Verslag van een conferentie en een Orff cursus in Utah USA · 3/4, 6/8 maat en de laatste week...
4
De Pyramide 59 / 05 November 2005 30 S aski a Beverl oo D E E C MM A C ON F ERE N T I E ECMMA i s een organi sa t i e waar b ij muzi e k- en bewegi ngs- docen t en, d i e werk en me t j onge ki nder en (0-8 j aar ) , zi ch aan k unnen sl ui t en. Hoewe l i k ze l f ni e t li d ben, bezoe k i k we l ger ege l d hun websi t e ( www. ecmma. org) en he t for um waar dee l nemers t i ps, i deeën en vr agen k unnen ui t wi sse l en. He t pr ogr amma voor de confer en t i e best ond ui t dri e par all e ll e sessi es waar ui t j e k on ki ezen. Enkel e i nt eressant e workshops nader beli c ht De wor kschop ‘Si ng i ng and si gn i ng’ I n de USA l er en vrij we l all e ki nder en de basi svocabul ai r e van gebar en t aal (Ameri can Si gn Language) . Vee l li edj es gaan gepaar d me t de offi ci ë l e gebar en t aal . Vaa k k an j e voor we i ni g ge l d basi scursussen gebar en t aal vol gen. I kze l f heb i n 2003 een cursus ‘ si gn wi t h your baby’ gevol gd. De ‘ Si ngi ng & Si gni ng’ workshop wer d gegeven door een moeder d i e, voor da t ze ki nder en kr eeg, zanger es was. Ze vert e l de over haar dove doch t ert j e da t op 1-j ari ge l eef t ij d goed k on communi cer en door mi dde l van gebar en t aal . Haar famili e maa kt nu boe k en, li edj es, vi deo’ s en ander educa t i ema t eri aal om he t gebr ui k van gebar en t aal t e st i mul er en ( www.si gni ngt i me.com) . I k heb he t ver moeden da t gebar en t aal voor ni e t gehand i - cap t e mensen i n Nederl and een t o t aal onbe k end t err e i n i s. Wa t mij be tr ef t li gt hi er een ui t dagi ng voor Muzi e k Op Schoo t docen t en i n samenwerki ng me t doven t ol k en. Wor kshop muzi e k en beweg i ng i n re l a t i e t ot l ees- en schrij fvaard i ghe i d ( li t era cy) Er wor d t hee l vee l gedaan me t de comb i na t i e muzi e k en pr en t enboe k en. Wa t i k ver der i n t er essan t vond was he t werk en me t ‘ paadj es’ (pa t hways) . Bij voor bee l d: ki nder en l open op een bepaal de mani er door de r ui mt e en d i t wor d t dan ge t e k end op een bor d. Of andersom: een pad wor d t op he t bor d ge t e k end en de ki nder en moe t en d i t l open of spri ngen, huppe l en e t c. Workshops met demonst rat i es Er k omen ouders me t j onge ki nder en om een l es t e vol gen. I k heb ze l f een demonstr a t i egr oep l es gegeven. Da t gi ng erg l eu k. Bij een ki kk erli edj e ze i i k “k waa k k waa k” . Een dri e j ari g j onge t j e ver be t er de me : “Act uall y fr ogs say: cr oack” . Deze aanpa k wer d gewaar deer d. De Nederl andse Muzi e k Op Schoo t werk wij ze heef t aanzi en i n de USA. Kwali t ei t van de present at i es De k wali t e i t van de pr esen t a t i es vari eer de van zeer sl ech t t o t i ndr u k we kk end. Een zeer sl ech t e pr esen t a t i e was de sl o t sessi e : een dr um workshop. All e honder d dee l nemers moch t en er op l os t i mmer en op de meest pr ach t i ge i nstr umen t en. He t was een oorver dovend l awaai , er za t geen en k e l e muzi k ali t e i t i n en i k ben de zaal ui t gegaan om m’ n gehoor ni e t l anger t e be l ast en. Wa t een gemi st e k ans! Ver vol gc onf erent i e I n august us 2006 i s er een i n t er na t i onal e ECMMA confer en- t i e i n San Di ego, Cali for ni a. Hoewe l de deadli ne voor he t i nzenden van voorst e ll en voor he t geven van een pr esen t a t i e (zgn. pr