Voorkomen van functionele achteruitgang

bij thuiswonende ouderen

Informatie, ervaringen en zorgen delen bij

Longpunt

Vakblad voor de professional in de zorg

nr. 4 | augustus 2015

2

Inhoud

3 Blijf Actief Thuis

6 Nieuws

8 Longpunt Maastricht

12 Hallo met...

beweegmakelaar Jolanda Mikic

15 Uit de wetenschap

Ouderen inactiever dan gedacht

16 Column Prof. dr. Onno van Schayck

18 Uit de praktijk

Werken aan een hechte band tussen ouders en kind

23 Redactioneel

Preventie essentieel binnen de zorg

| 3| 3

Voorkomen van functionele achteruitgang bij thuiswonende ouderen »

BlIjf ActIef thuIs

Silke MetzelthinPostdoctoraal onderzoeker bij deUniversiteit Maastricht

2

| 5Het innovatieproject Blijf Actief Thuis richt zich op een verhoging van de fysieke bewegingsactivi­teit bij thuiswonende ouderen. De inzet van het project: bevordering van zelfredzaamheid, verbetering van de algehele lichamelijke en geestelijke gesteldheid en daarmee van de kwaliteit van leven.

4

Het initiatief voor Blijf Actief Thuis werd in 2014 genomen door de Academische Werkplaats Ouderenzorg Zuid-Limburg. De zeven zorgaanbieders Meander-Groep Zuid-Limburg, Envida, Sevagram, Cicero Zorggroep, Orbis Medisch en Zorgcentrum (Zuyderland), Vivantes en Mosae Zorggroep werken binnen de academische werkplaats samen met Zuyd Hogeschool en de Universiteit Maastricht. Silke Metzelthin – postdoc-toraal onderzoeker bij de Universiteit Maastricht – wijst op de inbreng van Function Focused Care, een nieuwe zorgfilosofie die is ontwikkeld in de Verenigde Staten en die aan de basis staat van Blijf Actief Thuis. Deze filo-sofie helpt zorgprofessionals en mantel-zorgers om ouderen te laten deelnemen aan dagelijkse (beweeg)activiteiten met als doel vermijdbare functionele achter-uitgang te voorkomen. Ook wijst ze op het feit dat een vertaalslag gemaakt dient te worden naar de Nederlandse zorgmarkt om de Amerikaanse Function Focused Care-filosofie en daarmee het innovatieproject Blijf Actief Thuis tot een succes te maken. Het maken van die vertaalslag is de taak van een inter disciplinaire werkgroep binnen de Academische Werkplaats Ouderenzorg Zuid-Limburg. Beleidsmakers, verpleeg-kundigen, maar ook fysio- en ergo-therapeuten, gespecialiseerde thuis-begeleiders en mantelzorgconsulenten maken deel uit van die groep.

Verschuiving in denkenHet succes van Blijf Actief Thuis wordt volgens Petra Scholte – wijkverpleeg-kundige en zichtbare schakel bij de MeanderGroep – ook bepaald door de mate waarin professionele zorgmede-werkers in staat zijn hun verlangen te onderdrukken om handelingen van cliënten over te nemen. Tijdsdruk kan daarbij een belemmerende factor zijn, net als een te hoge werklast, een ontoereikende personeelsbezetting of onvoldoende training in het stimuleren van zelfredzaamheid bij ouderen. Die gewenste verschuiving in denken geldt voor de professionele zorgmedewerkers en voor de ouderen zelf, die in hun

hoofd vaak nog vasthouden aan de verworvenheden van de vroegere verzorgingsstaat.

Petra Scholtewijkverpleegkundige

OOK BOODSCHAPPEN DOEN DRAAGT BIJ AAN DE ALGEHELE GEZONDHEID EN HET WEL­BEVINDEN VAN OUDEREN.

Petra Scholte noemt het voorbeeld van een thuiswonende cliënt die in een douchestoel plaatsneemt en wacht totdat de wijkverpleegkundige in actie komt, terwijl ze zelf in staat is haar bovenlichaam te wassen. »

| 76

Silke Metzelthin vult aan dat Blijf Actief Thuis zich niet uitsluitend concentreert op het zo zelfstandig mogelijk uitvoeren van algemeen dagelijkse verrichtingen zoals wassen en aankleden. Ook bood-schappen doen en in de tuin werken bijvoorbeeld dragen bij aan de algehele gezondheid en het welbevinden van ouderen.

