vccn nieuwsbrief

INSTALLED HEPAFILTER LEAK

VCCN PRAKTIJKAVOND

PROJECT DISPENSINGAUTOMATION

VCCN CLEANROOMDAG

Een uitgave van de

VERENIGING CONTAMINATION CONTROL NEDERLAND

jaargang 16

NUMMER 2 - SEPTEMBER 2003

NIEUWSBRIEF

Uw cleanroom moet gegarandeerd

stofarm en bacterievrij zijn. Altijd.

Zonder uitzondering. Daarom ge-

bruikt u uitsluitend producten van

de allerhoogste kwaliteit. Onze

artikelen voldoen niet alleen aan de

strengste eisen op het gebied van cleanrooms. We

leveren ze ook op afroep. Snel, zorgvuldig. We weten

precies wat u nodig heeft. Omdat we dezelfde hoge

eisen stellen aan onszelf en aan onze leveranciers.

Permanente tests in onze cleanroom garanderen dat

onze producten altijd aan uw eisen voldoen. Zonder

uitzondering.

BASAN NEDERLAND B.V.

MINERVUM 7020 4817 ZL BREDA

TEL (+31) 0 76 / 5 72 26 60

FAX (+31) 0 76 / 5 72 26 61

e-mail: basanned@basan.com

BASAN BELGIUM B.V.B.A.

HOEK 76 B-2580 BOOM

TEL (+32) 03 / 8 44 44 00

FAX (+32) 03 / 8 44 66 00

e - m a i l : i n f o @ b a s a n . b e

BASAN GMBH GERMANY

BACHSTR 22 D-65830 KRIFTEL

TEL (+49) 0 61 92 / 99 86-0

FAX (+49) 0 61 92 / 99 86 50

e - m a i l : i n f o @ b a s a n . c o m

Stofarm en bacterievrij.Altijd. Zonder uitzondering.

vccn nieuwsbrief 3

Hittegolf

Op het moment dat ik dit schrijf heeft Nederland het warm, zeg maar érg warm.

En als je dan, zoals ik, in Maastricht werkt, heb je het letterlijk nog een graadje

warmer dan de rest van Nederland. Nu zult u mij over Maastricht niet gauw

horen klagen, want als Hollander in Maastricht ervaar ik de Bourgondische

levenswijze als zeer weldadig en het aanpassen daaraan kostte dan ook weinig

moeite. De aanvankelijke euforie over die heerlijke zomeravonden is allengs

overgegaan in geklaag. Rondom mij heen hoorde ik zuchten en steunen dat het

"de afgelopen nacht weer zó warm was, dat ik in m’n bed heb liggen zweten".

Het is dus ook nooit goed. Als Nederlanders hebben wij al gauw iets te klagen:

te warm, te nat, te koud, te droog. Volgens mij kan er in Nederland dan ook

maar één beroepsgroep zijn waarbij de arbeidsomstandigheden zodanig zijn, dat

geklaag nooit en te nimmer zal plaatsvinden.

Als belangstellende voor de VCCN weet u natuurlijk direct over welke beroepsgroep

ik het heb. Juist: dat zijn de mensen die in de cleanroom moeten werken. Een

temperatuur van 21 ± 0,5 °C, een relatieve vochtigheid tussen de 40 en 60 % en

geen wind zijn immers constante arbeidsomstandigheden waar elk ander mens bij

deze weerssituatie naar snakt. Toegegeven, het vergt een inspannende omkleed-

partij, maar dan heb je ook absoluut geen last van 35 °C. Kortom, als werknemer

in een cleanroom heb je, althans in deze dagen, een benijdenswaardig beroep.

Bij deze constatering wil ik het voor deze keer maar laten. Ik stop er mee.

Te warm…..

Ir. N.M. Sleijser

Voorzitter VCCN

email: n.sleijser@tebodin.nl

ColofonEen uitgave van de

Vereniging Contamination

Control Nederland

Redactie

Ing. R.A.H.M. Geilleit

G. Staaltjens

M.A. Reinhold

P.A. van Rij

Redactie-adres

Verenigingsbureau VCCN

De Mulderij 12

Postbus 311, 3830 AJ Leusden

Telefoon 033 434 57 65

Fax 033 432 15 81

E-mail m.reinhold@tvvl.nl

Concept & realisatie

Coljé Reclame, Hoevelaken, www.colje.nl

Verschijningsdatum nieuwsbrieven 2003

juni, september, december

Nieuwe producten en diensten

De inzendingen van informatie en gegevens

voor deze rubriek wordt 4 weken vóór het

verschijnen van de betreffende nieuwsbrief

verwacht bij het Verenigingsbureau te

Leusden. Inzenden van deze berichten kan

uitsluitend door de aangesloten bedrijfsleden.

Adverteren in de nieuwsbrief

Het is mogelijk voor bedrijven (dus niet voor

persoonlijke leden) advertenties te plaatsen

in de VCCN-nieuwsbrief.

Tarieven die hiervoor (zwart/wit) gelden zijn:

1x 3x

1/1 pagina € 475,- € 1275,-

1/2 pagina € 275,- € 745,-

1/4 pagina € 175,- € 425,-

Bovengenoemde prijzen gelden voor

bedrijfsleden van de VCCN. Bedrijven die geen

lid zijn betalen bovengenoemde bedragen

+25%. Extra kosten per steunkleur €165,- per

plaatsing. Extra kosten full-color € 400,- per

plaatsing. De extra kosten voor het plaatsen

van een advertentie op de achterpagina

bedragen +10%. Het is ook mogelijk om op

onze website te adverteren.