oposal s) al geweest i s, heef t de voorzi tt er van deze confer en t i e mij gezegd da t voorst e ll en vanui t Nederl and nog i ngest uur d mogen wor den. Vi a de ECMMA-websi t e k unnen hi ervoor for muli er en wor den gedownl oad (zi e www. ecmma. org) . D E O R FF C U R S U S De door mij gevol gde Orff cursus i s bedoe l d voor muzi e k- docen t en en gr oepsl eerkr ach t en i n he t basi sonder wij s en de voorschool se peri ode. He t curri cul um, da t i s samengest e l d door de Ameri can Orff Schul werk Associ a t i on (AOSA) , i s vast omlij nd en gebaseer d op he t door Carl Orff en Gunil d Kee t man on t wi kk e l de pr ogr amma voor muzi e k educa t i e. Ve r s l ag v an een c o n f e r e n t i e en een O r ff c ur s u s i n U t ah ( U S A ) I n 2003 / 2004 woonde i k i n L ogan, Ut ah, Vereni gde S t at en van Ameri ka. Naar aanl ei di ng van mij n er vari ngen met het Ameri kaanse muzi ek - onder wij s sc hreef i k een ar t i kel voor de Pyrami de i n 2004 ( 58 - 4) . Onl angs kreeg i k de vraag om een present at i e t e verzorgen op de S out h West Conf erenc e van de Earl y Chil dhood Musi c and Movement Assoc i at i on (EC MMA) . Deze c onf erent i e was op 10 en 11 j uni 2005 i n S al t L ake Ci t y. Ook kreeg i k het aanbod om van 13 t / m 24 j uni 2005 een c ursus ‘ Or ff l evel 1’ t e vol gen aan Ut ah S t at e Uni versi t y i n ruil voor het geven van een workshop ‘ earl y c hil dhood musi c ’ .
Transcript of Verslag van een conferentie en een Orff cursus in Utah USA · 3/4, 6/8 maat en de laatste week...
D e P y r a m i d e 5 9 / 0 5 N o v e m b e r 2 0 0 530
Saskia Beverloo
D E E C M M A C O N F E R E N T I EECMMA is een organ isatie waarb ij muziek- en bewegings-docenten, d ie werken met jonge kinderen (0-8 jaar), zich aan kunnen slu iten. Hoewe l ik ze lf n iet lid ben, bezoek ik we l gerege ld hun website (www.ecmma.org) en het forum waar dee lnemers tips, ideeën en vragen kunnen u itw isse len. Het programma voor de conferentie bestond u it drie paralle lle sessies waaru it je kon kiezen.
Enkele interessante workshops nader belichtDe workschop ‘Sing ing and sign ing’ In de USA leren vrijwe l alle kinderen de basisvocabu laire van gebarentaal (American Sign Language). Vee l lied jes gaan gepaard met de officië le gebarentaal. Vaak kan je voor we in ig ge ld basiscursussen gebarentaal vo lgen. Ikze lf heb in 2003 een cursus ‘sign w ith your baby’ gevo lgd. De ‘Singing & Sign ing’ workshop werd gegeven door een moeder d ie, voordat ze kinderen kreeg, zangeres was. Ze verte lde over haar dove dochtertje dat op 1-jarige leeftijd goed kon commun iceren door m idde l van gebarentaal. Haar fam ilie maakt nu boeken, lied jes, video ’s en ander educatiemateriaal om het gebru ik van gebarentaal te stimu leren (www.sign ingtime.com). Ik heb het vermoeden dat gebarentaal voor n iet gehand i-capte mensen in Nederland een totaal onbekend terre in is. Wat m ij betreft ligt h ier een u itdaging voor Muziek Op Schoot docenten in samenwerking met dovento lken.
Workshop muziek en beweg ing in re latie tot lees- en schrijfva ard ighe id (literacy)Er wordt hee l vee l gedaan met de comb inatie muziek en prentenboeken. Wat ik verder interessant vond was het werken met ‘paad jes’ (pathways). Bijvoorbee ld: kinderen lopen op een bepaalde man ier door de ru im te en d it wordt dan getekend op een bord. Of andersom : een pad wordt op het bord getekend en de kinderen moeten d it lopen of springen, huppe len etc.