Zelfregie en Eigen KrachtAls niet-officiële voorloper van Blijf Actief Thuis refereert Petra Scholte aan het project Zelfregie en Eigen Kracht. Dat werd – in samenwerking met het landelijke kenniscentrum Movisie – ge-start in 2012, waarbij medewerkers van de MeanderGroep scholing volgden rond het thema zelfredzaamheid om de eerdergenoemde verschuiving in denken mogelijk te maken. Om de daaraan gekoppelde gedragsverandering op de lange termijn te garanderen, maakt nazorg – in de vorm van intervisie – deel uit van het project Blijf Actief Thuis. Bovendien worden zorgverleners én ouderen continu gemotiveerd hun nieuwe gedrag te laten voortduren.

Van theorie naar praktijkOp dit ogenblik bevindt Blijf Actief Thuis zich in de overgangsfase van theorie naar praktijk. Vanaf november 2015 worden binnen het extramurale werkgebied van de MeanderGroep de eerste concrete ervaringen verwacht rond het innovatieproject. Die erva-ringen zijn afkomstig van zowel ouderen als zorgverleners en ze zijn van cruciaal belang om tot een daadwerkelijke en definitieve zorgvernieuwing te komen. Silke Metzelthin benadrukt het belang

nIeuws

BeterOud.nlDe website BeterOud – die in april

dit jaar is gestart – geeft een

overzicht van goede voorbeelden

van innovatieve projecten in de

ouderenzorg. Het merendeel van

deze voorbeelden komt voort uit

het Nationaal Programma Oude­

renzorg. Doel is om de website

steeds verder uit te breiden.

Projecten worden op BeterOud

opgenomen als ze vernieuwend en

bewezen effectief zijn. Dat geldt

ook als ze een grote maatschap­

pelijke impact hebben (er doen

bijvoorbeeld meer dan duizend

mensen mee aan een project) of

goed worden gewaardeerd door

de doelgroep. BeterOud is ontwik­

keld door CBO, Movisie en Vilans.

De website is mogelijk gemaakt

door ZonMw en komt voort uit

het Nationaal Programma Oude­

renzorg (NPO).

Subsidieoproepen Preventie in de zorg en Gezonde wijkGeïnteresseerden kunnen tot

6 oktober aanstaande project­

ideeën indienen rond de ZonMw­

deelprogramma’s ‘Preventie in de

zorg’ en ‘Wonen en leven in een

gezonde wijk en omgeving’. Beide

programma’s behoren tot het

vijfde Programma Preventie. Bij

het eerstgenoemde programma

stuurt ZonMw op projectideeën

die kennis genereren ter bijdrage

aan de uitvoering van preventie

in de eerste lijn. Bij het andere

programma richt de subsidie­

oproep zich op integrale, wijk­

gerichte aanpakken. Dit ter

bevordering van de gezondheid

en de participatie van burgers.

Kijk voor meer informatie op

www.zonmw.nl. Voor inhoudelijke

vragen kunt u contact opnemen met

ZonMw. Telefoon: 070 ­ 349 51 00,

e­mail: info@zonmw.nl.

van een fasegewijze projectopbouw, mede om de onvermijdelijke kinder-ziektes te overwinnen. Na de evaluatie van de doelgroepervaringen wordt de conceptgedachte van Blijf Actief Thuis in 2016 getest. Daartoe werken sommige thuiszorgteams – de interventiegroep – volgens het specifieke gedachtegoed van Blijf Actief Thuis, terwijl andere teams – de controlegroep – reguliere zorg blijven bieden. De resultaten die voortkomen uit de vergelijking van de twee groepen bepaalt straks in welke mate Blijf Actief Thuis bijdraagt aan een positieve beweging binnen de zorg. «

Meer informatieSilke Metzelthin Telefoon: 043 - 388 22 67 s.metzelthin@maastrichtuniversity.nl

Wendy Engering praktijkondersteuner bij huisarts en adviseur praktijk- ondersteuning bij ZIO

Carla SteffinvrijwilligerLongpunt

Informatie, ervaringen en zorgen delen »

longpunt MAAstrIcht

| 98

Begin februari 2015 vond in de Maastrichtse wijk Wittevrouwenveld de feestelijke opening plaats van het 50e Longpunt in Nederland. Longpunt Maastricht is een initia­tief van het Longfonds (het vroegere Astma Fonds), Maastricht UMC+ en ZIO, die nauw samen­werken met andere zorg­verleners in de regio. »

