen, er is meer nood aan differentiatie.______________________________________________________________

9. Ziet u nog andere knelpunten in ons secundair onderwijs vandaag. Is er iets problematisch dat vandaag echt begint op te vallen?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________

***********************************************************************DEEL II***********************************************************************

DE LEERKRACHTEN

Minister Smet stelde ook een loopbaanladder voor voor de leerkrachten, omdat te veel beginnende leerkrachten al heel snel het onderwijs weer verlaten. De loopbaanladder heeft drie trappen:

juniorleraar (beginnende leraars krijgen drie jaar een tijdelijk, maar vast contract en zo veel als mogelijk een voltijdse opdracht), leraar en expertleraar (die zich bijvoorbeeld toelegt op een

vakgroepwerking, leerlingenbegeleiding of een rol als mentor van jonge leerkrachten). 

1. Denkt u dat het werken met deze loopbaanladder de organisatie en de samenwerking van het schoolteam zal verbeteren? Waarom wel of niet?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Is het voor alle leerkrachten, volgens u, mogelijk om tien procent van hun werktijd aan bijscholing te besteden? Waarom wel of niet?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Werkt de differentiatie in de trappen en de salarissen die daaraan verbonden zijn volgens u een discussie over geld in de hand? Waarom wel of niet?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Vindt u het positief dat leraren die in scholen staan met veel allochtone kinderen of leerlingen met zorgnoden, een extra wedde zouden krijgen? Waarom wel of niet?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Is het beter als de lerarenopleiding vier jaar wordt in plaats van drie jaar? Waarom wel of niet?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Maximum 15 jaar kan als anciënniteit meegenomen worden naar een andere positief. Is dit positief of negatief volgens u? Waarom? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Bedankt voor uw tijd en medewerking!

Bijlage 1.6: Resultaten Enquête 'Toekomstmuziek' studenten

resp. a b c d e f g h i j1 3 3 7 8 10 9 1 2 6 42 4 6 5 10 2 9 1 3 8 73 6 8 7 10 3 2 4 9 1 54 5 3 4 8 1 10 2 9 6 75 1 1 1 5 5 3 2 2 2 2

6 2 3 9 4 7 10 6 8 5 1

7 9 1 2 10 3 8 4 7 5 68 6 4 10 7 1 8 2 3 9 59 6 4 9 10 1 8 2 3 5 7

10 4 10 5 8 1 2 9 7 3 611 7 5 9 10 6 8 3 2 4 112 6 8 7 10 9 1 5 2 3 413 9 1 2 5 6 4 3 8 7 1014 6 4 10 1 8 3 2 9 5 715 5 1 8 2 7 6 9 10 4 316 6 4 5 1 7 8 10 3 2 917 5 1 4 10 2 9 7 8 6 318 6 3 5 9 1 10 4 2 8 719 8 2 9 10 3 4 5 1 6 720 7 1 9 2 10 3 5 4 8 621 2 3 5 1 8 7 10 4 6 922 5 1 6 9 10 8 7 4 2 323 2 10 3 9 1 4 8 7 6 524 2 1 5 6 3 2 3 6 5 725 5 4 5 8 7 3 4 8 4 426 1 9 2 8 7 3 10 10 5 627 1 1 10 10 5 10 8 8 7 628 1 6 3 10 1 4 9 9 9 929 1 8 7 9 2 10 3 5 4 630 4 1 2 5 3 6 9 7 8 1031 5 10 5 1 3 6 4 3 5 5

Bijlage 1.7: 'Smet heeft loopbaanladder voor leraar'

Smet heeft loopbaanladder voor leraarswoensdag 05 december 2012 om 07u46Een op de drie jonge leerkrachten verlaat het onderwijs binnen de vijf jaar. Scholen hebben ook de grootste moeite om snel vervangers te vinden voor zieke of afwezige leerkrachten. Tegen 2020 zal het onderwijs in Vlaanderen bovendien een tekort van 20.000 leerkrachten hebben.

Minister van Onderwijs Pascal Smet © Belga

Om deze problemen het hoofd te bieden, heeft Vlaams minister van Onderwijs Pascal Smet (SP.A) een pact over de lerarenloopbaan beloofd. Het zou er aanvankelijk al in juni zijn, maar in het voorjaar moest eerst een regeling getroffen om de vervroegde pensionering van leerkrachten terug te schroeven. En na de zomer moest Smet met de vakbonden op zoek naar een manier om in 2013 een weddenbesparing van 82 miljoen euro te realiseren.