Workshops met demonstratiesEr komen ouders met jonge kinderen om een les te vo lgen. Ik heb ze lf een demonstratiegroep les gegeven. Dat ging erg leuk. Bij een kikkerlied je ze i ik “kwaak kwaak”. Een drie jarig jongetje verbeterde me: “Actually frogs say: croack”. Deze aanpak werd gewaardeerd. De Nederlandse Muziek Op Schoot werkw ijze heeft aanzien in de USA.
Kwaliteit van de presentatiesDe kwalite it van de presentaties varieerde van zeer slecht tot indrukwekkend. Een zeer slechte presentatie was de slotsessie: een drum workshop. Alle honderd dee lnemers mochten er op los timmeren op de meest prachtige instrumenten. Het was een oorverdovend lawaai, er zat geen enke le muzikalite it in en ik ben de zaal u itgegaan om m ’n gehoor n iet langer te be lasten. Wat een gem iste kans!
VervolgconferentieIn augustus 2006 is er een internationale ECMMA conferen-tie in San D iego, Californ ia. Hoewe l de dead line voor het inzenden van voorste llen voor het geven van een presentatie (zgn. proposals) al geweest is, heeft de voorzitter van deze conferentie m ij gezegd dat voorste llen vanu it Nederland nog ingestuurd mogen worden. Via de ECMMA-website kunnen h iervoor formu lieren worden gedown load (zie www.ecmma.org). D E O R F F C U R S U SDe door m ij gevo lgde Orff cursus is bedoe ld voor muziek-docenten en groepsleerkrachten in het basisonderw ijs en de voorschoo lse periode. Het curricu lum, dat is samengeste ld door de American Orff Schu lwerk Association (AOSA), is vast om lijnd en gebaseerd op het door Carl Orff en Gun ild Keetman ontw ikke lde programma voor muziekeducatie.
Ve r s l ag v a n e e n c o n feren t ie e n e e n O r f f c u r s u s i n U t a h ( U S A )
In 2003 / 2004 woonde ik in Logan, Utah, Verenigde Staten van Amerika. Naar aanleiding van mijn ervaringen met het Amerikaanse muziek-
onderwijs schreef ik een artikel voor de Pyramide in 2004 (58-4). Onlangs kreeg ik de vraag om een presentatie te verzorgen
op de South West Conference van de Early Childhood Music and Movement Association (EC M MA). Deze conferentie was op 10 en 11
juni 2005 in Salt Lake City. Ook kreeg ik het aanbod om van 13 t / m 24 juni 2005 een cursus ‘Orff level 1’ te volgen aan Utah State University
in ruil voor het geven van een workshop ‘early childhood music’.
V E R S L A G V A N E E N C O N F E R E N T I E E N E E N O R F F C U R S U S I N U T A H ( U S A )
D e P y r a m i d e 5 9 / 0 5 N o v e m b e r 2 0 0 5 31
Het is een fu lltime cursus van twee weken en daarb ij nog behoorlijk wat hu iswerk. Dage lijks kwamen de vo lgende onderde len aan bod: Basic Orff, b lokflu it, beweging, Orff techn iek & ensemb le en vo lksdansen. Daarnaast waren er gerege ld gastco lleges o.a. over de kinderstem, early ch ild-hood music (gegeven door m ijze lf), muzieklessen rondom prentenboeken, en hoe Orff muziekeducatie in te passen in het basisschoo lprogramma.
Het cursusprogramma is door Margaret Murray vertaald voor de Enge lse gebru ikers. Ik had van tevoren wat tw ijfe ls over de cursus: ‘zou het n iet hope loos ouderwets zijn?’ N iks daarvan! Elke werkvorm d ie ik voorgeschote ld kreeg, vond ik waardevo l. En ik kan er vee l van gebru iken in de lessen d ie ik geef aan kinderen van 4 t / m 8 jaar.
W AT I S O R F F ?