10 | 11

Carla Steffin is een van de zes vrij-willigers van Longpunt Maastricht: ’Het heeft even geduurd voordat ons Long-punt er was. We hadden eenvoudigweg niet genoeg vrijwilligers. Ook ontbrak een regioconsulent. Maar samen met anderen ben ik blijven lobbyen. Nu hebben we wat we wilden: een eigen plek in Trefcentrum Wittevrouwenveld, waar we naast lotgenotencontact werken aan de verbreding van kennis rond longziekten en aan de zelfred-zaamheid van chronische longpatiënten. Longpatiënten, hun familie, mantel-zorgers en zorgverleners zijn daartoe van harte welkom in de Edisonstraat 4. De bijeenkomsten hebben een laag-drempelig karakter, ook al omdat we een voor iedereen begrijpelijk taal-gebruik hanteren.’

Inhalatie-instructies, herkennen longaanvalWendy Engering, praktijkondersteuner bij huisarts Prevoo in Cadier en Keer en adviseur praktijkondersteuning bij ZIO: ’Wat die zelfredzaamheid betreft: we geven bijvoorbeeld inhalatie-instructies aan patiënten en adviseren mensen die met een zuurstofapparaat op vakantie gaan.’ Carla: ’En als preventiemaatregel leren patiënten in het trefcentrum hoe ze de kenmerken van een longaanval

De (thema)bijeenkomsten van Longpunt Maastricht vinden elke tweede maandag van de maand plaats.

­ 14 september is het thema Acceptatie, relatie en isolatie (hoe ga je om met je longziekte en voorkom je isolement?);

­ 12 oktober luidt het thema: Blijf in beweging!

­ 9 november staat het onderwerp Luchtkwaliteit binnen en buiten centraal;

­ 14 december Yoga en ademhaling.

Geïnteresseerde longpatiënten, familie­leden en mantelzorgers zijn – gratis – welkom. Dat geldt niet voor parfum­ en aanverwante geurtjes, omdat veel chronische longpatiënten daar over­gevoelig voor zijn.

LocatieTrefcentrum Wittevrouwenveld, Edisonstraat 4, 6224 GK Maastricht

Tijd13.30 uur ­ 15.30 uur. Zaal open vanaf 13.15 uur.Deelname is gratis.

komst verwelkomen we tussen de dertig en vijftig bezoekers. Dat is niet slecht, maar het kan natuurlijk altijd beter. We moeten Longpunt Maastricht en daarmee chronische longziekten nog beter onder de aandacht van de mensen brengen.’

Light sigaretten nog schadelijkerEen op de tien Nederlanders heeft ademhalingsproblemen, die onder meer worden veroorzaakt door ziekten als astma en COPD. Wendy weet dat in Zuid-Limburg de meeste COPD-patiën-ten wonen. Vanwege de vroegere mijnindustrie, maar ook door de aanwezigheid van de huidige industrie, die zorgt voor een verminderde lucht-kwaliteit. Ze weet ook dat 95% van de COPD-patiënten rookt of heeft gerookt, al krijgt niet elke roker COPD. Carla – die zelf longemfyseem heeft – benadrukt het risico van roken nog eens door te stellen dat er altijd een band bestaat tussen haar ziekte en het veelvuldig opsteken van een sigaret; iets wat ze trouwens al heel lang niet meer doet. De verdeling tussen mannen en vrouwen die roken is ongeveer 60-40,

vertelt Wendy. Vooral vanaf de bevrij-ding van Nederland in 1944-1945 hebben vrouwen een inhaalslag gemaakt als gevolg van de vele pakjes sigaretten die de geallieerde soldaten toen uitdeelden. Als preventieve waarschuwing wijst ze op het feit dat tabaksrook onder andere het extreem giftige bestanddeel water-stofcyanide bevat, dat ook als rattengif wordt gebruikt. Daarnaast is weten-schappelijk vastgesteld dat light sigaret-ten nog schadelijker zijn voor de gezondheid dan reguliere sigaretten. En dat ze dus niet doen wat de verpakking belooft. Een goedkope marketingtruc, vat Carla dat gegeven samen. En de e-sigaret dan? Hoewel de schadelijkheid daarvan op de lange termijn nog niet bekend is, is dat een geschikt product voor wie wil stoppen met roken, maar het is een ongeschikt product voor wie met roken begint.

