Video in de steigers – Kunst, wetenschap en techniek (Maria Vitters)

Met het ontstaan van MTV kwamen er steeds meer videoclips op televisie. Een videoclip is ontstaan doordat de artiesten niet altijd live konden optreden op televisie. Toch wilden ze hun muziek promoten via de televisie. En door de komst van MTV komen bijna alle singles uit met een

bijbehorende videoclip. Muziekvideo’s werden al langer gemaakt. Bijvoorbeeld bij cartoons van Betty Boop. Maar dit was meer een film waar muziek een belangrijke rol speelt. Bij videoclips is het andersom. De film ondersteunt de muziek. Althans, dit is vaak zo. De kern van videoclips is het verhaal neer te zetten in fragmenten. Een goede videoclip voldoet aan een aantal bepaalde criteria. De beleving van de muziek wordt bijvoorbeeld versterkt door middel van beelden, en de video moet bij het nummer passen.

“De populaire videoclip maakt gebruik van veel experimentele en avant-gardistische filmtechnieken. Supersnelle montages, ‘surrealistische beelden’, vorm- en kleurexperimenten worden opeens gebruikt voor populaire doeleinden.”1 De avant-garde was niet zo populair. Maar het was wel een goede manier om tot een ‘eenvoudige’ manier van filmen te komen, om in een korte tijd veel te zeggen. Avant-garde was tegen de Westerse samenleving, en probeerde dat tot uitdrukking te brengen. Bijvoorbeeld door middel van film. In avant-gardistische films worden er meer abstracte films gemaakt. Ze wilden hun gevoelens en gemoedstoestanden op een ‘filmische manier’ laten zien. Dit deden ze onder andere door te werken met belichting en met aparte decors. Ze gingen anders filmen en gebruikten bijvoorbeeld kaders. Ze maakten gebruik van een mobiele

camera, veel close-ups en ongewone camerahoeken. Men kreeg oog voor montage. Dit is bijvoorbeeld in de openingsscène van de film ‘A bout de souffle’ te zien. De film is van de avant-gardistische filmmaker Jean-Luc Godard. In de openingsscène zie je een man in een auto. Hij is aan het zingen. Wat hij zingt gaat gewoon door, maar het beeld buiten de auto verspringt continue. Toch snap je het verhaal. http://www.youtube.com/watch?v=HPNC6osC9Mk

De eerste videoclips zijn ontstaan uit het live optreden van artiesten. De eerste videoclips waren in het begin dan ook vaak beelden van zo’n liveoptreden. Maar langzamerhand ging men meer experimenteren met de beelden. Hun muziek vertelde een verhaal, waarom de beelden dan niet. Strawberry Fields Forever van The Beatles is een van de eerste meer experimentele videoclips. Er worden in de clip stukken achteruit gespeeld en er worden stop-motion en special effects gebruikt. Er worden beelden over elkaar heen gezet; je ziet beelden op de achtergrond, met de gezichten van de leden van de band eroverheen gezet. Special effects zijn bijvoorbeeld te zien wanneer het beeld opeens blauwig wordt, of wanneer het beeld bijna helemaal wit is, tegengesteld. Het ziet eruit als een negatief. http://www.youtube.com/watch?v=JzcZttcpYFQ

1 Heijnen, E., Jansen, W., Keuning, S., Maas, M., Stats, M., De bespiegeling, Blz. 244

Om sommige special effects toe te voegen wordt er gebruik gemaakt van een green screen. De kleur groen wordt gebruikt omdat die het verst af ligt van de huidskleur. Daarom wordt ook wel eens een blue screen gebruikt. Want wat doe je nu met een green screen? Je filmt beelden bij een green screen. Later, met het bewerken van je film, kun je het groene scherm vervangen

door andere beelden. Dit werd bijvoorbeeld vaak gedaan bij het weerbericht. De projectie van het weer werd dan digitaal toegevoegd. Een voordeel van zo’n green screen is dat je allerlei situaties kunt laten zien, die je niet in werkelijkheid hoeft uit te voeren. Je moet er wel voor zorgen dat je niet die kleur ook aan hebt, want dat wordt dan in de computer allemaal verwijderd, en heb je een gat in je lichaam.