UitgangspuntenOrff Schu lwerk is een methode voor muziek- en bewegings-onderw ijs. Carl Orff en Gun ild Keetman hebben deze methode in de jaren ’30 - ‘40 van de vorige eeuw in Du itsland ontw ikke ld en hun u itgangspunten vormen nog altijd de kern van de Orff educatie. %� Een benadering waarin p laats is voor actief en creatief muziek maken door alle kinderen, ongeacht hun muzikale talenten. De methode maakt gebru ik van zingen, bespe len van (ritme) instrumenten, spreekteksten en beweging;%� Via de muzikale activite iten is er een vanze lfsprekende moge lijkhe id tot actief bezig zijn én worden denkproces- sen gestimu leerd;%� De activite iten zijn zodan ig dat er voor alle kinderen u itdaging in zit, van een simpe le handklap in de maat, tot gecomp liceerde bege le id ingen op b ijvoorbee ld een xylofoon;
%� Door oefen ingen met ritmespe l en bege le id ingen van spreekteksten en lied jes, worden de kinderen gestimu leerd te lu isteren naar het klankspe l dat ze ze lf kunnen maken. Het ontw ikke lt hun gevoe l voor muzikale schoonhe id.
Het leerprocesHet Orff leerproces bestaat u it vier stad ia: %� im iteren en u itvoeren;%� ontdekken en u itbre iden;%� improviseren;%� visualiseren.
Orff in de praktijk in de U SA en in NederlandEr zijn in Amerika d iverse Orff Schu lwerk boeken met lesideeën maar het is geen methode d ie van week tot week aangeeft wat er ge leerd moet worden. De docenten worden aangemoed igd samen met de leerlingen te improviseren rondom trad itione le lied jes en bestaande muziek. Door de nadruk op improvisatie b lijkt al gauw dat docenten en leerlingen tot prachtige e igen creaties kunnen komen.
In Nederland is op vee l scho len Orff instrumentarium te vinden; handtrommen, be llenkransen, ritmestokjes, klokken-spe llen, klankstaven en xylofoons. Vaak wordt alleen in de onderbouw gebru ik gemaakt van de n iet-me lod ische ritme-instrumenten. Het gebeurt maar al te vaak dat de rest ongebru ikt in kasten staat. Vee l van wat er in Orff gebru ikt wordt, kom t ook aan bod in andere muziekmethodes: bewegingsexpressie op muziek, (canon) zingen, spreek-teksten, klappen, stampen en vingerkn ippen en kinderdans. De comb inatie van al deze activite iten, waardoor een lied of spreektekst een compositie wordt, lijkt m ij typ isch Orff.
Orff techniek & ensemble in de cursus In de activite iten d ie in de cursus aangeboden werden, kwamen steeds al de h ier bovengenoemde stad ia aan bod. Aan het begin van de cursus begonnen we met eenvoud ige spreekteksten, h ier werd dan één vorm van bodypercussie aan toegevoegd. Al gauw werd d it u itgebre id naar meerdere vormen van bodypercussie. Het lichaam is een vee l gebru ikt instrument b innen Orff. Bodypercussie omvat ge lu iden d ie je met je lichaam kunt maken: klappen, vingerkn ippen, d ijenkletsen en stampen zijn de meest gebru ikte vormen. Maar ook tongklakken en tikken op andere lichaamsde len komen voor. Daarna kwam de vraag of we in p laats van de bodypercussie ook ritme-instrumenten zouden kunnen gebru iken. En dan: kunnen we bewegingen verzinnen b ij deze spreektekst? Zo ja, we lke? De docenten ste lden steeds kritische vragen: “Waarom kies je voor d it instrument? Moet deze p lek in de tekst een zwaar of licht accent krijgen? Zou je op de p lek van de rusten in de muziek een verras-send effect kunnen toevoegen? Zijn ju llie tevreden over deze compositie? Zo ja, waarom, zo nee, wat kunnen we er aan veranderen?”
