ISSN

077

2-66

27 •

Afg

iftek

anto

or B

russ

el X

Vera

ntw

oord

elijk

e ui

tgev

er: S

onja

Egg

eric

kx

Vers

chijn

t tw

eem

aand

elijk

s

2008

- 2

5ste

jaar

gang

nr.

3in

fouvv

Het lappendeken2008 Europees Jaar van de Interculturele Dialoog

Van de redactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

Dossier: Het lappendeken. 2008 Europees Jaar van de Interculturele Dialoog

¬ Naar een interculturele samenleving? Interview met prof. dr. Rik Pinxten - Franky Bussche. . . . . . . . . . . .4

¬ In(terculturele) dialoog met het Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding.

Interview met Jozef De Witte - Jenoff Van Hulle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

¬ Dag van de levensbeschouwingen in het Koninklijk Atheneum Roeselare.

Interview met Jan Buyl, Jos Delbeke, Paul Gordyn en Ljoedmila Verstappe - Franky Bussche . . . . . . . . . . . .14

¬ één voor iedereen! Interview met Geert De Clercq - Sonny Van de Steene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

¬ Een festival met een hart voor de wereld: Sfinks. Interview met Patrick De Groote - Sofie Sfingopoulos . . . . . . .24

¬ “Daar kom, jullie daar…” Interview met Yamila Idrissi en Paul Corthouts - Sonny Van de Steene . . . . . . . . . .27

¬ Sport als integratie-elixir - Sofie Sfingopoulos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31

Reacties¬ Reactie op artikel in UVV-info . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

Actualiteit¬ Opiniestuk ‘Een afwijzing van menselijkheid’ - Sonja Eggerickx e.a. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

¬ Opiniestuk ‘Hoofddoekendebat moet breder’ - Sonja Eggerickx. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

¬ Lezersbrief ‘Kunst verboten!’ - Sonja Eggerickx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39

¬ Opiniestuk ‘Herstellingswerk aan de fundering van de zuilen?’ - Sonja Eggerickx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

¬ Opiniestuk ‘Schrijf doorverwijsplicht in de euthanasiewet’ - Sonja Eggerickx en Wim Distelmans . . . . . . .42

¬ Lezersbrief ‘Levensbeëindiging bij kinderen’ - Sonja Eggerickx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

¬ Decenniumviering CMD Turnhout - Nils Van den Bergh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44

¬ Afscheid van een groot veldheer van de cultuur met een kleine c:

Gilbert Van Houtven op rust - Willem Elias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

Internationaal¬ Europees jaar van de interculturaliteit. E pluribus plura. - Klaas Nijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

¬ Vrij-on-zinnig - Jenoff Van Hulle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51

Kruiswoordraadsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

Jongeren en cultuur¬ Het ABC voor kinderen - Jenoff Van Hulle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53

“Je bent niet alleen.” Holebi? Praat er over. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54

Info Vrije Universiteit Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

Centra Morele Dienstverlening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48

HOOFDREDACTIEAnne-France KetelaerMarina Van Haeren

REDACTIEMEDEWERKERSFranky BusscheKlaas NijsSofie SfingopoulosSonny Van de Steene Jenoff Van Hulle

LAY-OUTC&L&J GrafiekGroep

COVERArtwork Marie-Anne Monballieu

UVV-infoWORDT GRATIS VERSPREID BINNEN DE VRIJZINNIGE GEMEENSCHAP.DE REDACTIE VAN UVV-INFO IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUDVAN DE DOOR DERDEN GELEVERDE ARTIKELS.

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN VZW

Federaal Secretariaat

Brand Whitlocklaan 87

1200 Sint-Lambrechts-Woluwe

T 02 | 735 81 92

F 02 | 735 81 66

cmd.federaal@uvv.be

www.uvv.be

CONFORM DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER

TEN OPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS (8 DECEMBER

1992) DELEN WIJ U MEE DAT EEN AANTAL VAN UW PERSOONSGEGEVENS

OPGENOMEN WORDEN IN ONS ADRESSENBESTAND.UVV ZAL, ALS HOUDER VAN DIT BESTAND, UW GEGEVENS VERWERKEN IN

HET KADER VAN VOLGEND DOELEIND: VERSPREIDEN VAN PUBLICATIES EN

INTERNE COMMUNICATIE.