Intussen circuleert in onderwijsmiddens een discussietekst van Smet. Het gaat daarbij niet alleen over het statuut en de vaste benoeming van leraars, maar ook over de lerarenopleiding en een nieuwe organisatievorm voor de scholen.

Loopbaan: Smet stelt een loopbaanladder met drie trappen voor: juniorleraar (beginnende leraars krijgen drie jaar een tijdelijk, maar vast contract en zo veel als mogelijk een voltijdse opdracht), leraar en expertleraar (die zich bijvoorbeeld toelegt op een vakgroepswerking, leerlingenbegeleiding of een rol als mentor van jonge leerkrachten).

Bijscholing: van leerkrachten wordt verwacht dat ze hun vaardigheden voortdurend bijspijkeren. Ze moeten minstens 10 procent van hun werktijd besteden aan bijscholing.

Hun opdracht wordt ook niet langer uitgedrukt in lesuren per week, maar omschreven als een ‘jaaropdracht’: lesgeven, bijscholen en andere schooltaken.

Wedde: aan elke trap van de loopbaanladder is een salaris verbonden. Smet heeft een voorkeur om de wedde niet alleen te koppelen aan het leraarsdiploma, maar ook aan de functie of opdracht in een school. Leraars in scholen met veel allochtone kinderen of leerlingen met zorgnoden, mogen rekenen op een extra wedde.

Opleiding: de lerarenopleiding in Vlaanderen duurt gemiddeld een jaar minder dan in het buitenland. De lerarenopleidingen van de hogescholen worden gebundeld in ‘schools of education’. Ze worden een draaischijf voor het onderwijs: leraren opleiden en bijscholen, vaardigheden testen, beginnende leraars mee begeleiden, directeurs opleiden enzovoort.

Bekwaamheid: de basisopleiding resulteert nu in bekwaamheidsbewijzen om te bepalen welke vakken een leraar waar (aso, kso, tso, bso) mag geven. Die regeling wordt verlaten. Behalve de vakopleiding, zullen bijscholing en vaardigheidstesten beslissen over de inzetbaarheid van leraars.

Zij-instromers: mensen die hun werk elders willen ruilen voor een taak als leraar of een andere schoolopdracht, kunnen maximaal 15 jaar anciënniteit meebrengen.

Scholenassociaties: alle basis- en secundaire scholen behouden hun eigen pedagogisch profiel, maar ze worden verplicht om toe treden tot een scholenassociatie van minstens 10.000 leerlingen. Deze associaties komen in de plaats van de huidige scholengemeenschappen. Ze worden geleid door een algemeen directeur met een mandaat van zes jaar. Ze ondersteunen de betrokken scholen: boekhouding, personeelsbeleid, gebouwen en uitrusting, informatica, leerlingenbegeleiding, vervangingen enzovoort.

Eén officieel onderwijsnet: de vorming van deze nieuwe scholengroepen dwingt het gemeenschapsonderwijs en de scholen van het gemeentelijk, stedelijk en provinciaal onderwijs om (op termijn) op te gaan in één officieel net.

Aan deze discussietekst is veel eten en drinken voor de vakbonden en de koepelorganisaties van de onderwijsnetten. Dat niet alle voorstellen enthousiast zullen onthaald worden, is zeker. (PM)

Bron: P, M. (2012, 5 december). Smet heeft loopbaanladder voor leraars. Knack, Nieuws binnenland.

Bijlage 1.8: ‘Acht lessen uit Canadees onderwijs’

Acht lessen uit Canadees onderwijs

07/03/2013 om 18:08 door Guy Tegenbos

Acht punten kwamen telkens weer terug in de antwoorden van minister Pascal Smet (SP.A) op de kritische vragen van parlementsleden over zijn studiereis naar Canada.Pascal Smet Foto: putDe parlementsleden van de Commissie Onderwijs - die niet meegereisd waren naar Canada vorige maand - stelden een massa kritische vragen aan minister Pascal Smet over zijn studiereis naar twee Canadese

deelstaten, Quebec en Ontario. Die zijn recent sterk opgeklommen in de Pisa-kwaliteitsrangschikkingen van onderwijsstelsels die de OESO opstelt. Ze zijn Vlaanderen zelfs voorbijgestoken. Acht lessen kwamen telkens terug in de antwoorden van de minister.

