FYSIOPRAXISVA K B L A D V O O R D E F Y S I O T H E R A P E U T

JAARGANG 26 • NUMMER 6 • JULI/AUGUSTUS 2017

STATE OF THE ART

Fysiotherapie

bij stamcel-

transplantatie

IN DE PRAKTIJK

Specialisten

in Boekelo

en Amsterdam

WETENSCHAP

Weer fi t worden

en fi t blijven

bij kanker

ThemanummerOncologie

12 16 36

September 2017

7 en 9 september

KNGF Workshop Praktisch

leidinggeven, Zwolle

12 september

Workshop Functionerings-

gesprekken voeren, Leiden

12 september en

17 oktober

Workshop Persoonlijke

strategie, Heerenveen

18 september

Verdiepingscursus

Blessurepreventieve

hardlooptechniek,

Amersfoort

19 september

Lezing Fysiotherapie bij rotator

cuff tendinopathie, Haarlem

21 september

Workshop Kwetsbare ouderen -

sarcopenie, Urmond

23 september

NVFK-congres Move to

progress, Zwolle

26 september

Lezing Fysiotherapie bij rotator

cuff tendinopathie, Urmond

29 september

Jaarlijkse bijeenkomst Stichting

Geschiedenis Fysiotherapie, Urk

Oktober 2017

2 oktober

KNGF NPI-lezing Duizeligheid,

Heerenveen

3 oktober

Lezing Fysiotherapie bij rotator

cuff tendinopathie, Haarlem

5 oktober

Verdiepingscursus

Blessurepreventieve

hardlooptechniek,

Leusden

9 oktober

KNGF NPI-lezing Duizeligheid,

Vught

10 oktober en 14 november

Workshop Persoonlijke

strategie, Winterswijk

23 oktober

KNGF NPI-lezing Duizeligheid,

Zwijndrecht

24 oktober en 21 november

Workshop Persoonlijke

strategie, Urmond

26 oktober

KNGF Motiverende

beoordelingsgesprekken

voeren, Vught

November 2017

24 november

Dag van de Fysiotherapeut +

ALV KNGF, locatie: Midden

Nederland Hallen, Barneveld

FysioPraxis | juli/augustus 2017

AGENDA

Informatie, inschrijven en meer scholingen, congressen, lezingen en trainingen

van het KNGF: www.kngf.nl

Het totale scholingsaanbod: www.fysionetwerken.nl – kalender

OP DE COVER

Wie bent u?

Founder van Cancer Care Center, een

kleine keten van multidisciplinaire eerste-

lijns-oncologiecentra voor kankerpatiënten

en hun naasten, waarin geïntegreerd

ondersteuning wordt geboden op fysiek,

psychisch en maatschappelijk gebied. Ik

ben daarnaast werkzaam als oncologie- en

oedeemfysiotherapeut en als docent bij

verschillende opleidingen in Nederland en

België.

Waar is de foto gemaakt?

Op onze nieuwe Cancer Care Center-

locatie in het Amsterdamse Bos.

Ik lees FysioPraxis vooral...

...om op de hoogte te blijven van wat er

speelt in Fysiotherapieland. Daarbij ben ik

uiteraard met name geïnteresseerd in de

oncologiefysiotherapie.

Ik ben trots op...

...mijn cliënten, die vanuit hun eigen kracht

werken aan het herstellen van hun vitaliteit

Annemarie Beintema

tijdens en na de behandeling tegen kanker.

En op mijn collega’s, die met hun expertise

en aandacht de cliënten daar zo goed bij

ondersteunen.

Ik heb gekozen voor oncologiefysiotherapie

omdat...

...ik het een fascinerend vakgebied vind,

dat continu in ontwikkeling is en waarbij

het een voortdurende uitdaging is om met

een multidisciplinair professioneel team de

beste zorg te leveren.

Viel u iets op, hebt u een opmerking of

aanvulling? We horen het graag!

Reacties kunt u sturen naar:

fysiopraxis@kngf.nl

@FysioPraxis

4

OPROEP

Wilt u zelf een artikel aanleveren?

Wij nodigen u daartoe graag uit.

Ga naar www.kngf.nl/fysiopraxis

voor de auteursrichtlijnen.

De redactie behoudt zich het recht voor

bijdragen die niet aan de kwaliteitseisen

van FysioPraxis voldoen, af te wijzen.

16

FysioPraxis | juli/augustus 2017

Wanneer je een Twentenaar met kanker vraagt hoe het

gaat, zal hij iets zeggen als “Ik heb zo’n last.” Tieberink

vindt ‘last’ een mooi woord. “Het kan psychisch zijn of

lichamelijk, of last van de omgeving omdat je geen werk

hebt, of veel verdriet. Als oncologiefysiotherapeut help je

die last te verlichten”, zegt ze. “Dat is anders dan alleen

maar pijn verlichten of trainen om minder moe te zijn. Ik wil

echt iets voor mensen betekenen, ertoe bijdragen dat de

kwaliteit van hun leven verbetert.”

