Handelingsgericht werken op de basisschool; Leuk bedacht, maar hoe?Door samen te werken aan een gedeelde visie!

Op Katholieke Basisschool De Kubus te Amersfoort is afgelopen schooljaar actieonderzoek gedaan naar de invoering van handelingsgericht werken (HGW). HGW is een aanpak gericht op het verhogen van de kwaliteit van het onderwijs. De aanpak is gebaseerd op zeven uitgangspunten waarbij de individuele leerbehoeften van het kind centraal staan. De belangrijkste conclusie uit mijn onderzoek is dat voor een succesvolle implementatie gedeelde taal, beelden en visie binnen een team noodzakelijk zijn. Want als wij als leerkrachten elkaar niet begrijpen komt er zeker niets van terecht!

Wat maakt een gezamenlijke visie noodzakelijk?

De afgelopen jaren was, binnen onze school, weerstand ontstaan tegen de constante vernieuwingen die steeds weer op ons afkomen. Daarbij was er vooral ontevredenheid over de toename van administratieve taken die al deze veranderingen met zich meebrachten; groepsplannen, groepsoverzichten en CITO-analyses leveren veel werk op en leiden niet altijd tot verbetering van het onderwijs. Deze veranderingen kleurden het beeld van HGW negatief. Maar waren wij eigenlijk wel handelingsgericht aan het werken? Wisten wij echt wat dit inhoudt? En hadden we hier dezelfde ideeën over? We kwamen tot de vraag: wat is het bestaande kennisniveau omtrent HGW binnen ons team? En hoe kunnen we dit optimaliseren om een basis te leggen voor een eenduidige aanpak?

Om tot deze eenduidige aanpak te komen, was gezamenlijke taal, beelden en kennis over HGW vereist, om het handelen van de leerkrachten goed op elkaar af te stemmen. Gebeurt dit niet dan kan dit resulteren in onbegrip en frustratie, zowel naar de aanpak als naar elkaar. Vanuit, en dankzij, deze gedeelde visie zijn we nu in staat om samen keuzes te kunnen maken voor ons toekomstig handelen, zichtbaar in eenduidig beleid en duidelijke doorgaande lijnen binnen de school. Tijdens het onderzoek is daarom de focus gelegd op gezamenlijke betekenisverlening van de zeven uitgangspunten.

Hoe stonden wij ervoor?

Uit het onderzoek bleek dat er hele verschillende beelden leefden. De kennis van HGW onder de leerkrachten was, ondanks het vele werk dat al was verzet, beperkt en eenzijdig. Doordat wij als school, onder druk van een zwak inspectierapport, HGW snel moesten invoeren is dit top down en zonder veel overleg gebeurd. Daarbij werd het gesprek binnen het team vooral gevoerd op operationeel niveau: er werd gesproken over het format van de verschillende plannen, maar níet over het waarom van HGW. Ook was er geen ruimte voor een gezamenlijk verkenning van de zeven uitgangspunten, waardoor er vanaf de start eigenlijk al langs elkaar heen gesproken werd. Waar

Uitgangspunten Handelingsgericht werken:

1. Onderwijsbehoeften staan centraal2. Afstemming en wisselwerking3. Leerkracht doet ertoe!4. Positieve aspecten van groot belang5. Constructief samenwerken6. Doelgericht werken7. Systematisch en transparant

HGW voor de ene leerkracht vooral een associatie met Cito-toetsen en afrekenen op resultaten opriep, dacht een andere aan het aansluiten bij onderwijsbehoeften en het écht kijken naar kinderen.

Tot slot bleek dat er bij het spreken over HGW veel gebruik werd gemaakt van ‘containerbegrippen’. Men gebruikte dezelfde woorden maar had hier hele andere beelden bij. Het gebruik van deze containerbegrippen maakte dat men elkaar soms niet begreep, er een ‘valse consensus’ ontstond en de uitwisseling op een abstract niveau bleef hangen.

Hoe heeft actieonderzoek bijgedragen aan de gezamenlijke visie?

Door middel van interviews met het team is het probleem, het ontbreken van een gezamenlijke visie, duidelijk in kaart gebracht. Deze informatie leidde tot een gerichte actiefase, vervolgstap, waarin de gezamenlijke kennisbasis werd verhoogd en definities zijn afgestemd.

De interviews droegen daarnaast ook bij aan de betrokkenheid van de leerkrachten. Na jaren waarin de veranderingen top down op hen zijn afgekomen, was er nu tijd gemaakt om echt naar hun ervaringen en ideeën te luisteren. Dit heeft het gedeeld eigenaarschap rondom HGW aanzienlijk versterkt en het gesprek binnen het team op gang gebracht en verdiept.

Nu samen werken aan óns onderwijs!

Leerkrachten geven aan dat HGW concreter is geworden en zien dit als een goede manier om met elkaar de opbrengsten te verhogen. Het samen werken aan visie heeft het team in beweging gekregen en is een inspiratiebron voor de nabije toekomst. Nu kunnen we echt aan de slag met élkaar om HGW verder vorm te geven, passend binnen de context van onze prachtige school. Aan als alle leerkrachten samenwerken zijn het de leerlingen die profiteren!

Over de auteur:

Thijs Hagen is LB leerkracht en ICT-coördinator Katholieke Basisschool De Kubus. Momenteel is hij daar werkzaam als leerkracht van groep 8. Gedurende de masterstudie Leren en Innoveren heeft hij zich vooral gericht op handelingsgericht werken. De ontwikkelde producten en verslagen van het proces zijn te vinden op thijshagen.wordpress.com

Voor meer informatie, vragen of opmerkingen kunt u contact opnemen via Twitter (@ThHagen), Linkedin (https://www.linkedin.com/pub/thijs-hagen/31/59a/a38) of email (t.hagen@kpoa.nl).