1. Grotere scholengroepen zoals in Canada zijn noodzakelijk om de leerlingen en de leerkrachten een beter kader aan te bieden en een sterkere leiding op te bouwen. Volgens de minister groeit dit inzicht ook in de onderwijskoepels. Hij belooft nog initiatieven voor het eind van de regeerperiode.

2. De grotere klassen (tot 30 à 35) die in Canada gebruikelijk zijn, wil de minister zeker niet zomaar overnemen - hij gaat zelf ‘niet ingrijpen’ - maar scholen die grote klassen willen invoeren, en de vrijgekomen leraars inzetten voor begeleiding, hebben zijn morele steun. Canada bewijst trouwens dat grote klassen kunnen samengaan met meer individuele begeleiding van leerlingen als de leraars daarvoor geschoold zijn.

Onderzoek bewijst dat kleinere klassen geen beter onderwijs garanderen, maar dat gaat in tegen het buikgevoel in Vlaanderen, zegt de minister.

3. Lerarenopleiding. Afgestudeerde leraars krijgen intense aanvangsbegeleiding in Ontario en Quebec, en heel hun loopbaan door worden ze sterk begeleid, onder meer bij elke hervorming. De minister ‘gaat na hoe dat bij ons kan geïntegreerd worden.'

Hij kreeg het verwijt bij zijn aantreden de mentoren voor de begeleiding van nieuwe leraars afgeschaft te hebben.

4. De onthaalklas is in Quebec hét middel om de grote verscheidenheid aan immigrerende leerlingen zo snel mogelijk Frans te laten leren. Smet zou graag zien dat bij ons ook duidelijker daarvoor gekozen wordt; een nieuw debat is nodig als hij de grote terughoudendheid van anderen wil wegwerken daarvoor.

5. Domeinscholen. Ontario en Quebec hebben op secundair niveau de ‘domeinscholen’ waarvan men hier droomt. Die idee zal zeker vorm krijgen in de hervorming van het middelbaar onderwijs. Als het onderscheid tussen algemeen, technisch en beroepsonderwijs verdwijnt, kan men de opleidingen hergroeperen per domein: wetenschap en techniek, zorg, taal, kunst. In Maaseik en Antwerpen zijn er al zo’n projecten.

6. Variatie. Canadese leerlingen kunnen in het middelbaar onderwijs veel meer uiteenlopende keuzes zelf maken. De minister ontmoette bijvoorbeeld een leerlinge die zich voorbereidde op academische studies maar die ook het onderdeel ‘loodgieterij’ volgde. ‘Moet kunnen’, zei de minister, maar hoe dat in te passen in ons systeem, is nog niet geweten.

7. Doodlopende straatjes in het onderwijssysteem, dat is wat de Canadezen vermijden. Geen opleidingen die geen bruikbare diploma’s afleveren, en zo weinig mogelijk jongeren die zonder diploma de school verlaten. Die laatste groep is in Canada door volgehouden beleid teruggeschroefd tot 20 procent. Vlaanderen doet beter, 15 procent, maar de tendens is stijgend bij ons. 

8. Klare doelstellingen en veel meten. Dé les van Canada is dat onderwijshervormingen klare doelstellingen moeten hebben (bijvoorbeeld meer leerlingen betere resultaten laten bereiken en de kloof tussen sterken en zwakken doen krimpen) en dat er intens getest en gemeten moet worden om te zien of men de doelen bereikt. Smet zegt dat hij bezig is die meetinstrumenten in Vlaanderen ook uit te bouwen.

Negende: Over een negende doelstelling botste de minister met het Parlement, inzonderheid met de liberale fractie ervan. Parlementslid Fientje Moerman verweet de minister niets geleerd te hebben over het taalbadonderwijs (onderwijs volgen in een andere dan de moedertaal) dat in Canada grote opgang maakt. (Ze is zelf expert daarin sinds ze er een academische thesis over maakte.)

