Ventilatiegids

Venti lat iegidsS T A P P E N P L A Nvoor comfortabel en energiezuinig venti leren

Opgestelddoor:Paul Van den Bossche – WTCB | Sabrina Prieus – WTCB | Pieter Cootjans – DNIMetmedewerkingvan:Gebruikerscommissie IWT project Ventilatiegids

Metsteunvan:IWT – TETRA valorisatietraject nr. 60 357

HOGESCHOOL VOOR WETENSCHAP & KUNST DE NAYER INSTITUUT

54483 00-06 ventilatiegids.indd 1 14-12-2007 08:36:30

Uitvoerders • Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB)

Lombardstraat 42, B-1000 Brussel www.wtcb.be

• Hogeschool voor Wetenschap en Kunst – campus De Nayer J. De Nayerlaan 5, B-2860 Sint Katelijne Waver Tel: + 32 15 31 69 44, Fax: + 32 15 31 74 53 www.IDEG.info

Met de steun van Instituut voor de aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie Vlaanderen (IWT) Bischoffsheimlaan 25, B-1000 Brussel www.iwt.be Valorisatiepeters Ventibel ATIC KUL-TME Gebruikerscommissie Fabrikanten & Leveranciers • Aldes Benelux bv • Artiklima bvba • Aralco NVS nv • Dalkia nv • DCG-Klimacomfort nv • Duco nv • Gea-Happel Belgium nv • J.E. Stork Air nv • Lindab nv • Nathan bv • Renson nv • Schako bvba • Siemens nv • Systemair Benelux nv • Thermad Brink bvba • Trox nv • Ubbink nv • Ventiline nv • Ventomatic nv • Vibo Benelux bv • Viessmann bvba Studieburelen • Grontmij nv • Johnson Controls nv • Reus nv

Installatiebedrijven • Axima services nv • Eco-Doc bvba • E-Tec bvba • Flanders Air Technics nv • HDCV bvba • Kumpen nv • Stroomop bvba Belanghebbende organisaties • ATIC vzw • KaHo St. Lieven • KaHo St. Lucas • KUL-TME • NAV vzw • ODE vzw • PHP vzw • Senior Consultance Vlaanderen vzw • VEA • Ventibel vzw • Vlaams Ministerie Onderwijs

Venti lat iegidsS T A P P E N P L A Nvoor comfortabel en energiezuinig venti leren

Opgesteld door: Paul Van den Bossche – WTCB | Sabrina Prieus – WTCB | Pieter Cootjans – DNIMet medewerking van: Gebruikerscommissie IWT project Ventilatiegids

Met steun van: IWT – TETRA valorisatietraject nr. 60 357

HOGESCHOOL VOOR WETENSCHAP & KUNST DE NAYER INSTITUUT

54483 cover ventilatiegids fabri1 1 10-12-2007 14:12:38

VOORWOORD

STAPPENPLAN

voor de ventilatie van woningen

Doelstelling

De doelstelling van deze brochure is de gebruiker eenhulpmiddelaantereikenomeencomfortabeleenener-giezuinige ventilatie voor woningen te realiseren. Alsmogelijkegebruikerswerdditstappenplanopdeeersteplaatsopgesteldvoorarchitecten,maarmeeralgemeenkunnen ook installateurs, ontwerpers, projectontwikke-laarsengeïnteresseerdeeindgebruikersernuttige infor-matieuithalen.DebrochureisconformdeVlaamsewet-geving–stand2007,erkunnenverschillenoptredenmetandere gewesten. Voor installateurs is het stappenplaneengoedebasisalsglobaaloverzichtenvoorhetbasis-ontwerp.Voorhetontwerpindetailenvoordepraktijkzijnookbijkomendeinformatiebronnennoodzakelijk.

Opzet van het stappenplan

De brochure is opgevat als een stappenplan waarmeestapvoorstapeenventilatie-installatiekanwordengere-aliseerd.Elkefichevaneenstapinhetprocesbevatrele-vanteachtergrondinformatie(waarom?),eenbeschrijvingvandewerkwijzevandestapzelf(hoe?)eneentoepas-singopeentypewoning(voorbeeld).Destappenkunnendoorlopenwordenaandehandvaneenrekenblad,ge-schikt voor eenvoudige woninginstallaties. In aanvullinghieropkangebruikgemaaktwordenvaneentypebesteken van cursusmateriaal voor het toelichten van het ge-bruikvanditstappenplan.

HOGESCHOOL VOOR WETENSCHAP & KUNST DE NAYER INSTITUUTSECTOR ORGANISATIE VOOR VENTILATIEFÉDÉRATION POUR LE SECTEUR DE LA VENTILATION

Voorwoord·vENTiLATiEgidS·3

Hetstappenplanspreektzichnietuitoverwelkepartnerinhetbouwproceswelkestapopzichzalnemen,maarhet spreekt vanzelf dat de architect als ontwerper eengrotere invloedzalhebbenopdeeerstestappenendeinstallateureengroterestempelzalhebbenopdelaterestappen.Inelkgevaliseengoedecommunicatietussendeverschillendeactorendoorheenhethelebouwproceseenvoorwaardetotwelslagenvanhetproject.

Debrochurerichtzichopdewettelijkeeisenenbijkomen-deaandachtpuntenbijhetrealiserenvancomfortabeleenenergiezuinige ventilatie in woningen. Vanzelfsprekendkan de brochure niet alle aspecten met dezelfde diep-gangofvooriederespecifiekesituatiebelichten,daarvoorwordtverwezennaarbijkomendeliteratuurofinformatie-bronneninbijlage.

Informatie over de opstellers

DezebrochurewerdsamengestelddoordehogeschoolvoorWetenschapenKunst–campusDeNayer,onder-zoeksgroepDuurzameenergieenhetWetenschappelijken Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – afdelingEnergieenKlimaat.Het iseenvalorisatie-effectvanhetprojectIWT-HOBU-project0220102enhetwerdmogelijkdankzij de financiëleondersteuning vanhet IWT-TETRAfonds.Diversebedrijvenleverdeneenbijdrageonderdevorm van financiële ondersteuning, interessante docu-mentatie,voorbeeldenenviadeleescommissie.


STAPPENPLAN

4·vENTiLATiEgidS·Stappenplan

STAP1

STAP2

STAP3

STAP4

STAP5

STAP6

STAP7

STAP8

STAP9

STAP10

STAP11

Architect(+verslaggever) Installateur

Overtuigdegebruiker

Bouwluchtdicht

Basisontwerp

Stelhetbestekop

Detailontwerpvandeinstallatie

Beoordeeldeaanbiedingen

Monteerdeinstallatie

Leverdeinstallatieop

SteldeEPBaangifteop

Correctventilereningebruik

Bepaaldeluchtdebieten


Overtuigdegebruiker·vENTiLATiEgidS·5

OVERTUIGDEGEBRUIKER

STA

P1

Wettelijk kader

Devraagwaaromwemoetenventilerenkannietbeant-woordwordenmetdestelling: “omdathetverplicht“ is.Omtebeginnenisdatvoordemeestebewonersopzichmaareenzwakkemotivatie.DaarnaaststeltdewetgeverinVlaanderennietzozeerhetventilerenopzichverplicht,maareistdatnieuwbouwwoningenvoorzienwordenvaneen conform ventilatiesysteem, eenvoudig of wat com-plexer.Dezeeisen vormeneenonderdeel vandesinds2006invoegegetredenEPBregelgeving(EnergiePrestatieenBinnenklimaat).Hierdoorwordeneenaantalparagra-fenuitdenormNBND50-001verplichtgesteld,andereparagrafenblijveneen‘aanbeveling’.Ookvoorbepaaldeverbouwingen of uitbreidingen van woningen wordenspecifiekeeisenopgelegd.Voor meer informatie zie www.energiesparen.be. Of debewonerdaadwerkelijkgebruikvanmaaktvandevoor-zieningenomtekomentoteengezondbinnenklimaatiseenpersoonlijkekeuze.

Waarom ventileren?

Lucht ineenwoningkrijgt tekampenmetverschillendevervuilingsbronnen. Vele daarvan komen van de menszelf: ons metabolisme verbruikt zuurstof (O2) en ademtkoolstofdioxide (CO2) uit, verse zuurstof moet wordenaangevoerdenkoolstofdioxidemoetwordenafgevoerd.Lichaamsgeur, geurtjes eigen aan de keuken of toilet,keukenafval,huisdierenoftabaksrookmakendatdeluchtregelmatigmoetwordenververst.Ookvochtkanalseenvervuilerwordenbeschouwd.Viazweetenademhaling,douchenenbaden,poetsenenwasdrogen,kamerplan-ten,enz.komenerineenwoningdagelijks10tot15litervochtonderdevormvanwaterdampvrij.Voerenwedatniettijdigaf,danstijgtdevochtconcentratieinonzeleef-ruimtetotongewenstehoogten.Ookhetgebouwzelfendeinrichtingervankunneneenbronzijnvanvervuiling:velematerialenbevattenoplos-middelen die nog lange tijd na de plaatsing vrijkomen:vinyl,tapijten,schilderwerk,gelijmdplaatmateriaal,deter-genten,…Ookbepaaldetoestellenzijnniethelemaalvrijtepleiten:mixers,stofzuigers,printers,fax,…Somsiseenslechtontworpenofonderhoudenventilatiesysteemzelfoorzaakvanvervuiling!Eenbijzonderebronvanvervuilingwordtgevormddooropenverbrandingstoestellen,toestellenopbasisvaneenvlamdievoordeaanvoervanzuurstofaangewezenzijnopde luchtuit de leefruimte:openhaardofgas-, olie-of steenkoolhaarden, gasgeisers of gasboilers, ketelsvoor centrale verwarming. Naast het extra zuurstof die

moet worden aangevoerd is er ook een potentieel ge-vaar voor extra vervuilende tot zelfs levensbedreigendeuitwasemingen.Eenvuurhaarddieonvoldoendezuurstofkrijgt zorgt door de onvolledige verbranding voor heelwatschadelijkegassen,waarvankoolstofmonoxide(CO)debekendste‘doder’is.Voldoendeluchttoevoereneengoedonderhoudvantoestelenschouwzijnonontbeer-lijk.Nogbeter iskiezenvoorgeslotentoestellendiehetzuurstofrechtstreeksvanbuitendewoningbetrekkenenwaarbij eventuele schadelijke gassen niet in de woningzelfkunnenterechtkomen.Degevolgenvandiversevervuilerszijnveelvuldig:• effecten op de gezondheid gaande van irritaties van

ogen,neusenkeel,overhoofdpijn,vermoeidheid,mis-selijkheidenallergieëntotdedodelijkeCO-vergiftiging

• effectenophetcomfortdoorgeurhinder,tochtstromenofvochtcondensatieopramenofspiegelsdiedezicht-baarheidschaden.

• te veel aan vocht kan leiden tot condensatie op ge-bouwdelenenzelfstotschimmelgroei.Vooraldekoudeplaatseninhetgebouwkrijgentemakenmetconden-satie:glas-enschrijnwerk,koudehoeken,slechtge-ventileerdezonesachterkasten.Dezecondensatiekanleidentotaantastingvanverf,behang,pleisterwerk,totbijkomende vervuiling (bijvoorbeeld schimmelsporen)enzelfstotaantastingvanconstructievedelenvanhetgebouw.

Ongeschikte ventilatiemethoden

Diverse wijzen van ventileren zijn ontoereikend en pak-ken maar een deel van het probleem aan. Denken weaanfiltersdiewelstoftegenhoudenmaargeenoplossingvormenvoorzuurstof-envochthuishouding.Drogersofluchtbevochtigersbehandelendegeurtjesniet.Eenkoe-lingofaircozorgtmisschienwelvoor‘frisse’lucht,maarnietvoorverse.Ditsoortdeeloplossingenzalooknietinelkeruimtevandewoningwordengeplaatst.


6·vENTiLATiEgidS·Overtuigdegebruiker

STA

P1

Hetopenenvanramenzorgtvooreensterkeluchtverver-singindewoning,maardoordegelijktijdigesterkeafkoe-lingwordenderamenindewinteralsnelteruggesloten.Heteffectvandezeverluchtingmetopengaanderamenisdaardoorkortstondigengaatgepaardmetextraenergie-verlies, met tochtverschijnselen, het binnendringen vanlawaai, insecten, regen en soms zelfs inbrekers. Het iseengoedemethodeomdewoningeensgoeddoor teluchten,naeenfeestjeofschilderwerken,maarzeison-geschiktvoordagelijksehygiënischeventilatie.Elkewoningvertoontkierenenspletenwaarlangs luchtnaarbuitenofbinnenkan.Hetgaathieromslechtslui-tendschrijnwerk,eenspleetonderdebuiten-ofkelder-deur, een slecht sluitend zolderluik, rolluikkasten, maarookaansluitingenvanmurenmetschrijnwerkenvloeren,een onvoldoende afgewerkt zadeldak, het gebruik vanporeuzesteen,totluchtstromenviastopcontactenenan-derenutsvoorzieningen.

De hoeveelheid lucht die doorheen die luchtlekkenstroomt, isafhankelijkvandewind(vandekrachtmaarookvanderichting)envandetemperatuur.Isdewoningwarmerdandeomgevingdanwerktdewoningalseenschoorsteen,hoehogerhoekrachtiger,waarbijdoorkie-renophetgelijkvloers luchtnaarbinnenkomtdieweerontsnaptdoorkierenopdehogereverdiepingen.Jammergenoegleidendezelekkenzeldentoteenperfecteven-tilatieomdatwevolledigzijnovergeleverdaandeweers-omstandigheden.

Wehebbengeenenkeleregelmogelijkheid,sommigeka-merswordenteveel,andereteweinigverlucht,destro-mingsrichting is onbepaald en de woning verliest extrawarmte.Deenigeoplossingisdanomdewoninggoedluchtdichttemakenwaardoorongewensteluchtstromengeminimaliseerdwordenwaarnawebewustgaanventi-leren;waar,wanneerenhoeveelwijzelfwensen:ditleidtonsdanooktotdeventilatiestrategie.

Ventilatiestrategie

Om te komen tot een comfortabel binnenluchtklimaatdoorlopenwevolgendestappen:• beperk vervuiling maximaal door een aangepast ont-

werpendoorgeschiktemateriaalkeuze(verven,plaat-materiaal,…)

• ontwerphetgebouwmeteengoedeluchtdichtheidenzie toeopeengoedeuitvoering vanallebouwdetails(ziestap2)

Werkwijze volgens stappenplan

Hetverdientaanbevelingombijdeopstartvaneenproject even stil te staan bij de basisprincipes vanventileren.Hierdoorkanvermedenwordendatdezediscussietelkensopnieuwmoetwordengevoerdbijdeuitvoeringvandevolgendefasesvanhetstappen-plan.

Informeerdegebruikeroverdenoodzaaken/ofverplichtingtotventilerenMaakeenkeuzevoorgezondematerialenKiesvoorrookvrijeruimtenBeperkdecombinatievanvochtigeruimtenmetandereruimten(bijvoorbeelddebadkamerineenslaapkamer)Hourekeningmethetventilatiesysteembijdein-plantingenhetgroeperenvanruimtenIndiengekozenwordtvooreenventilatiesysteemgebaseerdopnatuurlijketrek,plaatsdrogeruim-ten vooral onderaan en natte ruimten vooralbovenaanindewoningWeertoestellenmetopenverbrandingmaximaaluitdewoning

kieshermetische,geslotentoestellenmet lucht-aanvoervanbuitenvoorverwarming,warmwaterenookvooreventuelehoutkachelsofplaatsdezetoestellenbuitenhetbeschermdevolumekoken op gas vormt normalerwijze geen pro-bleem

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

*

*

VENTILATIE

Basis ventilatie: verplicht!

Luchtdicht bouwen(enkel aanbevelingen)

Intensieve ventilatie(enkel aanbevelingen)

Ventilatie speciale ruimten(deel verplicht, deel aanbevelingen)

EIS

• voorzieeenbasisventilatiesysteemmetbuitenlucht(ziestap4)indewoningconformdewettelijkeeisen

• aanvullendopdebasisinstallatiekunnendanvoorzie-ningenwordengetroffen voor intensieve ventilatie (vbdampkap)ofventilatievanspecialeruimten.

Bijkomend kan worden gesteld dat het vermijden vancondensatieopwanddelensteedseensamengaanver-ondersteltvaneengoedekoudebrugarmeisolatieeneenaangepasteventilatie.Teveelisolerenbestaatniet,vocht-problemenzullenhunoorzaakveelalvindeninslechtiso-lerenenonvoldoendeventileren.

Thermische trek

Neutraaldrukvlak

Tex < Tin

Drukverschil tgv wind


BOUWLUCHTDICHT

Bouwluchtdicht·vENTiLATiEgidS·7

STA

P2

Fig 3

Voegen tussenmuur en plafond

Ventilatie van dekeuken en de

badkamer

Voegen tussenmuur en vloer

Lichtspotjes

Spleten rond dedeur

Spleten rond hetzolderluik

Voegen rondhet venster

Aansluitingmuur/dak

Stop-contact

Aansluitingmetselwerk/schrijnwerk

Voegen rondrolluikkasten

Penetratie vanleidingen

Voegen rondbinnenmuren

Schouwdoorgangafdichting van de dakdoorgang

Ontbreken van eenluchtscherm bij een

lamellenplafond

Beweegbaarschrijnwerk, vooral(dubbele) deuren

Bron: WTCB

Luchtdichtheidvangebouwenwordthierkortbehandeldomhetbelangvooreengoedeventilatieaantegeven;hetisechterverrevaneenvolledig‘stappenplanluchtdicht-heid’.

Luchtlekken in een gebouw

Zoals al in stap 1 werd aangegeven bevat elk gebouwheel wat luchtlekken waar ongewild lucht naar binnenofbuitenkanstromen.Naastdecomfortproblemen,hetenergieverbruikenhetverstorenvandegewildeventilatiekunnendezeluchtlekkenookaanleidinggeventotbouw-fysischeproblemendoordatvochtigeluchtuitdewoningkancondensereninhet isolatiemateriaal.Bovendienzijnluchtlekkenookgeluidslekken!

Volgende wanddelen zijn meestal geen probleem vooreengoedebasisluchtdichtheid:• Bepleisterdewanden• Gegotenvloerenendaken• Schrijnwerk zelf (behalve: voordeur, bepaalde schuif-

ramen,…)

Eenhoogrisicoopluchtlekkenwordtgevormddoor:• Nietbepleisterdemuren• Lichteconstructieszoalseenzadeldakenhoutskelet-

bouw• Onderlinge voegen en aansluitingen tussen intrinsiek

luchtdichtebouwdelen:

SchrijnwerkenmurenVloerenenmurenMurenenlichtedaken…

• Perforatiesvanluchtdichtebouwdelen:Elektriciteitsleidingen,inbouwspotsAfvoerbuizenGas,CVRookgasafvoer,schouwenVentilatiekanalen

• Specifiekelekken:SpleetonderdedeurBrievenbus,kattenluikLuchttoevoerenrookkanalenvanopenverbrandings-toestellenDampkap

Hetrealiserenvaneenluchtdichtgebouwiseencombi-natievanontwerpkeuzeneneennauwgezetteuitvoering.Problemen ten gevolge van een gebrekkige uitvoeringkunnenalvooreengrootstukwordenvoorkomentijdensdeontwerpfasedoortekiezenvooreenvoudigevormen,doorhetvastleggenvandeliggingvanhetluchtscherm,door te kiezen voor gemakkelijk uitvoerbare luchtdicht-heidstechniekenendoordetailsvoldoendeuittewerkenendezeinformatietotbijdeuitvoerdertebrengen.

ºººº

ººººº

ººº

º


8·vENTiLATiEgidS·Bouwluchtdicht

STA

P2

Luchtdichtheid meten

Omeenideetekrijgenoverdeluchtdichtheidvaneenge-bouwzijnerverschillendemethodenbeschikbaar.Lekkenkunnen kwalitatief worden opgespoord door te zoekennaarschadeofvervuilingssporen,doorkoudeluchtstro-mentevoelenalshetbuitenvoldoendekoudenwinderigisofdoorrookstaafjesdieluchtstromenzichtbaarmaken.Een methode die wat complexere apparatuur vereist isde thermografie: hierbij wordt een temperatuurfoto ge-maakt waarbij temperatuurverschillen worden omgezetin kleuren. Hoge temperaturen aan de buitenzijde vande woning kunnenwijzenop koudebruggen,maar ookopluchtlekken.Ervaringinhetgebruikvanhettoestelende interpretatie van de resultaten is een noodzaak. Dehogergenoemdemethodengeveneenantwoordopdevraag‘waar?’maarnietop‘hoeveel?’Eenkwantitatievemeetmethodeisbijvoorbeelddepressurisatieproef,somsookwel“blowerdoor”ofopblaasproefgenoemd.Hierbijwordteengroteventilator ineendeuropeninggeplaatstdie lucht indewoningblaast totdateenzekerdrukver-schilwordtbereikt(50Newton/m²of50Pa)–dewoningwordt‘opgeblazen’,maarhetdrukverschiliszokleindatergeenschadeuitvoortvloeit.Omdatdewoning lucht-lekken vertoont zal de ventilatormoetenblijvendraaienomontsnapteluchtterugaantevullen,hoemeerlekken,

hoemeerdebiethijmoetle-veren.Het luchtdebiet,no-dig om het drukverschil tebehouden is dan ook eengoedemaatvoorde lucht-dichtheidvandewoning.

Omeen idee tekrijgenwatdit lekdebietnubetekent inverhoudingtotdegebouwgroottekanmen:• Hetlekdebietdelendoorhetinternewoningvolume,dit

geeft het infiltratievoud n50 uitgedrukt in aantal lucht-wisselingenperuurbij50Pa.Hetgeefteenideeoverdeprestatievandewoningalsgeheel.Metingenuitdepraktijkvariëren tussengemiddeld4/hvoorapparte-mentenen9.5/hvoorvrijstaandewoningen,metuit-schieterstot25/henmeerentotminderdan1/hvoorzeerluchtdichtegebouwen.

• Het lekdebiet delen door het externe warmteverlies-oppervlakAtest,ditgeeftdeoppervlakteluchtdichtheidv50uitgedruktinm³/henperm²bij50Pa.HetgeefteenideeoverdeuitvoeringskwaliteitvandewandenenhetisdezewaardedieindeE-peilberekeningkanwordengebruikt.

Vooréénzelfdeuitvoeringskwaliteit(v50)zaleennietcom-pacte woning met relatief meer buitenwandoppervlakteeenslechterinfiltratievoudn50latenzien,zodatcompactbouwen de woningluchtdichtheid op een eenvoudigewijzealkanverbeteren.