Inhoud

Editorial Voorzitter VCCN 3

Installed HEPA Filter Leak 4

Project Dispensing Automation 8

VCCN Praktijkavond 9

Aankondiging CGC Cursus 11

3e VCCN Nationale CleanroomDag 14

Persbericht 15

Agenda 15

Lothar Gail,

Siemens Axiva, Frankfurt/Main, Germany

Dirk Stanischewski,

Siemens Axiva, Frankfurt/Main, Germany

Biography• Lothar Gail is a senior scientist at Siemens

Axiva, Frankfurt am Main, Germany. Ris main

activities are in the fields of pharmaceutical

technology, microcontamination control and

cleanroom design, operation and qualification.

He is a member of the International Society

for Pharmaceutical Engineering (ISPE),

Parenteral Drug Association (PDA),

Confederation of German Engineers (V DI),

a convener of the German Association for

Cleanroom Technology and of international

standardization expert groups dealing with

cleanroom design, construction and operation.

• Dirk Stanischewski is a senior process

development engineer at Siemens Axiva. Ris

main focus has been in process simulation

and optimization, computational fluid

dynamics, and recently in cleanroom design.

AbstractBased on the national guidelines VDI 2083

Part 3 and IEST -RP-CCO06.2 the new draft

standard lSO/CD 14644-3 on Cleanroom

Metrology specifies suitable procedures for

installed HEPA filter leak testing. After com-

parability of the methods was demonstrated in

earlier investigations, the current studies are

focussed on the reproducibNity of the discrete

partic1e counting method under "field testing"

conditions of use. A series of leak penetration

tests were conducted. The results have demon-

strated that the discrete particle counting

method exhibits good sensitivity and repro-

ducibility for the required leak detection.

KeywordsHEPA filter leak testing, particle counting,

filter penetration, scan rate, aerosol homo-

geneity, penetration -leak size –correlation

BackgroundFor HEPA filter leak testing two different test

methods are used, the traditional aerosol

photometer (AP) and the discrete particle

counter (DPC) method. Both of them are

defined by national standards and guidelines.

Following U.S. guideline IEST-RP-CCOO1.3

the photometer method may be used for

"Type A-D" filters whereas for "Type F" (i.e.

ultra low penetration) filters the use of the

DPC method is recommended. A description

of both methods is given in IEST-RP-CC6.2 [1].

With respect to the applicability of the pho-

tometer method this guideline points to the

fact that the aerosol photometer method

may be limited to cleanrooms with small

INSTALLED HEPA FILTER LEAKinvestigation into practibilityINSTALLED HEPA FILTER LEAK

4 vccn nieuwsbrief

CLEANROOM VERPAKKINGEN

CLEANROOM IONISATIE

STATIC CONTROL

Wat u niet weet, weten wij.Bel gerust!

>

>

>

WIJ BEGELEIDEN ONZE PRODUCTEN MET DESKUNDIG ADVIES EN

ZIJN EEN PARTNER IN HET KWALITEITSBELEID VAN ONZE KLANTEN

»»

vccn nieuwsbrief 5»»

air-handling systems where the required

aerosol challenge concentrations are achiev-

able. Special recommendations on testing

high performance HEPA filters, i.e. ULPA fil-

ters, are given in IEST-RP-CC7.l [2]. Owing to

its better resolution the use of the DPC

method is recommended for these filters. A

further description of a scan test for detect-

ing HEPA filter leaks was published in the

German draft guideline VDI 2083-3 [3] in

1993, dealing only with the DPC method.

Today, leak testing of HEPA filter systems is a

routine procedure for all kinds of cleanrooms.

Requirements for the re-qualification of

pharmaceutical cleanrooms were published

in the "Guideline on Sterile Drug Products

Produced by Aseptic Processing" by the

Food and Drug Administration (FDA) in 1987

[4]. With reference to the U.S.Fed.Std.209B

this guideline recommends a biannual scan

test using the aerosol photometer method -

a recommendation contributing significantly

to the application of this method within the

U.S. pharmaceutical industry. In Europe,

however, the DPC method seems to be used

more frequently than in the U.S. -for phar-

maceutical as well as for non-pharmaceutical

cleanrooms. Later adoption of HEPA filter

leak testing as well as the availability of

advanced test equipment may have con-

tributed to this development. The new draft

standard 1SO/CD 14644-3 is expected to

deal with the application range of both leak

testing methods, giving detailed descriptions

for each of them. Their comparability has

been investigated successfully by penetration

studies with different aerosols, leak sizes

and airflow velocities [5]. Against this back-

ground the current study is aimed at investi-

gating the practicability of recommended

practices for testing installed HEPA filters.

Test Procedure DefinitionsThe first step in defining a HEPA filter scan

test procedure is the selection of an aerosol

substance, either liquid or solid. Proven sub-

stances, e.g. DOP, DEHS, PAO or PSL are

recommended by the above-mentioned

guidelines. The DPC system used should be

capable of detecting the mean particle size

of the test aerosol to be measured. The

achievable aerosol concentration is a major

factor determining the test effort and should

be high enough to allow acceptable scan

rates. To avoid exceeding the concentration

tolerance of the DPC, dilution systems are

used. The homogeneity of the test aerosol

concentration and its constancy have to be

tested to avoid unacceptable differences in

the upstream aerosol concentration.

Aerosol delivery is accomplished as soon as

the ratio of all upstream concentration

measurements does not exceed the value of 2.

The sample probe size is typically of rectangular

configuration, allowing isokinetic sampling.