Dus hielp ze haar zusje toen die in 1993 borstkanker

kreeg. Er bestond toen nog geen structurele nazorg voor

oedeem- en oncologiepatiënten. Het werd een ener-

verende zoektocht naar mogelijkheden; het bleek niet

gemakkelijk om een behandelaar te vinden met kennis

over oncologische nazorg. Het overlijden van haar zusje

werd een keerpunt. Toen Tieberink in 2003 in FysioPraxis

een oproep las over de eerste opleiding oncologiefysio-

therapie, schreef ze zich meteen in.

Investeren in samenwerken

Tijdens het afsluitende jaar kreeg Tieberink zelf borst-

kanker. Ze merkte dat het hebben van kennis van onco-

logie een enorme meerwaarde had bij het maken van

keuzes tijdens het behandeltraject en daarna. Dit zou voor

alle patiënten zo moeten zijn, dacht ze en zo geschiedde.

Ze opende in 2010 de tweede vestiging van haar praktijk,

gespecialiseerd in het begeleiden van oedeem- en onco-

logiepatiënten.

De accountant vroeg zich af of de praktijk financieel haal-

baar was, maar Tieberink was vastbesloten. “Deze prak-

tijk moet er komen, met een grote oefenzaal, want de

mensen moeten trainen onder begeleiding!” Dus de prak-

tijk kwam er, in de voormalige brandweerkazerne. Na

uitbreiding van het team en diverse verbouwingen barst

de praktijk inmiddels uit zijn voegen. De nieuwbouw

wordt in het najaar opgeleverd, met 21 behandelkamers.

In de nieuwbouw komt naast een reguliere praktijk een

expertisecentrum voor oedeem- en oncologiepatiënten.

Tieberink werkt er samen met andere disciplines die ook

nazorg bieden op het gebied van oncologie. Zo vestigen

er zich een GZ-psycholoog en een klinisch psycholoog

en levert Roessingh Revalidatietechniek borstprotheses,

lingerie en therapeutisch elastische kousen. Daarnaast is

er ruimte voor complementaire zorg door een diëtist, podo-

therapeut, ergotherapeut, acupuncturist, schoonheids-

I N D E P R A K T I J K

Twee bevlogen vakvrouwen over hun praktijk

Superspecialist in de onco logiefysiotherapie

Net zo vriendelijk als het Twentse landschap is de sfeer in

de fysiotherapiepraktijk van Bertine Tieberink in Boekelo.

Je vindt haar meestal in de oefenzaal, hard aan het werk

met patiënten, maar ook achter de schermen heeft ze

haar zaken goed voor elkaar. Zoals de nieuwbouw van

de praktijk, verderop in de straat. Dit najaar opent ze een

multidisciplinair expertisecentrum in de eerstelijns-oncolo-

giefysiotherapie.

Helpen op z’n Twents

Tijdens haar opleiding fysiotherapie overleed haar vader

aan longkanker. Hij had veel baat gehad bij haar pogingen

om zijn pijn te verminderen en gaf haar als laatste woorden

mee: “Wicht, wat he-j mooi werk, a-j de leu könt helpen.”

Het was 1978, achter deze Twentse wijsheid zit volgens

Tieberink een boodschap die haar nog dagelijks moti-

veert. “Helpen op z’n Twents gaat om de zorg voor de

hele mens. Helpen gaat niet over pijn, de functie van een

gewricht of vermoeidheid. Het gaat om de mens die je

helpt, die staat centraal.”

“Je moet goed gek zijn om acht dagen per week voor je vak te gaan, maar het loont elke minuut als je kijkt

wat je voor oncologiepatiënten kunt betekenen.” Aldus twee bevlogen oncologiefysiotherapeuten, uit het

oosten en uit het westen van het land. Ze helpen oncologiepatiënten vanuit hun eigen kracht terug te keren

naar een beter leven ondanks de kanker. Met als advies aan de lezers van FysioPraxis: oncologie doe je er

niet even bij.

Tekst: Lidwien van Loon

Bertine Tieberink (r.) in de oefenzaal van haar praktijk

Tieberink: ‘Oncologiefysiotherapie is maatwerk en zou ook zo moeten worden vergoed’

Fo

to:

Ed

ith

Ho

ward

17

FysioPraxis | juli/augustus 2017

Superspecialist in de onco logiefysiotherapie

>>

specialist, nagelspecialist, leefstijladviseur, haarwerkspe-

cialist en een bewegingsagoog. Ook komt er een kind-

centrum met kinderfysiotherapie, een kindercoach en een

logopedist.