Een green screen wordt ook vaak gebruikt bij videoclips. Bijvoorbeeld in de clip Army of me van de IJslandse zangeres Björk. De achtergrond is digitaal gemaakt, hoogstwaarschijnlijk met een green screen. In Army of Me wordt er door middel van de montage een heel verhaal verteld in de videoclip. Het verhaal wordt chronologisch verteld. In het begin zie je een vrouw rijden in een soort monstertruck. Uiteindelijk stopt ze bij een museum waar een man ligt. Ze plaatst er een bom, rent het

museum uit, en het museum ontploft. Dan zie je de man tot leven komen, de vrouw rent weer naar binnen en ze omhelzen elkaar. Wanneer het anders wordt gemonteerd, krijg je natuurlijk ook een heel ander beeld.Naast montage en green screen zijn er nog andere technieken gebruikt. De zangeres vliegt uit de truck, er komen mensen en groen gas uit de klep van de monstertruck gekropen. Er wordt een diamant uit haar mond gehaald, die opeens gigantisch wordt. Allemaal trucjes om je te misleiden. Als Björk in het museum is, zie je ook wat rare dingen. Ten eerste zie je haar een keer of drie door de gangen lopen, op hetzelfde tijdstip. Misschien is dit met spiegels gedaan, maar je ziet geen camera in het beeld. Het museum wordt aan het einde opgeblazen. Dit gebeurt natuurlijk niet echt, dat zou zonde zijn van het geld. Soms wordt het met miniaturen gedaan, of soms wordt een set echt opgeblazen.Het allerlaatste beeld laat Björk zien, die huilt, of in ieder geval, die tranen heeft. Maar dit beeld is ook niet echt. Dit beeld is geanimeerd. Hierover staat verderop wat meer uitleg. http://www.youtube.com/watch?v=6KxtgS2lU94

Naast verschillende technieken die gebruikt kunnen worden, is montage dus ook een heel belangrijk punt in videoclips. De Litouwse filmmaker Serge Eisenstein is een van de belangrijkste filmmakers die het monteren heeft ontwikkeld. Volgens Eisenstein zijn er vijf verschillende soorten montage:- Metrische montage: Dit wordt bepaald door de duur van een shot, en niet de inhoud. - Ritmische montage: Dit neemt wel de inhoud als uitgangspunt voor de montage, maar legt als het ware bepaalde klemtonen.- Tonale montage: Heeft textuur of een emotioneel gevoel als uitgangspunt voor de montage.- Overtonale montage: Dit was een synthese van metrische, ritmische en tonale montage.- De intellectuele montage: Dit ontstaat door verschillende, inhoudelijk van elkaar losstaande shots,

op een zodanige manier te verbinden dat er een statement gedaan wordt of er uitdrukking gegeven wordt aan abstracte ideeën2.

Monteren is het uitzoeken van beelden, en het achter elkaar plakken van beelden. Het doel is om een mooi geheel van alle losse beelden te maken. Je moet bijvoorbeeld letten op de opbouw, de volgorde, het tempo, etc. Je kunt met beelden ook manipuleren. Bijvoorbeeld door beelden achter elkaar te zetten die niets met elkaar te maken hebben. Of kijk maar eens naar het Kuleshov-effect. Als je in het eerste beeld een man ziet kijken, en het volgende beeld

is een bord soep krijg je er je eigen ideeën bij. Maar als je dan diezelfde foto van die man ziet, met daarna een beeld van een dood kind, geeft zo’n zelfde foto van die man een heel ander beeld. Je legt zelf associaties met een bepaald beeld. Dat is de kracht van montage. http://www.youtube.com/watch?v=_gGl3LJ7vHc