V E R S L A G V A N E E N C O N F E R E N T I E E N E E N O R F F C U R S U S I N U T A H ( U S A )
D e P y r a m i d e 5 9 / 0 5 N o v e m b e r 2 0 0 532
Deze benadering le idde ertoe dat de studenten ze lf ontdek-kingen deden over de muzikalite it van hun ideeën. Tot slot altijd de vraag; hoe kunnen we deze compositie noteren? Als hu iswerk kregen we gerege ld de opdracht om b ij een lied of spreektekst bege le id ingen te maken. D it moest altijd keurig, vo lgens de rege ls van muzieknotatie, opgeschreven worden. H ierboven een voorbee ld van zo ’n hu iswerkop-dracht.
We hebben vee l met spreekteksten gewerkt. Met bestaande spreekteksten, maar ook met ze lfverzonnen teksten. De creativite it d ie we als studenten dage lijks in de praktijk brachten was hee l insp irerend. Ritm isch spreken was zo be langrijk in de cursus dat ik op een dag, lopend door de supermarkt, de productinformatie ritm isch opze i: “Grano la, fat free and light”, “Orange ju ice w ith calcium , no sugar added!”
Naarmate de cursus vorderde maakten we onze composities gecomp liceerder: meerdere vormen van bodypercussie en het u itbee lden van de lied jes en spreekteksten. Behalve ritme-instrumenten, werden ook steeds meer klokkenspe llen, xylofoons en andere instrumenten met toonhoogte toegevoegd. In de loop van de cursus leerden we steeds beter b lokflu it spe len en ook de b lokflu it werd gerege ld gebru ikt in onze composities. D it vind ik een sterk punt voor gebru ik in de klas; er zijn natuurlijk altijd kinderen d ie een instrument bespe len. Wat stimu lerend zou het zijn om d ie kinderen te vragen een ostinato te spe len, een simpe le bege le id ing of een tussenspe l.
V E R S L A G V A N E E N C O N F E R E N T I E E N E E N O R F F C U R S U S I N U T A H ( U S A )
D e P y r a m i d e 5 9 / 0 5 N o v e m b e r 2 0 0 5 33
BlokfluitlesDage lijks hadden we één uur b lokflu itles. Het merendee l van de studenten kon geen b lokflu it spe len. De studenten d ie dat nog n iet konden hebben dage lijks behoorlijk hard moeten studeren. Terw ijl we ze lf leerden spe len, leerden we meteen de pedagogische vaard igheden. Deze lfde fouten d ie m ijn leerlingen maakten, maakten ook de studenten u it de cursus: rechterhand boven, hard en ongenuanceerd b lazen en de vingers hee l ver optillen. Ook h ier weer het proces van ze lf ontdekken: “Klinkt d it moo i zo? Wat kan je doen om het zu iverder te laten klinken?” We spee lden vee l op gehoor: vraag-en antwoordspe lletjes, eerst alleen ritme op een bepaalde toon en dan u itbre id ing naar meerdere tonen enzovoort. We leerden lied jes spe len, verdee ld in vier groepen spee lde e lke groep een rege l. Nadat iedere groep e lke rege l een keer gespee ld had, konden we het he le lied met e lkaar spe len, en daarna natuurlijk in canon. En vervo lgens werden nog wat ritme-instrumenten toegevoegd. Alle m idde len werden ingezet om tot een moo ie compositie te komen. En dat lukte ze lfs met b lokflu it-lied jes van maar twee tonen! Pas later in de cursus gingen we meer van b lad spe len. Voor m ij was het op gehoor spe len een he le u itdaging; ik heb dat in m ijn muziekcarrière noo it hoeven doen en zit daardoor altijd vast aan b ladmuziek. Wat een ontdekking om vraag- en antwoordspe lletjes te doen!
BewegingD it onderdee l was voor m ij we lbekend terre in; in de op le id ing ‘muziek & beweging’ kwam het u itgebre id aan bod. We begonnen simpe l: bewegingen op de p laats. Maar we l op drie n iveaus: laag, m idden, hoog. En versch il-lend in kracht en duur. Vervo lgens de bewegingen door de ru im te: zigzag paad jes, rechte lijnen, bochten, in 2 /4, 3 /4, 6 / 8 maat en de laatste week ze lfs 7/ 8. Onze docent verzekerde ons dat kinderen dat makke lijker oppakken dan w ij. In onze bewegingslessen kwam ook vee l bodypercussie en bewegingsexpressie aan bod. Gerege ld hebben we aan de hand van een prentenboek een hee l bewegingsverhaal gemaakt. Met instrumenten en lied jes erb ij. Altijd wordt er gestreefd naar een moo i e indresu ltaat dat alle muzikale onderde len comb ineert.