OP SCHRIFTELIJK VERZOEK, GERICHT AAN MEVROUW MARINA VAN HAEREN,SECRETARIS-GENERAAL, BRAND WHITLOCKLAAN 87 TE 1200 SINT-LAM BRECHTS -WOLUWE, KAN U EEN OVERZICHT KRIJGEN VAN DE DOOR UVV OVER U OPGESLAGEN

PERSOONSGEGEVENS. ONJUISTE GEGEVENS VERBETEREN WIJ OP UW VERZOEK.

REACTIES OP DIT NUMMER KAN U STEEDS DOORMAILEN NAAR INFO@UVV.BE, DEZE

WORDEN, NA OVERLEG EN GOEDKEURING DOOR DE KERNREDACTIE, GEPLAATST OP

DE WEBSITE BIJ DE RUBRIEK REACTIES VAN DE DESBETREFFENDE UVV-INFO OF VER-SCHIJNEN IN DE VOLGENDE UVV-INFO.

Lid van de Unievan de Uitgevers vande Periodieke Pers

I N h o u d P A G I N A

Va n d e Re d a c t i e

2008 WERD UITGEROEPEN TOT EUROPEES JAAR VAN DE INTERCULTURELE DIALOOG

MET ALS OVERKOEPELENDE SLOGAN ‘SAMEN IN DIVERSITEIT’. DE REDACTIE VAN

UVV-INFO VOND HET DAN OOK BELANGRIJK OM EEN DOSSIER TE WIJDEN AAN HET

THEMA INTERCULTURELE DIALOOG.

EEN GOEDE INTERCULTURELE DIALOOG DRAAGT BIJ TOT EEN VERDRAAGZAME PLURA-

LISTISCHE MAATSCHAPPIJ. NAAR AANLEIDING VAN DE OPRICHTING VAN DE

COMMISSIE VOOR INTERCULTURELE DIALOOG IN 2004 DOOR MINISTER ARENA

(LATER OPGEVOLGD DOOR MINISTER CHRISTIAN DUPONT) FORMULEERDE DE UNIE

VRIJZINNIGE VERENIGINGEN DAN OOK REEDS EEN MEMORANDUM BETREFFENDE DE

INTERCULTURELE DIALOOG (WWW.UVV.BE/UVV PERSBERICHTEN EN OPINIESTUK-

KEN/24/05/2004).

PROFESSOR DR. RIK PINXTEN WIJST OP HET BELANG VAN INTERCULTUREEL LEREN

WAARBIJ WE DE ANDER LEREN ZIEN ALS MENS MET VERSCHILLEN, TUSSEN MAN EN

VROUW, TUSSEN GELOVIGE EN ONGELOVIGE, TUSSEN EEN CULTUUR TEGENOVER EEN

ANDERE CULTUUR. EEN GEMEENSCHAPPELIJK PLATFORM VAN WAARDEN GEBASEERD

OP VRIJHEID, GELIJKHEID EN SOLIDARITEIT LAAT TOE OM MENSEN VAN DIVERSE

AFKOMST TE LATEN SAMENLEVEN. ER BESTAAN BASISWAARDEN WAAROVER WEINIG

DISCUSSIE BESTAAT. WE MOETEN OP EEN ORDENTELIJKE MANIER OMGAAN MET DE

DIVERSITEIT ZODAT HET IEDEREEN TEN GOEDE KOMT EN BEPAALDE GRENZEN AAN-

DUIDEN.

HET CENTRUM VOOR GELIJKHEID VAN KANSEN EN RACISMEBESTRIJDING STOND MEE

IN VOOR DE WERKING VAN DE COMMISSIE VOOR INTERCULTURELE DIALOOG. UVV-

INFO VROEG JOZEF DE WITTE, DIRECTEUR VAN HET CENTRUM WAT DE COMMISSIE

VOOR INTERCULTURELE DIALOOG CONCREET OPLEVERDE.