In videoclips wordt soms ook gebruik gemaakt van animatie. Vroeger was animatie heel duur. Dat komt omdat er heel veel tijd en mensen in ging zitten. Met de tegenwoordig bestaande technieken gaat het allemaal veel sneller, en hoeft het ook helemaal niet meer veel duurder te zijn dan een gefilmde videoclip. Animatie in een videoclip zou bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden omdat dit een veel unieker beeld en sfeer geeft aan de muziek en directer kan aanspreken op iemands belevenis van de muziek3.Vanaf de jaren ’80 komen er steeds meer geanimeerde videoclips. Over het algemeen wordt er meer gewerkt met verhaallijnen en wat minder kostbare videotechnieken4. Er zijn verschillende soorten technieken die gebruikt kunnen worden. Bijvoorbeeld de stop-motion. Dat houdt in dat er heel veel foto’s worden gemaakt, die achter elkaar een verhaal vormen. Dat wordt vaak met heel veel foto’s gedaan. Dit is bijvoorbeeld te zien in de videoclip van Colplay, Strawberry Swing. Je ziet mensen tekenen in het beeld, en dan komt de zanger op de grond liggen. Door middel van bovenaf foto’s te maken, wordt er een compleet verhaal verteld. Niet alles wat in deze clip te zien is, is ook daadwerkelijk op de vloer eerst getekend en daarna gefotografeerd. Er is ook geanimeerd. Dit betekend dat je op de computer beelden toevoegt en alles laat bewegen. De zanger van Coldplay wordt telkens opnieuw gefotografeerd, en de beelden op de vloer worden geanimeerd. Soms worden complete videoclips geanimeerd. Daar heb je verschillende versies in. Een wat oudere, eenvoudiger uitziende clip is van Gigi D’Agostino, The Riddle. De clip bestaat uit twee kleuren, wit en groen. De hele animatie lijkt of het uit één lijn is gemaakt. Hij is helemaal geanimeerd, dus helemaal op de computer gemaakt. Je kan de stop-motion ook combineren met film. Dit kun je bijvoorbeeld zien bij de clip van Train, Hey, Soul Sister. Ze filmen, maar je ziet tegelijkertijd bijvoorbeeld teksten over de muren heen bewegen. Dit wordt niet met licht gedaan, maar met verf; het wordt echt op de muren aangebracht. Als je de beelden van de teksten en de beelden van het filmen over elkaar heen legt, kunnen er twee dingen tegelijkertijd gebeuren. Een laatste techniek die ik nog kort wil bespreken is de zandanimatie. Als het goed gaat, kun je zo’n

2 http://www.kunstcontext.com/ckv/sd5film.htm 3 http://animansion.wordpress.com/2012/01/17/animatie-in-videoclips/4 http://animansion.wordpress.com/2012/01/17/animatie-in-videoclips/

animatie in één keer opnemen met video, of weer in stop-motion. De clip van Marco Borsato, Dichtbij, is in één keer opgenomen. Hij wordt gemaakt terwijl er gefilmd wordt. Het zand wordt op een lichtbak gestrooid, waarna er zand wordt toegevoegd of weg wordt gehaald. Het ligt er aan wat er op dat moment nodig is voor de clip. Omdat er dus elke keer weer opnieuw zand kan worden toegevoegd, kan het

verhaal door blijven gaan, en kan er telkens weer iets nieuws verteld worden.

http://www.youtube.com/watch?v=h3pJZSTQqIg (Coldplay – Strawberry Swing)https://www.youtube.com/watch?v=kVpv8-5XWOI (Train – Hey, Soul Sister)http://www.youtube.com/watch?v=9DXMDzqA-UI (Gigi D’Agostino – The Riddle)http://www.youtube.com/watch?v=qFYaImiDnEE (Marco Borsato – Dichtbij)