Luchtdichtheidsmetingenvaneengebouwwordendoor-gevoerd inovereenstemmingmetNBNEN13829:2001volgensmethodeA.EenWTCBdocumentgeefttoelich-tingen over de juiste toepassing ervan (WTCB dossierNr/2007-katernnr6).

Wettelijk kader

IndehuidigeVlaamsebouwpraktijk isernogmaarbe-perkteervaringmetgoedluchtdichtbouwen.Dewetgeversteltdanookgeenminimumeisenaandeluchtdichtheid,maar geeftwel de aanbevelingomhier extra aandachtaan tebesteden. IndeEPB-aangiftewordtbij ontsten-tenis, als er geen luchtdichtheidsmeting wordt doorge-voerd, uitgegaan van een erg matige oppervlaktelucht-dichtheid(v50=12(m³/h)/m²).Blijktuiteen‘opblaasproef’datdewerkelijkeluchtdichtheidveelbeteris,dankunnenergemiddeldtot10E-peilpuntengewonnenworden.


Bouwluchtdicht·vENTiLATiEgidS·9

STA

P2

Werkwijze volgens het stappenplan

Volgendestappenzullenhelpenomhetgebouwvol-doendeluchtdichttemaken:

Leghettebereikenluchtdichtheidsniveaun50op:SysteemA:5tot3SysteemB:3tot1SysteemC:5tot3SysteemD:3tot1

KiesvooreenzocompactmogelijkebouwvormBepaal de ligging vanhet luchtscherm inde ver-schillendedoorsneden.Houdaarbij rekeningmethetbeperkenvanhetaantaldoorboringenenhetgemakvanuitvoeringVermijddecombinatievanveelverschillendecon-structiewijzeninéénenhetzelfdegebouw(massief-bouw-houtskelet,…).

Kiesenbeschrijfdeuitvoeringsvormenvandever-schillendewanden,meteenintrinsiekgoedelucht-dichtheid

Inlichtewandenendaken:kiesvooreenleidings-pouwdiesystematischeperforatiesvanhetlucht-schermvermijdt.

Detailleeroplossingenvoor:AlleaansluitingentussenverschillendewanddelenAlledoorboringenvandewanden

✔

****

✔

✔

✔

✔

*

✔

**

Bespreekdezeoplossingenmet:Dedirectbetrokkenaannemers;somsisheteenhulpomtewerkenmeteenproefmodel–hierbijzietenvoeltmenbijvoorbeeldhoeeenhoekgoedwordtuitgevoerddoordefoliecorrectteplooien.Denietdirectbetrokkenaannemers,zodatzehetwerkvananderennietschadenuitonwetendheid(vbelektro-ofsanitairinstallateur)

Eiseengarantieopdeterealiserenluchtdichtheid,aantetonenmeteenluchtdichtheidsmeting.Merkopdatditmoeilijk afdwingbaar is indienmet ver-schillende aannemers zonder eindverantwoorde-lijkewordtgewerkt.Hoedjevooronvoltooidewerken:

Eenzadeldakispasgoedgeïsoleerdalshet‘damp-scherm’werdaangebrachtenafgekleefd.

Opmerking:opditmomentishetnogergmoeilijkomdeluchtdichtheidvaneenwoningvooraftevoorspel-len,metanderewoorden,hetismoeilijkomtewetenwelke keuzes in ontwerp en uitvoeringstechniekenmoeten worden gemaakt voor het bepalen van eenvoorafopgelegde luchtdichtheidswaarde (ondervormvaneenn50ofv50waarde).

✔

*

*

✔

✔

*


10·vENTiLATiEgidS·Bepaaldenodigeluchtdebieten

BEPAALDENODIGELUCHTDEBIETEN

STA

P3

Basisprincipes van ventilatie

Bijhetontwerpvaneenventilatie-installatiemoetenen-kelebasisprincipesinachtwordengenomen:

1. Vermijd verspreiding van vervuiling door vuile lucht(vocht–geurtjes)directaftevoerenopdeplaatsvanontstaanendezeluchtdusnietdoorheenhetgebouwteverspreiden.

2. Wekunnenluchtnietstockeren,dusin=uit.Willenweergensluchttoevoeren,danmoetereenmogelijkheidzijn tot afvoer. Willen we afvoeren, dan moet er ookeentoevoerzijn,eenprincipedatwekamerperkamerénookophetniveauvandevolledigewoningmoetenvolgen.

3. Vooreenoptimaleluchtkwaliteitzoumeninelkeruimteverse toevoerlucht moeten aanvoeren en gelijktijdigvervuilde lucht moeten afvoeren. Omdat al die luchtookmoetwordenopgewarmdkostditergveelenergie,vandaar dat de wetgever een eenvoudiger systeemaanhangt:

Verseluchtwordttoegevoerdin‘droge’ruimten;Verontreinigde lucht wordt afgevoerd uit ‘natte’ruimten;Deluchtmoetvrijkunnendoorstromentussendrogeruimten en natte ruimten en doorstroomt daarbijgang, hall en trappenhuis. Hiertoe worden door-stroomopeningenvoorzien;dergelijkeopeningen indrogeruimtenzorgenvoorafvoeruitdezeruimten,doorstroomopeningeninnatteruimtenzorgenvoortoevoernaardezeruimten.

Debiet

Denodige luchtverversingsdebietendiemoetenkunnenwordengerealiseerdwordenvastgelegdindenormNBND50-001waarnaarhetEPBbesluitvanhetVlaamsege-westverwijst.

ºº

º

Als algemene regel voor de ventilatie van woonruimtenwordtereentoe-ofafvoerdebietgeëistvan3.6m³/henperm²vloeroppervlak.Voorsommigeruimtenwordteenminimum debiet vastgesteld als het debiet volgens dealgemene regel lager ligt. Daarnaast is er ook een de-bietalsbovengrensdatnietmoetwordenoverschreden,maar waartoe het debiet mag beperkt worden ook alkomtdebasisregelopeenhogercijferuit.Hetminimumdebietmoetinelkgevalgerealiseerdkunnenworden.Deontwerpermagechter opterenomhogeredebietenopteleggenindiendesituatieditvereist(vbindienerindekamerveelgerooktwordt,ineenbadkamer).Indien gebruik wordt gemaakt van regelbare toevoer-openingen (RTO) ingevalvannatuurlijkeofvrijetoevoer(systeem A of C) steltdewetgeverdathettotaledebietdoordezeRTO’sniethogermagzijndan2xhetdebietvolgensdeoppervlakteberekening(oppervlaktex3.6).

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillendesoortenruimten:toevoerruimten,afvoerruimtenen‘andere’ruimten.

Toevoerruimten zijn ruimten metlagevochtproductieen inhetalge-meenmetlangdurigebezetting.

TOEV

OER

Ruimte

OntwerpdebietBovengrens

Vrije toe-voer (A, C)

maximaal

Algemeneregel

Minimaal

Woonkamer

3.6m³/h.m²

75m³/h 150m³/h

2xnominaal

SlaapkamerStudeerkamerSpeelkamer

25m³/h72m³/h

(BijlageV)

Afvoerruimten zijn ruimten met eenhogeproductievanvochtofgeuren.

AFV

OER

Ruimte

OntwerpdebietBovengrensAlgemene

regelMinimaal

Keuken,BadkamerWas-,droogplaats

+analoge 3.6m³/h.m²50m³/h

75m³/h

Openkeuken 75m³/h

WC 25m³/h

fig6

"Vochtige" ruimte

Afvoer

"Droge" ruimte Circulatie

Toevoer

Doorstroom

DROOGWoonkamerSlaapkamerStudeerkamerSpeelkamer

HalGangTrap

VOCHTIGOpen/gesloten keuken

BadkamerWasplaats

WC

fig7


Bepaaldenodigeluchtdebieten·vENTiLATiEgidS·11

STA

P3

Zowelinruimtenmeteenluchttoevoeralsmeteenluchtafvoermoetenerdoor-stroomopeningenwordenvoorzien.

DO

OR

STR

OO

M

Als afvoer uit de ruimte of toe-voer naar de ruimte

Ontwerpdebiet DO(minimum)

Minimale spleet onder

de deur

Woonkamer 25m³/h 70cm²

SlaapkamerStudeerkamerSpeelkamer

25m³/h 70cm²

Badkamer,was-ofdroogplaats

25m³/h 70cm²

Keuken 50m³/h 140cm²

WC 25m³/h 70cm²

Ineenwoningkomennogdiverseandere ruimten voormetfunctiesdienietbinnenbovenvermeldecategorieënvallen. Voor de meeste van deze ruimten bestaan welaanbevelingenuitdenorm,dieechtergeenverplichtingvormen:bergingen, keldersen zolders,garagesenge-meenschappelijkegangenoftrapzalen.Eendressingkanookwordenaanzienalseenspecialeruimte waarvoor geen wettelijke eisen bestaan, maarwaareenminimaleventilatieofluchtdoorstromingvanuitandereruimtenwelaangewezenkanzijn.

Voorruimtenwaareencentraleverwarmingsketel isop-gesteldgeldenspecialeeisen(zieNBNB61-002:2006).Staatdeketelbuitenhetbeschermdewoningvolumedanisergeeninteractiemethetventilatiesysteemtevrezen.Voorketelsineenopstellingsruimtebinnenhetbeschermdvolumemoetereenonderscheidgemaaktwordentussenopentoestellenengeslotentoestellen.Vooreengeslotentoestelmeteenvermogentot35kWmetdirecte lucht-aanvoervanbuitenmoethetventilatiesysteemgeenextraluchtaanvoerverzorgenenvolstaateenbasisventilatievan25m³/hingevalvanmechanischeventilatie.Isderuimtealvoorzienvandezeventilatieuithoofdevaneenanderefunctie dan is er geen bijkomende ventilatie vereist. Bijnatuurlijkeventilatiemoetendeopeningenaanspecifiekeeisenvoldoenvolgensdenorm.Vooropentoestellenzijndevoorwaardencomplexer,ziehiervoorbovengenoemdenorm.

Algemene toelichtingen rekenblad

VoorhetbepalenvandenodigedebietenkanergebruikwordengemaaktvanhetXLSrekenblad“Ventilatiegids-rekenblad” dat kan worden opgeladen via HYPERLINK“http://www.IDEG.info” www.IDEG.info – zie ventilatie-matrix.

• Bewaarhetbasisbestandzorgvuldigenslaelkprojectdadelijkopondereennieuwenaam.

• Elkbestandbevatonderaaneenaantalwerkbladtaps:

AlgemeneinleidingmetopbouwenkleurencodesAlgemene gegevens als startblad, van daaruit kandoorgekliktwordennaardetailbladenvoorsystemenA,B,C,DAfpuntlijstenbevatchecklistsDatabevathulpgegevens.

• Hetwerkbladisbeveiligd,daardoorkunneneenaantalcellennietdoordegebruikerwordengewijzigdwaar-doorrekenautomatismenverlorenzoudengaan.

• Doorhetklikkenop‘leegmaken’startmenvan0,letopdezeactieisnietomkeerbaar!

Werkwijze volgens het stappenplan

Vooraleerhet rekenblad in tevullen,kijkeerstdezechecklistna:

Zorg voor een grondplan van de verschillendeverdiepingen.Geefelkeruimteeencodeenherkenbarebena-ming.Legdefunctievanelkeruimtevast(soortruimte),waarbijslechtséénruimtemoetaanzienwordenals‘woonkamer’.Bepaal de vloeroppervlakte van elke ruimte opgrondniveau.

Breng de gegevens in op werkblad ‘algemenegegevens’vanhetrekenblad,waarbij:

op basis van de oppervlakte en het soort ruimte een minimum opgelegd debiet wordt bepaald: voor toevoer, doorvoer en afvoerhet ontwerpdebiet, dat hoger moet zijn dan het minimum opgelegd debiet, zelf gekozen wordtvoor systemen A en C – zie verder – mag het gekozen debiet voor toevoeropeningen niet groter zijn dan het dubbele van het debiet vol-gens de oppervlakteregel (oppervlakte x 3.6 m3/h en /m2)

Bepaalookdegewenstedebietenvoorde ‘an-dere’ruimtendienietbinnendebasiseisenvallen(bergingen,garages,dressingsenstookruimten).

Bijdeverdereuitwerkingvanhetventilatiesysteemishetmogelijkdatdeontwerperdebasisdebietennogwataanpastnaargelangdegemaaktekeuzes.

ºº

ºº

✔

✔

✔

✔

✔

*

*

*

✔


12·vENTiLATiEgidS·Bepaaldenodigeluchtdebieten

STA

P3

Uitwerking van een voorbeeld

Het voorbeeld toont een vrijstaande eengezinswoningmeteengelijkvloerseeneeneersteverdieping (ziefigu-renopdevolgendebladzijde).Degrondplannentonendeverschillenderuimtenmetvolgendegegevens:• Naam:functievanderuimte;• Code:codevanderuimte (R(ruimte)0 (gelijkvloers)1

(eersteruimte);

• Opp:vloeroppervlaktevanderuimte;• Hetdebietvanelkeruimtewordtautomatischberekend

na ingavevandevoorgaandegegevens inhetreken-blad;

Dehalwerdmeeingegeveninhetrekenblad,maarhiergeldtgeendebietseis.Tochwordtdezeruimteopgeno-menomdatdeontwerperkanbeslissenomtocheende-biettoetekennen.

Berekeningsblad VENTILATIE

Algemene gegevens

Naam Code Soort ruimte Oppalgemene

regel minimaal algemene regel minimaal(m ) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h)

Keuken R 0.1 Gesloten keuken 14,4 50 52 50 75Woonkamer R 0.2 Woonkamer 34,4 124 75 150 248 25Bureel R 0.3 Studeerkamer 11,6 42 25 72 84 25Hal GV R 0.4 Gang 9WC GV R 0.5 WC 1,3 25 25 25Wasplaats R 0.6 Wasplaats 12,7 25 46 50 75Slaapkamer 1 R 1.1 Slaapkamer 15,3 55 25 72 110 25Dressing R 1.2 Bergruimte 8,6Slaapkamer 2 R 1.3 Slaapkamer 14,4 52 25 72 104 25Slaapkamer 3 R 1.4 Slaapkamer 14,9 54 25 72 107 25Hal 1ste R 1.5 Hall 14,6Badkamer R 1.6 Badkamer 12,1 25 44 50 75WC 1ste R 1.7 WC 1,3 25 25 25Technische ruimte R 1.8 Ander type 2

Keuze ventilatiesysteem

mag beperktworden tot

vrije toevoermaximum

(A/C)

DebietAfvoer

Nominale debietToevoer

mag beperktworden tot

Doorvoer

minimaal(afvoer uit

ruimte)

minimaal(toevoer naar

ruimte)

Nominale debiet

A B C D

Leegmaken


Bepaaldenodigeluchtdebieten·vENTiLATiEgidS·13

STA

P3

Voorbeeld woning

gelijkvloers

eersteverdieping

ToevoerAfvoer

DODO

DO

DO

Afvoer

DO

Toevoer

ToevoerAfvoer

ToevoerAfvoer

DO

DO

DO

DO

Toevoer

Afvoer

Afvoer

DO


BASISONTWERP

STA

P4

Systeem C: mechanische afvoerventilatie Lucht komtdewoningbinnendoorheen regelbare toe-voeropeningenindedrogeruimten.Vervuildeluchtwordtuitdewoningafgevoerdvanuitdevochtigeruimtenmetbehulpvaneenventilator.Doorstroomopeningenzorgenvooreengoededoorstromingdoorheendewoning.

Systeem D: mechanische toe- en afvoerventilatie Verseluchtwordtdewoningbinnengeblazenindedrogeruimten met behulp van een ventilator. Deze lucht ver-plaatst zich via doorstroomopeningen naar de vochtigeruimtenwaareentweedeventilatorzorgtvoordeafvoervanverontreinigdelucht.

Ideaal gesproken zijn toevoer- en afvoerdebieten evengroot; m.a.w. in balans; daarom wordt systeem D weleens balansventilatie genoemd. Dit klopt echter alleenalsdedebietenbijopleveringookdaadwerkelijkinbalanswordeningeregeld.OptioneelkaneensysteemDwordenuitgerustmeteenwarmterecuperatietoestel,maarnietelksysteemDis‘balans-ventilatiemetwarmterecuperatie’.

4.1 Kies een ventilatiesysteem

Vereenvoudigde systemen

Omdat in een woning zowel toevoer als afvoer moetwordengerealiseerdenomdathiervoorgebruikkanwor-dengemaaktvaneenventilator,maareventueelookvannatuurlijkedrukverschillenresulteertditintotaalin4moge-lijkesystemen:

Systeem A: natuurlijke ventilatie De luchtdoorstroming in het gebouw vindt op natuur-lijkewijzeplaatsdankzijklimatologischedrukverschillen.Lucht komt de woning binnen doorheen regelbare toe-voeropeningenindedrogeruimtenenverlaatdewoningdoorheen regelbare afvoeropeningen in natte ruimten,geplaatst op verticale kanalen doorheen het dak. Deregelbaarheid ten opzichte van wijzigende behoefte envariërendedrukverschillenwordtgerealiseerdmetregel-bareopeningen.Doorstroomopeningenzorgenvooreengoededoorstromingdoorheendewoning.

Systeem B: mechanische toevoerventilatie Verseluchtwordtdewoningbinnengeblazenindedrogeruimten met behulp van een ventilator. Deze lucht ver-plaatst zich via doorstroomopeningen naar de vochtigeruimtenwaarregelbareafvoeropeningenzorgendatver-vuilde lucht de woning kan verlaten via verticale lucht-kanalen.Omdathetgebouwinlichteoverdrukwordtge-plaatstisditminderaangepastaanonsklimaat.

Toevoer

Toevoer

Afv

oe

r

DO To

evo

er

Toevoer

Afv

oe

r

Afvoer

Fig 16

Toevoer

Afv

oe

r

DOToevoer

ToevoerAfvoer

Fig 17

Toevoer

Toevoer

Afv

oe

r

DO To

evo

er

ToevoerAfvoer

Fig 18

Toevoer

Afv

oe

r

DO Toevoer

Toevoer

Afv

oe

r

Afvoer

Fig 15

Toevoer Afvoer

Verse luchtExtractie

Binnen Buiten

Fig 19

14·vENTiLATiEgidS·Kieseenventi lat iesysteem


STA

P4

Eisen aan de componenten

Debelangrijkstewettelijkeeisenaancomponentenvoorventilatiesystemenwordenhieronderbesproken.Daarbijwordttelkensgemeldvoorwelksysteemzevantoepas-singzijn.Naastwettelijkeeisenenaanbevelingenuitdenormzijnernogveleandereparameters:esthetiek,mon-tagegemak, gebruikscomfort, energieverbruik, onder-houdsvriendelijkheid,lawaaihinder,…

Een aantal producten kan worden opgenomen in deEPB-productgegevensdatabank (zie www.epbd.be). DevoordeEPB-verslaggevingvereistegegevenszijnhierinopgenomen.Merkopdat opname indedatabanknietverplicht is en dat deze databank geen uitspraak doetoveranderedanEPBaspecten,bijvoorbeeldduurzaam-heid,gebruiksgemak,akoestiek,…

Regelbare ToevoerOpeningen RTO (A,C)Regelbaretoevoeropeningenzorgenvooreengecontro-leerdetoevoervanversebuitenluchtindedrogeruimten.Zekunnengeplaatstworden inofbovenophetschrijn-werk,ineenmuurofhetdak(hellend,meerdan30°).

De basiseisen zijn: • Hetdebietdoorheendeopeningbijeendrukverschil

van 2 Pa stemt minstens overeen met het geëisteontwerpdebiet van de betrokken ruimte. Dit debietmaggerealiseerdwordenmetéénofmeerdereope-ningen

• DeRTOmoetvoldoenderegelbaarzijntussenopenengesloten stand (minstens 3 tussenstanden), moet in-sectenwerend,regendichteninbraakveiligzijn

• De RTO wordt bij voorkeur geplaatst op een hoogtevanminimaal1.8mbovendevloer.AfwijkingenwordenbesprokeninbijlageVvanhetEPBbesluit

Afmetingen schrijnwerk RTO’s:50tot100mmhoog,de-bietentussen30en100m³/henpermeterlengte.Vooreen woning met 300 m³/h toevoer is 4 tot 10 lopendemetervereistafhankelijkvanhettype.

DoorstroomOpeningen DO (A,B,C,D)Doorstroomopeningen zorgen voor een doorstromingvanluchttussenverschillenderuimtenindewoning.Zewordengeplaatstineendeurofeenbinnenmuur.

De basiseisen zijn:• Het debiet doorheen de opening bij een drukverschil

van 2 Pa stemt minstens overeen met het minimaalgeëiste ontwerpdebiet van de betrokken ruimte. Ditdebietmaggerealiseerdwordenmetéénofmeerdereopeningen;

• Deopeningisnietafsluitbaar;• Inplaatsvaneenroosterkanwordengekozenvooreen

spleetonderdedeur.Dezeheefteenminimaleopper-vlaktevan140cm²vooreenkeuken(ongeveer2cm)en70cm²voorandereruimten(ongeveer1cm).

Regelbare AfvoerOpeningen RAO (A,B)Regelbare afvoer openingen zorgen voor een gecon-troleerdenatuurlijkeafvoer van vervuildebinnenluchtuitnatteruimten.Zewordenaanhetbeginvaneenverticaalafvoerkanaalgeplaatst.

De basiseisen zijn:• Het debiet doorheen de opening bij een drukverschil

van2Pastemtminstensovereenmethetgeëisteont-werpdebiet van de betrokken ruimte. Dit debiet maggerealiseerdwordenmetéénofmeerdereopeningen;

• DeRAOmoetvoldoenderegelbaarzijntussenopenengeslotenstand(minstens3tussenstanden).

2Pa

Kieseenventi lat iesysteem·vENTiLATiEgidS·15


STA

P4

Afvoerkanalen natuurlijke of vrije afvoer (A,B)

De basiseisen zijn:Deze afvoerkanalen verlopen hoofdzakelijk verticaal enmonden uit boven het dak. De luchtsnelheid bedraagtmaximaal1m/swatresulteertineenminimalesectievandeafvoerkanalen:• 70cm²voor25m³/h(vbØ94mm)• 140cm²voor50m³/h(vbØ134mm)• 210cm²voor75m³/h(vbØ164mm)Waarafvoerkanalensamenkomenwordtdeoppervlakte-eis samengeteld voor de verschillende te verwerkenluchtstromen.