IN DE PRAKTIJK ZIEN WE TALRIJKE PROJECTEN DIE BIJDRAGEN TOT DE INTERCULTURE-

LE DIALOOG EN EEN VERDRAAGZAME SAMENLEVING.

IN HET KONINKLIJK ATHENEUM TE ROESELARE LEERT MEN DE LEERLINGEN OMGAAN

MET DE DIVERSITEIT AAN AANWEZIGE LEVENSBESCHOUWINGEN OP SCHOOL. VIA DE

ORGANISATIE VAN EEN DAG VAN DE LEVENSBESCHOUWINGEN LEREN ZE DE GEMEEN-

SCHAPPELIJKE WAARDEN KENNEN, MAAR OOK DE SPECIFICITEIT VAN ELKE LEVENS-

BESCHOUWING.

DE MASSAMEDIA ZIJN IN ONZE CULTUUR EEN BELANGRIJKE BRON VAN KENNIS. VIA

BEELDEN VORMEN DE MENSEN ZICH EEN MENING OVER DE EIGEN EN DE ANDERE

CULTUUR. EEN CORRECTE AFBEELDING VAN ALLE GROEPEN IN DE SAMENLEVING KAN

DAN OOK GEZIEN WORDEN ALS DIALOOG EN KAN NIET ALLEEN BIJDRAGEN TOT EEN

BETERE KENNIS VAN ELKAAR, MAAR OOK TOT MEER VERDRAAGZAAMHEID. ALS

OPENBARE OMROEP ONDERTEKENDE DE VRT HET CHARTER DIVERSITEIT EN RICHT-

TE DE CEL DIVERSITEIT OP. DE VRT WIL DE DIVERSITEIT WEERSPIEGELD ZIEN IN

ZOWEL HAAR PROGRAMMA’S ALS PERSONEELSBELEID. GEERT DE CLERCQ, VRT-

STAFMEDEWERKER BELEIDSONDERSTEUNING CEL DIVERSITEIT LEGT UIT HOE DE IMPLE-

MENTATIE VAN DAT CHARTER IN DE PRAKTIJK VERLOOPT.

HET JAARLIJKSE SFINKS-MUZIEKFESTIVAL TE BOECHOUT BRENGT MENSEN IN CON-

TACT MET ANDERE CULTUREN. MEN SLAAT BRUGGEN NAAR ANDERE CULTUREN

DOOR EEN EIGENZINNIG EN AVONTUURLIJK MUZIKAAL AANBOD EN EEN FEESTELIJK

RANDPROGRAMMA.

OOK IN BRUSSEL WIL MEN DE INTERCULTURELE DIALOOG REALISEREN VIA EEN GEVA-

RIEERDE PROGRAMMATIE VAN ACTIVITEITEN. DAARKOM, HET IN DE STEIGERS

STAAND VLAAMS-MAROKKAANS CULTURENHUIS, IS EEN PLAATS WAAR MENSEN

VANUIT VERSCHILLENDE CULTUREN ELKAAR EN ELKAARS CULTUUR BETER ZULLEN

KUNNEN LEREN KENNEN.

BINNEN HET DISCOURS VAN HET INTERCULTURALISEREN ZIET DE OVERHEID SPORT ALS

EEN MIDDEL DAT BIJDRAAGT TOT DE INTEGRATIE. HIEROVER ZIJN DE MENINGEN VER-

DEELD. UVV-INFO SPRAK HIEROVER MET PASCAL DE MAESSCHALCK, MEDEWER-

KER VAN HET VLAAMS INSTITUUT VOOR SPORTBEHEER EN RECREATIEBELEID EN

COÖRDINATOR VAN DE CAMPAGNE BUURTSPORT VAN DE VLAAMSE OVERHEID EN

MOHAMED MEFTAH, SPORTCONSULENT BIJ DE STAD MECHELEN.