In Candy Shop van 50 Cent worden niet heel veel verschillende technieken gebruikt. Wat het meest in het oog springt, is het verspringen van het beeld tussen 50 Cent en halfnaakte vrouwen. De beelden zijn bijna telkens om en om. Dat is opmerkelijk in de montage. Verder hangt er een schilderij in de videoclip. Dat schilderij begint te bewegen als 50 Cent langs loopt. Daar ligt de zangeres Olivia in. Ze zingt. Het is een video in een video.Het einde van de clip is niet helemaal duidelijk, of er mist iets in het begin. De overgang naar het einde van de clip wordt wel door middel van animatie gedaan. Er wordt een bel geblazen van kauwgom, die overgaat in een kauwgombel die door iemand anders geblazen wordt. http://www.youtube.com/watch?v=SRcnnId15BA

Muziek is tegenwoordig niet alleen maar op de radio of de televisie te beluisteren. Na deze grote technologische vooruitgang is een aantal jaren geleden het internet ontstaan. Internet is geschikt om informatie te delen met mensen over de hele wereld. Was het vroeger alleen via de radio of televisie mogelijk om je muziekvideo’s

te delen met andere mensen, tegenwoordig kan iedereen je video maar zien, wanneer hij wilt en waar hij maar wilt. Helemaal nadat in 2006 Youtube enorm populair wordt. Youtube is een kanaal waar iedereen zijn of haar filmpje kan uploaden, en zo delen met de hele wereld. Iedereen kan op Youtube kijken naar video’s die hij of zij wilt zien. Je hoeft er nog geen eens voor in te loggen. De informatie is altijd voor je bereikbaar. Op Youtube ontstaan bepaalde kanalen, zoals VEVO, die speciaal voor artiesten is gemaakt. Daar kunnen artiesten zelf hun originele video’s op plaatsen.

Bronnen:

• http://www.willemwever.nl/vraag_antwoord/wetenschap-techniek/hoe-wordt-een-videoclip-gemaakt, geraadpleegd op 01-04-2013• http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/bronnenbundels/2001/h2001_77.htm, geraadpleegd op 07-04-2013• http://www.fokestribos.nl/MusicalnaarVideoclip.htm, geraadpleegd op 07-04-2013• http://hobby-en-overige.infonu.nl/hobby/33519-een-green-screen.html, geraadpleegd op 08-04-2013• http://animansion.wordpress.com/2012/01/17/animatie-in-videoclips/, geraadpleegd op 08-04-2013• http://www.defrisseblik.nl/home/52, geraadpleegd op 08-04-2013• http://www.kunstcontext.com/ckv/sd5film.htm, geraadpleegd op 08-04-2013•http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/project/2926547/animatie/2157317/ckv/item/200126/videoclips/, geraadpleegd op 08-04-2013

Boeken:

• Heijnen, E., Jansen, W., Keuning, S., Maas, M., Stats, M., De bespiegeling, EPN, Houten, 2001

Afbeeldingen:

• http://forums.creativecow.net/thread/193/881033, geraadpleegd op 09-04-2013• http://www.filmreference.com/Films-A-An/A-Bout-de-Souffle.html, geraadpleegd op 09-04-2013• http://bad3maggie.wordpress.com/2011/01/04/kuleshov-effect/, geraadpleegd op 09-04-2013• http://www.picgifs.com/clip-art/betty-boop/, geraadpleegd op 10-04-2013• http://mashable.com/2012/08/09/youtube-recruitment/, geraadpleegd op 10-04-2013

Steekwoorden

• Videoclips maken gebruik van avant-gardistische filmtechnieken• Kaders, close-ups en ongewone camerahoeken• Montage

◘ Eisenstein – Ritme, duur, textuur◘ Kuleshov effect

• Van liveoptreden naar videoclip• Special-effects

◘ Green screen• Animatie

◘ Stop-Motion◘ Geanimeerde video◘ Zand-animatie

http://www.youtube.com/watch?v=h3pJZSTQqIg (Coldplay – Strawberry Swing)http://www.youtube.com/watch?v=9DXMDzqA-UI (Gigi D’Agostino – The Riddle)

• Candy Shop – 50 Cent◘ Schilderij

http://www.youtube.com/watch?v=SRcnnId15BA (50 Cent – Candy Shop) (2.55 min)• Reproduceerbaarheid