The probe scan rate and the sample acquisition

time may be calculated by using the following

algorithm: S ≤ C _P_D_F / N

Test SystemThe sensitivity of the DPC method was tested

by sequential penetration measurements

with different leak sizes. The tests were per-

formed using a standard horizontal airflow

LF (laminar flow) clean bench by determining

the aerosol concentration upstream and

downstream of the HEPA filter. The leaks for

determining filter penetration were introduced

into the test filters by perforating the filter

medium with hypodermic needles. This

technique has been described by D.R.Moore

et al. [6]. The test filter was prepared by

introducing a series of controlled leaks of

0.25 to 1.0 mm size into each filter:

The test aerosol (DEHS) was introduced

upstream of the blower. The aerosol generator

(Mod. AGF 2.0, Palas, Karlsruhe) was operated

at 0.6 bar pressure. The upstream aerosol

sample was taken between blower and

HEPA filter. To adjust the particle counter

operation to the upstream particle concen-

tration level, the aerosol sample was diluted

using a standard 1:1000 dilution unit (Mod.

VKL 10+100, Palas, Karlsruhe). The test filter

was a U 15 (EN 1822-1) ULPA filter (Luwa,

CH-Glattbrugg) offering a specifically low

background particle count. The target for the

leak detection procedure was to identify

leaks of 0.01 % penetration.

Calculation of probe scan rate:

C = 2.4_ 107 Part. ≥ 0.3 µm /28.3 _ = 848

Part. ≥ 0.3 µm / cm3

To demonstrate the practicability of the DPC

scan method, tests with different operators

were conducted. Each of three operators had

to identify 10 controlled leaks with approxi-

mately 0.01 % penetration (i.e. 0.3mm size).

The leaks were applied upstream of the filter,

being invisible from the scanned (down-

stream) side. Particle counts were identified

either by an audible alarm or by a second

operator observing the particle counter

read-out for an increased particle count.

Test ResultsTable I shows the numbers of sequential

penetration scan readings for leaks from

0.25 to 1.0 mm size and for 0.25 m/s air

velocity. Table 2 shows the measurements

for 0.45 m/s air velocity. Fig. I shows the plot

of the average penetration against the nominal

leak size. The comparison of measurements at

different air velocities gives an impression of

the excellent reproducibility of such meas-

urements. The penetration scan readings for

0.25 m/s show that the above-mentioned

target of detecting 0.01 % 1eak penetration can

easi1y be achieved by using the DPC method.

Fig. 2 and 3 show the control of upstream

aerosol concentration. The fluctuations are

much lower than the acceptable ratio of 2 for

all upstream aerosol concentrations. Hence,

parallel upstream and downstream measure-

ments can be dispensed with.

S = probe scan rate

C = challenge aerosol concentration

upstream of the filter

P = max. allowable leak penetration of the

filter to be tested

D = probe dimension parallel to the scan

direction

F = actual sample flow rate of the DPC

N = expected number of particle counts

which characterize the designated

leak (Units see example below)

0.25 mm 5 leaks

0.32mm 5 leaks

0.4 mm 5 leaks

0.6 mm 5 leaks

0.8 mm 2 leaks

1.0 mm 2 1eaks

P = 0.0001

D = 0.5 cm

F = 28.3 l/min = 472 cm3/s

N = 4

S ≤ 848 _ 0.0001_ 0.5 _ 472 / 4

S ≤ 5.0 cm/s

vccn nieuwsbrief 7

Conclusions1. The DPC method offers a broader application range than the AP

method. Restrictions on the size of the installation to be measured

and the measurement sensitivity have to be considered.

2. Various guidelines offer detailed instructions for both methods.

Required operational parameters can easily be calculated.

3. Penetration tests with different leak sizes confirm satisfactory

correlation and good sensitivity.

4. Owing to satisfactory upstream aerosol homogeneity permanent

upstream concentration control is not needed.

5. Practicability tests with different operators demonstrate 100% detec-

tion efficiency for identifying 0.01% penetration using the DPC method.

AcknowledgementsAcknowledgements are made to Rudolf Wepfer and Eberhard Jost.

ReferencesIES-RP-CCOO6.2

Testing Cleanrooms, Clause 6.2: HEPA and ULPA filter installation

leak tests. IEST Institute of Environmental Sciences and Technology,

Mount Prospect, Il1inois.

IES-RP-CCOO7.1

Testing ULPA Filters. IEST Institute of Environmental Sciences and

Technology, Mount Prospect, Il1inois.

VDI 20R3 Rlatt 3 RntW1lrf.

Messtechnik- in der Reinraumluft (1993), Beuth Verlag, Berlin.

Guideline on Sterile Drug Products

Produced by Aseptic Processing, June 1987, Center for Drugs and

Biologics and Office of Regulatory Affairs, Food and Drug

Administration, Rockville, Maryland 20857.

Gail, L., F .Ripplinger:

Correlation of altemative aerosols and test methods for HEPA filter

leak testing, Proc. Int. Symp. On Contamination Control, Institute of

Environmental Sciences and Technology, Phoenix, Arizona, 1998.

Moore Jr., D.R., J.G. Marshall, M.A. Kennedy:

Comparative Testing of Challenge Aerosols in HEPA Filters with

Controlled Defects. Pharm.Engng., March/April1994.

Table 2: Measurements at 0,45 m/s

Figure 1 : Penetration against leak size

Figure 2: Aerosol concentration homogeneity / filter face

Figure 3: Aerosol concentration homogeneity / time

Table 1: Measurments at 0,25 m/s

pene

trat

ion

I %

nominal leak size I mm

0,25 m/s0,45 m/s

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1

1 2 3 4 5 6

1 6 11 16 21 26 31 36 41 46

10

1

0,1

0,01

0,001

1,4

1,3

1,2

1,1

1

0,9

0,8

0,7

0,6

1.1

1.05

1

0,95

0,90

date for 0,25 m/sdate for 0,45 m/saverageupper and lower limits for ISO 14644-3 requirements

nom

ilize

d up

stre

am

conc

entr

atio

n

nom

ilize

d up

stre

am

conc

entr

atio

n

date for 0,25 m/sdate for 0,45 m/s

Bedrijfsprocessen in de elektronicaindustrie zijn uiterst gevoelig. Wij spelendaarom in op de groeiende behoeftevan het schoon en ESD veilig produceren, assembleren, repareren eninstalleren van elektronica door hetinrichten van cleanrooms en het leverenvan cleanroomproducten. Denkt u hier-bij aan kleding, ionisatie, verpakkingen,tafels, disposabless, handschoenen,RVS stellingen, trolleys, kleefmatten,foliematten, reinigingsdoeken, papier,wattenstaafjes en mondmaskers.