Meer informatielongpuntmaastricht@longfonds.nlwww.limburg.longfonds.nl

kunnen herkennen, zodat ze op tijd een kuur kunnen halen. Voor alle duidelijk-heid: als vrijwilliger geef ik geen medisch advies. Dat doen professionals zoals Wendy.’ Hoe is het ongeveer een half jaar na de opening gesteld met Long-punt Maastricht? Wendy: ’Per bijeen-

EEN OP DE TIEN NEDERLANDERS HEEFT ADEMHALINGSPROBLEMEN, DIE ONDER MEER WORDEN VEROORZAAKT DOOR ZIEKTEN ALS ASTMA EN COPD

PER BIJEENKOMST VERWEL­KOMEN WE TUSSEN DE DERTIG EN VIJFTIG BEZOEKERS

DE VERDELING TUSSEN MANNEN EN VROUWEN DIE ROKEN IS ONGEVEER 60­40

Jolanda MikicBeweegmakelaar

| 1312

metJolandaMikic

’Ik ben vier dagen per week onderweg om mensen te helpen in beweging te komen. Vaak zijn dat ouderen in de leeftijdscategorie vanaf vijftig jaar, maar ik werk ook voor jongeren die bijvoorbeeld vanwege een psychische aandoening het sociale contact hebben verloren met hun omgeving. Ik ben beweegmakelaar in de brede zin van het woord. Vaak wordt gedacht dat ik alleen maar mensen naar de sportschool stuur. Dat is niet zo. Ik zorg er bijvoorbeeld ook voor dat mensen samen kunnen koken en samen kunnen eten. Of ik zoek een maatje voor iemand die niet meer in zijn eentje in het bos wil wandelen. Of voor iemand die graag in gezelschap naar de markt of het winkel-centrum wil gaan. Af en toe zijn er ook mensen – meestal van vergevorderde leeftijd – die geen behoefte hebben aan mijn tussenkomst. ’Lass mich in Ruhe’, krijg ik in Vaals wel eens te horen. Die wens respecteer ik dan natuurlijk.’

’Toch zie ik mensen vaak snel opbloeien als ze bezoek krijgen in plaats van bijvoorbeeld de hele dag tv te kijken. Dat kan bezoek zijn van mij of van een andere hulpverlener die ervoor zorgt dat ze weer kunnen deelnemen aan het sociale verkeer. Onlangs nog kreeg ik te horen: ’Als jij hier bent geweest, voel ik weer dat ik leef.’ Dat beschouw ik als een groot compliment, want daar doe ik het allemaal voor. Het grootste deel van mijn tijd ben ik in Vaals te vinden. Dat heeft er alles mee te maken dat de helft van de circa 10.000 inwoners 70+ is. Ook wonen er redelijk veel allochtone mensen. Vanwege hun geloofs- en culturele regels is het niet altijd »

Voorkomen dat mensen nog meer zorg nodig hebben of vereenzamen. In hoeverre lukt dat in Vaals? Aan de lijn is be­weegmakelaar Jolanda Mikic.

Mevrouw SchwedenCliënt

gemakkelijk om hen deel te laten nemen aan een beweegactiviteit. Zo mogen allochtone vrouwen vaak niet samen met mannen in een ruimte zijn. Daarom heb ik voor deze vrouwen onder meer een fietscursus opgezet.’

’Behalve in Vaals, kom ik in Vijlen en Lemiers. In het algemeen gesproken is mijn aanwezigheid daar minder vereist, mede omdat het verenigingsleven in die dorpen goed is georganiseerd. Als beweegmakelaar kom ik met mensen in contact via onder anderen de huisarts en de psycholoog, maar ook via maat-schappelijk werk en het Wmo-loket van de gemeente Vaals. De gemeente zelf heeft drie jaar geleden het initiatief genomen om op projectbasis een beweegmakelaar aan te stellen. Ze hebben toen voor mij gekozen vanwege mijn achtergrond, denk ik. Zo heb ik vijftien jaar maatschappelijk werk

gedaan in Gulpen-Wittem voor welzijns-organisatie Trajekt. En wat mijn band met bewegen en sporten betreft: ooit heb ik een bronzen medaille behaald op het WK Powerliften in Japan in de categorie kniebuigen. Maar goed. Wat belangrijker is voor mensen die gebruik willen maken van mijn diensten: inmid-dels is mijn functie structureel opge-nomen in het sport- en beweegbeleid van de gemeente.’