Bron: Tegenbos, G. (2013, 7 maart). Acht lessen uit Canadees onderwijs. De Standaard, Nieuws binnenland.Bijlage 1.9: 'Canada levert Pascal Smet 'to do'-lijstje

Canada levert Pascal Smet 'to do'-lijstjeKrijgen de op til zijnde Vlaamse onderwijshervormingen een Canadees sausje?

Minister van Onderwijs Pascal Smet (sp.a) was alvast onder de indruk van het Canadese onderwijssysteem.

1. Loop niet vast in structuren

'Staar je niet blind op structuren als je het onderwijs wil hervormen. Formuleer een klein aantal duidelijke doelen en wees zeker dat iedereen meestapt in dat verhaal.' Smet heeft aandachtig geluisterd naar de tips and trics die onderwijsgoeroe Michael Fullan gaf. Maar de minister onthoudt vooral het bestaan van een andere onderwijsmentaliteit. 'In Canada past het systeem zich aan het kind aan en niet omgekeerd. Daar moeten we in Vlaanderen nog veel meer naartoe evolueren.'

2. Ondersteun de leerkrachten

Het belang van een goede leerkracht was de rode draad door het bezoek van Smet. Een van de momenten die hem het meest zal bijblijven, is de ontmoeting met Sadia Dahoumane, leerkracht in Montreal. Ze geeft les in een onthaalklas voor nieuwkomers. 'Ik kom zelf uit Algerije, dus ik weet hoe belangrijk het is dat je in het begin goed wordt opgevangen. Ik kan voor deze leerlingen een wereld van verschil maken.' Smet knikte bewonderend. 'Je kan als beleidsmaker veel doen om het onderwijs te verbeteren, maar uiteindelijk gebeurt de actie in de klas. En daar staat de leerkracht centraal.' In Canada doen de scholen meer met minder personeel, maar ze worden wel uitstekend begeleid. De ondersteuning van de leerkrachten zal een belangrijk deel zijn van het pact voor de leraarsloopbaan, zegt Smet. Hij denkt aan meer opleiding en begeleiding. Dat gebeurt nu al, maar het kan volgens hem nog beter. Smet zag ook hoe groot de waardering voor het lerarenberoep in Canada is en hoe groot de interesse ervoor. Dit in tegenstelling tot Vlaanderen, dat leraars te kort heeft. 'Als leerlingen twaalf jaar in een systeem doorbrengen en daarna niet willen terugkeren als leraar, is er iets mis', stelt Smet vast.

3. Versterk de schoolbesturen

Onze schoolbesturen zijn te klein', verzuchtte Smet een paar keer tijdens het bezoek. In Canada vormen verschillende scholen samen een schooldistrict, met een raad van bestuur en ondersteunend personeel. Die schaalgrootte maakt het mogelijk om bijvoorbeeld onthaalklassen voor nieuwkomers te organiseren of in begeleiding te

voorzien voor leerlingen met leerstoornissen. 'Wanneer scholen hun middelen bundelen, kunnen ze gemakkelijker leerkrachten en leerlingen ondersteunen', zegt Smet. 'Het leidt ook tot een groter bestuurlijk vermogen en meer daadkracht. We moeten dus meer bevoegdheden overhevelen naar de scholengemeenschappen.'

4. Verklein de kloof én leg de lat hoger

Smet wil nog niet veel kwijt over de hervorming van het secundair onderwijs, waarmee hij voor de paasvakantie klaar wil zijn. 'Maar één les neem ik zeker mee: elke onderwijshervorming moet zowel de kloof tussen de sterkeren en de zwakkeren verkleinen als de lat hoger leggen. Elke samenleving heeft een elite nodig, maar iedereen moet wel de kans krijgen om toe te treden tot die elite. De afgelopen maanden is er ruis ontstaan, alsof ik de lat in het onderwijs wil verlagen of wil nivelleren. We willen net de zwakkeren én de sterken sterker maken. De Canadese provincie Ontario is erin geslaagd de kloof te verkleinen en tegelijkertijd goed te scoren in internationale onderwijsvergelijkingen. Het kan dus zeker en vast.'

Bron: (2013, 20 februari). Canada levert Pascal Smet ‘to do’-lijstje. Pascalsmet.be, Onderwijs.