Aanbevelingen: • Luchtkanalenmondenminstens50cmbovenhetdak

uitenzodichtmogelijkbijdenok• Kanalenuitkeukenswordennietsamengebrachtmet

andereafvoeren• Bijhetsamenbrengenvan2afvoerenwordtergebruik

gemaaktvaneenshunt,hettijdelijkafzonderlijk leidenvanbeidestromenomterugslagtevermijden

• Erzijngeenaanbevelingenmetbetrekkingtotmateria-len,maareengladdeuitvoeringiswenselijk

Toevoeropeningen (TO – B,D) en afvoeropenin-gen (AO – C, D) voor mechanische ventilatieDezewordengeplaatstaanheteindvaneentoevoerka-naal(inblaasventielen),voorzienvaneenventilatorofaanhetbeginvaneenafvoerkanaal(extractieventielen),voor-zienvaneenventilator.

Aanbevelingen:• Deze ventielenwordengekozenopdebiet, opgeluid

enopworp(wijzewaaropdeluchtinderuimtewordtgeblazen) – er zijnmeestal verschillen tussen een in-blaas-eneenextractieventiel.

• Zezijnsomsvoorzienvanfilterofgeluidsdemper• Deze openingen laten toe het debiet in te stellen en

deze instellingtevergrendelenmaarhebbengeenre-gelmogelijkheidvoordegebruiker.

Luchtkanalen mechanische ventilatieDezeverbindendetoevoer-enafvoeropeningen,overdeventilatorheen,metdeuitmondingenbuitenhetgebouw.

Aanbevelingen:• Ontwerp deze kanalen voor een luchtsnelheid van

maximaal1.5m/s(aftakkingen)tot3m/s(nietkritischehoofdkanalen).Ditleidttotvolgenderichtdiametersdieeenideegevenvandebenodigderuimtevoordeplaat-sing:

25m³/h:Ø55tot77mm;50m³/h:Ø77tot109mm;75m³/h:Ø95tot133mm;100m³/h:Ø109tot154mm;300m³/h:Ø189tot266mm;Somswordtergebruikgemaaktvanovalekanalenofwordterontdubbeldtot2of3parallellekanalen.Letweldatnaderhandeennauwkeurigeberekeningmoetwordendoorgevoerdvoorhetbepalenvandedrukverliezenendatenigewijzigingnogmogelijkis.

• Kiesvoorgladde, liefstronde,kanalendieeengoedeluchtdichtheidwaarborgenenzoweinigmogelijkflexi-belekanalen.

ºººººº

º

30°

a

1.2 m

a 1m als > 30°

Hoofd-kanaal

Secundairkanaal

Fig 21

16·vENTiLATiEgidS·Kieseenventi lat iesysteem


STA

P4

VentilatorenDezezorgenvoordeverplaatsingvandegewenstehoe-veelheidluchtineenmechanischventilatiesysteem.Hierzijn geenwettelijke eisen, behalvedat het nietmogelijkmagzijnzevollediguitteschakelenmetdenormalerege-ling.Verderebespreking:zieStap4.3en6.

Anderecomponentenwordeninverderestappenbespro-ken:• Uitmondingenbuitendegevel• Filters• Geluiddempers• Warmteterugwinapparaten• Regelingen• …

betreft A B C D

natuurlijk mech.toevoer mech.afvoer balans

Luchtkwaliteitendebieten +/- ++ + +++

Temperatuurcomfort tochtrisico voorverwarmen! tochtrisico goed

Lawaaivanbuiten? mogelijk goed mogelijk goed

Lawaaivaninstallatie? geen opgelet! beperkt opgelet!

Eenvoud +/- -- - ---

Eigenelektriciteitsverbruik neen beperkt beperkt opgelet!

Energierecuperatie neen neen WPboiler WTW

Energievoorverwarming normaal opgelet! normaal laag

InvloedopE-peil beperkt beperkt redelijkbeperkt groot

Toepasbaarinverbouwingen moeilijk moeilijk redelijk moeilijk

Onderhoud beperkt matig matig hoog

Gebruikskost beperkt matig matig hoog

Systeemkost(€) 800-1500 1000-2000 5000-7000

Kieseenventi lat iesysteem·vENTiLATiEgidS·17


STA

P4

4.2 Kies voor comfort

Debelangrijkste reden totventileren iszorgenvooreengoedencomfortabelbinnenklimaat.Comfortparameterszullendanookdebelangrijkstefactorenzijnbijdekeuzevanhettypeventilatiesysteem,decomponentenenplaat-singsvoorwaarden. Comfort in een woning is natuurlijkeenzeerbreedbegrip,maarvolgendecomforteisenmoe-tenbekekenwordeninrelatietoteenventilatie-installatie.

Thermisch comfortThermischcomfortisafhankelijkvanvelefactoren:• Luchttemperatuurenluchtvochtigheid• Stralingstemperatuur(koudeofwarmestralingvanom-

ringendewanden)• Temperatuurverschillenindehoogtebeperkentot2tot

4K• Tochtverschijnselen–luchtsnelhedenOm rekening te houden met de invloed van lucht- enstralingstemperatuur wordt er meestal gewerkt met decomforttemperatuur (operationele temperatuur: het ge-middelde vande lucht- ende stralingstemperatuur vandeomgevendewanden).Dezecriteriaverschillenuiteraardindezomerendewinter.

Luchtkwaliteit (IAC: Indoor Air Quality)Dekwaliteitvanbinnenluchtkangekarakteriseerdwordendoorvolgendeparameters:• Concentratieaangasvormigebestanddelen:O2,CO2,

CO, NO2, SO2, vluchtige organische stoffen (VOS),geurtjes,tabaksrook,formaldehyden,radon,enz.Ookwaterdamp in de lucht bepaalt de luchtkwaliteit, eenrelatievevochtigheidtussen30en70%isgewenst;

• Concentratieaanstofdeeltjes,roet,pollen,…Het opvolgen van al deze bronnen van verontreinigingisnatuurlijknietergpraktisch,inleefruimtenisvooraldeconcentratieaanCO2bepalendvoordebinnenluchtkwa-liteit, terwijl in vochtige ruimtende vochtconcentratieofgeurhindereerderbepalendzullenzijn.

Akoestisch comfortDitwordtbepaalddoor• Degeluidsbelasting• Deakoestiekvanhetlokaalzelf,watbuitenhetbestek

vanditstappenplanvalt

Visueel comfortVisueelcomfortwordtnietheeldirectbeïnvloeddoorven-tilatie,maarerzijntochenigeraakpunten:esthetiekwo-ning, zichtbaarheidvanRTO’s,kanalenendoorstroom-openingen,invloedopdelichtinval,…

Akoestisch comfort

Het akoestisch comfort, in relatie met het ventilatiesy-steemineenwoning, isafhankelijkvanmeerderefacto-ren:• Hetgeluidsdrukniveauopgewektdoorhetsysteem in

hetbetrokkenlokaal:DirectvanbuitendoorheendeRTO’s;Doorheendeluchtkanalenendeventielen;Vialuchtgeluiddoorheendewandendiedeventila-tiegroepafschermtvanhetbetrokkenlokaal;Viadegebouwconstructiedoorakoestischeuitstra-lingvandoordeventilatieinstallatie(ventilator,kana-len)opgewektetrillingenindegebouwconstructie.

• Debestemmingvandelokalen(menaccepteertmeerlawaaiineenbadkamerdanineenslaapkamer);

• Het achtergrondlawaai (lawaai afkomstig van de bui-tenomgevingmaarookvanandereinhetgebouwaan-wezigegeluidsbronnen,zoalsdestookketel,lift,…);

• Degewenstecomfortklassevanhetgebouw(normaalofverhoogdakoestischcomfort);

• Deabsorptievaneenlokaal(eengrotelegeruimtemeteen gladde wandafwerking zal het geluid meer doenweerkaatsenenholklinkendaneenkleineruimtemetveel tapijt en meubelen, de lawaai-ervaring zal in heteerstegevaldanookveelintenserzijn)

De nieuwe Belgische norm NBN S01-400-1:2008 stelteisen aan het installatielawaai LAinstal,nT [dB(A)] waarge-nomen in technische en sanitaire ruimten, keukens,woon- en slaapkamers. Deze norm heeft momenteelgeenkrachtvanwetendientalscodevoorgoedepraktijktewordenaanzien.

ººº

º

Thermisch

comfort

Akoestisch

comfort

IAQLuchtkwaliteit

Visueel

comfort

Gebouw

Installaties

Ge

bru

ike

rs

En

erg

ie -

Mili

eu

Fig 22

18·vENTiLATiEgidS·Kiesvoorcomfort


STA

P4

Daarnaastwordtindezenormookdeoverschrijdingvanhetachtergrondniveaubinnenslaapkamersenwoonka-mersbeperkt.Hierbijwordenoverschrijdingentengevol-gevandewerkingvan technische installatiesbuitendebeschouwderuimteenoverschrijdingentengevolgevanleidinglawaaibinnenenbuitendebeschouwderuimteinachtgenomen.

Beperking van de overschrijding LAS,max,T - LAEqT

MeetruimteNormaal

akoestisch comfortVerhoogd

akoestisch comfort

Woonkamer,studeerkamer ≤6dB ≤3dB

Slaapkamer ≤3dB ≤3dB

Er wordt geen rekening gehouden met de beperking van de over-schrijding wanneer deze waarde voor (LAS,max,T - k) niet hoger is dan:

MeetruimteNormaal

akoestisch comfortVerhoogd

akoestisch comfort

Woonkamer,studeerkamer 33dB 30dB

Slaapkamer 30dB 28dB

Tabel 6 uit de norm

Voormeerdetailsoverdeinterpretatieendetoetsingvandezegrenswaarden,verwijzenwenaardevolledigetekstvandeontwerpnorm.Deeisengesteldaanhetgeluidsdrukniveauintechnischeruimten zelf (zie Tabel 1), moedigt het beperken vanhet geproduceerde bronlawaai aan. Daarnaast vergenoverigevoorschrifteninsanitaireruimten,keuken,woon-enslaapkamers(Tabel1&2)eveneensdebeheersingvandeoverdrachtvanhetgeproduceerdebronlawaai.

LAinstal,nT

Normaal akoestisch

comfort

Verhoogd akoestisch

comfort

Badkamer / WC

Mechanischeventilatie ≤35dB ≤30dB

Sanitaireapparaten ≤65dB ≤60dB

Keukens Mechanischeventilatie ≤35dB ≤30dB

Dampkap ≤60dB ≤40dB

Woonkamer Mechanischeventilatie ≤30dB ≤27dB

Slaapkamer Mechanischeventilatie ≤27dB ≤25dB

Technische ruimten metinstallatiesvoorminderdan10woningen

≤75dB ≤75dB

Technische ruimten metinstallatiesvoormeerdan10woningen

≤85dB ≤85dB

Tabel 5 uit de norm: Samenvatting van de voorlopig vastgelegde voor-

schriften met betrekking tot ventilatielawaai.

BuitenomgevingRaadpleeg de regionale reglementeringen (in geval vanvergunningsplichtige inrichtingen) en de gemeentelijkereglementeringen (voor niet-vergunningsplichtige inrich-tingen en particulieren) in verband met grenswaardenvoordegeluidsemissievanwegedeventilatievoorzieningnaardebuitenomgeving.

Algemeenwordtgestelddathetheersendegeluidniveauindedirecteomgevingnietofslechtsbeperktopgedrevenmagworden.Wanneerhetgevaarvoorlawaaioverlastindeomgevingdoornieuweventilatievoorzieningenreëelis,doetmenerbijgevolggoedaanzichbijdegemeentelijkediensten te informeren over de geldende reglementen.Omdiscussiesachteraftevermijden,ishetraadzaamhetheersendeomgevingslawaaiofficieel te laten registrerenvóórdeinstallatievanhetventilatiesysteem.

Wintercomfort

De comforteisen in het winterseizoen kunnen als volgtwordenbeschreven:• Comforttemperatuurtussen20en24°C;• Tochtverschijnselenwordenonaangenameraangevoeld

indiendezeluchtookkoudis.Luchtsnelhedenwordenindegebruikszonebestbeperkttot0.15à0.20m/s;

• De relatieve vochtigheid is een bijzonder aandachts-punt. In onverwarmde vochtige lokalen is het nood-zakelijkomhetteveelaanvochtaftevoeren,ingoedverwarmde leefruimten is er een risico op te drogelucht.Deoorzaakdaarvan ligtsomsbij testerkever-luchting door een niet luchtdichte gebouwschil, doorgebruik van open verbrandingstoestellen of door eenfouteregeling.Ookalzijnbovenvermeldepuntenondercontrole,dannogkanereenprobleemzijnmetlucht-vochtigheid.

Kiesvoorcomfort·vENTiLATiEgidS·19


STA

P4

Mogelijkeoplossingenzijn:Tijdelijkeverlagingvandeluchtdebieten;Gebruikvanvochtrecupererendewarmteterugwin-apparaten(systeemDmeteenvochtrecupererendwarmtewiel of semi-permeabele platenwarmte-wisselaar).

Zomercomfort

De comforteisen in het zomerseizoen kunnen als volgtwordenbeschreven:• Comforttemperatuurtussen23en26°C;• Tochtverschijnselen zijn in de zomer minder kritisch.

Luchtsnelheden worden in de gebruikszone best be-perkttot0.15à0.25m/s;

• In tegenstelling tot de winter is het uitdrogend effectvanventilatie indezomerveelkleiner;dewarmebui-tenluchtbevatimmersookveelvochtenerzalopdiewijzeslechtsweinigvochtwordenafgevoerd.Hetver-hogenvanhetventilatiedebietkanditeenbeetjeonder-vangen,zondereennadeligeffectophetverwarmings-verbruik(maarmisschienwelophetkoelverbruik).

Luchtkwaliteit

De luchtkwaliteit indewoning is inbelangrijkemateaf-hankelijk van de buitenluchtkwaliteit waarmee geventi-leerdwordt.Meestalisdiezuiverderdandebinnenlucht,maarvooralopvlakvanfijnstofenpolleniserweleenseenprobleem.Bijmechanischetoevoerventilatie(BofD)kanergebruikwordengemaaktvaneenfilter,waarbijerverschillendeklassenbestaan(F5-F7).Belangrijkhierbijisdanweleenregelmatigonderhoud.Dekwaliteitvande ingenomen luchtkanookbeïnvloedwordendoorhetpuntvaninnamevandelucht.Ditisliefstnietaandestraatzijde,niettedichttegenhetgrondniveauennietindenabijheidvananderevervuilingsbronnenzo-alsuitblaasopeningenvandampkappen,ventilatiesyste-menofverbrandingstoestellen.Deaanbevolenminimaleafstandtusseneenaanzuig-eneenafvoerpuntbedraagt2tot3meter.

✔

✔

Gebruiksgemak

Een ventilatie-installatie moet gemakkelijk te bedienenzijn.Omtebeginnenmoetdegebruikergoedbegrijpenwatdeventilatievoorzieningendoenenwatniet.Daarbijmoetwordentoegelichthoekanwordeningegrepenopgewijzigdecomfortbehoeften.Vrijetoevoerofeennatuur-lijkventilatiesysteemkanmanueelgeregeldwordenmetbehulpvanregelbaretoe-ofafvoeropeningen.

Zekerbijautomatischeregelingen,bijvoorbeelddooreensturingvandeventilatoren,ishetsomslastigomtewetenwatderegelingdoet,hoezekanwordeningesteldenhoeze tijdelijkkanwordenomzeild.Tecomplexeregelingenschieten hun doel voorbij doordat ze niet of foutief ge-bruiktwordenenonderhoudsgevoeligzijn.

Een goede instructie van de gebruiker bij de indienst-name, eventueel aangevuld met een duidelijke, visueelondersteundeficheishierbijeennoodzaak.

Zieookstap11.

Naastdebasisventilatiemoetookduidelijkzijnwelkemid-delenbeschikbaarzijn indiendebasisventilatieniet vol-doet.Hoekanoptimaalgebruikwordengemaaktvandedampkap, inwelkeomstandigheden ishetopenenvanramenzinvolomdewoningeensgoeddoorteluchten?

20·vENTiLATiEgidS·Kiesvoorcomfort


STA

P4

4.3 Kies voor energiezuinigheid

Ventilatie en energie

Ventilerengaatgepaardmetenergieverbruik,waarbijweeenonderscheidmakentussen2vormen.Vooreerstheeftdeversebuitenluchtzeldenexactdetemperatuurdiewein de woning willen en zullen we deze moeten verwar-menensomszelfskoelen.Omditverbruiktebeperkenmoetenweervoorzorgendatwenietmeerventilerendannodig,metdiversemogelijkhedenzoalszalwordenbe-sprokenendatweeventueelenergieuitafgevoerdeluchtrecupereren.Eentweedevormvanenergieverbruikisdeventilatorenergiedienodigisomdeluchtteverplaatsenineenmechanischventilatiesysteem.Omhetverbruikhiertebeperkenkunnenwekiezenvoornatuurlijkeventilatieenvoorhetbeperkenvandebieten,maarookvooreengoedontworpeninstallatiemetzuinigeengoedregelbareventilatoren. De verschillende mogelijkheden wordenhiernabesproken.

Vele maatregelen die genomen worden op vlak vanenergiezuinigheidhebbenookhuninvloedophetE-peil,berekendvoornieuwewoningeninhetkadervandeEPBreglementering.Metbetrekkingtotventilatiezijnhetvol-gendeelementendiehuninvloedlatengelden:• Luchtdichtheidvandegebouwschil;• Zuinigeventilatoren;• Warmterecuperatie;• Een kwalitatieve uitvoering aantonen; zelfregelende

RTO’s, luchtdichtekanalen,eengoededebietsinrege-lingofspecifiekeoplossingen(gelijkwaardigheid).

Derapporteringwordtbesprokeninstap10.

Beperk vervuiling

Hierdoorverminderenwedenoodzaaktotventileren,zieookstap1.

Bouw luchtdicht

Hierdoorvermijdenweongewenstein-enexfiltratie,zieookstap2.

Verdeel de lucht efficiënt

Verse lucht die in een ruimte komt moet zich zo goedmogelijkkunnenverdelen inde ruimte,bypassstromenmoeten vermeden worden. Dit wordt gerealiseerd dooreenjuisteplaatsingvandeRTO’sen/ofinblaasventielen.VerdeeldenodigeRTO’szomogelijkovermeerderera-men.Inblaasventielenhebbenbijvoorkeureendebietvanmaximaal50m³/hperstukenwordendiagonaaltenop-zichtevandedoorstroom-ofafvoeropeningengeplaatstom de lucht zo nuttig mogelijk te gebruiken. Is dit nietmogelijk,danmoeterwordengekozenvoorinblaasven-tielenmetvoldoendeinductiediedeluchtvoldoendeverindekamerblazenen zorgt voor eengoedemenging.Ditvereisteendoordachtekeuzevanspecifiekeroosters,

eennadeelkanzijndatdeinductiewegvaltopmomentendathetdebietsterkwordtteruggeregeld.

PlaatsRAO’sen/ofextractieventielenzodichtmogelijkbijdevervuilingsbron.Vanzelfsprekend moeten de diverse ventielen van demechanischeventilatiebijopleveringcorrectworden in-geregeld–ookdatvoorkomtonnuttigeventilatie.

Kies voor luchtdichte kanalen

Alleluchtdieonderweguiteenkanaalontsnapt,kanlei-dentotvervuilingoftotonefficiëntgebruik.Alseronder-wegluchtontsnaptuiteentoevoerkanaalmoethettotaledebiet worden verhoogd, maar deze weggelekte luchtmoetevengoedwordenverwarmdenverplaatst.Kiesbijvoorkeurvooreenkanaalsysteemdatweiniggevoeligisvoormontagefoutenenwerkmetpassendeonderdelen.Hetgebruikvantapezalfoutenmeestalnietopeenduur-zamewijzeoplossen.Beperkhetgebruikvanopdewerfsamengesteldehulpstukken.Door het meten van de luchtdichtheid van aanvoer- ofafvoerkanalenwordteen ideeverkregenvandekwaliteitvanuitvoering,eenbeteredanstandaardkwaliteitkanlei-dentoteenlagerE-peil.Hetmetenvandeluchtdichtheidvanventilatiekanalenge-beurtopeengelijkaardigewijzealsvoordeluchtdichtheidvandegebouwschil(zieook:NBNEN14134):• Alletoe-enafvoeropeningenwordenafgestopt,bijvoor-

beeldmeteeninhetkanaaleindegeplaatsteballon;• Viaéénvandeaansluitingenblaasteenventilatorlucht

indekanalentoteenopgelegdedrukwordtbereikt;• Opbasisvanderelatiedrukverschil-debietwordtdelek-

dichtheidbepaaldeneventueeleenklasseopgegeven.

Kiesvoorenergiezuinigheid·vENTiLATiEgidS·21

?


STA

P4

Pas vraagsturing toe

Omdatdebezettingofvervuilingvaneenruimtenietsteedsgelijkis,moetendeontwerpdebietenooknietdegeheletijd werkelijk gerealiseerd worden. Vraagsturing bestaaterindatdeontwerpdebietenteruggeschroefdwordeninfunctie van het gebruik van de ruimten of de behoefteaanventilatie.Opdiemanierkanhetenergieverbruikvoorventilatie gevoelig beperkt worden. In woningen zijn ervolgenderegelmogelijkheden:

Regeling kamer per kamer• Door regeling vandeRTO (systeemAenC)ofRAO

(systeemAenB).Dezeonderdelenzijnminstensma-nueelregelbaardoordegebruiker,maardatgeeftnoggeengarantieopcorrectgebruik.Erbestaanookauto-matischregelendeRTO’s,TO,AOenRAO’s.

EenzelfregelendeRTOregelthetdebietinfunctievanhetbeschikbaredrukverschil.Loopthetdrukverschiltengevolgevanwindoftemperatuurverschilop,danwordt de opening geleidelijk afgesloten waardooreen overmaat aan debiet uitgesloten wordt. Kiesvoor RTO’s met een zelfregelendheidsklasse P3 ofP4.KeuzevoorgoedezelfregelendeRTO’skan lei-dentoteenlagerE-peil.EenmechanischgestuurdeRTOkanhetdebietrege-leninfunctievandeaanwezigheid(IRdetectie),vanCO2(metsensor)ofvaneenklok,eventueelgekop-peldaaneencentraalbesturingssysteemofdomo-tica-uitrusting.EenmechanischgestuurdeRAOofAOkanhetde-biet regelen in functievandeaanwezigheid (IRde-tectie)ofvanvocht.Hierdoorstijgthetventilatiede-bietineenbadkamernaarhetmaximumbijgebruik,waarnahetdebietteruggeregeldwordtnaareenmi-nimumwaardealshetvochtgehalte indebadkamernaareennormaalniveauisteruggezakt.

º

º

º

Ingevallenmeteenventilatorperruimte,watvanwe-gekostenlawaaimindergebruikelijkis,kannatuurlijkookdeventilatorgeregeldworden.