“Alle disciplines in ons centrum delen de meerwaarde van

multidisciplinaire samenwerking met korte lijnen, en ze

stellen de patiënt centraal. Zo’n visie realiseren vergt niet

alleen veel investeren in kennis maar ook in het leggen van

contacten met alle disciplines om ons heen. Het is verder

de bedoeling dat we vanuit het expertisecentrum nascho-

ling gaan bieden aan verwijzers en thuiszorg. Ze ervaren

het als een ‘eyeopener’ dat oncologiefysiotherapie in de

eerste lijn zoveel mogelijkheden biedt voor nazorg van

oncologiepatiënten.”

Vergoeden als maatwerk

Naast de vele mogelijkheden dienen zich ook onmoge-

lijkheden aan. Zo reserveert Tieberink een uur voor de

intake van een oncologiepatiënt. “Dit is meteen de eerste

bottleneck in onze oncologische zorg, want ik krijg maar

een halfuur vergoed. Maar hoe kan ik het verhaal van

een patiënt die een complex traject volgt, vangen in een

halfuur? Ik neem uitgebreid tijd voor de anamnese en het

verhaal dat erachter zit. Dit levert onschatbare informatie

op, ik weet zo of de patiënt meer zorg nodig heeft dan

alleen fysiotherapie. De vertrouwensband die ik opbouw

met een patiënt, ontstaat al tijdens dit eerste gesprek. We

lopen met Expertisecentrum Tieberink dwars door alle

lijnen heen. We bieden wat patiënten nodig hebben, zij

staan centraal. Dat is helpen op z’n Twents.”

Vanuit haar passie om te denken in mogelijkheden, wil

Tieberink graag in gesprek met zorgverzekeraars, maar

dat blijkt lastig. “Uit veel recent onderzoek blijkt dat nazorg

in de eerste lijn efficiënt en relatief goedkoop is. Daar

werken we als oncologiefysiotherapeuten graag aan mee.

Toch ondervinden we veel problemen met de financiering

van onze zorg. Zo accepteren zorgverzekeraars niet dat

we twee behandelingen op één dag declareren als patiën-

ten van ver komen en verwezen zijn voor verschillende

indicaties. Ze krijgen bijvoorbeeld oedeemfysiotherapie

voorgeschreven na een operatie of radiotherapie, maar

hebben ook chemotherapie, waarvoor ze onder begelei-

ding moeten trainen om in conditie te blijven. Het gevolg

van niet meer behandelingen op één dag mogen decla-

reren is dat patiënten meer dagen achter elkaar naar de

praktijk moeten komen, wat alleen maar nadelig werkt. Er

kan wel ontheffing worden aangevraagd, maar dit levert

veel administratieve belasting en overlast.

Ook zijn de diagnosecodes die we als oncologiefysio-

therapeuten moeten gebruiken, niet meer passend bij

de ontwikkelingen van ons vak. Oncologiefysiotherapie is

maatwerk. Wij vinden dat dat ook zo zou moeten worden

vergoed.”

Cancer Care Center

Van het gemoedelijke Twente naar de grote stad, waar

Annemarie Beintema het Cancer Care Center (CCC) op-

richtte. Inmiddels heeft ze vijf praktijken in Amsterdam

uit de grond gestampt. Landelijke uitrol is haar volgende

ambitie.

Zich specialiseren tot oncologiefysiotherapeut sloot naad-

loos aan op haar ervaring als manueel en oedeemthera-

peut op de Intensive Care van het academisch ziekenhuis

in Zürich. Beintema werkte er met brandwondpatiënten,

deed onderzoek naar de regeneratie van het lymfesys-

teem bij brandwondpatiënten en implementeerde litteken-

management. Daar leerde ze de meerwaarde kennen van

multidisciplinair behandelen. Na tien jaar keerde Beintema

Team Fysiotherapie Tieberink

Oefeningen in het Amsterdamse bos, met fysiotherapeut Ljiljana Music (l.)

Fo

to:

Lie

sbeth

Din

gem

an

sF

oto

: E

dith

Ho

ward

D O S S I E R O N C O L O G I E

18

FysioPraxis | juli/augustus 2017

>> terug en vervolgde ze haar carrière als oedeemfysiothera-

peut in een praktijk in Amsterdam-Oost. De praktijk grenst

aan het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) waar veel

oncologiepatiënten worden behandeld. “Dus ging ik onco-

logiefysiotherapie studeren. Als oedeemfysiotherapeut zie

je namelijk veel oncologiepatiënten terwijl je nagenoeg

niets weet van de vele behandelmogelijkheden van kanker

en hun langetermijneffecten. Zonder deze kennis en een

multidisciplinair netwerk kun je als fysiotherapeut niet op

verantwoorde wijze oncologiepatiënten behandelen.”