Meer informatieGeïnteresseerden kunnen rechtstreeks een telefonische afspraak maken met Jolanda Mikic: 06 - 12 63 92 63. E-mailen kan ook: beweegmakelaar@vaals.nl. Daarnaast behoort een doorverwijzing via een andere hulpverlener zoals de huisarts, psycholoog of diëtist tot de mogelijkheden. «

Ouderen inactiever dan gedacht

uIt de wetenschAp

Bron: den Ouden M, Bleijlevens MHC, Meijers JMM, Zwakhalen SMG, Braun SM, Tan FES & Hamers JPH (2015). Daily (in)activities of nursing home residents in their ward: an observational study. J Am Med Dir Assoc

De Academische Werkplaats Ouderen­zorg is een structureel samenwer­kingsverband van de Universiteit Maastricht, zeven zorgorganisaties (Cicero Zorggroep, Envida, Meander­Groep, Mosae, Sevagram, Vivantes en Zuyderland) en Zuyd Hogeschool.

| 1514

Recent onderzoek van de Academische Werkplaats Ouderenzorg Zuid-Limburg heeft aangetoond dat ouderen in verpleeghuizen overdag erg inactief zijn. Resultaten zijn onlangs gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift Journal of the American Medical Directors Association. In het kader van het grootschalige onderzoeksproject ‘Nurses on the Move’ om beweging in verpleeghuizen te stimuleren, werd een nulmeting gehouden om de huidige stand van zaken in kaart te brengen. Observaties van 723 bewoners in Zuid-Limburgse verpleeghuizen lieten zien dat verpleeghuisbewoners overdag voornamelijk bezig zijn met slapen, tv-kijken of in hun stoel zitten. Bijna 90% van de tijd spenderen bewoners zittend of liggend. Handelingen die veel bewoners nog zouden kunnen doen, zoals het dekken van de tafel of het helpen bij het bereiden van de maaltijd, vinden slechts in 1 tot 2% van de tijd plaats.

In het vervolg van het onderzoek wordt een gezamenlijk plan ontwikkeld om beweging in verpleeghuizen te stimule-ren, met name gericht op de dagelijkse activiteiten. De belangrijkste pijlers hierin zijn meer bewustwording onder cliënten en hun familie, een andere dagindeling waarin aangesloten wordt bij persoonlijke voorkeuren van oude-ren en een betere opleiding van het verzorgend personeel.

BIJNA 90% VAN DE TIJD SPENDEREN BEWONERS ZITTEND OF LIGGEND

aan roken veel sterker zijn dan de biologische verslaving aan nicotine? Zou de voortdurende blootstelling aan prikkels in je omgeving die je doen denken aan roken zo sterk zijn dat wetenschappelijke inspanningen rond tabaksverslaving in rook opgaan?Om een antwoord te vinden op deze en andere vragen moet een beroep worden gedaan op de gezamenlijke expertise van onder anderen artsen, biologen, epide­miologen en immunologen. Daarom ook

Wereldwijd vinden wetenschappelijke inspanningen plaats om rokers af te helpen van hun tabaksverslaving. Toch zijn de succespercentages betrekkelijk laag. Met maximale farmacotherapie en psychosociale ondersteuning lukt het niet meer dan 20­30% van de rokers om te stoppen met roken. Alle internationale inspanningen leiden tot nu toe niet tot nieuwe geneesmiddelen die duidelijk toegevoegde waarde bieden in relatie tot bestaande geneesmiddelen.

Tot voor kort waren de verwachtingen rondom nicotinevaccinatie hooggespan­nen. Internationaal leek er sprake te zijn van een wedloop: wie slaagt er als eerste in om een veilig en werkzaam nicotine­vaccin te introduceren? Er waren maar liefst vier verschillende vaccins waaraan met man en macht werd gewerkt. Dat was ook het geval in de Nederlandse steden Maastricht en Amsterdam. Het nicotinevaccin was een geheel nieuw concept. Antilichamen in het bloed zouden zich specifiek binden aan nicotine

Gaan weten­schappelijke inspanningen rond tabaks­verslaving in rook op?

coluMn

en daardoor voorkomen dat nicotine terechtkomt in de hersenen. Daardoor zouden ook stoffen met een sterk versla­vende werking – zoals dopamine en serotonine – in mindere mate vrijkomen in diezelfde hersenen. Op die manier zou de verslavingscyclus doorbroken kunnen worden.