Wilt u verder praten? Siemens ESD Services Remmerden 5 3911 TZ Rhenen Tel. 0317 - 39 87 87.

Get a bit more.

Siemens.

Werken in een schone omgeving?

Stabiliserende partner voor cleanroom services nodig?

Surf eens langs op www.sesds.nl

www.sesds.nl

Amersham Health is wereldleider in medische diagnostiek, met

producten als de contrastmiddelen Omnipaque™ en Myoview™.

Vanaf 2001 wordt het nieuwe product DaTSCAN™ geproduceerd in

Eindhoven. DaTSCAN™ is een radiofarmaceutisch diagnosticum

waarmee objectief de ziekte van Parkinson kan worden gediag-

nosticeerd. De vraag naar dit product zal naar verwachting de komende

jaren sterk stijgen hetgeen een grote druk legt op de productie-

faciliteiten van Amersham Health in Eindhoven. De vraag naar het

nieuwe product is de reden geweest om een nieuw cyclotron aan te

schaffen in samenwerking met de Technische Universiteit Eindhoven

en om een nieuw productielaboratorium met cleanrooms in te richten.

Werkstations in de cleanroom samen met de bijbehorende apparatuur

zijn nieuw aangeschaft of ontwikkeld.

Het productieproces te Eindhoven ziet er als volgt uit. Vanuit het

cyclotron wordt er radioactief 123I aangeleverd waarmee verschillende

bio-actieve stoffen worden gelabeld. De nu te onderscheiden eind-

producten worden na synthese en zuivering als bulkoplossing aan-

geleverd aan de volgende processtap om te worden verdeeld over

kleinere leverflesjes. De bestellingen van ziekenhuizen uit heel Europa

worden binnen 24 uur na productie geleverd. Deze "haast" is geboden

door de korte halfwaardetijd van het product, te weten 13,2 uur.

De producten expireren 24-36 uur na productie.

Het overpompen van het eindproduct uit de bulkfles naar de kleinere

leverflesjes en eindfiltratie van het eindproduct gebeurt op de afvullijn,

die wordt gebruikt voor alle op 123I gebaseerde producten. Het com-

putergestuurde afvulapparaat ondersteunt de operator bij het

afvullen van de bestelde hoeveelheden. Door middel van

dialoogschermen vraagt de computer bevestiging aan de operator

om verder te gaan met de volgende bewerkingsstap. Op deze manier

heeft de operator het afvulproces volledig onder controle.

De afvullijn staat in een klasse A isolator (gesloten LAF kabinet) die

weer in een klasse B cleanroom staat. De klasse A omstandigheden

samen met de eindfiltratie en een zorgvuldige werkwijze zorgen

ervoor dat het product aseptisch in de leverflesjes belandt waarna

deze afgesloten worden en verzegeld.

De oude afvullijn is gedurende 15 jaar in gebruik geweest en is zeer

betrouwbaar gebleken. Door gebruik te maken van een slangensys-

teem, een driewegkraantje, een spuit en een eindfilter is het mogelijk

om nauw-keurig (binnen 1,5% afwijking) een volume af te vullen

tussen 0.5 en 10 ml.

PDAProject Dispensing AutomationPDA

»»

8 vccn nieuwsbrief

vccn nieuwsbrief 9

Wat is het doel van de VCCN Praktijkavond?Door middel van praktijkvoorbeelden zal de werking en het gebruik

van de ISO 14644 en 14698 normen uiteengezet worden.

Voor wie?De praktjkavond is specifiek voor degene die werkzaam zijn binnen

de volgende werkvelden:

• Medewerkers van eindgebruikers binnen de

Electronica/Semiconductors industrie

• Medewerkers van eindgebruikers binnen de Farmaceutische

industrie

• Medewerkers van eindgebruikers binnen de Levensmiddelen

industrie

• Medewerkers uit de gezondheidszorg (OK)

• Adviseurs

• Medewerkers van leveranciers

• Medewerkers van installateurs

Uw voordelen:• Ervaren sprekers uit het vakgebied

• Een stimulerende en interactieve leeromgeving

Welke onderwerpen worden behandeld?• ISO 14644 – 3 : meettechniek en testmethodes

• ISO 14644 – 5 : cleanroombeheer

• ISO 14644 – 7 : LAF-kasten en isolatoren

• ISO 14644 – 8 : moleculaire contaminatie

• ISO 14698 – 1 : biologische contaminatie

• ISO 14698 – 2 : evaluatie en interpretatie van

biologische gegevens

Waar vindt de VCCN Praktijkavond plaats?Woensdag 24 september:

Mercure hotel ’s-Hertogenbosch/Rosmalen

Burg. Burgerslaan 50

5245 NH Rosmalen

Telefoon: (073) 521 91 59

Internet: www.postiljon.nl

Donderdag 25 september:

Mercure hotel Lelystad

Agoraweg 11

8224 BZ Lelystad

(0320) 24 24 44

Internet: www.postiljon.nl

Wat kost deelname?VCCN Leden € 60,-

VCCN Bedrijfsleden € 60,-

Niet leden € 120,-

Programma:18:00 – 19:00 Registratie

19:00 – 19:45 ISO 14644-3, ISO 14644-7 & ISO 14644-8

Ing. R.A.H.M. Geilleit, DHV AIB,

Eindhoven

19:45 – 20:15 Koffie en thee pauze

20:15 – 21:00 ISO 14644-5, 14698-1 & ISO 14698-2

Dhr. H.F. Otto, Vebego International,

Barneveld

21:00 – 21:30 Stellingen & Discussie

VCCNPraktijkavond woensdag 24 en donderdag 25 september 2003

VCCN

Nadere informatie is te verkrijgen bij het VCCN verenigingsbureau: Tel. 033 - 434 57 65, fax 033 - 432 15 81, e-mail: a.vanewijk@tvvl.nl

Voor het ontwerp van de nieuwe isolator met afvullijn zijn de volgende

uitgangspunten vastgelegd:

1. Toepassen van zgn. "proven technology", het al bestaande afvulprincipe

2. Een "down" tijd bij storing van maximaal één uur

3. Afvullen van verschillende 123I-producten met variërende afvulvolumes

4. Reduceren van radioactieve dosis van de afvuloperators

5. Eenvoudig in schoonmaak

6. Ergonomisch verantwoord

7. Productie capaciteit vergroten

8. Dimensies van de isolator afhankelijk van het proces, de proces-

stromen, de interfaces met de operator en de nodige capaciteit.

Bij de start van het project bleek dat bestaande afvulapparatuur, op

de markt verkrijgbaar, minder geschikt was voor kleine batches.

Besloten is toen de afvulapparatuur speciaal te laten ontwikkelen.

Uitvoerig is er gezocht naar een leverancier die alles turn-key zou

kunnen aanleveren, te weten de isolator met daarin de afvulapparatuur.

Geen leverancier kon echter garanderen dat de afvullijn 100% zeker zou

functioneren en daarom is ervoor gekozen het project grotendeels in

eigen beheer te houden. Dit hield in dat er zelf naar een isolator

leverancier gezocht is (Clean Air B.V., Woerden) en dat er voor de

apparatuur een ingenieursbureau uit de buurt gevonden is (COKON

Product Development B.V., Helmond). Als gevolg van de boven-

genoemde acht uitgangspunten is er besloten om twee identieke

afvullijnen te realiseren zodat er altijd een backup lijn beschikbaar is.

Proces DoorloopDe operators werken aan de afvullijn via handschoenpoorten in de

isolator. Het afvulproces onderscheidt een drietal stappen, te weten:

1. Voorbereiding

Hierbij worden steriele leverflesjes uit een steriele verpakking

gehaald en stuk voor stuk geïnspecteerd op beschadigingen. De lever-

flesjes worden van een rubberen stop voorzien en op een voorraad

plateau geplaatst.

10 vccn nieuwsbrief

Afvulprincipe / systeem

»»

PDAProject Dispensing AutomationPDA

NATIONAAL VCCN CLEANROOM GEDRAGSKEURMERKVCCN heeft een landelijk gedragskeurmerk ontwikkeld voor alle personen en organisaties die met cleanrooms te maken hebben. Dit keurmerk wordt ondersteund door een geheel nieuwe VCCN Cleanroom GedragsCursus (CGC).Deelnemers die deze cursus met goed gevolg afsluiten, ontvangen naast eencertificaat ook de VCCN CleanroomPas®. Deze persoonsgebonden pas isvoorzien van het VCCN Cleanroom GedragsKeurmerk. In één oogopslag kan een ieder zien dat de drager van de VCCN CleanroomPas®

voldoende kennis en vaardigheden bezit en daarom gekwalificeerd is voor de toegang tot cleanrooms.

PUBLICATIE VAN DEELNEMENDE ORGANISATIESBedrijven en instellingen die hun medewerkers deze cursus laten volgen, ontvangen eveneens een certificaat waaruit blijkt dat zij over mensenbeschikken die gekwalificeerd zijn voor de toegang tot cleanrooms. Bovendienworden de namen van de organisaties vastgelegd in het CGC-register® en vervolgens gepubliceerd in diverse media, waaronder de VCCN-nieuwsbrief en de VCCN-website.

U KUNT ER NIET OMHEEN !Of u nu zelf over een cleanroom beschikt dan wel vanuit uw professie in cleanrooms moet verblijven, het is van het grootste belang dat uw mensen op de hoogte zijn van alle gedragscodes met betrekking tot cleanrooms. Dat verhoogt de betrouwbaarheid van uw organisatie en voorkomt tegelijkertijd mogelijke verstoringen binnen de cleanroom. Kortom, met deVCCN CleanroomPas® kiest u voor optimale zekerheid! Bijgaande cursus-informatie vertelt u er alles over.

Met vriendelijke groet,

Ing. H.J.I. RotteveelCoördinator Opleidingen VCCN

CURSUSPRIJZENvoor Leden VCCN € 400,-voor Niet leden € 550,-

CURSUSDATA 2003• 13 oktober • 1 december

LOCATIE Zalencentrum ‘De Amershof’ te Amersfoort

Voortaan uitsluitendgekwalificeerde mensenin de cleanroom?

Met de VCCN CleanroomPas®

bent u daarvan verzekerd!

De VCCN CleanroomPas®

Voortaan uitsluitend gekwalificeerde mensen in

uw cleanroom? Met de VCCN CleanroomPas®

bent u daarvan verzekerd!