Bijlage 1.10: ‘Zeven succesvolle aspecten uit het Finse onderwijs’

Zeven succesvolle aspecten van het Finse onderwijssysteemArend Landman heeft aan de hand van informatie over het Finse onderwijssysteem zeven leerpunten geformuleerd:

Focussen op talentontwikkelingIn Finland is de kinderopvang voor jonge kinderen vooral gericht op spelen en niet op cognitieve ontwikkeling. Het idee daarachter is dat het voor een harmonische ontwikkeling van een kind belangrijk is dat er niet te jong een beroep op het intellect moet worden gedaan. Er wordt veel tijd besteed aan basisvakken als taal en rekenen, maar dat gaat niet ten koste van vakken als handvaardigheid, kunst, muziek en sport. De leraar stemt de opdrachten af op de individuele mogelijkheden van de kinderen.

Imago van leraren verbeterenLeraren staan in Finland in hoog aanzien. Wie leraar wil worden, moet een universitaire opleiding hebben voltooid.

Niet testenLeerlingen onder 16 jaar doen in Finland geen gestandaardiseerde toetsen en examens. Leerlingen kunnen daardoor leren in een angstvrije omgeving waarin creativiteit en eigen initiatief worden aangemoedigd. Leraren ontwikkelen zelf opdrachten voor de leerlingen. Ze geven geen cijfers, maar beschrijvende feedback. De Finnen vinden het niet reëel om alle kinderen dezelfde testen te laten doen omdat zij allemaal verschillende kwaliteiten hebben.

Lesgeven beperkenFinse docenten geven per dag maar drie of vier lessen van 45 minuten. Het idee daarachter is dat leraren tijd en energie moeten hebben om op eigen initiatief op een creatieve wijze lessen te ontwikkelen die inhoudelijk een hoog niveau kennen en goed aansluiten op het leren van de leerlingen. Finse leerlingen hebben meer vakantie en langere pauzes (75 minuten per dag) dan leerlingen in de meeste andere landen. Het paradoxale is dat “minder” hier blijkbaar “meer” is omdat de prestaties hoger liggen.

Autonomie leraren bevorderenDe docenten zijn allemaal hoog opgeleid en krijgen een grote vrijheid om hun onderwijs zelf vorm te geven. Hierdoor zijn de meeste leraren gelukkig en enthousiast. Uiteraard komt dat ten goede aan de leerprestaties van de leerlingen.

Niet differentiëren t/m 16 jaarFinse leerlingen hoeven niet op 12-jarige leeftijd al te kiezen voor het voortgezet onderwijs. Dat is mogelijk omdat de leerkracht de opdrachten afstemt op de

individuele leerlingen, die meestal in kleine groepjes werken. Als een 16-jarige leerling het verplichte onderwijs heeft doorlopen, kan hij/zij kiezen tussen het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (gevolgd door de universiteit) of voor het hoger beroepsonderwijs.

Docenten ontwikkelmogelijkheden biedenDocenten worden op de scholen goed begeleid en en er zijn vele mogelijkheden om zich via na- en bijscholingscursussen verder te ontwikkelen.

Pasi Sahlberg heeft onlangs een boek geschreven over de ontwikkeling naar het succesvolle Finse onderwijssysteem: Finnish Lessons. Maar waarom is dit boek waardevol?

Pasi analyseert vlijmscherp wat de geheimen van en de uitdagingen voor het Finse onderwijs zijn en geeft vijf redenen waarom Finland een voorbeeld voor de rest van de wereld kan zijn.

Hij gaat in op de rol van de leerkracht en de relatie tussen onderwijshervorming en verschillende sectoren van de samenleving. Kijken we naar onze samenleving in Nederland, dan zien we aan de ene kant een open samenleving, waarin we internationaal georiënteerd zijn en graag leren van andere landen, waaronder Finland.

Als we in Nederland de juiste interventies plegen, is het ook hier mogelijk om het onderwijs naar een hoger plan te tillen. Sahlberg geeft ons daarvoor vijf waardevolle aanknopingspunten.

Als we ons er daarnaast bewust van worden dat een uitdaging niet een dilemma of keuzevraagstuk is, maar een paradox waar we wat mee kunnen, kunnen we komen tot EN-EN-oplossingen.

Bron: sbo. (2013, 22 maart). Zeven succesvolle aspecten van het Finse onderwijssysteem. Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid, Onderwijs.