Dit mooie idee bleek in het laboratorium en bij dierproeven ook daadwerkelijk te werken. Maar uit alle onderzoeken bij mensen kwam naar voren dat de beschik­bare vaccins niet beter functioneerden dan een placebo in dubbelblind gecon­troleerd onderzoek. Wat desondanks opvallend was: in al deze onderzoeken was wel sprake van een effect bij rokers die een bovengemiddelde hoeveelheid antilichamen in hun bloed hadden. Was dat de belangrijkste reden voor de constatering dat nicotinevaccins bij de meeste rokers niet effectief lijken te zijn? Zou het zo kunnen zijn dat de verslaven­de werking van nicotine niet de enige verklaring is? Zitten er andere stoffen in sigarettenrook die verslavend zijn en die niet worden gebonden door een nicotine­vaccin? Of zou verslaving aan sigaretten niet hetzelfde zijn als verslaving aan nicotine? Zou de psychosociale verslaving

is het nodig om multidisciplinair samen te werken. Het thema tijdens het Europese SRNT­congres – dat van 10 ­ 12 september 2015 plaatsvindt in Maastricht – luidt dan ook: multidisciplinaire samenwerking in het onderzoek naar tabaksver­slaving. Het is de eerste keer dat het SRNT­congres in Nederland wordt gehouden. Mijn collega­professor Marc Willemsen en ik vinden het een eer dat we dit congres mogen voorzitten vanuit het voorbereidend comité. U bent van harte welkom, ook als u slechts één dag in de gelegenheid bent om te komen. Op www.srnt­e2015.com/register/registration kunt u zich aanmelden en treft u de programmering aan.

Prof. dr. Onno van Schayck

| 1716

Prof. dr. Onno van SchayckHoogleraar preventieve geneeskunde Universiteit Maastricht

MET MAXIMALE FARMACO­THERAPIE EN PSYCHOSOCIALE ONDERSTEUNING LUKT HET NIET MEER DAN 20­30% VAN DE ROKERS OM TE STOPPEN MET ROKEN

| 1918

uIt de prAktIjk

Werken aan een hechte band tussen ouders en kind »

| 1918

Paulien KuipersKinderpsycholoog

Esther ArentsenJeugdarts bij Envida

Tycho en Mariska

| 2120Een zeer moeilijk verlopen zwangerschap of (vroeg)geboorte. Een kind dat ter wereld komt met gezondheidsproblemen of een cognitieve achter­stand. Maar ook: een moeizame partnerrelatie of pijnlijke echo’s uit het vroegere gezin van een of beide ouders die nog steeds scherp door­klinken.

Het verhaal van Mariska’Het eerste dat ik dacht toen mijn zoon Tycho werd geboren, was: hij leeft!’ Een logische gedachte als je bedenkt dat Tessa – het eerste kind van Mariska Hazenveld en echtgenoot Alex – tijdens de bevalling overleed. ’Mijn zwanger-schap van Tycho verliep lichamelijk rede-lijk, psychisch was het zwaar. Tycho zelf groeide goed. In de eerste fase na de zwangerschap begon hij in mijn nabij-heid veelvuldig te huilen, terwijl hij bij andere mensen juist stil was. Dat was het begin van de muur die tussen ons werd opgetrokken. Wat ik nu weet: na de dood van Tessa was ik bang om Tycho toe te laten in ons leven. Boven-dien zat ik vol schuldgevoelens, ook al had ik helemaal niets kunnen doen om de dood van Tessa te voorkomen. Als ik Tycho liefde geef, doe ik Tessa tekort. Die zin speelde voortdurend door mijn hoofd.’