AANKONDIGING

T. 033 - 434 57 65 F. 033 - 432 15 81

WWW.VCCN.NL - EMAIL: VCCN@TVVL.NL

DE MULDERIJ 12 3831 NV LEUSDEN

POSTBUS 311, 3830 AJ LEUSDEN

12 vccn nieuwsbrief

PDA Project Dispensing AutomationPDA

»»

2. Afvullen

Van de flesjes wordt de rubberen stop gehaald,

het product wordt met het afvulsysteem in het

flesje gepompt en de rubberen stop wordt

weer teruggeplaatst.

3. Cappen/ Schouwen

Het leverflesje wordt van een gekleurde, alu-

minium cap voorzien (sluiting) waarna het

flesje op deeltjes wordt geschouwd.

Om de doorlooptijd kort te houden, vinden

de drie genoemde stappen van het afvul-

proces gelijktijdig plaats. Dit heeft directe

consequenties gehad voor het ontwerp van

de isolator. Handelingen voor de verschillende

stappen als ook het doorgeven van de half-

fabrikaten mogen geen invloed hebben op

de condities van het aseptische afvulproces dat

tegelijkertijd plaatsvindt. Uit het voorgaande

is één Isolator ontstaan met drie afzonderlijke

compartimenten waar de drie processtappen

plaats vinden. Alleen de leverflesjes worden

tussen de compartimenten uitgewisseld.

Isolator OntwerpDe drie isolator compartimenten hebben

ieder een mogelijkheid om materialen toe- en

af te voeren met de cleanroom. Dit gebeurt

door gespoelde sluizen (klasse 100), bijzonder

is hierbij de sluis die zich aan het afvulcom-

partiment bevindt. Deze bevindt zich niet

aan de linker- of rechterzijkant maar aan de

achterzijde en is bereikbaar via de achterwand

van het compartiment.

Bij het ontwerp van de isolatoren is er met

name door de "cleanroom bril" gegeken.

Het minimaliseren van het aantal objecten

in de compartimenten en een zo glad

mogelijke afwerking van alle oppervlakken

werd en wordt continu nagestreefd. Een

resultaat hiervan is bijvoorbeeld het gebruik

van opblaasbare afdichtingen die worden aan-

gestuurd door een PLC. Deze "fietsbanden"

toegepast bij de sluisdeuren en bij de uitneem-

bare polycarbonaat voorruiten, sluiten de

compartimenten hermetisch af van de

cleanroom. Deze toepassing heeft twee

voordelen, enerzijds is de afdichting veel

eleganter, zonder gebruik te maken van

diverse schroeven die de voorruit aandrukken

tegen een vast rubber. Anderzijds werken de

opblaasbare afdichtingen in het geval van de

sluisdeurtjes als interlock systeem waardoor

een spoeltijd van één minuut gegarandeerd kan

worden voor de goederen die ingesluisd worden.

Voor de radiologische afscherming van de

operators zijn loodruiten aangebracht waar zij

al doorheen kijkend de verschillende proces-

handelingen kunnen uitvoeren. De (zeer

zware) loodruiten zijn aan de buitenzijde

van de isolator opgehangen aan een ingenieus

rolsysteem. Als er een compartiment

geopend dient te worden voor een grondige

schoonmaak of voor onderhoudswerk-

zaamheden, dan wordt de loodruit aan de

kant gerold en de polycarbonaat voorruit

verwijderd. Demontage is eenvoudig en

zwaar tilwerk wordt zo vermeden. Verder

zijn alle compartimenten op dezelfde

hoogte en ook zonder drempels tussen de

sluizen en compartimenten uitgevoerd. Dit

was belangrijk omdat er in de isolator met

zware objecten met loodafscherming gewerkt

wordt die lastig te tillen zijn, op deze wijze

kunnen die al schuivend in en uit de sluis

vccn nieuwsbrief 13

getrokken worden. De gelijkvloerse drempels

zijn voorzien van sleuven voor de schuif-

deurtjes. De sleuven zijn vingerbreed uit-

gevoerd en zodoende makkelijker schoon te

maken. Samen met de gladde afwerking en

de makkelijke demonteerbaarheid van de

apparaten en van de isolator, is het geheel

schoonmaakvriendelijk.

Luchtbehandeling van de isolator vindt

plaats op de verdieping boven de cleanroom

om geluidsoverlast te beperken voor de

operators en onderhoud eenvoudiger plaats

te kunnen laten vinden. Omdat in de isolator

met radioactieve vloeistoffen wordt gewerkt,

is het nodig de operator extra te beschermen

tegen een mogelijke radiologische besmetting.

Mede daarom staat de isolator op onderdruk

ten opzichte van de cleanroom, in tegen-

stelling tot wat er farmaceutisch gewenst is.

De cleanroom staat weer op overdruk ten

opzichte van de corridor. De cascade isolator-

cleanroom-corridor voorkomt een besmetting

naar buiten en houdt de "vuile" lucht buiten.

De isolator met compartimenten en sluisjes

heeft intern een eigen drukcascade. De iso-

latoren hebben klasse A compartimenten, en

96% van de lucht in de isolator wordt gere-

circuleerd, wat neerkomt op 2400 m3/uur.

Bovendien is de gehele kast, ook de afvul-

apparatuur, erop ontworpen om het geheel te

kunnen desinfecteren door middel van

Vapourised Hydroxy Peroxide. Het

Environmental Monitoring System houdt in

de compartimenten van de isolator continu

de drukken, het aantal getelde deeltjes en de

snelheid van lucht in de gaten. Voor de clean-

room komen daar de temperatuur en de

luchtvochtigheid bij.