Regeling voor de gehele woningBij gebruik van een mechanisch ventilatiesysteem kanhet debiet van de centrale ventilator geregeld worden,bijvoorbeeld met een meerstandenschakelaar. Hierdoordaalthettotaledebiet,endusookhetverbruikvoorhetopwarmen en verplaatsen van lucht. De meerstanden-schakelaarkanmanueelzijnofookgestuurddooraan-wezigheid,klok,CO2ofvocht.

Combinatie van lokale en centrale regelingInpraktijkkanernietzomaarinhetwildewegwordente-ruggeregeldomdattoevoer-enafvoerdebietenaanelkaarhangen.Wordtereentoevoergeregeld,danheeftditna-tuurlijkeffectopdeafvoer,enandersom.Daaromkunnendeafvoerdebietennietongestraftworden teruggeregeldomdatdaarmeeookdetoevoerluchtwegvalt.Wordt het totale debiet gereduceerd omdat er maar 1persoonaanwezigis,danzalditnagenoeginelkeruimtegelijkmatigwordengereduceerd,dusooknet indieka-merwaardepersoonzichbevindt.Meteencentralere-gelingisdifferentiatienaarbehoeftedanooknietzomaarrealiseerbaar. Ideaal gesproken bestaat een regeling uiteen decentrale vraagsturing, kamer per kamer, zowelvoortoevoeralsvoorafvoer,eneencentraleventilatordiezichaanpastaandedesomvandeindividuelebehoef-ten.Dezeoplossingenzijnnogmaargedeeltelijkopdemarktbeschikbaar.

Kies voor zuinige ventilatoren

Stelalseerstevraag:iseenventilatorvereist?SysteemAvereistgeenventilator,somswordterookgewerktmeteen zogenaamd hybride systeem waarbij een ventilatorpaswordtingezetalsdenatuurlijketreknietvolstaat(eencombinatievanAenC).Hetenergieverbruikvanventilatorenwordtbepaalddoorvolgendedrieelementen:• Doorhetventilatiedebiet:hetbeperkenvanhetven-

tilatiedebiet zoals hierboven besproken heeft meteenookinvloedophetverbruikvandeventilatoren;

• Doordedrukverliezen(wrijvingsverliezen)indekana-len.Hoedunneren langerdekanalen,hoekorterdebochten, hoe ruwer de binnenwanden, hoe vuiler defilters,destehogerzijndeteoverwinnendrukverliezenen het verbruik van de ventilator. Het belang hiervanwordtinSTAP6onderstreept;

• Hetrendementvandeventilatordatopzijnbeurtbe-paaldwordtdoorhettypeventilator,deventilatormotorenderegeling.

º

22·vENTiLATiEgidS·Kiesvoorenergiezuinigheid


STA

P4

Een ventilator is in staat om een bepaald debiet televerenbijeenbepaalddrukverschil.Ditwil zeggendatéénzelfdeventilatorintweeverschillendeinstallatiesookverschillendedebietenzal leveren. Ineen installatiemeteenhogerdrukverlieszalhetdebietlagerzijn.Heteffec-tievewerkingspuntwordtgevondendoorhetsnijpunttebepalen tussende leidingkarakteristiekendeventilator-karakteristiek.Deleidingkarakteristiekvolgtuitdekanaalberekeningenis nagenoeg een kwadratische curve: bij verdubbelingvanhetdebietzalhetteoverwinnendrukverschilvervier-voudigen.

Eenventilatorkarakteristiekwordtopgemetendoordefa-brikantenbestaatuiteendalendecurve;bijlagedebietenkanereenhogedrukwordenopgebouwd,bijhogede-bietenisdedrukdiekanwordenoverwonnenveelkleiner(bergop kan je maar traag stappen, bergaf kan je snellopen).

Leidingkarakteristiek Ventilatorkarakteristiek

Plaatsenwebeidecurvenoverelkaar,danwordthetwer-kingspuntgevormddoorhetsnijpunt,daarzijndrukendebiet voor beide curven gelijk. Voor een hoger debietlevertdeventilatorteweinigdrukterwijldeleidingerjuistmeervraagt.Bijeenlagerdebietiseroverschotvandrukineenkanaalnetdatjuistmindernodigheeft.

Werkingspunt (3 = snijpunt van 1 & 2)

Kijkenwemeerindetaildanstellenwevastdathetopge-nomenvermogennietconstantisendatvooralookhetventilator-rendementvarieert.

Hoeweléénventilatorverschillendewerkingspuntenkanomvatten,isereengebiedvooroptimalewerking,waarinhetwerkingspuntbijvoorkeurgelegenis,daarbuitenvalthet rendementeenheel stuk terug.Ditwil indeeersteplaats zeggen dat de ventilator goed moet worden af-gestemdopde installatie,waarvoordekarakteristiekenbekendmoetenzijn.

Deventilatormotorheeftookeenbelangrijkeinvloedophetverbruik.Eenklassiekewisselstroommotor(AC)heefteenongunstigrendementwanneerdezenietopzijnnomi-naal toerental werkt. Een gelijkstroommotor (DC, maareigenlijkwordteenECmotorbedoeld,eenElektronischgeCommuteerdegelijkstroommotor)isheelwatzuiniger,vooral bij verlaagde debieten, en verdient dan ook devoorkeur.Technischebrochuresgevenmeestalhetmaxi-mumvermogenvandeventilatorofmotorop,maardatmaaktde vergelijking van verschillendeventilatorennietgoedmogelijk.Hetenergieverbruikvaneenventilator inverschillendewerkingspuntenkanimmerssterkverschil-len. Vergelijking van vermogens is dan slechts mogelijkindienzegekendzijninhetzelfdewerkingspunt.(zieho-gerstaandecurvenofuitgewerktvoorbeeldinstap6)

Als een ventilator in een installatie teruggeregeld wordtvermindert het debiet en ook de drukverliezen door delagere luchtsnelheden. Daardoor zal een ventilator diemaar half zoveel lucht moet verplaatsen theoretischslechts één achtste verbruiken. Sommige ventilatoren,waaronderdeECmotorenbenaderenditideaalbeterdanandere.Vandaardathetnietenkelzinvol ishetverbruiktevergelijkenbijnominaaldebietmaarbijvoorbeeldookbijéénderdevanhetdebiet,eensituatiedie inpraktijkwellichtveelmeerwordt ingestelddandemaximale in-stelling.Eenjuistevergelijkingkandanmaaropbasisvanbeschikbarekarakteristieken.• Eiseencorrecteventilatorselectieopbasisvaneenbe-

rekendekanaalkarakteristiek.Hetverdientaanbevelingomenigereserveinterekenenenmaar80%vandemaximalecapaciteit(vandebietendruk)vandeunittebenuttenzodateventuelevervuilingvanfiltersofroos-ters of verschillen tussen de theoretische berekeningendepraktijknietmeteentoteendebietstekortgaanleiden.

• Kiesvoorventilatorenmetenergiezuinigegelijkstroom-motoren, of correcter: EC motoren. Als je verbruikenvan verschillende toestellen met elkaar wil vergelijkenkandatenkelalshetopgenomenvermogenvoorjouwwerkingspunt bekend is (debiet endrukverschil) Dezegegevenszijnnietsteedszomaarbeschikbaar.Ziemeerconcreetdebesprekingvandeverschillendesystemen.

• Deregelingvandeventilatoreniszekerzobelangrijk,hierisheelwatenergiewinsttehalen.Demeestetoestellenzijnvoorzienvaneenmeerstandenschakelaar.Dehoog-stestandlevertdandenominaledebieten(100%),eentussenstandlevert50-70%vanhetnominaledebietendelaagstestandisgoedvoor20-40%vanhetnominaledebiet.Dezetussenstandenzijnopdemeestetoestellen

debiet

dru

k

Fig 24

leidingkarakteristi

ek (2)

debiet

dru

k

Fig 25

ventilatorkarakter

istiek (1)

debiet

dru

k

Fig 26

werkingspunt (3)

= snijpunt van 1

en 2

debiet

verm

ogen

debiet

rendem

ent

Fig 27

debiet

verm

ogen

debiet

rendem

ent

Fig 27



STA

P4

instelbaarbij indienststelling,waarbijdanookvooreenbalanswordtgezorgd.Belangrijkisookwatergebeurtalseenfilterwatverstoptraakt,alseenaantalbinnen-deurenopenstaan,alsdedampkapwerkt,alsdewindkrachtig blaast op het luchtinnamepunt. Zogenoemdeconstantvolumeregelingen,nietstandaardbeschikbaaropalletoestellen,houdenhetdebietgelijkbijwijzigendeomstandigheden.

Merkookopdateengoedeonderhouddewerkingvandeventilatorookoplangetermijngarandeert.

Kies voor warmterecuperatie

Met een warmtepompboiler wordt de warmte uit deafvoerlucht(systeemCofD)metbehulpvaneenwarmte-pompgebruiktvoordeaanmaakvansanitairwarmwater.Ditproductiesysteemkanhethelejaardoorwarmwaterbereidenzonderbijverwarmingmaarverondersteltdatdeventilatiesteedsinwerkingis.Deregelingvandeventila-tiemoetdannietenkelrekeninghoudenmetdeventilatie-behoeftemaarookmetdewarmwaterbehoefte.

Ineenwarmteterugwinapparaat (WTW in systeem D)geeft de afgevoerde lucht zijn warmte af aan de toe-gevoerde lucht door middel van een warmtewisselaar.Meestalbestaatzulkeenapparaatdanookuiteenvol-ledigemodulemetwarmtewisselaar,ventilatorenenrege-ling,filterseneventueelby-pass.Hetapparaatkan50tot85%vandewarmteuitdeafgevoerdeluchtrecupereren.Vangrootbelangvooreengoedrendementisdatbeideluchtstromeninbalanszijn,vandaardeterm‘balansven-tilatie’.

Een aantal aandachtspunten is van belang bij deselectievandergelijkWTWapparaat:

Zoalsvoorheenalbesprokenmoetopbasisvande debiet-druk karakteristiek worden nagegaanofdeventilatorenvandeunitbemetenzijnvoorhun taak: het werkingspunt moet binnen demaximumkarakteristiekgelegenzijn.

Vergelijkhettemperatuurrendementvandeven-tilatiegroepbepaaldvolgensNBNEN308enkijktoe op de debieten waarbij dit bepaald werd.Meestalzijntoevoer-enafvoerdebietengelijkge-nomen,inuitzonderlijkegevallenwordenderen-dementenopgegevenvoortoevoer-enafvoerde-bietendievanelkaarverschillen.Eenrendementvan80tot90%iszeerbehoorlijk.Rendementen,gemeten volgens andere specificaties lijken ophet eerste zicht soms hoger omdat ze bijvoor-beelddewarmtevandeventilatorenalswinstre-kenen,eenventilatormeteenslechtrendementresulteert dan schijnbaar in een beter werkendtoestel,maardatismisleidend.Diversereglemen-teringenenfinanciëlesteunmaatregelenvereisenjuistdeopgavevanhetNBNEN308rendement.WevermeldenhieronderanderedeEPB(E-peil)berekening,steunmaatregelen inhetWaalseenBrusselsegewest,subsidiesvoorWTWofE-peilvannetbeheerdersengemeenten,...

Demeestetoestellenzijnvoorzienvaneengrof-filter voor het filteren van aanvoeren afvoer-luchtvoordatdiedoorheendewarmtewisselaarstroomt.Somswordtergeopteerdvooreenfijn-filter (vbF7ofEU7)diedebuitenluchtookont-doetvanfijnestofdeeltjesensomszelfsvanpol-len.EenWTWmetvervuilings-indicatiegeeftaanwanneerdefilteraanvervangingtoeis.Vergelijkdeprijzenvanvervangfilters,sommigefilterszijnreinigbaar, in vervuilde omgeving moet je somsalledriemaandenvervangen,maar jekrijgtna-tuurlijkookzuiverdereluchtbinnen.

Vergelijkdegeluidsproductievanhettoestel,zo-alsvoorhetventilatorverbruikmoetditookwor-denopgegevenbijhetdebietendrukverschil injouwwerkingspunt.

Controleerofhettoestelvoorzienisvaneenvorst-beveiliging;ditkangerealiseerdwordendoorge-bruiktemakenvaneenby-pass,dooreenelektri-scheweerstand,doorhetverlagenvanhetdebietofdoorrecirculatie.Houhierbij rekeningmetdeluchtkwaliteit, recirculerenvan luchtuitvochtigeruimten is niet acceptabel. In sommige geval-lenbiedt eenbodem-luchtwarmtewisselaar eenuitkomst.Hierbijwordtde luchteerstdoorheeneenlangeondergrondsingegravenbuisgestuurdwat leidt totvoorverwarmingvande lucht inde

✔

✔

✔

✔

✔

24·vENTiLATiEgidS·Kiesvoorenergiezuinigheid


STA

P4

winter. Dergelijke oplossing vereist echter eenstudieopzich,metbetrekking totdewerkelijkewinsten, bijkomende drukverliezen en hygiëne.Merkopdaterookvloeistofgevuldeoplossingenbestaanwaareenvloeistofcircuitwarmteofkou-deopneemtuitdebodemindetuinendezemetbehulpvaneenwarmtewisselaar(batterij)aandeluchtstroomoverdraagt.

Kiesvooreen toestelmeteenvolledigebypassvoor een beter zomercomfort. Indien er enkeleen bypassklep wordt geopend zonder dat deluchtstromingdoorheendewarmtewisselaarzelfwordtafgesloten,danblijftdewarmterecuperatiedoorgaanvoor25tot50%!

✔

Hetgebruik vaneenbodem-luchtwarmtewisse-laarkaneenbeperktbijkomendkoeleffectheb-ben,hetbeperkenvanoververhittingwordtech-terveelsterkerbepaalddooranderemaatregelen(isolatie en luchtdichtheid, zonwering, beperkeninterne winsten,…). De figuur geeft een vereen-voudigdevoorstellingbijeentemperatuurrende-mentvan85%.

✔

20°C

0°C17°C

3°C


WTW (wintersituatie)

8°C

0°C

20°C 9.8°C

18.2°C

bodemluchtWTW (wintersituatie)

WTW (zomersituatie) bodemluchtWTW en bypass (zomersituatie)

24°C

28°C24.6°C

27.4°C 24°C 24°C

28°C20°C

20°C


STA

P4

Intensieve ventilatie: dampkap

Hetgebruikvaneendampkapvoordeafvoervandam-penenkeukengeurtjesisnietverplicht,behalveinbinnen-keukenszonderbuitenvenstersofbuitendeuren.

Dampkappen vereisen debieten gaande van 150 m³/htot750enzelfsmeerdan1000m³/hvoorkookeilanden.Dezedebietenbedragensomseenveelvoudvandeont-werpdebieten voor hygiënische ventilatie. Dit betekentenerzijdsdathetnietevidentisdeluchtafvoerterealise-renmethetbasisventilatiesysteem(decentraleventilator).Anderzijdsmoetdeafgevoerdeluchtookwordengecom-penseerdmet voldoende luchttoevoer, ookhier voldoethetbasisventilatiesysteemzelden.

Algemeen

Naastdewettelijkeverplichtingom inbepaalderuimtenbasisventilatievoorzieningenaan tebrengen,bestaanerookaanbevelingenvoordeventilatievanandereruimtenenvoordeventilatieinandereomstandigheden.Debe-langrijksteaanbevelingenwordenhierbehandeld.

Intensieve ventilatie: openslaande ramen

Omruimtenmet tijdelijkhogevervuiling (bij een feestje,naschilderwerken)intensieftekunnenverluchten,wordtaanbevolenomramentevoorzienmeteenminimaleope-ninginopenstandvan6.4%vandekameroppervlakte.Bevindenderamenzichin2buitengevelsdieinverschil-lend vlak liggen, dan wordt een totale oppervlakte van3.2%voldoendegeacht.Ziefiguuronderaan.

4.4 intensieve ventilatie en speciale ruimten

26·vENTiLATiEgidS· Intensieveventi lat ieenspecialeruimten

Keuken: netto sectie10.8 m² x 3.2 % = 0.35 m²

Logeerkamernetto sectie

11.5 m² x 6.4 % = 0.74 m²

Eenzijdige

ventilatie

Dwars

ventilatie


STA

P4

Volgendemogelijkhedendienenzichaan:Een klassieke dampkap met ventilator voert deluchtrechtstreeksafnaarbuiten,deluchttoevoerwordtverzorgddooreenextragrootrooster(even-tueelafsluitbaarofgekoppeldaandedampkap),doorhetopenenvaneenraamofdoordemecha-nischeluchttoevoernaarzijnmaximumtevoeren(ditenkelbijeerderlagedebieten).Een motorloze dampkap wordt gekoppeld aanhet extractiesysteem. Bij het aanzetten van dedampkapopenteenklepindedampkapdeaf-voer naar het extractiesysteemenwordt de af-voerventilator naar het maximum gevoerd. Ookhier moet de toevoer opgevoerd worden. Dezeoplossingisenkelmogelijkbijlagedampkapde-bieten(max200-300m³/h)enalsergeenrisicoisopvervuiling(dusnietbijgebruikvaneenwarm-tewisselaar).Gebruikvaneenrecirculatiedampkapmetregel-matig te onderhouden vet- en geurfilter. Dezedampkap voert geen vocht af, daarvoor wordtgerekendopdebasisventilatievandekeukendiedusbijvoorkeurnaarmaximumstandwordtge-schakeld.

Hetgebruikvandedampkapvoorbasisventilatieénvoorintensiefgebruikindekeukenisnietverboden,maarver-eistspecifiekeaanpassingen.

Intensieve ventilatie: nachtelijke koeling

Het toepassen van intensieve nachtelijke ventilatie kanbijdragentoteenbeterzomercomfort.Dewoningwordtdaarbij’snachtssterkdoorgeluchtmetkoudebuitenluchtdiedewarmteuitdewoningopneemtennaarbuitenaf-voert.Devolgendemorgenwordtteruggestartmeteen

✔

✔

✔

koelgebouw.Dedebietenvandergelijkedoorluchtinglig-genveelhogerdanvoordebasisventilatiewaardoordezenauwelijks kan worden gebruikt voor intensieve nacht-koeling.Nachtkoelingmaaktdeel uit vaneenafzonder-lijke studie, samenmeteen vergaande reductie vandekoellast,doorbijvoorbeeldverstandiggebruik temakenvanzonwering.

Ventilatie van opstellingsruimten voor verbrandingstoestellen

Ziestap3ofNBNB61-002:2006.

Bergingen in het beschermd volume

Bergingen vereisen geen specifieke ventilatievoorzienin-genmaarkunnenindiengewenstdeeluitmakenvanhetventilatiesysteem,meestalmeteenafvoervoorziening(ditverbetertdebalansookmeestal).Voorkleinebergingenvolstaaneendoorstroomopeningonderaanenbovenaanindedeur.

Garages in het beschermd volume

Garages, voordeplaatsingvaneenwagen,wordenbijvoorkeurbuitenhetbeschermdvolumegehouden.Isditnietmogelijk,zorgdanvooreenluchtdichteafschermingmeteengoedsluitendedeurtussengarageenleefruim-ten,eendoorvoeropeningisdanuitdenboze.Zelfsalsdegarageookgebruiktwordtalswasplaatsofhobbyruimte,dan nog zal ze geen deel uitmaken van de ventilatie-installatie van de woning zelf. Het spreekt vanzelf dat,losvandeafwezigheidvanwettelijkeeisen,hetaanbeve-lingverdientomtochminimaleventilatiemogelijkhedentevoorzien,bijvoorbeeldmetnatuurlijketoevoeropeningen,gecombineerd met een afvoer door het dak, eventueelmeteenafzonderlijkeventilator.

Kelders en zolders in het beschermd volume

Ookhiergeldtdeaanbevelingdatkeldersenzoldersbestbuiten het beschermd volume worden gehouden. Voorkeldersenzoldersbinnenhetbeschermdvolumegeldengeenspecifiekeeisen,maarhetspreektvanzelfdateenminimaleventilatieaangewezenis.

Ruimten buiten het beschermd volume

Worden hier niet beschouwd. Voor systemen A en Cwaar ruimten toevoerlucht betrekken uit onverwarmdeaangrenzende ruimten moeten deze ook worden voor-zienvaneenRTO(2Pa).VoorsystemenBenDwaardetoevoerluchtbetrokkenwordtuitonverwarmdeaangren-zende ruimten moeten deze ook worden voorzien vaneenRTO(10Pa).ZievoormeerdetailBijlageV/evanhetEPBbesluit.

Intensieveventi lat ieenspecialeruimten·vENTiLATiEgidS·27


STA

P4

4.5 Werkwijze basisontwerp

Aandachtspunten

Dekeuzevooréénvande4ventilatiesystemen issterkbepalend voor heel wat aspecten van ventilatie. Eenuniversele keuze, ideaal voor elke situatie, bestaat nietmaar kan verschillen naargelanggebouw,omgeving eninbouwmogelijkhedenenisaangepastaanhetbudgetendewensenvandegebruiker.

Pro’s én contra’s van elke optie moeten voorafgoed worden doorgenomen met de opdracht-gever zodat een bewuste keuze kan wordengemaakt. Het moet daarbij duidelijk zijn dat ergeen zuiver mathematische keuze kan wordengemaakt,maardaterinfunctievanhetgebouw,zijn omgeving en vooral de toekomstige bewo-nersenhuncomfortnaareenmeestaangepastsysteemmoetwordengegrepen.Elkekeuzeheeftzijneffectopdeverdereuitwer-king vanhetproject.Daarom ishet vanbelangomal tijdensdeontwerpfaseeenkeuzevast teleggen zodat ruimte kan worden voorzien voorkanalenofventilatoren,zodatdeesthetischeim-plicatieskunnenwordenbekeken,…Uitstel totver indeuitvoeringsfase leidt gegarandeerd totmoeilijkheden.VoorsystemenA,B,Cisergeenstriktenoodomtoevoerenafvoertebalanceren,voorsysteemDisditsterkaanbevolen.

Stappenplan 4.1 – 4.2 – 4.3 – 4.4 – 4.5

Maak,opbasis vandehoger vermeldeopmer-kingen een keuze tussen systemen A, B, C, D;inhet rekenbladkom jedaarmeeopeennieuwwerkbladuit.

Globaal (A, B, C, D)

Leg voor elke ruimte met een opgelegde mini-mumwaardehetdebietvast,hogerdanofgelijkaandezeminimumwaarde.Doeditvoortoevoer,doorvoerenafvoer.

detoevoer insysteemAenCmoet lager zijndanofgelijkaanhetopgegevenmaximum.Het verdient aanbeveling om de doorstroom-debieten voor kritische ruimten enigszins inovereenstemming te brengen met de toevoer-ofafvoerdebieten.