Hervormen we mee of zeggen we nee?

Lindsay Loose

Scriptiebegeleider: A. Fauquant

Bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs: Nederlands, Engels

KHBO lerarenopleiding Academiejaar 2012-2013

SAMENVATTING

Hervormen we mee of zeggen we nee?

Dat is wellicht wat de scholen zich afvroegen toen minister van onderwijs Pascal Smet voor de eerste keer zijn oriëntatienota voor de hervormingen van het secundair onderwijs op tafel legde. Van het maatschappelijke debat hebben we nog lang het einde niet gezien en ook de regering blijkt niet enthousiast over een ‘big bang’ in ons secundair onderwijs. Deze discussies hebben ertoe geleid dat ik niet enkel de hervormingen, maar het hele systeem onder de loep genomen heb. Ons onderwijssysteem zal altijd een woelig en actueel onderwerp blijven, omdat het van iedereen is.

Eerst en vooral wordt in deze scriptie een beeld getekend van het secundair onderwijs van vandaag en hoe dat in elkaar zit. Hierbij hoort uiteraard een kritische analyse van de sterke punten van ons onderwijs, maar ook de knelpunten die in de rapporten en nota’s vooropgesteld werden. Het blijft belangrijk om aandacht te besteden aan zowel de positieve als negatieve punten, voor we iets nieuws ondernemen.

Daarna ging ik op zoek naar wat we eventueel uit het methodisch onderwijs zouden kunnen invoegen in ons traditioneel onderwijs. Beiden bestaan namelijk naast elkaar, waardoor er kan gezegd worden dat ze van elkaar zeker iets kunnen leren. De ontstaansgrond van beide systemen is hierbij ook een belangrijk punt dat besproken wordt. De twee systemen werden tegenover elkaar geplaatst en vergeleken. Uit deze analyse kunt u zien dat we in ons traditioneel secundair onderwijs wel het één en ander kunnen overnemen uit het methodisch onderwijs, zoals bijvoorbeeld hun werkvormen.

Verder is het uiteraard onmogelijk om een bachelorproef te schrijven over het secundair onderwijs en de hervormingsplannen zonder eens aan te kloppen bij de scholen. In mijn praktisch deel gaf ik de scholen een enquête, die niet volledig over de hervormingen gaat, maar wel voor een groot deel de knelpunten van ons secundair onderwijs ondervraagt. De scholen zien veel opties tot verbetering, maar gaan zeker niet altijd akkoord met de voorgestelde plannen van Pascal Smet. De scholen hebben ook knelpunten voorgesteld die niet in rapporten vernoemd worden, waaraan ook gewerkt moet worden. Daarnaast heb ik ook naar mijn medestudenten een enquête verstuurd. Ook nieuwe leerkrachten die hun eerste jaar in het onderwijs beleven schreven een antwoord op de vragen over ons secundair onderwijs. Hieruit bleek dat ook zij een heleboel andere knelpunten zien in ons onderwijs. Hun mening over de belangrijkste

werkpunten is ook anders dan die van de scholen, wat interessant is. De scholen willen bijvoorbeeld eerst het te grote aanbod aan studierichtingen aanpakken, de studenten en nieuwe leerkrachten de schoolmoeheid.

Tot slot heb ik enkele grote oplossingen, die tot een realistische uitwerking zouden kunnen gemaakt worden, op een rijtje gezet ter advies voor de volgende hervormingen. De oplossingen zijn grotendeels afgeleid uit het onderzoek, maar ook door naar andere systemen en mogelijkheden te kijken. Zo kunnen we nog veel opsteken van andere landen, maar mogen we zeker niets klakkeloos overnemen. Een individueel volgsysteem zou leerlingen goed kunnen doen en creëert meer kansen. Verder spreek ik ook over hoe de nieuwe studierichtingen er zouden kunnen uitzien, de impact van maatschappelijke verschuivingen op ons onderwijs en besluit ik met de oplossingen die volgens mij realistisch zijn om in ons onderwijs in te voegen.

Trefwoorden: hervormingsplannen, individueel volgsysteem, knelpunten, maatschappelijke verschuivingen, methodisch onderwijs, schoolmoeheid, studierichtingen, traditioneel onderwijs