Vóórdat de isolatoren uiteindelijk gebouwd

zijn, is er eerst een houten prototype gemaakt,

waarbij alle operators de ergonomie uitgebreid

hebben kunnen testen. Dit heeft nog een aantal

technische verbeteringen op-geleverd. Een

voorbeeld daarvan is het toepassen van

schuifdeurtjes bij de sluizen in plaats van

klapdeurtjes waardoor het werk-oppervlak

van de compartimenten optimaal gebruikt

kan worden.

Zodra alle voorbereidingen voor het afvullen

van een batch hebben plaatsgevonden, is het

systeem volledig te bedienen door de operators

die met de handen in de handschoenpoorten

zitten en hoeft het toetsenbord niet meer

gebruikt te worden. Dit is bereikt door het

toepassen van een aantal optische en mag-

netische schakelaars waarmee aangegeven

kan worden of een nieuw proceshandeling

door de computer ingezet kan worden, of dat

een flesje goed- dan wel afgekeurd is. De PC’s

die op een eigen productienetwerk zijn

aangesloten, staan ook op de verdieping

boven de cleanroom en zijn op deze wijze

eenvoudig te benaderen voor onderhoud.

ConclusieInmiddels wordt er druk gewerkt met de

nieuwe afvullijnen, zonder noemenswaardige

problemen. Dit is vooral te danken aan het

uitgebreide test traject voor zowel hardware

als software dat doorlopen is. De toekomstige

gebruiker is bij het ontwikkelen als wel bij het

testen nauw betrokken geweest. De bouw

van het levensgrote prototype was daarbij

een succes, enerzijds voor het visualiseren

(verlichting / ergonomie / afdichting / posities

deeltjesmeters) en anderzijds voor de

beschikking over een vroege training faciliteit.

Het op een technische vloer plaatsen van de

luchtbehandeling, de computers en aansturing

van de afvulapparatuur, de pneumatische

regeling van de pezen en de deeltjesmeting,

heeft het geluidsniveau (afgezien van de radio)

in de cleanroom geminimaliseerd en het

onderhoud vergemakkelijkt. Het project, op

basis van GMP en GAMP, samen met de

nauwe betrokkenheid van de toeleveranciers

heeft zo een zeer tevreden eindgebruiker

opgeleverd.

Douwe Hoekstra

Wim Corstiaensen

Amersham Health, Eindhoven

Afvulcompartiment, het middelste compartiment van deisolator

Eén van de twee isolatoren. Het cap-schouw comparti-ment is groter dan de twee andere en heeft drie hand-schoenpoorten voor het eenvoudig kunnen wegsluizenvan goedgekeurde flesjes door een extra operator.

ReferentiesLiteratuur gebruikt bij het ontwikkeltraject

van de isolator en de afvullijn:

EudraLex (2003) Volume 4.

Medicinal products for human and veteri-

nary use : Good manufacturing practices.

http://pharmacos.eudra.org/F2/eudralex/

vol-4/home.htm: Europese Commissie

GAMP Forum (1998).

GAMP Guide For Validation of Automated

Systems in Pharmaceutical Manufacture.

Volume1: P1-User Guide & P2-Supplier

Guide. GAMP Forum

GAMP Forum (1998).

GAMP Guide For Validation of Automated

Systems in Pharmaceutical Manufacture.

Volume2: Best Practice for Users and

Suppliers. GAMP Forum

GAMP Forum (2001).

GAMP Guide for Validation of Automated

Systems. Tampa: ISPE

Lee, G., B. Midcalf (1994).

Isolators for Pharmaceutical Applications.

Norwich: HSMO

MCA (2002).

Rules and Guidance for Pharmaceutical

Manufacturers and Distributors 2002 (Orange

Guide). Norwich: The Stationery Office

PDA (draft 2000).

Technical Report No. 34 Design and Validation

of Isolator systems for the Manufacturing

and Testing of Health Care Products

PDA (draft 2002).

Sterile Drug Products Produced by Aseptic

Processing Draft

PIC/S (draft 2001).

Isolators Used for Aseptic Processing and

Sterility Testing

Wat is het doel van de Nationale CleanroomDag?Na deze dag zal de deelnemer goede basiskennis hebben van de

werking en het gebruik van een cleanroom. Tevens kan via de

informatiemarkt op informele wijze kennis gemaakt worden met

(medewerkers van) bedrijven en dienstverleners die werkzaam zijn

in de cleanroom branche.

Voor wie?De Nationale CleanroomDag is specifiek voor degene die

instromen in het cleanroom vakgebied binnen de

volgende werkvelden:

• Electronica/Semiconductors industrie

• Farmaceutische industrie

• Levensmiddelen industrie

• Gezondheidszorg (OK)

• Leveranciers

• Installateurs

• Schoonmaakbedrijven

Uw voordelen:• Ervaren sprekers uit het vakgebied

• Een stimulerende en interactieve leeromgeving

• Informele ontmoeting met cleanroom branche gerelateerde

industrie en dienstverleners

Welke onderwerpen worden behandeld?• Ontwerp en specificatie van de cleanroom

• Normen

• Bouw en installatie

• Validatie en oplevering

• Kleding en discipline

• Onderhoud en gedrag

Voorlopig programma:09.00 - 09.55 Registratie, koffie & thee, bezoek informatiemarkt