✔

✔

✔

✔

✔

*

*

Leg eventueel ook debietseisen vast voor spe-ciale ruimten (opstellingsruimte stookketel) ofruimtenwaarvoorgeenwettelijkeminimumeisenbestaan.ZiehiervoorvooralsysteemDvoorba-lancering.Verdeeldedoorstroomcapaciteitvooreenruimtezo mogelijk over meerdere doorstroomopenin-gen.Ganaofdedoorstromingvanluchtweldegelijkgewaarborgd ismetdewettelijkeminimumver-eisten.

eendeurtussengangentraphalzalookvoor-zienzijnvandoorvoeropeningendeopenverbindingtussenwoonkamerenopenkeukenwordtvoordewetaanzienalsdoorvoer-opening tussen beide ruimten. Toch verdienthetaanbevelingombijkomendeDOteplaatsennaardegang.

Vermijd DO’s tussen beschermd volume enAOR’s (aangrenzendeonverwarmderuimtes)entussenleefruimtesengarage(ookalwordtdega-rageookalswasplaatsgebruikt).

Elkwerkbladwordtnusysteemspecifiekbesproken

Systeem A

LegdezelfregelendheidsklassevandeRTOvast.Momenteel zijn er al RTO’s met een P3 en P4klasse beschikbaar op de markt. Zie ook stap10.Vraag eventueel een lekdebietsmeting van deafvoerkanalen.DaardezemetingnieteenvoudignochgoedkoopisenheteffectophetE-peilvaneenbewezenlekdichtheidbeperktis(zieookstap10),lijkthetaangewezenzichtebeperkentoteenkorte beschrijving van luchtdichtheidseisen eneenproductbeschrijvinginhetbestek.

Maakeenafdrukvanhetspecificatiebladalsbasisvoorhetbestek.

Systeem B

Teneindegarantietebekomenoverdewerkelijkgerealiseerdedebietenkanergeëistwordendande toevoerdebietenbijopleveringgemetenwor-den.Klikhiervooropdekeuzeknop“ja”bij“de-bietsmeting”.Vraag eventueel een lekdebietsmeting van detoevoer- en afvoerkanalen. Het effect van eengunstigemetingophetE-peil iskleinervoordeafvoerkanalendanvoordetoevoerkanalen.Daar

✔

✔

✔

*

*

✔

✔

✔

✔

✔

A B C D

28·vENTiLATiEgidS·Werkwijzebasisontwerp


STA

P4

Berekeningsblad VENTILATIEVentilatiesysteemSPECIFICATIEBLAD

Naam Code Soort ruimte Oppopgelegdminimum

opgelegdmaximum ontwerp zelfregelendheid

minimum(afvoer)

minimum(toevoer) ontwerp

opgelegdminimum ontwerp

(m ) (m /h) (m /h) (m /h) () (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h)Keuken R 0.1 Gesloten keuken 14,4 P0 50 52Woonkamer R 0.2 Woonkamer 34,4 124 248 P0 25Bureel R 0.3 Studeerkamer 11,6 42 84 P0 25Hal GV R 0.4 Gang 9 P0WC GV R 0.5 WC 1,3 P0 25 25Wasplaats R 0.6 Wasplaats 12,7 P0 25 50Slaapkamer 1 R 1.1 Slaapkamer 15,3 55 110 P0 25Dressing R 1.2 Bergruimte 8,6 P0Slaapkamer 2 R 1.3 Slaapkamer 14,4 52 104 P0 25Slaapkamer 3 R 1.4 Slaapkamer 14,9 54 107 P0 25Hal 1ste R 1.5 Hall 14,6 P0Badkamer R 1.6 Badkamer 12,1 P0 25 50WC 1ste R 1.7 WC 1,3 P0 25 25Technische ruimte R 1.8 Ander type 2 P0

P0P0P0P0P0P0P0

totalen 327 653 0 125 202 0

Lekdebieten kanalen(m /h)

Lekdebiet afvoerkanalen lekdebietsmeting? nee

ontstenteniswaarde 5,1gemeten:

VERMENIGVULDIGINGSFACTOR m: 1,50

A: natuurlijke toevoer, natuurlijke afvoer

AfvoerDoorvoerDebiet

Toevoer

Ga terug Leegmaken

05-12-2007 xls1.xls


debietsmeting ? ja

Naam Code Soort ruimte Oppopgelegdminimum ontwerp gemeten

minimum(afvoer)


opgelegdminimum ontwerp

(m ) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h)Keuken R 0.1 Gesloten keuken 14,4 50 50 52 55Woonkamer R 0.2 Woonkamer 34,4 124 150 25 75Bureel R 0.3 Studeerkamer 11,6 42 50 25 25Hal GV R 0.4 Gang 9WC GV R 0.5 WC 1,3 25 25 25 25Wasplaats R 0.6 Wasplaats 12,7 25 25 50 50Slaapkamer 1 R 1.1 Slaapkamer 15,3 55 60 25 25Dressing R 1.2 Bergruimte 8,6Slaapkamer 2 R 1.3 Slaapkamer 14,4 52 60 25 25Slaapkamer 3 R 1.4 Slaapkamer 14,9 54 60 25 25Hal 1ste R 1.5 Hall 14,6Badkamer R 1.6 Badkamer 12,1 25 25 50 50WC 1ste R 1.7 WC 1,3 25 25 25 25Technische ruimte R 1.8 Ander type 2

totalen 327 380 0 202 205

0 0


Lekdebiet toevoerkanalen lekdebietsmeting? nee





B: mechanische toevoer, vrije afvoer

Toevoer AfvoerDebiet

Doorvoer

Ga terug Leegmaken

05-12-2007 xls1.xls

Werkwijzebasisontwerp·vENTiLATiEgidS·29

Systeem A

Systeem B


STA

P4


debietsmeting? ja


opgelegdmaximum ontwerp

zelfregelendheid minimum(afvoer)

minimum(toevoer)

ontwerp opgelegdminimum ontwerp gemeten

(m ) (m /h) (m /h) (m /h) () (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h)Keuken R 0.1 Gesloten keuken 14,4 P0 50 50 52 55Woonkamer R 0.2 Woonkamer 34,4 124 248 130 P3 25 75Bureel R 0.3 Studeerkamer 11,6 42 84 50 P3 25 50Hal GV R 0.4 Gang 9 P0WC GV R 0.5 WC 1,3 P0 25 25 25 25Wasplaats R 0.6 Wasplaats 12,7 P0 25 25 50 50Slaapkamer 1 R 1.1 Slaapkamer 15,3 55 110 55 P3 25 25Dressing R 1.2 Bergruimte 8,6 P0Slaapkamer 2 R 1.3 Slaapkamer 14,4 52 104 55 P3 25 25Slaapkamer 3 R 1.4 Slaapkamer 14,9 54 107 55 P3 25 25Hal 1ste R 1.5 Hall 14,6 P0Badkamer R 1.6 Badkamer 12,1 P0 25 25 50 50WC 1ste R 1.7 WC 1,3 P0 25 25 25 25Technische ruimte R 1.8 Ander type 2 P0

P0P0P0P0P0P0P0

totalen 327 653 345 202 205 0

0





C: vrije toevoer, mechanische afvoer


Doorvoer

Ga terug Leegmaken

05-12-2007 xls1.xls


Recirculatie? ja nee debietsmeting? debietsmeting? nee

Naam Code Soort ruimte Oppopgelegdminimum Recirculatie ontwerp gemeten

minimum(afvoer)


opgelegdminimum ontwerp gemeten

(m ) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h)Keuken R 0.1 Gesloten keuken 14,4 50 52Woonkamer R 0.2 Woonkamer 34,4 124 25Bureel R 0.3 Studeerkamer 11,6 42 25Hal GV R 0.4 Gang 9WC GV R 0.5 WC 1,3 25 25Wasplaats R 0.6 Wasplaats 12,7 25 50Slaapkamer 1 R 1.1 Slaapkamer 15,3 55 25Dressing R 1.2 Bergruimte 8,6Slaapkamer 2 R 1.3 Slaapkamer 14,4 52 25Slaapkamer 3 R 1.4 Slaapkamer 14,9 54 25Hal 1ste R 1.5 Hall 14,6Badkamer R 1.6 Badkamer 12,1 25 50WC 1ste R 1.7 WC 1,3 25 25Technische ruimte R 1.8 Ander type 2

totalen 327 0 0 202 00 0








Doorvoer

D: mechanische toevoer, mechanische afvoer

Balans

Ga terug Leegmaken

05-12-2007 xls1.xls


Systeem C

Systeem D


STA

P4

deze meting niet eenvoudig noch goedkoop islijkt het aangewezen zich te beperken tot eenkorte beschrijving van luchtdichtheidseisen eneenproductbeschrijvinginhetbestek.Selecteerhettypeventilatormotordatzalwordengebruikt,geefdevoorkeuraaneen“gelijkstroom-ventilator (DC)” of beter “EC” genoemd. Omdathetventilatorverbruikhetresultaatisvandepres-tatievandeventilatorinhetaanwezigekanalen-netkanerbetereentotaleprestatie-eiswordenopgegevendierekeninghoudtmetbeide.Ookisdeprestatiebijdeellast,eenmeervoorkomendesituatie,belangrijker,vandaarkanalseisbijvoor-beeld worden opgegeven: Totaal opgenomenvermogenvanventilatorenregelingineenreëelwerkingspunt op 71 % van het geëiste debiet:max0.1W/(m³/h)(zievoorbeeldstap6)


Systeem C

KiesvoorenergiezuinigevariantenopsysteemCLeg de zelfregelendheidsklasse van de RTOvast. Momenteel zijn er al RTO’s met een P3enP4klassebeschikbaaropdemarkt.Zieookstap10

VerderemogelijkhedenKiesvoorvraagsturingoptoevoeropbasisvanC02 of aanwezigheidsdetectie, en dit bij voor-keuropkamerniveau;Kiesvoorvraagsturingopafvoer,opbasisvanaanwezigheidof vochtdetectie, endit bij voor-keuropkamerniveau;Bij vraaggestuurdesystemenmoeterbij voor-keur een koppeling zijn van toevoer of afvoernaardeventilator;alserweinigtoevoervereistis,kandeventilatorooknaareenlagerestand;Kieseventueelvooreenwarmtepompboiler.

Teneindegarantietebekomenoverdewerkelijkgerealiseerdedebietenkanergeëistwordendatdeafvoerdebietenbijopleveringgemetenworden.Klik hiervoor op de keuzeknop “ja” bij “debiets-meting”.Vraag eventueel een lekdebietsmeting van deafvoerkanalen.DaardezemetingnieteenvoudignochgoedkoopisenheteffectophetE-peilvaneenbewezenlekdichtheidnieterggrootis(zieookstap10), lijkt het aangewezen zich tebeperkentoteenkortebeschrijvingvan luchtdichtheidsei-seneneenproductbeschrijvinginhetbestek.Selecteerhettypeventilatormotordatzalwordengebruikt,geefdevoorkeuraaneen“gelijkstroom-ventilator (DC)” of beter “EC” genoemd. Omdathetventilatorverbruikhetresultaatisvandepres-

✔

✔

*

*

*

*

*✔

✔

✔

tatievandeventilatorinhetaanwezigekanalen-netkanerbetereentotaleprestatie-eiswordenopgegevendierekeninghoudtmetbeide.Ookisdeprestatiebijdeellast,eenmeervoorkomendesituatie,belangrijker,vandaarkanalseisbijvoor-beeld worden opgegeven: Totaal opgenomenvermogenvanventilatorenregelingineenreëelwerkingspunt op 71 % van het geëiste debiet:max0.1W/(m³/h)(zievoorbeeldstap6)


Systeem D

Opbasisvandeminimumopgelegdedebietenishet totale toevoerdebiet meestal groter dan hettotaleafvoerdebiet.Zorgvooreendebietsbalansdoor:

Sommige afvoerdebieten eventueel te verho-gen (dit heeft evenwel eenbeperktenegatieveinvloedopdeEPB/m-factor)Bijkomendeextractieventielenteplaatsen(bijvoor-beeldinbergingen,eendressing,deketelruimte,degang,…);Te kiezen voor mechanische recirculatie in dewoonkamer.IntegenstellingtotandereruimtenmetluchttoevoerlaatdenormbijsysteemDtoedat de luchttoevoer in de woonkamer geheelof gedeeltelijk bestaat uit gerecirculeerde luchtuit slaapkamers, studeerkamers, speelkamerofgangenhal.Eenkleineventilatorzalbijvoor-beeldluchtaanzuigenuitdetraphalendezein-blazenindewoonkamer;klikop“recirculatie”envulhetvoorzienedebietin.

Naastdesystemenmetééncentraletoevoerenééncentraleafvoer,bestaanerookandereop-lossingen:

Decentralemodulesmet toevoer,warmterecu-peratieenafvoerperkamer;Decentraletoevoermodulesmetvraagsturingencentraleafvoer;

Dergelijke oplossingen maken een integratie inbestaandewoningensomseenvoudiger.Teneindegarantietebekomenoverdewerkelijkgerealiseerdedebietenkanergeëistwordendatdetoe-enafvoerdebietenbijopleveringgemetenworden. Klik hiervoor op beide keuzeknoppen“ja”bij“debietsmeting”.Vraageventueeleenlekdebietsmetingvandetoe-enafvoerkanalen.Daardezemetingnieteenvou-dignochgoedkoopisenheteffectophetE-peilvaneenbewezenlekdichtheidbeperktis(zieookstap10)lijkthetaangewezenzichtebeperkentoteen korte beschrijving van luchtdichtheidseiseneneenproductbeschrijvinginhetbestek.

✔

*

*

*

*✔

*

*

✔

✔



STA

P4

Kies voor voorverwarming van de toevoerluchtdoor middel van een warmterecuperatietoestel.Leghetminimalerendementvastbijhetgebalan-ceerde debiet. Een temperatuurrendement van75 % volgens NBN EN 308 is voor de meestebeschikbaretoestellenhaalbaar.Specificeereventueel:

Datdeventilatorenvoorzienzijnvaneenauto-matischedebietsregeling;Dat er een zomer by-pass aanwezig is, bijvoorkeuréénmetvolledigedesactivatievandewarmterecuperatie;Eeninvriesbeveiliging,zieook4.3.

Selecteerhettypeventilatormotordatzalwordengebruikt,geefdevoorkeuraaneen“gelijkstroom-ventilator (DC)” of beter “EC” genoemd. Omdathetventilatorverbruikhetresultaatisvandepres-tatievandeventilatorinhetaanwezigekanalen-netkanerbetereentotaleprestatie-eiswordenopgegevendierekeninghoudtmetbeide.Ookisdeprestatiebijdeellast,eenmeervoorkomendesituatie,belangrijker,vandaarkanalseisbijvoor-beeld worden opgegeven: gezamelijk opgeno-menvermogenvan2ventilatorenenregeling ineenreëelwerkingspuntop71%vanhetgeëistedebiet: maximum 0.3 W/(m³/h) (zie voorbeeldstap6)Maak een afdruk van het specificatieblad alsbasisvoorhetbestek.Tekendeontwerpgegevens indegrondplannenin,houdhierbijalrekeningmeteenmogelijkver-loopvandeluchtkanalenendeplaatsingvandeluchtgroep.Bijgroteredebieten(>50m³/h)wor-denmeerderetoevoerofafvoerpuntenaanbevo-len.Tekenvolgendecomponentenin:

toevoeropeningen(TO)doorvoeropeningen(DO)afvoeropeningen(AO)luchtgroepplaatsvanluchtafvoerrecirculatiecircuitplaatsvanluchtinname

✔

✔

*

*

*✔

✔

✔

*******

Plaatsing van luchtkanalen

Tekenhetverloopvandeluchtkanalen inophetgrond-plan,rekeninghoudendmetvolgendeelementen:

toegankelijkheidZorgvooreengoedetoegankelijkheidvandeope-ningen,kanalenenventilatorzowelindeleefruim-tesalsopdezolder,zodat:

Defilters,kanalen,inblaas-enextractieventielenkunnengereinigdwordenDe inblaas- en extractieopeningen vrij zijn engoedbereikbaarvoormeetapparatuurDe toezichtopeningen van de kanalen kunnengeïnspecteerdworden.

Slechte toegankelijkheid Goede toegankelijkheid

WegwerkenvankanalenIneenwoningmetmeerdereverdiepingen ishetbijna onoverkomelijk om kanalen doorheen leef-ruimtes te laten lopen. Bij het ontwerp van dewoning kan hier wel rekening mee gehoudenwordenenkunnendekanalenworden ingeplantin de berging, technische ruimte of een speci-fieke schacht voor nutsleidingen. Bij bestaandewoningenishetminderevident,maarkunnendekanalenwordenweggewerktdooreenverlaagdezolderingindegang,bovendekeukenkasten,ineeningemaaktekast,enz.

✔

*

*

*

✔

X



STA

P4

Wegwerken van de kanalen

Warme kanalen doorheen koude ruimten ofkoudekanalendoorheenwarmeruimtenmoetenvoorzienwordenvanvoldoendeisolatie,voorzienvaneendamprem.Zorgvuldigeenduurzameaf-werkingiseennoodzaak!

Een ventilator of luchtgroep kan binnen of bui-tenhetbeschermdvolumewordengeplaatst;ditheeftinvloedopdenodigeluchtdichteafwerkin-genenopde isolatievankanalen.Wanneerdeplaats van opstelling bij het beschermd volumehoortzorgerdanvoordatdeperforatiesdoor-heenhetdakgoedluchtdichtafgewerktworden.Indiende zolder nietbij hetbeschermdvolumehoort,geldtditvoordedoorboringeninhetpla-fond.

✔

✔

WTWbinnenbeschermdvolume

WTWbuitenbeschermdvolume

Fig 33WTW in beschermd

volume

<<<<<<<<< <<<<<<<<

<<<<<<<<<<<<<<<< <<<<<<<<<<<<<<<<<<

isolerendoorboringen luchtschil !

<<<<<<<<< <<<<<<<<

<<<<<<<<<<<<<<<< <<<<<<<<<<<<<<<<<<

isoleren

doorboringen luchtschil !

Fig 34WTW buitenbeschermd

volume



STA

P4

Akoestiek

Bijelkvandemogelijkbronnenvangeluidslastwordtaan-gegevenwatmogelijkeoplossingenzijn.

Buitenlawaai datdewoningbinnendringtviaventi-latiecomponenten.

KiesvoorgeluidswerendeRTO’s(A,C);PlaatsRTO’sbijvoorkeurwegvandestraatzijde(A,C);Werk bij mechanische toevoer (B,D) met eenluchtinnamewegvandestraat;Isoleerkanalendiedoornietgeïsoleerderuimtenlopen(vbzolder,ofwaarzebuitengeluidkunnenopvangen).

Ventilatorlawaai bijmechanischeventilatie(B,C,D).Kiesvoorgeluidsarmeventilatoren;Plaatsdeventilatorineenruimtezonderspecialeakoestischeeisen;Plaatsdeventilatorgroep,ofwel:

TegeneenzwaremassievewandOpeenverzwaardesokkelmettrillingsdempersMeteenelastischeophanging

Monteer de kanalen met een elastische mof ofeen kort stukje flexibel (dat zelf ook geïsoleerdwordt).Gebruik geluidsdempers tussen ventilator enbinnenhuisinstallatie,zoweloptoevoeralsopaf-voer.

Leidinggeruis bijmechanischeventilatie(B,C,D).Beperkdrukverliezenindekanalen:

Gebruikgladde,rondekanalen;Beperkdeluchtsnelhedentot1.5–2m/sdoorhetaanpassenvandekanaalsectievooralindeomgevingvanslaapkamers;Kieseencompactkanalennet;Beperk bochten, vernauwingen, T-stukken, re-gelkleppen.

Houdbijdeselectievaninblaas-ofextractiemon-denrekeningmetdegeluidsproductie(B,C,D):

Kiesvoorventielenmetlagegeluidsproductie;WerkmetakoestischdempendeTO,AO;Plaats ventielen waar praktisch mogelijk nietinhoekenof tegenwandenmaarminimumop1meterafstandervan.

Zorgvooreenelastischeophangingvandekana-len(B,C,D):

Gebruik beugels met elastische demping (enschroefdezeniettevastaan);Zorg dat kanalen geen contact maken metmuren of vloeren waar ze doorheen gevoerdwordenenvuldeholleruimteopmetmineralewol of een ander elastisch materiaal (niet methardPU-montageschuim!);Vermijd bevestiging op lichte wanden (bv. niettegeneenlichtegipsblokkenwand).

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

***

✔

✔

✔

**

**

✔

***

✔

*

*

*

Overspraak (geluidsoverdrachttussen2ruimtenviaDO,RTO’softoevoer-enafvoerkanalen).

KiesvoorgeluidswerendeDOKies voor geluidswerende RTO’s (A, C) vooralkritischtussen2naastliggendewoningenKies voor geluidsdempers in kanalen of recht-streeksindetoevoer-ofafvoerventielen;Plaatsdeventielenvannaastliggendekamerszovermogelijkvanelkaar.

Bijintensieve ventilatie metdampkap.Kiesvoorgeluidsarmedampkappen;Gebruik een motorloze dampkap met een ven-tilatoropafstand (metdezelfdemaatregelenalshogerwatdeventilatorbetreft).

Installatielawaai naar de omgeving.Kiesvoorgeluidsdempers indekanalen tussenventilatorenomgeving;Kiesvoorlangerekanalen;Plaatsdeuitblaasnietnaarburen,detuin,ennietindebuurtvanzwakkegevelelementen(ramen,deuren,lichtedakconstructies,terrassen,…).

Merkopdatdiverseaanbevelingensomsgoedovereen-stemmen met eisen op andere niveaus (vb isolatie vankanalen,kleinedrukverliezen),maardatsommigeaanbe-velingenookintegenspraakkunnenstaan(vblangeka-nalen,plaatsvanluchtuitblaas)zodateengoedevenwichtmoetwordengevonden.

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔



Stelhetbestekop·vENTiLATiEgidS·35

STELHETBESTEKOP

STA

P5

Gelijktijdigmethet invullenvanhetrekenbladmetruim-ten,debieteneneisenwordterautomatischeenspeci-ficatiebladsamengestelddatdebelangrijkstetechnischespecificaties in één oogopslag weergeeft. Dit specifica-tieblad kan als uitgangspunt gebruikt worden voor hetbestekenkannaderhanddoordeinstallateuralsrappor-teringsbladwordenbenutvoorhetopgevenvangekozenmaterialenenalsneerslagvanuitgevoerdemetingenbijde oplevering (debietmetingen, lekken, instellingen). Deverslaggevertenslotte,vindterdegegevensterugvoorhetinvullenvandeEPB-aangifte.Hetisdéventilatiefichediehetgehelerealisatieprocesbegeleidt.

Naastelementenuitdevoorgaandestappenzoalslucht-dichtheid, luchtdebietenenbasisontwerpzalhetbestekookelementenbevattenuitdevolgendestappen,vande-tailontwerpovermontage,opleveringenonderhoud.