HET EUROPEES JAAR VAN DE INTERCULTURELE DIALOOG HEEFT ALS BEDOELING

GEDURENDE HEEL HET JAAR DE UNIEKE VOORDELEN VAN DE EUROPESE CULTURELE

DIVERSITEIT TE BELICHTEN EN HET ACTIEF BURGERSCHAP TE BEVORDEREN. TALRIJKE

INTERNATIONALE EN NATIONALE PROJECTEN WORDEN IN GANS EUROPA OPGEZET.

UIT EEN RECENTE STUDIE VAN DE EUROPESE UNIE BLEEK OVERIGENS DAT DRIE OP

DE VIER EUROPEANEN WEL DEGELIJK DE DIALOOG MET ANDERE CULTUREN VERWEL-

KOMT. IEDEREEN WEET DAT DE WISSELWERKING TUSSEN VERSCHILLENDE CULTUREN

IN HET KADER VAN MIGRATIE SPECIFIEKE PROBLEMEN MET ZICH MEEBRENGT. DOOR

ER VOLDOENDE AANDACHT AAN TE BESTEDEN EN SAMEN PROACTIEF AAN DEZE PRO-

BLEMEN TE WERKEN, KUNNEN WE ER OPLOSSINGEN VOOR ZOEKEN EN ALZO EEN

ECHTE INTERCULTURELE SAMENLEVING REALISEREN. HET EUROPEES JAAR VAN DE

INTERCULTURELE DIALOOG VORMT DAN OOK EEN BELANGRIJKE STIMULANS.

Franky Bussche

UVV-Info | 25ste jaargang nr. 3

Mei - Juni 2008

Verschijnt tweemaandelijks

Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx

4 MEI-JUNI 2008

Onze samenleving wordt gekenmerkt dooreen grotere diversiteit aan culturen als webijvoorbeeld denken aan de samenstellingvan de bevolking van onze grote steden.Dit samenleven levert een aantal proble-men of conflicten op.Hoe ziet u de evolutie?

We zitten volop in een periode waar wede suprematie van het Westen aan hetkwijtspelen zijn. We zijn lang dominantgeweest op militair en economischvlak. De mentaliteit, wat ons aanbe-langt als levensbeschouwelijke vereni-ging, is duidelijk niet voorbereid op deherschikking van positie en status. Weblijven doen alsof we de eerste zijn enwe beweren ook moreel de meesthoogstaande te zijn, terwijl we daarniet veel reden toe hebben. Denken wemaar aan de vreselijke conflicten waarje langs de kant van het Westen elkemiskenning van mensenrechten zietgebeuren. Men zal zeggen dat dit deVerenigde Staten zijn, maar we hebbenons niet systematisch verzet. Het wordtniet voldoende aangekaart dat we eendeel van de wereld aan het militarise-ren zijn voor ons eigenbelang. Degebeurtenissen in Irak kweken min-stens een hele generatie als vijand. Watje daar doet, is onmenselijk. Door datpolitiek gezien langs onze kant niet tezeggen, is er een soort schuldig verzuimbezig. In plaats van samen iets van dewereld te maken, blijven we doen alsofdie anderen het probleem zijn.

In uw publicaties bent u tegenstander vande absolute multiculturele samenleving enneemt u afstand van het cultureel funda-mentalisme. Wat zijn de nadelen van dezetheorieën?

Ik weet niet of je het multiculturalismefundamentalistisch in se kunt noemen.

Naar een interculturele samenleving?Interview met prof. dr. Rik Pinxten

Franky Bussche

hoofd van dienst Studie en Onderzoek

Do

ssie

r

PROF. DR . RIK PINXTEN, VOORZ I TTER VAN DE HUMANIST I SCH-VRI J Z INNIGE

VER EN IG ING EN GEWOON HOOGLERAAR ANTROPOLOGIE EN REL IG IESTUDIES

AAN DE UNIVERS I TE I T GENT, HEEFT HET IN HET VOLGENDE GESPREK OVER

INTERCULTUREEL LEREN WAARBI J VR I JHE ID, GEL I JKHE ID, SOL IDAR ITE I T EN CRE-

AT IV I TE I T BELANGRI JKE ELEMENTEN Z I JN.