Korte interventieZo kwam Mariska in contact met Stichting Kinderleven om te werken aan het herstel van de ouder-kindband. Kinderpsycholoog Paulien Kuipers van de stichting: ’In tegenstelling tot wat veel mensen denken, bestaat onze hulpverlening – uitzonderingen daarge-laten – niet uit langlopende trajecten. Een korte interventie is vaak al voldoen-

de om de ouder-kindband te herstellen. Snelheid is sowieso geboden, vooral als je weet dat al vervreemding optreedt tussen ouders en zeer jonge kinderen als die lichamelijk en emotioneel meer dan twaalf uur van elkaar zijn gescheiden. In de dierenwereld zijn de gevolgen nog groter: als bijvoorbeeld een pasgeboren lam meer dan zes uur separaat van zijn moeder leeft, wordt het door die moeder verstoten. Terug naar de mensenwereld: op basis van de vijfstappen-behandelmethodiek die onze stichting heeft ontwikkeld en daarnaast een EMDR-therapie is Mariska erin geslaagd haar angst te overwinnen en Tycho de liefde en geborgenheid te bieden waarnaar hij op zoek was.’

Daar ga ik niet overMariska: ’Ik voelde voor het eerst echt liefde voor Tycho toen we na de therapie huid-op-huidcontact hadden. Ook wikkel ik hem nu geregeld in een draagdoek als ik op pad ga om zo dicht mogelijk bij hem te zijn. Tycho, Alex en ik zijn als gezin weer in evenwicht. Daarbij heeft Paulien er als bijeffect van de therapie aan bijgedragen dat ik meer voor mezelf opkom. Dat ik niet meer » de neiging heb om de problemen van de

’HET EERSTE DAT IK DACHT TOEN MIJN ZOON TYCHO WERD GEBOREN, WAS: HIJ LEEFT!’

‘IK MERK NU ECHT DAT IK ANDERS KIJK NAAR DE INTER­ ACTIE TUSSEN OUDERS EN HUN KINDEREN.’

Het zijn enkele voorbeelden van factoren die een hechte band tussen ouders en (het jonge) kind in de weg staan. Stichting Kinderleven in Maastricht is een behandelcentrum voor ouders en kinderen en tegelijkertijd een kennis-centrum voor hulpverleners in de jeugdhulpverlening en jeugdgezond-heidszorg. Het doel van de stichting: de eventueel onevenwichtige band tussen ouders en kind in een vroeg stadium herstellen om grotere problemen in de toekomst te voorkomen. Slechte schoolprestaties, een verstoorde emotieregulatie en sociale of zelfs psychiatrische stoornissen bij kinderen kunnen daar deel van uitmaken.

2050. Uitgaand van de status quo heeft het CPB becijferd dat de zorgkosten in dat jaar 24% zullen uitmaken van het Nederlandse bruto binnenlands product. Meer aandacht voor preven-tie in de tussenliggende periode beperkt niet alleen de stijgende kosten van de landelijke gezondheidszorg. Preventie helpt ouderen zo lang mogelijk zelfred-zaam te blijven en de regie over hun leven te behouden. Bovendien profi-teert de samenleving van gezonde(re) ouderen. Werknemers werken langer door om de ontgroening en vergrijzing op te vangen; en na hun pensionering kunnen ouderen desgewenst een belangrijke rol vervullen als vrijwilliger, mantelzorger of oppas voor de klein-kinderen. Limburgse zorgorganisaties werken samen met zorggerelateerde partners aan meer aandacht voor preventie. Zo heeft u in deze editie kennis kunnen maken met het innova-tieproject Blijf Actief Thuis, dat thuis-wonende ouderen stimuleert om deel te nemen aan diverse (beweeg)activiteiten waardoor vermijdbare functionele achteruitgang wordt voorkomen. In het artikel rond Stichting Kinderleven staat een hechte band centraal tussen ouders en het jonge kind. Het belang van

preventie hier: een goede ouder-kind-relatie kan slechte schoolprestaties voorkomen, net als een verstoorde emotieregulatie en sociale of zelfs psychiatrische stoornissen bij kinderen. In het verhaal over Longpunt Maas-tricht komt preventie onder meer naar voren doordat chronische longpatiënten in het trefcentrum van Longpunt Maastricht leren hoe ze een longaanval kunnen herkennen, zodat ze op tijd medicatie kunnen halen. In datzelfde verhaal wijst een adviseur praktijkon-dersteuning op de aanwezigheid van het extreem giftige waterstofcyanide – of rattengif – in tabaksrook. Preventie gaat vaak gepaard met een bewustwordings-proces. In dit kader: de keuze is vanzelf-sprekend aan u, maar deze redactie zal geen bezwaar maken als u deze toepas-sing van rattengif aanhaalt in het bijzijn van bijvoorbeeld jongvolwassenen die roken stoer vinden of bij de groep willen horen. In een groter kader: het maat-schappelijk draagvlak groeit om sterker te focussen op gedrag en gezondheid en relatief minder nadruk te leggen op zorg en ziekte. We zijn op weg.