Voorbeeldbestekken

Viawww.IDEG.infowordenvoorbeeldbestekkenvoorde4 verschillende systemen beschikbaar gesteld die alsbasiskunnendienenvoorhetopstellenvaneenproject-specifiekbestek.• Dit basisbestek bevat omschrijvingen die betrekking

hebbenophetventilatiesysteem.Houbijdeopstellingvanhetbestekookrekeningmeteenmogelijkeopsplit-sing in verschillende loten. Al naargelang de situatiekunnen de verschillende posten verschoven wordennaar loten in overeenstemming met de toegepastetechnieken, bijvoorbeeld horend bij het buitenschrijn-werk, bij de ruwbouwwerkenof bij dedakwerken. IngevalvansysteemCzalde leveringenplaatsingvande RTO’s en DO’s meestal bij een andere aannemerterechtkomendanhetleverenenplaatsenvandeex-tractiekanalenen–ventilator.BijeensysteemDzittende doorvoeropeningen, condensafvoer en dakdoor-voerenookmeestalnietbijdeinstallateurventilatie.Indat geval is het aan de opsteller van het bestek omna te gaan of alle posten vertegenwoordigd zijn. Hetverdientdaarbijaanbevelingdeposten“algemeen”en“oplevering”inallelotenteherhalen.

• Ditbestekdienttewordenbeschouwdalsvoorbeeld,dat door de gebruiker moet worden aangepast. Deopstellers nemen geen verantwoordelijkheid over hetgebruik van dit basisbestek. De erin beschreven op-lossingenkunnenleidentoteengoedeinstallatie,maarsluiten niet uit dat andere oplossingen tot een evengoedeofzelfsbetereinstallatiekunnenleiden.

• Elementendiebetrekkinghebbenopintensieveventi-latie(vbdampkappen)ofventilatievanspecialeruimtenmakengeendeeluitvanditbestek.

• Bijverschillendepostenzijndiverseuitvoeringsmogelijk-hedenbeschikbaar,zijwordenaangeduidmetindexena,b,…Het isdanookmogelijkdatbeschrijvingen inverschillendesubpostenweerkerenenovereenkomstigmoetengeselecteerdofgeschraptworden.

• Vooreengoedbegripvanhetbestekwordtervanuit-gegaandatergrondplanneneneventueeldoorsnedenbeschikbaarzijnmetminimaalvolgendemeldingen:

Capaciteit en plaats van toevoer-, doorstroom- enafvoeropeningenPlaatsvanopstellingvanventilator(en)ofluchtgroepPlaatsvooropstellingvandebediening(regeling)VerloopenafmetingenvankanalenvoornatuurlijkeafvoerVerloopvankanalenenuitmondingeningevelofdakvoormechanischetoevoerofafvoer

º

ººº

º


Recirculatie? ja ja debietsmeting? debietsmeting? ja

Naam Code Soort ruimte Oppopgelegdminimum Recirculatie ontwerp gemeten

minimum(afvoer)


opgelegdminimum ontwerp gemeten

(m ) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h)Keuken R 0.1 Gesloten keuken 14,4 50 50 52 55Woonkamer R 0.2 Woonkamer 34,4 124 100 25 25 75Bureel R 0.3 Studeerkamer 11,6 42 45 25 25Hal GV R 0.4 Gang 9WC GV R 0.5 WC 1,3 25 25 25 50Wasplaats R 0.6 Wasplaats 12,7 25 25 50 50Slaapkamer 1 R 1.1 Slaapkamer 15,3 55 55 25 25Dressing R 1.2 Bergruimte 8,6Slaapkamer 2 R 1.3 Slaapkamer 14,4 52 55 25 25Slaapkamer 3 R 1.4 Slaapkamer 14,9 54 55 25 25Hal 1ste R 1.5 Hall 14,6Badkamer R 1.6 Badkamer 12,1 25 50 50 55WC 1ste R 1.7 WC 1,3 25 25 25 25Technische ruimte R 1.8 Ander type 2

totalen 327 100 235 0 202 235 00 0




Lekdebiet afvoerkanalen lekdebietsmeting? ja



verbergen voor VEA document

VOORVERWARMING

warmterecuperatie voorzien automatische debietsregeling - maximaal 5 % afwijking ja

minimaal rendement volgens EN 308 bij een minimaal toevoerdebiet van : 235 (m /h)een minimaal afvoerdebiet van : 235 (m /h)

zomer bypass

HULPENERGIE VENTILATOREN

type ventilatorensom van toevoer, afvoer, recirculatie

nominaal motorvermogen (W)maximaal vermogen (W)vermogen bij werkingspunt (W)

gelijkstroomventilator (DC)


Doorvoer

D: mechanische toevoer, mechanische afvoer

onvolledige zomerbypass

Balans

Ga terug Leegmaken

07-12-2007 xls A.xls


36·vENTiLATiEgidS·Detai lontwerpvandeinstal lat ie

DETAILONTWERPVANDEINSTALLATIE

STA

P6

Uitgangspunten

Voorhetopstellenvaneencorrecteprijsoffertemoetdeinstallatie nu technisch in detail worden uitgewerkt. Debasisvoordezeuitwerkingis:• Hetspecificatiebladvandeontwerper• Degrondplannenmetingetekendecomponenten• Hetlastenboek

Binnenhetkadervanditstappenplan ishetonmogelijkalle aspecten te behandelen, daarvoor moet verwezenworden naar meer specifieke literatuur en opleidingen.Webeperkenonstoteenaantalbelangrijkeaandachts-punten.BijdeselectievanproductenishethandigomgebruiktemakenvanproductenuitdeEPBproductgegevensdata-bank(ziewww.epbd.be).

RTO, RAO (A,B,C)

KiesdeRTO’sopbasisvandeopgelegdeont-werpdebieten. Dit debiet moet (behalve in uit-zonderlijkegevallen)opgegevenwordenbij2Pa.VoorvasteRTO’sgeeftdefabrikantditdebietdi-rectop,voorRTO’smetvariabelelengtewordtereendebietpermeterlengteopgegeven,alsookdelengteL0vandekopschotten.Trek,omdeca-paciteitvaneenRTOtekennen,dezekopschot-lengteafvandedagmaatenvermenigvuldighetresultaatmethetmeterdebiet:Voorbeeld:q1,2Pa=50m³/hen/mL0,2Pa=0.06Dagmaat=1,2mDebietbij2Pa=(1,2–0,06)x50=57m³/h

KiesbijvoorkeurvooréénenhetzelfdetypeRTOvooralleramenvandrogeruimten,rekeninghou-dendmetminimumenmaximumdebiet.KieszonodigvoorzelfregelendeRTO’s.

✔

✔

Voorkamersonderdedakkapbestaanerspeci-fiekeproducten.RAO’swordenmeestalgekozeninfunctievandekanaaldiametermaardedoordefabrikantopge-geven capaciteit moet natuurlijk overeenstem-menmetdeeis.

DO (A,B,C,D)

KiesdeDO’sopbasisvandeopgelegdeontwerp-debieten,alsproductofalsspleetonderdedeur.

TO, AO (B,C,D)

Kiestoevoerenafvoeropeningenvoormechani-scheventilatiesystemeninfunctievan:

hetteleverendebieteenacceptabeldrukverlieseenbeperktegeluidsproductiedegevraagdeinductie,voornamelijkvanbelangbijeennietdiagonaleplaatsinginderuimtegemakvaninstellingendemogelijkheidomdeinstellingtevergrendelenenook:esthetiek,reinigbaarheid,...

Er kan gekozen worden voor ventielen met in-gebouwde filter (maardenkaanonderhoud) engeluidsdemperConstantvolumegeregeldeventielenlevereneenconstantvolume,onafhankelijkvandeheersendekanaaldruk.Dezeventielenmoetennietmeerin-gesteldwordenmaarvoorwoningenzijnzemin-derinteressant:

wewillendebietenjuistwelkunnenregelendoorhetterugregelenvandecentraleventilatorzevereiseneenredelijkhogedrukval,metbijko-mendeakoestischeeffecten.

Geluidsdempers (B,C,D)

Geluidsdemperswordenofwelcentraalvoorzien inaan-voer- of toevoerleiding of decentraal in de ventielen.Toevoerkanalenkrijgenmeestaleenwatgroteredemper(vb1m)danafvoerkanalen(vb0.5m);houdtookreke-ningmethetbijkomendedrukverlies,ziekanalen.

✔

✔

✔

✔

****

*

*✔

✔

*

*

L1 L2 L4L3

q1

L0

Roosterlengte (dagmaat)

Debiet bij 2 of 10 Pa


Detai lontwerpvandeinstal lat ie·vENTiLATiEgidS·37

STA

P6

Aanvoer- en afvoerpunten, uitmonding boven het dak (A,B,C,D):

Voornatuurlijkeevacuatie(A,B):respecteerdeminimalesectiegeefdeafvoer vandekeukeneenafzonderlijkkanaalzorgvooruitmondingminimaal50cmbovenhetdaklaatdekanalenzodichtmogelijkbijdenokuit-monden en vermijd obstakels van schouwen,nabijgelegengebouwenofbomenkiesvoorkanalenmeteenafdekkapofeenval-windonderbreking

Voormechanischetoevoerofafvoer(B,C,D):legdeplaatsvan luchttoevoerof-afvoerzorgvuldigvastenhoudaarbijrekeningmet:

Risicoopvervuiling,lawaaiDe kostprijs van de wand- of dakdoorboring(doorheeneenmuurismeestalgoedkoper)Datdeafvoeropvoldoendeafstandstaat vantoevoer(mechanischofnatuurlijk)(2tot3meter)Voor systeemD liggen toevoer en afvoer bestinhetzelfdegevelvlakomonbalanstengevolgevanwindtebeperken.Bijgebruikvaneencon-stantvolumeregelingvandecentraleunit isditechterminderkritisch.

Luchtkanalen (A,B,C,D)

Voorhetnatuurlijkeventilatiesysteemzijndeminimaleaf-metingenvandeluchtkanalenopgelegddoordewetge-ving,ziestap4.1.Luchtkanalenvoormechanischeventi-latiesystemen(toevoerB,afvoerC,toevoerenafvoerD)dienenberekendtewordenomeenevenwichtige,goedinregelbareinstallatietebekomenmethaalbaredrukver-liezenvoordeventilatorenniettegroteluchtsnelheden.Kiesvooreenkanaaltypedatvoldoetaanvolgendevoor-waarden:• Gladdebinnenzijde• Lagedrukverliezen• Luchtdichtvanuitvoeringenaansluitingen• Makkelijktemonteren• Betaalbaar• Bereikbaarvoorreiniging.

Dergelijke eisen worden het gemakkelijkst gerealiseerdmetrondekanalen,vermijdtopdewerfgemaakterecht-hoekige kanalen, flexibels en ontdubbeling van kanaleninmeerdereparallellekanalen(grotedrukval,moeilijkrei-nigbaar)

✔

**

*

*

*

✔

**

*

*

Gaalsvolgttewerk:BepaaldemogelijkepositievandeventilatorBepaal de vereistediameters vande eindkana-len (die uitmonden in de te ventileren ruimten),rekeninghoudendmetdeopgegevenmaximaleluchtsnelheden, hiervoor kan eventueel gebruikwordengemaaktvandebijgevoegdegrafiek,gel-digvoorronde,gladdemetalenkanalenBepaalhetmogelijke tracévande luchtkanalenin functie van de diameters en de beschikbareruimteomdezewegtewerken.Doeditinnauwoverlegmetdeontwerperenvolgdehiernavol-gendeaanbevelingen:

Kies voor korte tracés met een minimaal aantalbochtenLeidingen worden meestal ingetekend op eenplatte grond, bekijk dit ook eens in een door-snede en let op met kruisende leidingen. Houook rekeningmet andere nutsleidingen, vooralafvoerleidingen van toilet leggen soms beper-kingenop.Beperkdoorboringenvande lucht-en isolatie-schil (bij voorkeur één voor toevoer, één voorafvoer)Warmeleidingenbuitenhetbeschermdvolumeen koude leidingen in het beschermd volumemoetengeïsoleerdworden

Berekendedrukverliezen inhetkanalennetvanstart tot eindpunt, dus inclusief luchtroosters,bochtenenreducties,geluidsdempers,flexibels,inblaas- of extractieventielen, eventuele regel-kleppen,…Dedrukverliezenvaneenwarmtewis-selaar of in de ventilatiegroep ingebouwde filterwordennormaalgesprokenalopgenomenindebeschikbaargesteldeventilatorkarakteristiek.Debepalingsmethode werd niet in dit stappenplanopgenomenomdatdit ergspecifiek is,maarerkanverwezenwordennaarbestaande literatuurzoalsTechnischeVoorlichtingenvanhetWTCBofopleidingenvanATICenSyntra.Dezeberekeningkanmanueelwordenuitgevoerdmetbehulpvaneen schuiflat voor kanalenofmeergeautomati-seerdmetrekenbladofmetspecifiekekanaalbe-rekeningsprogramma’sdieopdemarktwordenaangeboden.

Beperkhettotaledrukverlies,zowel inhettoe-voernet(voorennadeventilator)alshetafvoer-nettot(50à)100Pa.Vergrooteventueeldelei-dingsectieinhetmeestkritischekanaal,verkleineventueel in weinig kritische netten rekeninghoudendmetdemaximale luchtsnelheid.Zorgvoorongeveersteedsdezelfdedrukvaloverdeventielen.het resultaat van de berekening is een drukval(∆p)bijhetnominaledebiet(qn)ditwordtnader-handgebruiktbijdeselectievandeventilatoren.

✔

✔

✔

*

*

*

*

✔

*

*



STA

P6

Voorbeeldvandrukverliezenvoorgladderondekanalen.Letop:voorkleineen/ofgeribbeldekanalen(flexibels)isdedrukvalsomsveelhoger.

Bijgaandefigurentoneneenisometrischzichtopdeka-naalnetten.Hetisdaarbijvanbelangrekeningtehoudenmet de werkelijke ruimtelijke inpassing en zich niet tebeperkenopdegrondplannenensnedes.Voortoe-enafvoerventielenenkanaalstukkenwordttelkensdebiet(inm³/h)endiameter(inmm)aangegeven.



STA

P6

Fig 37 Systeem A

25

100

50

100

50

100

50

100

25

100

WC

Badkamer

Keuken

WC

Wasplaats

Debiet

Kanaaldiameter

Afvoer

75

150

125

150

Afvoer

55

100

25

100

50

100

50

100

50

100

25

100

276

160

40

100

54

100

52

100

Woonkamer

WC

Badkamer

Keuken

WC

Wasplaats

Slaapkamer 1

Bureel

Slaapkamer 3

Slaapkamer 2

75

150

Toevoer

Afvoer

Gang

221

150

169

150

115

150

Debiet

Kanaaldiameter

Afvoer

Fig 38 Systeem B

75

150

125

150

Kanaaltracé Systeem B

Kanaaltracé Systeem A



STA

P6

25

100

50

100

50

100

50

100

25

100

276

160

WC

Badkamer

Keuken

WC

Wasplaats

Afvoer

76

150

Gang

200

150

175

150

75

150

Debiet

Kanaaldiameter

Fig 39 Systeem C

55

100

25

100

50

100

50

100

50

100

25

100

276

160 40

100

54100

52

100

276

160

Woonkamer

WC

Badkamer

Keuken

WC

Wasplaats

Slaapkamer 1Bureel

Slaapkamer 3

Slaapkamer 2

75

150

Toevoer

Afvoer

76

150

Gang

221

150

169

150

115

150

200

150

175

150

75

150

Debiet

Kanaaldiameter

Fig 40 systeem D

Kanaaltracé Systeem C

Kanaaltracé Systeem D



STA

P6

Bijgaande tabel laat eenbenaderendebereke-ningvandeanderepuntentoe

Debiet ∆p

0 0

¼qn 0.06∆p

1/2qn 0.25∆p

3/4qn 0.56∆p

qn ∆p

Stap c:kieseenmogelijkeventilatorentekendeventilator in,gahierbijnaofernog10tot20%debietsreserveoverblijft

Stap d:aanvullendkanwordennagekekenwatde ventilatorverbruiken zijn in de verschillendewerkingspuntenenkaneeninschattinggemaaktworden van het jaarverbruik elektriciteit. Hierbijwordtarbitrairgekozenvoorverschillendestan-den(laag25%,midden71%enhoog100%vanhetnominaledebiet).

Werktdeventilatorhetgehelejaaraan100%,danishetverbruik253kWhperjaar(8760hx28,9W).Ga na of de ventilator teruggeregeld kan wor-den(minimalecurve)omhetminimaaldebietterealiseren.Maak een inschatting van het werkelijke ver-bruikaandehandvanhetdeelvandetijddatde verschillende standen in gebruik zijn (laag

*

✔

✔

*

*

*

Ventilatoren (B,C,D)

Indiende leidingkarakteristiekbekend iskandeventilator gekozen worden. Kies een ventilatormet een maximum curve boven het werkings-punt. Teken het werkingspunt (debiet-druk) vanhet nominale debiet in op de ventilatorcurve,waarbijrekeninggehoudenwordtmet:

Eenreservevan20%tenopzichtevandemaxi-maleventilatorcurvevoorhetopvangenvanfilter-vervuiling(enkelD),kleinewijzigingenofverschil-lentussentheorieenpraktijkHetmaximalewerkingspuntwordtzogekozendat er nog voldoendemogelijkheid is voor hetterugregelenvandeventilator,hetrendementindeze teruggeregeldestanden iszelfsbelangrij-kerdanbijdemaximalestanddieindepraktijkminderfrequentgebruiktwordt.Opbasisvandeventilatorkeuzekanereeneva-luatiegemaaktwordenvanhetventilatorverbruiken worden optionele gegevens voor de EPBrapporteringverzameld

Voorbeeld van een ventilatorselectie

Stap a:bepaalhetdrukverliesinhetkanalennetbijhetontwerpdebietenzetditpuntuitopeendebiet-drukverschilgrafiek: voorbeeld100Pabij275m³/h

Stap b: teken de volledige kanaalkarakteristiekin:

Of:opbasisvandeberekeningOf:metbehulpvanhulplijntjesdieopveleventi-latorkarakteristiekenalzijningetekendOf:doorberekeningvandeanderepuntenenintekeningvaneenkromme

✔

*

*

*

✔

✔

**

*

Sta

tische d

ruk (

Pa)

a

Capaciteit (m /h)275

100

0

Sta

tische d

ruk (

Pa)

a

b

Capaciteit (m /h)

0 x qn dp = 0

1/2 x qn dp = 0.25 x dpn

Sta

tische d

ruk (

Pa)

a

b

c

Capaciteit (m /h)



STA

P6

bij afwezigheid, midden bij normale bezetting,hoog bij hoge bezetting of vervuiling). De hiergekozenmixresulteertineengemiddelddebietop2/3vanhetnominaledebiet (niet zichtbaarindetabel).Hetvermogeninelkvanderegel-positieswordtvermenigvuldigdmethettijdsdeelx8760h/jaarwatresulteertineenventilatorver-bruikvan112kWh/jaar.Ditiseensterkebespa-ringtoveennietgeregeldeventilator.Hetwerkingspuntop71%iszogekozendathetgebruiktkanwordenalsrepresentatiefwerkings-puntindeEPBrapporteringindiendedebiets-curvebepaaldwerdmeteendrukmeting indeinstallatie. Het te rapporteren vermogen van13,3Wof0,07W/(m³/h)iszeerbehoorlijk.

*

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

0 25 50 75 100 125 150 175 200 225 250 275 300 325 350 375 400 425 450

Capaciteit qv [m3/h]

Sta

tis

ch

e d

ruk

Ps

t [P

a]

1 Capaciteit nachtstand 2 Capaciteit dagstand 3 Capaciteit kookstand

4 capaciteit maximaal kanaal karakteristiek

d

d

qn= 275 m_/h

p = 100 Pa

P = 28.9 W

_ = 26.2 %

qn= 332 m_/h

p = 142 Pa

P = 44 W

_ = 29.5 %

qn= 69 m_/h

p = 6 Pa

P = 3.1 W

_ = 4 %

qn= 195 m_/h

p = 50 Pa

P = 13.3 W

_ = 20.2 %

DEBIETVer-

mogenspecifiek vermogen

tijds-deel

jaar-verbruik

x qn (m³/h) (W) (W/(m³/h)) (%) (kWh/jaar)

max 332 44 0,133 0 0

1 275 28,9 0,105 10 25

0,71 195 13,3 0,068 70 82

0,25 69 3,1 0,045 20 5

totaal 112



STA

P6

WTW (D)

Een definitieve keuze van WTW kan slechts gemaaktwordengelijktijdigmetdeselectievandeventilatordieerdeel van uitmaakt. Gebruik de ventilatorkarakteristiekendievoordeWTWwordenopgegeven.Voorderestwordtverwezennaarde te volgenspecificaties vanhetWTWapparaat.

Indien deze ventilator niet het totale woonkamerdebietlevert,kanhij ’snachtsofbijafwezigheidwordenuitge-schakeldmeteentijdsklok.

Regeling (B, C, D)

Deregelingmaaktmeestaldeeluitvandeventilator,ziehiervoor ook de specificaties voor de ventilatoren. Kiesminimaal vooreenventilatormeteendebietsregeling in3standenenvoorziedezeopeengoedbereikbareplaats(living of gang). Bijkomende mogelijkheden kunnen ge-vondenworden indediversevraaggesturderegelingen,meteeninstelklokofmetaanwezigheids-ofvervuilings-sensoren.VergeetingevalvansysteemDookdeeven-tuelerecirculatieventilatorniet.

Prijsberekening

Deprijsberekeningzal inovereenstemmingzijnmethetlastenboek. Hou daarbij met volgende elementen reke-ning:• Dekostprijsomvatnietenkelde leveringenplaatsing

vanmateriaal,maarookdenoodzakelijkevoorafgaandeberekening,selectievanmaterialenenplanningalsookdeindienststelling,eenkorteopleidingenhetaanleve-renvandenodigedocumentatie.

• Geefduidelijkafwijkingentovhetlastenboekaan:WatnietindeaanbiedingbegrepenisWat er ontbreekt om te komen tot een volledig engoedwerkendgeheelWelke bijkomende opties of verbeteringen werdenvoorgesteld

ºº

º


44 · ventilatiegids · Beoordeel de verschi l lende aanbiedingen

Beoordeel de aanBiedingen

STa

P 7

Vergelijking

Beoordelingscriteria: Technische volledigheid, zeker met betrekking tot nevenposten zoals ontwerp en berekeningen, op-levering, beschikbaar stellen van ePB gegevens, handleidingen en toelichtingen aan de gebruikerTechnische conformiteit met het lastenboek, ga ook na of opgegeven getalwaarden (vb rende-menten) zijn gegeven op basis van vergelijkbare condities (referentienormen, debieten,…)Prijs, en in voorkomend geval, of er voldaan is aan subsidievoorwaardenUitvoeringsperiodereferenties.