09.55 - 10.00 Opening door de dagvoorzitter

10.00 - 10.30 Lezing: Ontwerp en Specificatie

10.30 - 11.00 Lezing: Normen

11.00 - 11.30 Koffiepauze en bezoek informatiemarkt

11.30 - 12.00 Lezing: Bouw en Installatie

12.00 - 12.30 Lezing: Validatie/oplevering

12.30 - 14.00 Lunch en bezoek informatiemarkt

14.00 - 14.30 Lezing: Kleding/discipline

14.30 - 15.00 Lezing: Onderhoud/gedrag

15.00 - 15.30 Discussie

15.30 - 16.00 Afsluiting met drankje en hapje

Waar vindt de Nationale CleanroomDag plaats?Congrescentrum ‘t Spant

Dr. A Kuyperlaan 3

1402 SB Bussum

www.spantbussum.com

Wat kost deelname aan de 3e Nationale CleanroomDag?VCCN Leden € 70,-

VCCN Bedrijfsleden € 70,-

Niet leden € 195,-

Wat kost een stand op de informatiemarkt?VCCN Bedrijfsleden € 475,-

Niet leden € 950,-

3e VCCNNationale CleanroomDag woensdag 29 oktober 2003

3e VCCN

14 vccn nieuwsbrief

Nadere informatie is te verkrijgen bij het VCCN verenigingsbureau:

Tel. 033 - 434 57 65, fax 033 - 432 15 81, e-mail: m.reinhold@tvvl.nl

De heer A.I.A. Sweegers Initial Hokatex

Mevrouw L. Verborgt BV2.

Siemens ESD Services ITS, Intertek Division ICS

De heer G.A.J.A. Staaltjens De heer W.F.J. Vanlommel

Postbus 129 Kruisschansweg 11

3910 AC RHENEN B-2040 ANTWERPEN, BELGIE

Tel: (0317) 39 87 87 Tel: (00 32) (3) 543 90 79

NIEUWEpersoonlijke leden

NIEUWEbedrijfs ledenNIEUWE

NIEUWE

Academisch Medisch Centrum Amsterdam Z.O.

Akzo-Nobel Engineering BV Arnhem

Apoth. Twenteborg Klinische Farmacie

Ziekenh. groep Twente Almelo

Apotheek Wilihemina Ziekenhuis Veldhoven

ASML Assen

BAM Techniek Amsterdam Amsterdam

Basan Nederland BV Breda

Bijl BV Barneveld

BioTRADING benelux BV Mijdrecht

CAM Implants BV Leiden

Catharina Ziekenhuis Eindhoven

Cantorclin Limburg b.v. Geleen

Clestra Hauserman BV Krimpen a/d IJssel

De Collegiale Bereiding Losser

DBU cleanroomtechniek B.V. IJsselstein

De Collegiale Bereiding Losser

DSM Solutech Heerlen

Euroclean Utrecht

Fort Dodge Animal Health Holland Weesp

FOM-Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen Nieuwegein

Initial Hokatex Voorburg

Interflow, BAM Techniek Wieringerwerf

Kimberly - Clark Breda

Koopman’s Bedrijfsdienst Ameide

Kropman BV Utrecht

Philips MDS Heerlen

RIVM Bilthoven

RvS Technologies BV Almere

Sanquin Bloedbank Nijmegen

SMB Aalbers Bemmel

Stork Industry Services BV

Noordwest BU Pharmaceutical Maintenance Weesp

Stork Industry Services BV

Noordwest BU Pharmaceutical Maintenance Velsen Noord

Stork Worksphere Oost Enschede

Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Groningen

Wipak BV Sittard

Wolter & Dros Groep Amersfoort

Ziekenhuisapotheek Scheldezoom Goes

Zwanenberg Food Group Aalsmeer

CGC REGISTERDe volgende bedrijven zijn op ditopgenomen in het CGC-register®

VERENIGINGSNIEUWS

Nieuw bouwsysteem voor cleanroom toepassingen

FAWIC Systems in Neede (www.fawic.nl) heeft een bouw-

systeem ontwikkeld voor hoogwaardige transportcontainers en

omkastingen ten behoeve van CE, stof en geluid. Dit systeem

is gebaseerd op sandwichpanelen die met ‘fast wire connection’

snel gemonteerd en gedemonteerd worden. De panelen

die wand en dak vormen, worden aan elkaar gekoppeld met

aluminium profielen en een roestvaststalen clicksysteem.

Het ‘fast wire connection‘ systeem is oorspronkelijk

ontwikkeld voor kostenbesparing in de logistieke keten.

Snelheid en flexibiliteit zijn dan ook belangrijke eigen-

schappen van het systeem. Door haar modulaire opbouw

en stof- en waterdichte verbinding is het systeem uitermate

geschikt gebleken voor cleanroom toepassingen.

PERSBERICHTPERSBERICHT

vccn nieuwsbrief 15

24 september 2003 Normen 14644/14698 Lezingenavond Rosmalen

25 september 2003 Normen 14644/14698 Lezingenavond Lelystad

13 oktober 2003 VCCN Cleanroom GedragsCursus

29 oktober 2003 3de Nationale CleanroomDag

1 december 2003 VCCN Cleanroom GedragsCursus

2003AGENDAAGENDA

Als specialist in schone lucht hebben we jarenlang ervaring

met het ontwikkelen en bouwen van Cleanrooms en operatie-

kamers. Daarbij beschikken we over een revolutionair systeem,

dat grote flexibiliteit biedt, vele gebruiksmogelijkheden kent,

bijzondere snelle bouw en lage exploitatiekosten garandeert.

Bovendien kunnen we de complete inrichting van uw

laboratoria verzorgen, bieden wij u een complete range van

geavanceerde laminar flow apparatuur en beschikken we

over een eigen Validatie- en meetdienst voor luchttechnische

metingen. Kortom: met Interflow is er geen vuiltje aan de

lucht. Neem contact op met onze adviseurs of kijk op

www.interflow.nl voor uitgebreide informatie.

Geen vuiltjeaan de lucht.

Specialist in schone lucht

Interflow De Stek 15 · 1771 SP WieringerwerfTel. (0227) 60 28 44 · Fax (0227) 60 31 65info@interflow.nl · www.interflow.nl Interflow is een onderdeel van BAM Techniek bv

Specialist in schone lucht