1

Van tweeluik naar driehoeken

Versterking van interne checks and balances bij semipublieke

organisaties

WRR rapport nr 91

Aanleiding

Reeks ontsporingen in semipublieke sector• Vestia, Amarantis, Meavita, etc.

Politiek-bestuurlijke reactie• nadruk op externe controle en aansprakelijkheid• weinig aandacht voor interne weerwerk

• als intern niet op orde is, komt extern te laat 2

Context

• vervolg op Cie Halsema (‘tegenkracht organiseren’)

• complement WRR rapport over extern toezicht

• kortlopend traject• literatuurstudies, gesprekken

3

Centrale boodschap

Semipublieke organisaties moeten en kunnen hun interne checks and balances beter organiseren

4

Semipublieke organisaties

5

Interne check & balances

• vormen van tegenspraak en weerwerk

• binnen de instellingen

6

TRANSFORMATIES

Ontzuiling en ‘verstichting’• leden verdwenen uit beeld

Schaalvergroting en professionalisering• leken raakten uit beeld

Hybridisering (two-tier model)• ‘publieke aandeelhouders’ niet in beeld

7

Knelpunten

Probleem• omvang, complexiteit, risico’s zijn groter• aantal ‘ogen’ dat meekijkt niet meegegroeid

Risico’s• borging van financiële stabiliteit• verankering maatschappelijke meerwaarde

8

Oplossingsrichtingen

• collegiaal bestuur

• versterking raad van toezicht

• door inschakeling van ‘derde partijen’

9

Afwegingskader

• Weerwerk, niet meer papierwerk

• Werkzaam: effectieve tegenmacht

• Werkbaar: geen verlamming10

Collegiaal bestuur

11

Tweeluik

12

Tweeluik kwetsbaar

Informatievoorziening RvT• complexiteit, tijdigheid• sterk afhankelijk van RvB

Borging maatschappelijke belangen• beperkte maatschappelijke legitimiteit

Beschikbaarheid• zorgen over krappe markt publieke toezichthouders

13

Van tweeluik naar driehoeken

14

Rol derde partijen

Scherp houden RvB en RvT

• financiën en kwaliteit werkprocessen

• maatschappelijke legitimiteit en meerwaarde

15

Wie kan derde partij zijn?

Rapport bespreekt een aantal opties

• financiële stabiliteit – maatschappelijke meerwaarde• lichte – zware vormen• binnen – buiten bestaande structuren

• variaties mogelijk• combinaties mogelijk• Aan RvT en RvB om keuze te maken

16

Opties

17

Opties

18

Maatschappelijke belanghebbenden

Lichte vormen• maatschappelijke adviesraden, cliëntenraden• consultatie en advies RvB en RvT

Zwaardere vormen• raad maatschappelijke belanghebbenden• inlichtingenplicht en enquêterecht• instemmingsrecht strategisch beleid

19

Opties: vereniging

20

Ledenraden

Nieuwe stijl• professioneel secretariaat• enquêterecht• professionele auditcommissies• strategische beslissingen

21

Opties: vennootschap

22

Aanbevelingen RvT en RvB

• Zorg voor een robuuste vormgeving van de interne checks and balances

• Leg hierover publieke verantwoording af, onder meer in het jaarverslag

23

Aanbevelingen branche

• Stimuleer de ontwikkeling van ‘best practices’, bijvoorbeeld door ‘Handvestgroep intern weerwerk’

• Leg criteria voor interne checks and balances vast in branchecodes en visiteer leden daarop

24

Aanbevelingen extern toezicht

• Neem criteria voor effectieve en passende interne checks and balances op in het toezichtkader

• Beoordeel instellingen daarop

25

Aanbevelingen kabinet

• Ontwikkel als zelfregulering te weinig resultaat oplevert een ‘good governance’-kader

• Met daarin basisnormen voor de interne governance binnen de semipublieke sector

26