✔

✔

✔

✔

✔

Vorm van de prijsaanbiedingen

geef bij de prijsaanvraag meteen ook aan hoe de prijs-aanbieding eruit moet zien zodat onderlinge vergelijking mogelijk is. Vraag eenheidsprijzen voor die posten waar aantallen eventueel nog kunnen wijzigen.Zoals ook in stap 5 toegelicht werd is het soms nodig de werken op te delen in verschillende loten, zodat er extra aandacht moet zijn dat er geen ontbrekende schakels overblijven waarover discussie kan ontstaan.

54483 07-eind ventilatiegids.ind44 44 14-12-2007 08:38:47

Monteer de instal lat ie · ventilatiegids · 45

STa

P 8

MonTeer de inSTallaTie

Planning en coördinatie

een ventilatie-installatie bestaat uit diverse onderdelen, die niet noodzakelijk door dezelfde aannemer – installa-teur worden voorzien. Volgende specialisaties krijgen te maken met bepaalde onderdelen van een installatie:• luchtdichtheid verzekeren: allen• rTo: buitenschrijnwerker maar soms ook ruwbouw-

aannemer of dakwerker• do: binnenschrijnwerker, tenzij doorstroomopeningen

doorheen binnenmuren worden geplaatst• Verticale kanalen systeem a, B: veelal ruwbouwaanne-

mer• dakdoorvoeren: dakwerker• dampkap: keuken-inrichting?• Toevoeropeningen, afvoeropeningen, kanalen, ventila-

tor, WTW,…: installateur ventilatie.

Het is van belang dat er een eindverantwoordelijkheid kan worden toegewezen aan de installateur ventilatie, die echter moet kunnen rekenen op goede uitvoering van voorgaande aannemers.Planningsmatig is er een goede opvolging en coördinatie vereist tussen de verschillende aannemers. Vooral met betrekking tot de kanalen moet er voldoende ruimte ge-reserveerd worden, die niet mag worden ingenomen door andere technieken die vooraf zouden worden ingepland.

Aandachtspunten

leg het kanalentracé voldoende vroeg vast en reserveer deze ruimte zodat ze niet in gebruik wordt genomen door andere technieken. Voorzie de sparingen of doorboringen al in ruwbouwfase (vb een dak of muurdoorvoer) en voorzie borin-gen in binnenmuren en vloeren met bijvoorbeeld een wachtbuis of een diamantboring.Voer het kanalentracé uit zoals op plan naar plaats en diameter met inbegrip van de voorge-schreven vormstukken.Besteed aandacht aan de luchtdichtheid van het gebouw:

laat andere aannemers sparingen voorzien door buitenmuren, zodat de isolatielaag naderhand niet wordt beschadigdlaat dakdoorvoeren doorheen het dak door de dakwerker aanbrengen, met aandacht voor een goede aansluiting van waterdichting, onderdak, isolatielaag en luchtscherm (dampscherm)

✔

✔

✔

*

*

naderhand aangebrachte sparingen zijn soms zeer moeilijk correct aan te brengen en bren-gen een meerkost mee

Houd bij de keuze van het leidingtracé rekening met de ligging van het luchtscherm en zorg voor een minimaal aantal doorboringenHoud er bij de plaatsing van toestellen of kana-len rekening mee dat de pleisterlaag, indien ze de functie van luchtscherm vervult, achter deze componenten moet doorlopen; volgende moge-lijkheden:

indien de kanalen worden aangebracht voor de eigenlijke pleisterwerken: breng achter deze toestellen en kanalen vooraf een pleisterlaag aan of voorzie voldoende afstand tussen muur en kanaal om bepleistering toe te laten. Merk op dat het afkasten van kanalen zelden vol-staat om de continuïteit van het luchtscherm te waarborgen en meestal duurder is;Bij voorkeur: plaats kanalen pas na het af-werken van het pleisterwerk, hierbij moeten de kanalen verder worden afgedicht daar waar ze de luchtdichtingslaag doorboren;

Werk de doorvoer van de kanalen door wanden en daken zorgvuldig af:

Waterdichte afwerking aan de buitenzijde;afwerking van het onderdak;Continuïteit van de isolatielaag;luchtdichte afwerking aan de binnenzijde.

Besteed voldoende aandacht aan zuiverheid bij montage door:

alle boor- kap- en breekwerk vooraf in te plan-nen;Te kiezen voor degelijk verpakte componenten (vb kanalen);Componenten verpakt te laten tot het moment van eigenlijk montage;Kanalen bij voorkeur te snijden of knippen, ver-mijdt zagen en slijpen;

Afgedekte kanalen Filters

-

*

*

-

-

*

----

✔

*

*

*

*


46 · ventilatiegids · Monteer de instal lat ie

STa

P 8

open elementen af te dekken indien deze niet onmiddellijk worden aangesloten.

Start met het aanleggen van kanalen bij de cen-trale ventilator, en ga van daaruit naar de ver-schillende aftakkingen. Hierdoor kan vermeden worden dat verschillende kanalen bij de centrale groep samenkomen op zodanige wijze dat ze nog zeer moeilijk aanvaardbaar kunnen worden verbonden. Stel probleempunten niet uit tot het eind, een oplossing wordt des te moeilijker.Zorg voor een luchtdichte montage van de kana-len door:

Keuze voor producten met intrinsieke luchtdicht-heid (voorbeeld met rubberen dichtingen)

een strakke kanaalmontage (te pas en te lood) en een goede afwerking met aangepaste pro-ducten.

druk kanalen nooit plat, de verminderde door-snede belemmert de luchtstroming.Bevestig de kanalen degelijk:

Beugels op regelmatige afstand;

gebruik beugels met rubberen demping en span deze niet te vast aan zodat de dempende werking behouden blijft;Vermijdt rechtstreeks contact van kanalen met muren of vloeren.

isoleer de kanalen met dampdichte isolatie zoals aangegeven in het bestek:

Vermijdt open naden door deze goed af te kle-ven;Werk eventueel met dampdichte isolatiematten die verkleefd worden met contactlijm (zoals in de koeltechniek).

*

✔

✔

*

*

✔

✔

*

*

*

✔

*

*


lever de instal lat ie op · ventilatiegids · 47

STa

P 9

leVer de inSTallaTie oP

Algemeen

Voor de definitieve ingebruikname van de installatie moet deze worden opgeleverd. Het rekenblad bevat voor elk systeem een oplijsting van wat een oplevering kan inhouden:• inregelen en meten• Controle op conformiteit met het bestek• Controle op de goede werking• instructie van de gebruiker• overdracht van informatie voor de verslaggever.Vanzelfsprekend moet dit overzicht door de ontwerper en installateur aangepast worden aan de specifieke situatie en gekozen opties.

Instellingen en metingen

de meeste ventilatoren zijn voorzien van minstens 2 of 3 ventilatorstanden. Bij voorkeur wordt de fabrieksinstel-ling als volgt gewijzigd:• nominaal (100 %) ontwerpdebiet voor verhoogde ven-

tilatie (grote bezetting, roken, onderhoud, …);• Basis (50 tot 70 %) voor normaal bedrijf (dus ook ’s

nachts);• laagstand (20 tot 30 %) voor een minimale ventilatie bij

afwezigheid.

de instelling van een klokregeling of aanwezigheids-sturing is specifiek aan de installatie en de wensen van de

AFPUNTLIJSTEN

OPLEVERING A B C D

Instellingen en metingeninstellen van de ventilatorstanden x x xinstellen klokregeling, aanwezigheidssturing,… (x) (x) (x)instellen en meten van de toevoerdebieten x xinstellen en meten van de afvoerdebieten x xlekdebietmeting toevoerkanalen (x) (x)lekdebietsmeting afvoerkanalen (x) (x) (x) (x)akoestische prestaties (x) (x) (x) (x)

controle op conformiteit met het bestekproducten x x x xmontage x x x xprestaties: zie hoger

controle op de goede werkingregeling RTO x xregeling RAO x xregeling ventilator x x xwerking vorstbeveiliging (x)werking zomer-bypass (x)werking naverwarming (x)werking automatische regelingen (x) (x) (x) (x)

klokregeling, aanwezigheid, CO2, vocht

instructie van de gebruikertoelichten globale werking x x x xregelmogelijkheden x x x xtoelichten onderhoudsplan x x x xoverhandigen van:

gebruikershandleiding met storingskaart x x x xgebruikerskaart (1 blad) x x x xgarantiekaart x x x x

informatie voor de verslaggever/gebruikergrond plan met TO, AO, DO, kanalennet x x x xkanaalberekening x x xoverzicht van de gebruikte producten x x x xtechnische documentatie van de producten x x x xrapporteringsblad meetresultaten, inclusief stavingsstukken x x x x

indien van toepassing (x)

ONDERHOUD frequentie A B C D

door de gebruikerreinig toevoer- of afvoeropeningen x x x xreinig of vervang de filters in de ventilatieunit 1 - 3 m x xcontrole condensafvoer x

Reinig of vervang de filters in de dampkap voorschrift x x x xdoor de installateur

reiniging warmteterugwinblok 1 - 3 j xreiniging ventilatoren 1 - 3 j x x xinspectie en eventueel reiniging van kanalen 1 - 3 j x x xcontrole op de goede werking: zie oplevering 1 - 3 j x x x xinstellingen en metingen: zie oplevering behalve kanaallekken 3 j x x x x


48 · ventilatiegids · lever de instal lat ie op

STa

P 9

gebruiker. er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een klokregeling die ingesteld is op het normale leefpatroon doorheen de week en weekend. Van belang is om hiervan gemakkelijk te kunnen afwijken, waarna de basisregeling automatisch terug wordt hernomen.de toevoer- en afvoeropeningen van mechanische ven-tilatie worden ingesteld, de resultaten van deze debiet-metingen worden overgenomen op het rapporteringblad. Voor balansventilatiesystemen moet de ontwerpbalans ook effectief worden ingesteld.

Snelheidsmeter

Debietsmeter met drukcompensatie

de lekdebietsmeting van toevoer- en/of afvoerkanalen, indien voorzien, moet conform en 14134 worden uitge-voerd en veronderstelt een voorafgaande meting van de werkdruk na, respectievelijk voor, de ventilator.


debietsmeting? ja


opgelegdmaximum ontwerp

zelfregelendheid minimum(afvoer)

minimum(toevoer)

ontwerp opgelegdminimum ontwerp gemeten

(m ) (m /h) (m /h) (m /h) () (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h) (m /h)Keuken R 0.1 Gesloten keuken 14,4 P0 50 50 52 75 75Woonkamer R 0.2 Woonkamer 34,4 124 248 130 P3 25 50Bureel R 0.3 Studeerkamer 11,6 42 84 45 P4 25 25Hal GV R 0.4 Gang 9 P0WC GV R 0.5 WC 1,3 P0 25 25 25 25 26Wasplaats R 0.6 Wasplaats 12,7 P0 25 25 50 50 52Slaapkamer 1 R 1.1 Slaapkamer 15,3 55 110 55 P3 25 25Dressing R 1.2 Bergruimte 8,6 P0Slaapkamer 2 R 1.3 Slaapkamer 14,4 52 104 55 P3 25 25Slaapkamer 3 R 1.4 Slaapkamer 14,9 54 107 55 P3 25 25Hal 1ste R 1.5 Hall 14,6 P0Badkamer R 1.6 Badkamer 12,1 P0 25 25 50 75 80WC 1ste R 1.7 WC 1,3 P0 25 25 25 25 27Technische ruimte R 1.8 Ander type 2 P0

P0P0P0P0P0P0P0

totalen 327 653 340 202 250 260

260


Lekdebiet afvoerkanalen lekdebietsmeting? ja

ontstenteniswaarde 36,4gemeten: 12


HULPENERGIE VENTILATOREN

type ventilatorensom van toevoer, afvoer

nominaal motorvermogen (W)maximaal vermogen (W)vermogen bij werkingspunt (W)

gelijkstroomventilator (DC)

C: vrije toevoer, mechanische afvoer


Doorvoer

Ga terug Leegmaken

06-12-2007


lever de instal lat ie op · ventilatiegids · 49

STa

P 9

Conformiteit bestek

Verifieer of de installatie conform het bestek is uit-gevoerd met betrekking tot de gekozen producten (rTo, do, rao, kanalen, ventilatoren, WTW,…) en de montage (kanalentracé, kanaaldiameters, beves-tiging, isolatie doorvoeren,…

Controle op de goede werking

de installateur toont hierbij aan dat de verschillende onderdelen naar behoren functioneren, bijvoorbeeld:

Bediening van rTo, rao;Bediening van de ventilator;Werking van de vorstbeveiliging (d-WTW);Werking van de zomer by-pass (d-WTW);Werking van automatische regelingen;interactie dampkap-ventilatiesysteem (indien voor-zien).

Instructie van de gebruiker

Tijdens de oplevering, bij voorkeur in bijzijn van de bouwheer, zullen toelichtingen worden gegeven met betrekking tot de installatie:

globale werking van de installatiegebruik en regelen van de installatie aan de hand van de gebruikerskaartToelichten van het onderhoudsplan, met nadruk op de taken die door de bouwheer zelf kunnen worden opgenomenoverhandigen van:

gebruikershandleiding met storingskaartgebruikerskaartgarantiekaart

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

✔

***

Informatie voor de verslaggever

Volgende informatie moet worden overhandigd aan de ePB-verslaggever en de gebruiker:

een grondplan met ingetekende rTo, rao, To, do, ao, kanalen, ventilator(en)de kanaalberekening (B,C,d)een overzicht gebruikte producten met zonodig technische documentatie, prestatieattesten of gelijkwaardigheidsverklaringenhet rapporteringblad met meetresultaten, zo nodig aangevuld met stavingsstukken (meetrapporten).

✔

✔

✔

✔


50 · ventilatiegids · Stel de ePB-aangifte op

STa

P 1

0

STel de ePB-aangifTe oP

Ventilatie in de EPB - Vlaams Gewest

Belangrijke bouwwerken aan wo-ningen moeten voldoen aan de ei-sen van het energie Prestatie en Binnenklimaat (ePB) besluit, en voor ventilatie behelst dit 2 elementen:• de aanwezigheid van ventilatie-

voorzieningen conform bijlage V, zoals toegelicht in de rest van dit document

• een verrekening van de karakteristieken van de venti-latie-installatie in het e-peil (niet voor bepaalde verbou-wingen of uitbreidingen, zie www.energiesparen.be)

Grafiek: simulatie voor 200 woningen

Ventilatie en E-peil

de keuzes die gemaakt worden op vlak van ventilatie hebben meestal ook een invloed op het e-peil. Voor vele parameters bestaat er een ‘ontstenteniswaarde’ wat een eerder conservatieve waarde is die het rekenprogramma zelf voorstelt, of kan er gekozen worden om een betere prestatie te bewijzen, aan de hand van productgegevens

door de fabrikant aangeleverd of van meetrapporten die de kwaliteit van uitvoering aangeven. de tabel in bijlage geeft een overzicht van de verschillende maatregelen. Voor elke maatregel wordt aangegeven waar deze gege-vens moeten worden ingevuld, dat kan zijn:• onder de algemene hoofding bouwkundige gegevens• Met behulp van de m-factor voor kwalitatieve uitvoering

onder hoofding: “installaties/ventilatie” en dit per sector (ventilatiezone). de m-factor kan worden berekend met het voorheen al gebruikte rekenblad dat als stavings-stuk kan worden toegevoegd of door gebruik te maken van een gelijkwaardigheidsverklaring.

• gegevens over ventilatoren worden ingevuld onder hoofding “installaties/hulpenergie” ventilatoren (syste-men B,C,d)

• gegevens over voorverwarming kunnen worden inge-vuld onder hoofding: “installaties/ventilatie” en dit per sector. (systeem d)

in de volgende kolommen wordt aangegeven hoe groot het potentieel tot een lager e-peil kan zijn voor de ver-schillende systemen, een effect dat per project wat kan verschillen.

Zoals ook uit de tabel blijkt wordt aandacht voor kwali-teit van de ventilatie-installatie op diverse wijzen gevalori-seerd, waarbij er veelal een onderscheid wordt gemaakt tussen producten met gunstige eigenschappen enerzijds en meetgegevens uit de praktijk anderzijds. naast de standaard m-factorberekening kan er ook worden geop-teerd voor innovatieve systemen zoals vraagsturing met vocht, aanwezigheids of Co2-sturing die via een door

Fig 46

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

A C D ventilatiesysteem

E -

pe

il

ontstentenisberekening (ç=85%)

detailberekening (ç=85%)

detailberekening en luchtdichtheid v50=2

V50=12

V50=12

V50=2

Fig 45

Invoer via effect op energieprestatie

Maatregel algemeen m-factor ventilatoren voorverwarming Systeem A Systeem B Systeem C Systeem D

gebouwcompactheid x +++ +++ +++ +++

gebouwluchtdichtheid x ++++ ++++ ++++ ++++

Zelfregelende rTo x ++ +

Zelfregelende rao

luchtdichtheid toevoerluchtkanalen x ++ +

luchtdichtheid afvoerluchtkanalen x + ++ +

Ventilatoren aC –> dC x + + ++

Ventilatoren werkelijk verbruik x ++ ++ ++

afstelling pulsiemonden x ++ +

afstelling extractiemonden x ++ +

WTW

Balancering van de debieten +++

nBn en 308 rendement x +++++

automatische regeling x +

Zomer by-pass x +

Legende effect op energieprestatie gebaseerd op de VEA voorbeeldwoningen – rijwoning en vrijstaande woning-: negatief effect 0: geen effect +: beperkt gunstig effect (0-2 E-peil punten)++: matig gunstig effect (0-5 E-peil punten) +++: groot gunstig effect (5-10 E-peil punten) ++++: zeer groot gunstig effect (10-15 E-peil punten)


Stel de ePB-aangifte op · ventilatiegids · 51

STa

P 1

0

de fabrikant voor te leggen gelijkwaardigheidsverklaring (aTg-e) tot een lagere m-factor en een lager e-peil kun-nen leiden.

Opstellen van de EPB-aangifte

Voor het opstellen van de aangifte kan handig gebruik worden gemaakt van het rekenblad dat door de instal-lateur ook als rapporteringblad zal worden gebruikt: hij/zij vermeldt er de gekozen producten op en de resultaten van eventuele voorziene metingen. Het rapporteringblad wordt aangevuld met:• Productspecificatiebladen van de gebruikte producten,

tenzij deze zijn opgenomen in de erkende productge-gevensdatabank (zie www.epbd.be);

• Meetrapporten conform de eisen of referentienormen;• Verklaringen van gelijkwaardigheid voor innovatieve sy-

stemen (aTg-e).

Volgende stappen worden doorlopen:1. Bibliotheek aanvullen met onderdelen uit het rap-

porteringsblad:installatiecomponenten/ warmteterugwinap-paratenVentilatiecomponenten (rTo, do, rao)

Zie figuur 1.

2. Bouwkundige gegevensVolumes en warmteverliesoppervlaktenluchtdichtheid van de gebouwschil (in/exfil-tratie)

Zie figuur 2.

3. installaties/ventilatie/ per ventilatiezone:opgave van het gekozen ventilatiesysteeminvullen van de m-factor voor uitvoeringskwa-liteit: dit kan zijn:

1.5 bij ontstentenisde waarde tussen 1.0 en 1.5 uit het reken-blad, toe te voegen als stavingsstukeen waarde opgegeven door de fabrikant in geval van gelijkwaardigheidsverklaring

in geval van systeem d kan er bovendien nog worden aangegeven of er gebruik wordt ge-maakt van warmterecuperatie.

Zie figuur 3.

Warmteterugwinning:Voorverwarming van ventilatielucht met warmte-terugwinapparaatVoeg een ‘plaats’ toe waar de toe- en/of afvoer plaats vindt, meestal is dat één plaats voor toe-voer en afvoer tesamen

✔

✔

✔

✔

✔

✔

**

*

✔

✔

✔

Selecteer en vul in voor deze plaats, zowel voor toevoer als voor afvoer

of het toestel voorzien in van een continue me-ting (zie productgegevens) en het daarbij inge-stelde debiet (rapport)of de meetwaarden van het buitenluchttoevoer-debiet gekend zijn, en zo ja hoeveel ze bedragen (rapport)eventueel of de lekverliezen van het kanaalnet gekend zijn en het gemeten debiet (rapport)in het andere geval, de som van de geëiste buitenluchtdebieten voor de betrokken plaats (rekenblad)Selecteer het gemonteerde warmteterugwin-apparaat uit de bibliotheekgeef het type zomer bypass aan (zie product-gegevens)

4. installaties/hulpenergie ventilatoren (enkel voor mechanische ventilatiesystemen B,C,d)

Keuze tussen :enkel ventilatieVentilatie en verwarming

of keuze voor de waarde bij ontstenteniswisselstroomventilator aCgelijkstroomventilator dC (eC bedoeld)

of keuze voor de detailberekening voor de ven-tilatoren zal elke ventilator worden gedefinieerd (dus ook die voor recirculatie in geval van sys-teem d) waarna het vermogen moet worden opgegeven op één van volgende wijzen:

de helft van het nominale vermogende helft van het maximale vermogenHet vermogen in een representatief werkings-puntZie voorbeeld stap 6

Zie figuur 4.

5. Hygiënische ventilatie/ventilatiezone/per energie-sectoroplijsten van de verschillende ruimten – over-name uit het rekenbladPer ruimte waar ventilatie-eisen bestaan moe-ten componenten of andere gegevens worden ingevuld.

Toevoeropeningen onder de vorm van een toevoer of een doorvoerafvoeropeningen onder de vorm van een doorvoer of een afvoer

er zal hierbij steeds een component uit de bibliotheek worden gekozen of een ontwerpdebiet worden inge-vuld.

✔

*

*

*

*

*

*

✔

**

✔

**

✔

***

*

✔

✔

*

*


52 · ventilatiegids · Stel de ePB-aangifte op

STa

P 1

0

Figuur 1

Figuur 2

Figuur 3

Figuur 4


Correct venti leren in gebruik · ventilatiegids · 53

STa

P 1

1

CorreCT VenTileren in geBrUiK

Belang van goed gebruik

de goede werking van een ventilatie-installatie is gebonden aan een correct gebruik: dit omvat volgende stappen:• Juist gebruik van de installatie;• regelmatig onderhoud;• aandacht voor slechte werking.Zoals zal blijken verschilt de noodzaak tot ingrepen door de gebruiker en tot onderhoud soms sterk van systeem tot systeem. ook dit kan mee de keuze voor een basis-systeem bepalen. Kies voor onderhoudsongevoelige systemen indien een goed onderhoud niet kan worden gegarandeerd.