Dwars door de stad

“Toen ik in 2007 de opleiding oncologie afrondde, wilde

ik oncologiepatiënten meer bieden dan alleen fysiothe-

rapie”, vertelt Beintema over het ontstaan van CCC. “Ik

merkte dat er veel patiënten door de stad trokken op

zoek naar allerlei vormen van zorg. Niet alleen naar een

fysiotherapeut of psycholoog met kennis van oncologie,

maar ook naar een pruik na chemo, naar een diëtiste na

hormoontherapie, naar lingerie en permanente make-up

na een borstamputatie. Veel oncologiepatiënten hebben

geen energie voor zo’n zoektocht door de stad. Ik wilde

daarom alles onder één dak brengen vanuit het netwerk

dat ik had ontwikkeld.”

Iedereen was laaiend enthousiast, maar voor financiering

stuitte Beintema op tal van bureaucratische muren. De

oprichting van het centrum leek te stranden, tot het toeval

wilde dat FysioHolland de praktijk in Oost overnam en zich

inzette voor de zakelijke kant van het centrum. De oprich-

ting van CCC werd een feit. Alles op één locatie was welis-

waar Amsterdams gezellig maar ook onrustig voor onco-

logiepatiënten. En zo verspreidde CCC zich over de stad,

voor iedereen bereikbaar. Op elke vestiging zijn naast een

oncologiefysiotherapeut altijd een oncologieverpleegkun-

dige, een diëtiste en een psycholoog als kerndisciplines

aanwezig. Ook biedt CCC op kanker georiënteerde osteo-

pathie, ergotherapie, logopedie, acupunctuur, massage

bij kanker, een inloophuis en ondersteunende diensten

met het oog op protheses, lingerie en haarwerken. Het

motto ‘back to vitality’ komt zeker met de nieuwste vesti-

ging in het Amsterdamse Bos pal naast Spa Sport Hotel

Zuiver volledig tot zijn recht.

Begrensd door financieringskaders

“Oncologie doe je er niet zomaar bij”, gaat Beintema

verder. “De ontwikkelingen gaan ongelooflijk snel. Al die

kennis heb je hard nodig om te weten op welk niveau je

met oncologiepatiënten kunt trainen. De fysiologie en in-

spanningsleer die je je als algemeen fysiotherapeut en

zelfs als sportfysiotherapeut eigen hebt gemaakt, om-

vatten niet de effecten van oncologische ingrepen op het

immuunsysteem.” Logisch dat ook Beintema zich blijft

scholen. Ze rondt dit jaar de Master of Science af aan de

Vrije Universiteit Brussel.

In haar centrum zijn de oncologiefysiotherapeuten meestal

ook de casemanager. Daarmee raakt Beintema een heikel

punt. Liep ze bij de oprichting van CCC tegen de grenzen

van de huidige financieringskaders aan, ook de financie-

ring van het casemanagement kent een eigen dynamiek.

“Doe ik als fysiotherapeut de intake en daarmee het case-

management, en stuur ik de patiënt door naar een psy-

choloog, dan wordt mijn intake met uitvoerige verslagleg-

ging niet vergoed, want er volgt geen fysiotherapie. Hoe

kun je dan multidisciplinair werken? En wat doe je met

de diagnosecode als patiënten nog niet geopereerd zijn?

Als patiënten chemo ondergaan vóór de operatie en ze

willen trainen om in conditie te blijven, dan is ook hier

geen vergoeding voor. Een patiënt vertelde me dat ze de

fysiotherapie niet vergoed kreeg, omdat de verwijzing van

een oncologisch chirurg afkomstig was en niet van een

revalidatiearts of oncoloog. Oncologiepatiënten die geen

chemo ondergaan, zien vaak geen oncoloog en ook geen

revalidatiearts, alleen een oncologisch chirurg. Helaas ont-

breekt deze kennis bij zorgverzekeraars.”

Zowel Beintema als Tieberink vinden dit onbegrijpelijk.

Ze benadrukken het belang van goede financiering van

oncologische zorg in de eerste lijn. Beintema: “Moeten

oncologiepatiënten dan gaan trainen in dure revalidatie-

centra en vervoerskosten maken omdat ze de eerste

behandelingen bij mij niet vergoed krijgen? Dat gaat er bij

mij niet in. Goede oncologische nazorg in de fysiotherapie

bespaart enorm veel leed en kosten.”

Beintema: ‘Goede oncologische nazorg in de fysiotherapie bespaart enorm veel leed en kosten’

Annemarie Beintema

I N D E P R A K T I J K

Fo

to:

Lie

sbeth

Din

gem

an

s