VolksdansenWe e ind igden de dag altijd met een uur vo lksdansen. Dansen van over de he le were ld; mayim, tro ika, kame len-dans en ve le andere. In de eerste week oefenden we allerle i vo lksdansen. We leerden dat met slechts 14 begrippen e lke dans beschreven kan worden; vooru it, achteru it, naar b innen, naar bu iten, slu it, samen (gew icht op be ide voeten), kru is voorlangs, kru is achterlangs, zijwaarts, draai, touch (raak aan), brush (een veegbeweging), h ie l, teen, tik.We oefenden de bewegingen altijd eerst droog en werden aangemoed igd om de stappen hardop u it te spreken: “naar voren 2, 3, 4, 5, 6, 7, draai. Naar voren 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.”
Dus zeven stappen naar voren ( in een kring met de klok mee of tegen de klok in) dan draaien op de 8e te l en acht stappen teruglopen.Na d ie eerste week kregen we gerege ld een kaart waarop een dans stond u itge legd in d ie begrippen. In groep jes moesten we dan u itzoeken hoe de dans zou gaan. Ook kregen we zo nu en dan een muziekstuk te horen waarop we ze lf een dans moesten verzinnen. Een ander groep je moest dan de dans u itvoeren. Ik heb h ier ge leerd hoe ik ze lf eenvoud ige dansen kan maken. Ik heb h ierdoor ervaren dat het moge lijk moet zijn om met kinderen vanaf een jaar of 7 ze lf dansen te maken.
De eindopdrachtNa twee weken van intensief en p lezierig samenwerken en leren kom t de e indproef: in paren moeten we een activite it van 20 m inuten voorbere iden en d ie vervo lgens u itvoeren met onze medestudenten. Vo lgens de Orff methode maar verder he lemaal vrij in de keuze van lied je en leeftijdsgroep. Een tiental leuke, zeer versch illende en insp irerende activite iten is het e indresu ltaat. En allemaal gaan we naar hu is met een ‘Orff leve l 1 certificate ’. Ik kan haast n iet wachten om met m ijn muziekgroepen aan de slag te gaan. Na leve l 1, zijn er ook nog leve l 2 en 3. Op onderstaande website van de un iversite it van Nevada, Las Vegas wordt het curricu lum beschreven: http: / / finearts.un lv.edu / Music / events / Orffleve l.htm l
En in Nederland?Zoals u it het bovenstaande mag b lijken heb ik abso luut geen sp ijt van het vo lgen van deze cursus. De toeganke lijkhe id van de cursus is groot. Het en ige dat je moet kunnen om aan deze cursus dee l te nemen is het notenschrift beheer-sen. Hoewe l er een grote nadruk is op improvisatie, wordt u ite inde lijk e lke compositie genoteerd. De cursus vraagt een grote inzet; 2 x 38 uur lessen en daarb ij nog hu iswerk en oefenen. Ik had m ijn hu iswerk meestal we l in 30 m inuten af, maar ve len hebben uren zitten zwoegen en oefenen op hun b lokflu it.
Op de website www.aosa.org vind je informatie over de American Orff Schu lwerk Association en over de p laatsen waar cursussen aangeboden worden. Er is jaarlijkse in november een groots opgezette conferentie d ie zeer de moe ite waard sch ijnt te zijn.
Is er in Nederland be langste lling voor een Orff train ing? Zo ja, dan zou m issch ien de Gehre ls Veren iging in samen-werking met de AOSA een zomercursus kunnen organ iseren. Lijkt d it u iets? Reageren graag naar de redactie van De Pyram ide of naar [email protected] l.
Saskia Beverloo leidt een muziekcentrum in Ede, Wageningen e.o.
Zij geeft muzieklessen aan kinderen van 0 t / m 8 jaar. www.harlekijntje.n l