Gebruik van de ventilatievoorziening

Bij de bediening moet een onderscheid gemaakt worden tussen handmatige regeling, wat soms dagelijkse ingre-pen vereist en automatische regelingen. de installateur geeft per systeem weer wat kan geregeld worden. Vanzelfsprekend moet dit overzicht aangepast worden aan de specifieke situatie en gekozen opties. Hierna volgen een aantal toelichtingen.

• regelbare toevoeropeningen (systeem a en C) kunnen door de gebruiker worden bediend in functie van aan-wezigheid en behoefte. Bij niet gebruik van de ruimte worden ze op minimum stand geplaatst, bij gebruik worden ze ruimer geopend. Zogenaamde zelfregelen-de rTo’s sluiten de nood aan manuele regeling niet uit, maar vermijden wel dat steeds moet worden bijge-regeld in functie van bijvoorbeeld de wind.

• regelbare afvoeropeningen (systeem a en B) worden op dezelfde wijze geregeld als rTo’s, hou er daarbij echter rekening mee dat door het verminderen van af-voer, ook de toevoer zal verminderen. Het is dus beter zoveel mogelijk op de toevoer te regelen.

• de meeste ventilatoren (systeem C) zijn voorzien van een meerstandenschakelaar, bij voorkeur bereikbaar op een centrale plaats. Meestal staat de ventilator bij aanwezigheid in de woning op middenstand, bij afwe-zigheid kan worden teruggeschakeld, bij extra vervui-ling (veel bezoekers, koken, roken,…) kan dan worden doorgeschakeld naar de maximale stand. ook hier moet worden opgemerkt dat het verminderen van de afvoer ook de toevoer reduceert en dat de debietsver-mindering gelijk verdeeld wordt over de verschillende ruimten. Wil men sterk evacueren in de badkamer, maar niet in andere natte ruimten, dan zal de ventila-tor toch naar het maximum moeten. Voor de toevoer

daarentegen kan er kamer per kamer geregeld worden; bij een ventilator op laagstand en met alle rTo’s dicht behalve in één ruimte zal er daar toch redelijk krachtig geventileerd kunnen worden.

• Bij gebruik van balansventilatie (systeem d) worden beide debieten gelijktijdig teruggeschroefd, differen-tiatie over verschillende zones is dan moeilijk.

• Bij de gebruikershandleiding is een gebruikerskaart toegevoegd die op een duidelijke wijze aangeeft wat en hoe geregeld kan worden. Hang deze op een goed bereikbare plaats.

• naast een controle op de goede werking van automati-sche regelingen, voorzien in het onderhoudsplan, moet regelmatig worden nagegaan of de automatische rege-ling nog wel aan de behoefte voldoet:

Stemmen de ingestelde tijden nog overeen met uw huidig leefpatroon;is het gebruik van ruimten niet gewijzigd, bijvoorbeeld door het in gebruik nemen van een kinderkamer.

Stel een onderhoudsplan op

Bij de afwerking van een installatie moet er een onder-houdsplan beschikbaar worden gesteld.

een voorbeeld van onderhoudsplan is opgenomen in het rekenblad. Vanzelfsprekend moet dit overzicht door de installateur aangepast worden aan de specifieke si-tuatie en gekozen opties. Het overzicht is opgedeeld in onderhoudswerkzaamheden die door de gebruiker zelf kunnen (moeten) worden uitgevoerd en deze die moeten worden overgelaten aan de installateur. er wordt aange-geven hoe regelmatig het onderhoud moet worden door-gevoerd, dit kan wat verschillen naargelang de situatie of het gekozen product. de nood om een filter te vervangen is bijvoorbeeld sterk afhankelijk van de luchtkwaliteit van de aangevoerde lucht, kort na ingebruikname kan een veelvuldige reiniging aangewezen zijn totdat het bouwstof verwijderd is.

º

º


54 · ventilatiegids · Correct venti leren in gebruik

STa

P 1

1

overweeg eventueel het afsluiten van een onderhouds-contract met de installateur, op basis van een nauwkeu-rige oplijsting van de uit te voeren werkzaamheden. Vraag ook telkens het aftekenen van het onderhoudsplan en eventueel een neerslag van de meetresultaten.

Aandacht voor slechte werking

los van een in het onderhoudsplan opgenomen controle van de goede werking kan de gebruiker, door aandacht te hebben voor bepaalde verschijnselen, snel problemen waarnemen en tijdig actie nemen voor het oplossen er-van. Volgende waarnemingen kunnen een aanduiding zijn dat de ventilatie-installatie slecht functioneert, zij het dat de oorzaak ook elders kan liggen.

Slechte luchtkwaliteit, geurtjes, veelvuldige ge-zondheidproblemen zoals hoofdpijn, concentra-tieverlies, luchtwegeninfecties;Wijziging in het geluidsniveau, meestal door een andere toonhoogte of veel meer lawaai. Het volle-dig wegvallen van geluid kan natuurlijk ook wijzen op een defecte ventilator;Condensatie-, tocht- en vochtproblemen;Zichtbare schade aan ventilatievoorzieningen.

✔

✔

✔

✔

Instellingen en metingeninstellen van de ventilatorstanden x x xinstellen klokregeling, aanwezigheidssturing,… (x) (x) (x)instellen en meten van de toevoerdebieten x xinstellen en meten van de afvoerdebieten x xlekdebietmeting toevoerkanalen (x) (x)lekdebietsmeting afvoerkanalen (x) (x) (x) (x)akoestische prestaties (x) (x) (x) (x)

controle op conformiteit met het bestekproducten x x x xmontage x x x xprestaties: zie hoger

controle op de goede werkingregeling RTO x xregeling RAO x xregeling ventilator x x xwerking vorstbeveiliging (x)werking zomer-bypass (x)werking naverwarming (x)werking automatische regelingen (x) (x) (x) (x)

klokregeling, aanwezigheid, CO2, vocht

instructie van de gebruikertoelichten globale werking x x x xregelmogelijkheden x x x xtoelichten onderhoudsplan x x x xoverhandigen van:

gebruikershandleiding met storingskaart x x x xgebruikerskaart (1 blad) x x x xgarantiekaart x x x x

informatie voor de verslaggever/gebruikergrond plan met TO, AO, DO, kanalennet x x x xkanaalberekening x x xoverzicht van de gebruikte producten x x x xtechnische documentatie van de producten x x x xrapporteringsblad meetresultaten, inclusief stavingsstukken x x x x

indien van toepassing (x)

ONDERHOUD frequentie A B C D

door de gebruikerreinig toevoer- of afvoeropeningen x x x xreinig of vervang de filters in de ventilatieunit 1 - 3 m x xcontrole condensafvoer x

Reinig of vervang de filters in de dampkap voorschrift x x x xdoor de installateur

reiniging warmteterugwinblok 1 - 3 j xreiniging ventilatoren 1 - 3 j x x xinspectie en eventueel reiniging van kanalen 1 - 3 j x x xcontrole op de goede werking: zie oplevering 1 - 3 j x x x xinstellingen en metingen: zie oplevering behalve kanaallekken 3 j x x x x


notities

ventilatiegids · 55


56 · ventilatiegids · Bi j lage

BiJ

lag

e

BiJlage

terminologie

onderstaande lijst geeft een aantal definities van termen of uitdrukkingen. definities, reeds toegelicht in Bijlage i, paragraaf 2 van het Besluit van 11 maart 2005 of in nBn d50-001:1991 worden hier niet allemaal herhaald.

AC-ventilator: ventilator met een wisselstroommotor (alternating Current), die rechtstreeks kan worden aange-sloten op het lichtnet

Afvoervoorziening: voorziening voor de afvoer van lucht uit een ruimte, rechtstreeks afgevoerd naar buiten het ge-bouw (natuurlijk via rao en kanalen of mechanisch via ao) of doorgesluisd naar een andere ruimte via een door-stroomopening (do) of recirculatie.

AO: afvoeropening, bij mechanische afvoer.

Bijlage V: bedoeld wordt bijlage V van het Besluit van 11 maart 2005

Bijlage VI: bedoeld wordt bijlage Vi van het Besluit van 11 maart 2005

Blower door test: merkbenaming voor een pressurisatie-meting.

Bodem-Lucht warmtewisselaar, ook wel aardwarmtewisselaar, grondbuis of Canadese put genoemd: Voorziening die toelaat warmte (of koude) over te dragen van de bodem op de ventilatietoevoer-lucht door middel van een ondergronds ingegraven buis. als alternatief wordt soms gewerkt met een glycolcircuit in de bodem waarbij een pompje zorgt voor het transport naar een luchtbatterij die het ventilatiedebiet opwarmt (of afkoelt).

Buitenlucht: de het systeem of opening binnentredende lucht die rechtstreeks van buiten afkomstig is, zonder enige behandeling of zonder eerst door andere ruimten te gaan.

Coanda-effect: effect waarbij instromende lucht over enige afstand aan de zoldering blijft ‘kleven’ zodat deze dieper de ruimte penetreert.

DC-ventilator: ventilator met een gelijkstroommotor (direct Current), in praktijk is deze benaming voorbehou-den voor ventilatoren met een specifieke gelijkstroommo-tor, namelijk de eC motor

DO: doorstroomopening

EC-ventilator: ventilator met een gelijkstroommotor met elektronische Commutatie. deze motor kan worden aangesloten op het lichtnet met wisselspanning doordat een regeling deze spanning gelijkricht en de veldwisseling (commutatie) van de motorspoelen via gestuurde elektro-nica realiseert

EPB: energie Prestatie en Binnenklimaat regelgeving

EPU: e-peil voor Utiliteit (niet residentiële toepassingen)

EPW: e-peil voor Woningen (residentiële toepassingen)

Intensieve nachtventilatie: ventilatie met als doel te koelen gedurende de periode dat de buitenlucht kouder is dan de binnenlucht. om enig koeleffect te hebben, moet het luchtdebiet veel groter zijn dan dit van basis comfortventilatie.

Luchtdichte scheiding: een scheiding tussen 2 ruimten die ervoor zorgt dat er zo weinig mogelijk luchtuitwisse-ling tussen de ruimten plaats vindt, dankzij het vermijden van openingen, kieren en spleten.

Mechanische luchtverplaatsing: luchtverplaatsing die tot stand komt door één of meerdere ventilatoren met motor.

Minimaal geëist ontwerpdebiet: het debiet waarvoor de installatie volgens de regelgeving minimaal moet ont-worpen worden. Voor natuurlijke toe-, doorstroom- of afvoervoorzieningen veronderstelt dit het plaatsen van componenten met een minimale capaciteit bij een opge-geven drukverschil, bij mechanische voorzieningen moet de volledige installatie (ventilator, kanalen, toe- en afvoer-openingen, …) zo ontworpen worden dat het minimaal geëist ontwerpdebiet kan gerealiseerd worden.

Natuurlijke luchtverplaatsing: luchtverplaatsing als ge-volg van drukverschillen die op natuurlijke wijze ontstaan, bv. door de wind of door temperatuureffecten

Nominaal- de term nominaal debiet van een ruimte, zoals gebruikt

in nBn d50-001, wordt binnen de energieprestatiere-gelgeving bij voorkeur vervangen door minimaal geëist ontwerpdebiet

- Het nominaal debiet van een rTo, do of rao is de debietscapaciteit van de opening bij een op te geven drukverschil van 2 of 10 Pa.


Bij lage · ventilatiegids · 57

BiJ

lag

e

- Het nominaal vermogen van een ventilatormotor is ge-definieerd als het maximaal vermogen dat de motor bij continu bedrijf kan opnemen en staat los van het vermogen dat de motor opneemt wanneer hij in een bepaalde toepassing een bepaald debiet levert.

- de nominale stand van een ventilator is de stand die verondersteld wordt het ontwerpdebiet te realiseren. Tenzij anders aangegeven op de standenschakelaar is de maximale stand de nominale stand.

Pressurisatiemeting: een luchtdichtheidsmeting van de woning door gebruik van overdruk of onderdruk, opge-wekt door een ventilator. de uitkomst van de proef is een lekdebiet over de gebouwschil, bij een opgegeven druk-verschil.

RAO: regelbare afvoeropening

RTO: regelbare Toevoeropening

TO: Toevoeropening, bij mechanische toevoer

Toevoervoorziening: voorziening voor de toevoer van lucht in een ruimte, rechtstreeks afkomstig van buiten het gebouw (natuurlijk via rTo of mechanisch via To) of af-komstig van een andere ruimte via een doorstroomope-ning (do) of recirculatie.

Ventilatie: handelingen met betrekking tot luchtverver-sing zoals beschreven in de norm

Ventilatiesysteem A: natuurlijke toevoer, doorstroom, natuurlijke afvoer

Ventilatiesysteem B: mechanische toevoer, door-stroom, vrije afvoer

Ventilatiesysteem C: vrije toevoer, doorstroom, mecha-nische afvoer

Ventilatiesysteem D: mechanische toevoer, door-stroom, mechanische afvoer

Ventilator: mechanisch toestel voor het creëren van een luchtverplaatsing of een drukverschil. er bestaan allerlei soorten ventilatoren: centrifugaal, axiaal,….Veelal wordt er onder deze algemene term de combinatie verstaan van een ventilator, een motor voor de aandrijving ervan, een overbrenging tussen motor en ventilator en de eventueel ingebouwde regelapparatuur

Verluchting: af te raden term, meer voor occasionele handelingen of voorzieningen (verluchten met ramen,…). Verwarring is bovendien mogelijk met een kruipruimte, die ook wel eens verluchting wordt genoemd.

Warmtepompboiler: Warmtepomp die water in een boi-ler op temperatuur brengt voor gebruik in sanitaire toe-passingen. als warmtebron kan gebruik worden gemaakt van nog warme ventilatieafvoerlucht, maar ook van bui-tenlucht, grondwater of bodemwarmte

Warmteterugwinapparaat: Voorziening die toelaat warmte (of koude) over te dragen van een luchtstroom op een andere door middel van een warmtewisselaar. deze warmtewisselaar kan een platen- of buizenwarmtewisse-laar zijn, een glycolcircuit, een heat pipe, een warmtewiel of een statische regenerator. in zijn eenvoudigste vorm is er, buiten een klein pompje of een motor voor de bedie-ning van het warmtewiel of klep, geen energie vereist voor de overdracht van warmte. daarom wordt een warmte-pomp niet als “warmtewisselaar” beschouwd. in veel gevallen bevat het warmteterugwinapparaat ook andere onderdelen van de ventilatie-installatie zoals ventilatoren, filter, regeling,…

Worp: patroon van instromen van lucht doorheen een opening, bijvoorbeeld van een mechanische toevoerope-ning.

Zomer bypass: systeem om bij een warmteterugwin-apparaat de toevoer- of afvoer volledig of gedeeltelijk langsheen (en dus niet doorheen) de warmtewisselaar te laten stromen zodat de warmteoverdracht volledig of gedeeltelijk gestopt wordt. Vooral toegepast tijdens sei-zoenen waarin warmterecuperatie ongewenst is door het risico op oververhitting.


58 · ventilatiegids · Bi j lage

BiJ

lag

e

Referenties en informatiebronnen• ontwerpen van sanitaire installaties, mechanische

ventilatiesystemen en dakbedekkingconstructies, intechnium-nl, 1995

• Kwaliteitseisen gebalanceerde ventilatie, iSSo publica-tie 62-nl, juni 2003

• Kwaliteitseisen ventilatiesystemen woningen, iSSo pu-blicatie 61-nl, september 2000

• leidingnetberekening, iSSo publicatie 18-nl, septem-ber 1987

• Source book for efficient air duct systems in europe, airways, 2002

• eindwerk gebalanceerde woningventilatie met warmte-terugwinning, dni-Koen Merki, 2004

• eindwerk ontwerpberekening van een gebalanceerd ventilatiesysteem voor een éénsgezinswoning en een leslokaal, dni- Wim Van den Mosselaer, 2003

• la ventilation et l’energie, Jean-Marie Hauglustaine & francy Simon, maart 2001

• a guide to energy efficient ventilation, aiVC, 1996• Werktuigbouwkundige installaties deel 2, reed busi-

ness information, 2004• Verwarmen en koelen met warmteuitwisseling bodem,

verwarming en ventilatie plus-nl, 2006• energiezuinig ventileren in de praktijk, verwarming en

ventilatie plus-nl, 2004• Ventilatie en de relatie met comfort en ePC, verwarming

en ventilatie plus-nl, 2006• Klimaatinstallaties van klasse a, B en C niveau, Verwar-

ming en ventilatie plus-nl, 2004• aandachtspunten voor oververhitting in woningen,

Verwarming en ventilatie-nl, 1998• e-gids kantoren – programma van eisen WTCB - 2001• nBn en 13829:2001 luchtdichtheidsmeting van ge-

bouwen • WTCB-dossier nr 1-2007 Katern nr 6 Toelichtingen

nBn en 13829• ir. Christophe delmotte – ontwerp voorbeeldwoning• nBn d 50-001:1991 verluchting van gebouwen• Technische voorlichting 203: Ventilatie van woningen –

uitvoering en prestaties van ventilatiesystemen – maart 1997 – WTCB

• SenViVV : Studie van de energieaspecten van nieuw-bouwwoningen in Vlaanderen: isolatie, ventilatie, verwarming – verslag 13 maart 1998 – Vliet project 930.256/ WTCB – Wenk

• Technische voorlichting 186: dampkappen en keuken-ventilatie – WTCB - 1993

• Technische voorlichting 192: ventilatie van woningen, deel 1 – WTCB - 1994

• Technische voorlichting 203: ventilatie van woningen, deel 2 – WTCB - 1997

• digest ventilatie 5, 6, 7, WTCB• Binnenmilieu en gezondheid op school – MMK - 2005• Ventileren : comfort winnen en energie besparen - ode

folder - 2005• la Ventilation de logements – rW – 1998

• Moderne kantoren: meer comfort met minder energie – 2004

• gebalanceerde en stuurbare ventilatie voor een gezond binnenklimaat in woningen, appartementen en scho-len met een zo laag mogelijk energieverbruik – dni - eindrapport HoBu

• ontwerp en uitvoering van energiezuinige ventilatie – dni - Studiedag 9 september 2004

• Pour une amélioration de la performance énergétique des logements neufs – rW – 2004

• la ventilation naturelle des habitations – fVB/ffC – 2002

• la ventilation mécanique des habitations – fVB/ffC – 2004

• la ventilation et l’énergie – rW • les enjeux énergétique de la ventilation – séminaire 29

septembre 2006• ePB module 2: ventilatie – presentaties ePB opleidin-

gen 2005• aTiC-voordrachten• Technologiewijzers Passief Huis Platform – 2005• lastenboek Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen

(VMSW)• energiesanierung der Monoblocke von rlT-anlagen

– energho – 2000• Bediening van uw warmteterugwinapparaat – stichting

Hr Ventilatie – nl

nuttige siteswww.aivc.orgwww.energiesparen.be/energieprestatie, zie ook faQ-ventilatiewww.epbd.be www.passiefhuisplatform.bewww.ventibel.bewww.wtcb.be

Foto’s en illustratiesWij danken de meewerkende bedrijven en organisaties voor het beschikbaar stellen van foto’s en illustraties.

disclaimerdeze ventilatiegids en bijhorende hulpmiddelen werd naar best vermogen opgesteld ten einde de gebruiker te hel-pen comfortabele en energiezuinige ventilatie-installaties te realiseren. de opstellers wijzen echter elke verant-woordelijk af ten aanzien van problemen of klachten die zouden kunnen ontstaan bij het toepassen van de erin vermelde informatie.


Samenstelling

Paul Van den Bossche, ing - lic (WTCB)

Sabrina Prieus, ir-arch & stedenbouwkundige (WTCB)

Pieter Cootjans, ing (de nayer instituut)

Verantwoordelijke uitgever

Willy Van Passel (de nayer instituut)

Deze uitgave kan besteld worden op www.ideg.info

Lay-out en druk

Schaubroeck - nazareth

Met de steun van het instituut voor de aanmoediging van inno-

vatie door Wetenschap en Technologie Vlaanderen (iWT)

TETRA-fonds

Het TeTra-fonds ondersteunt hogescholen en universiteiten in

Vlaanderen, die een technologisch probleem kunnen oplossen

dat bedrijven en andere organisaties interesseert.

de resultaten worden benut bij bedrijven, organisaties en het ei-

gen onderwijs. aan elk project is een gebruikerscommissie ver-

bonden met geïnteresseerde partners. Meestal zijn er ook één of

meerdere wetenschappelijke peters die advies verlenen (andere

hogescholen, universitaire labo’s of hightech ondernemingen).

IWT-TETRA-valorisatietraject Ventilatiegids

dit TeTra-valorisatietraject heeft tot doel om de opgedane

kennis uit het voorbije iWT-HoBU project met betrekking tot.

energiezuinige ventilatiesystemen specifiek te vertalen naar de

doelgroep die betrokken is bij de bouw en het onderhouden

van nieuwe en bestaande ventilatiesystemen voor woningen en

schoolgebouwen. er is immers nood aan praktische informatie

om ventilatiesystemen succesvol toe te passen voor zowel privé

woningen als grotere projecten. Het tonen van goede voorbeel-

den kan daarbij inspirerend werken.

Concreet resulteert dit project in 2 referentiewerken over hygië-

nische ventilatie:

• een praktijkgids voor comfortabele en energiezuinige ventilatie

in woningen, bestemd voor de architect maar ook bruikbaar

voor de installateur en geïnteresseerde bouwheer. deze bro-

chure is opgebouwd als stappenplan, ondersteund met reken-

bladen voor de verschillende ventilatiesystemen, afpuntlijsten

voor oplevering en onderhoud en hulpmiddelen voor het ePB

verslag.

• een Code van goede Praktijk voor ventilatie-installaties in

utiliteitsgebouwen, vooral gericht op scholen (nieuwbouw en

renovatie). Hierbij wordt een vergelijking gemaakt tussen de

verschillende oplossingen, elk met hun met sterkten en beper-

kingen

deze brochure werd samengesteld door de hogeschool voor

Wetenschap en Kunst – campus de nayer, onderzoeksgroep

duurzame energie en het Wetenschappelijk en Technisch

Centrum voor het Bouwbedrijf – afdeling energie en Klimaat. Het

werd mogelijk dank zij de financiële ondersteuning van het iWT-

TeTra fonds. diverse bedrijven leverden een bijdrage onder de

vorm van financiële ondersteuning, interessante documentatie,

voorbeelden en via de leescommissie.

© 2007

de nayer instituut/ Wetenschappelijk en Technisch Centrum

voor het Bouwbedrijf


Ventilatiegids

Documents

Transcript of Ventilatiegids