De redactie

redActIoneel

Preventie. Essentieel binnen de zorg.

| 2322

mensen om me heen op te lossen. Als geheugensteuntje schrijf ik daarom wel eens op de binnenkant van mijn hand: Daar ga ik niet over. Zo kan ik me nog beter concentreren op mijn liefde voor Tycho.’ Paulien: ’Een baby van rond de drie maanden heeft soms wel zes opvoeders, die hem allemaal anders benaderen en behandelen. Ik beschouw die maatschappelijke ontwikkeling niet als positief. Het is dan namelijk moei-lijker voor een kind om zich te hechten, omdat het gedrag van volwassenen minder voorspelbaar voor hem wordt. Kinderen zoals Tycho – die per definitie al meer hinder ondervinden van een moeilijke start met hun ouders – heb-ben diezelfde ouders nóg meer nodig. Er moet dan meer tijd worden vrijgemaakt voor een goede hechting.’

Project Focus op hechtingZoals vermeld is Stichting Kinderleven ook een kenniscentrum voor hulpver-leners in de jeugdhulpverlening en jeugdgezondheidszorg. Esther Arentsen, jeugdarts bij Envida: ’Toen Tycho drie maanden oud was, zijn Mariska en haar echtgenoot Alex via het consultatiebu-reau in contact gekomen met Stichting Kinderleven. Bij mijn start als jeugdarts lag de nadruk bij het consultatiebureau veelal op de fysieke en motorische ontwikkeling van baby’s en kinderen tot de leeftijd van vier jaar. Die aandacht tijdens de consulten is in de loop der tijd verbreed tot het psychosociale en cognitieve vlak, waarbij ook de opvoe-dingscontext werd meegenomen. Onlangs zijn Envida, Stichting Kinder-leven en de gemeente Maastricht samengekomen in het voorlopig twee-

jarige project Focus op hechting, zodat ook het onderwerp hechting ter sprake komt tijdens de consulten. Daartoe is onder meer een op hechting gebaseerde aandachtspuntenlijst ontwikkeld die tijdens het consult gebruikt kan wor-den. Ik merk nu echt dat ik anders kijk naar de interactie tussen ouders en hun kinderen.’

Onveilig gehechtPaulien: ’Binnen dit project voorziet Stichting Kinderleven – onder meer – in trainingen voor jeugdartsen en jeugd-verpleegkundigen in de regio Maas-tricht-Heuvelland. Op die manier willen we onze gezamenlijke preventieve taak verder inhoud geven. Dat is ook nodig, want tussen de 35 en 40% van de thuiswonende kinderen in Nederland onder de twaalf jaar is onveilig gehecht.’ Mariska: ’Ik ben in elk geval blij met alle hulp die ik heb ontvangen. Tycho maakt nu volledig deel uit van ons gezin, net zoals ook Tessa dat altijd zal blijven doen. Soms laat ik Tycho een foto van haar zien. Als ik dan naar zijn reactie, naar zijn gezichtsuitdrukking kijk, weet ik één ding heel zeker: ook zij hebben een band.’ «

Meer informatieStichting KinderlevenTelefoon: 043-3101650stichtingkinderleven@gmail.comwww.stichtingkinderleven.nl

Content is een uitgave van Envida in

samenwerking met Maastricht UMC+, ZIO

en Academische Werkplaats Ouderenzorg

Zuid-Limburg.

Redactie: Marina Ackermans, Lisette Ars,

Guido Biesmans, Jan Claassens, Vivian Haine,

Marc Kentgens, Hilde Verbeek, Marjolein

Wassenberg, Ingeborg Wijnands-Hoekstra

Eindredactie: Marc Kentgens

Tekst: Pascal Panis, Marc Kentgens

Ontwerp: Zuiderlicht

Fotografie: Marcel van Hoorn

Druk: ARS printmedia

Suggesties voor de redactie?

Bel of mail Marc Kentgens, Communicatie en

Marketingadviseur Envida, 043 - 631 41 87,

content@envida.nl

colofon