RIK PINXTEN

“Wie naar hier komt

moet rekening houden met

een project dat in Europa

ontwikkeld werd. Dit project

komt voor een deel

uit de traditie van het

verlichtingsdenken en omvat

vrijheid, solidariteit en

gelijkberechtiging.”

dat je die minimale uitgangspuntenhebt die bindend zijn voor iedereen endie het mogelijk maken dat iedereenzoveel mogelijk zijn eigenhedenbeleeft. Wanneer iemand uit een regiokomt waar het niet de gewoonte is ommeisjes te laten studeren, dan zeggenwe dat het hier voor iedereen eenplicht is.

U ontwikkelde de theorie (het model) vanhet interculturalisme (het intercultureelsamenleven) dat u plaatst tegenover mul-ticulturalisme. U pleit voor interculturalis-me?

Als toevoeging op het legalisme moetje streven naar intercultureel leren. Inhet Westen streefde men er naar alleste regelen in wetten. Dit heeft geleidtot een overdaad van wetten en decre-ten waar niemand nog door geraaktbehalve diegenen die zeer kapitaal-krachtig zijn en experts kunnen inhu-ren. De gewone mens wordt door dieoverdaad onrechtvaardiger behandeld.Er bestaat een soort van wantrouwentegen de burger, want we gaan allesvoor iedereen vastleggen. Je hebt eenminimumafsprakensysteem nodig, wantanders heb je geen samenleving. Jemoet mensen zoveel mogelijk vrijlatenom te zijn wie ze willen zijn, om huncultuur of religie te beleven, maar bin-nen zo’n dwingend minimaal systeemzodat het ook voor iedereen kan. Jemoet de mensen begeleiden om metdie verschillen om te gaan. We hebben2.000 jaar van exclusief denken gekend,waarbij de anderen maar goed warenin de mate dat ze waren zoals wij.Assimilatie en ook integratie zijn daarnog uitingen van. Dat komt vanuit hetgodsdienstig denken en dat vind jeterug in het fundamentalisme van degodsdiensten nu. Zowel de christenen,

verminkt worden. Wanneer je protes-teert, ben je niet tegen die cultuur. Wienaar hier komt moet rekening houdenmet een project dat in Europa ontwik-keld werd. Dit project komt voor eendeel uit de traditie van het verlichtings-denken en omvat vrijheid, solidariteiten gelijkberechtiging. Het project laattoe om met respect voor de diversiteitmet verschillen te kunnen samenleven.In het begin waren de verschillenbeperkt. Nu is de diversiteit groter enmoet onderzocht worden hoe we eenaangepaste versie van dit project kun-nen gebruiken als basisafspraak vooronze samenleving. Na dertig jaar expe-rimenteren met de multiculturelemaatschappij bleek dit project hetbeste dat we hadden. Zo voorkom jeextreme uitsluiting door cultureel fun-damentalisme of godsdienstig funda-mentalisme. Je sluit ook de extreemmulticulturalist uit die op de duurbegon met kleine eilandjes van zuiverecultuur te gaan beschermen. Je bentanders een soort apartheid aan hetorganiseren. Je bent met de bestebedoelingen begonnen, maar je bouwtopnieuw een racisme in zonder dat jedat eigenlijk beseft. Het alternatief is

In een strenge vorm neigt het er toe.Dit is niet met kwaad opzet gebeurd.De laatste dertig jaar zijn we niet echtin staat geweest om op een verstandi-ge manier te leren samenleven. Bij demeeste mensen was dat goed bedoelden kreeg je vanuit de oudchristelijkeinstelling van naastenliefde dat we demensen, die hier komen, moeten hel-pen. Voor de multiculturalist betekentdit vanuit een stuk dogmatisch denkendat die mensen hier 100% zichzelfmoeten kunnen blijven. Dat is een zeerbizar soort opvatting. De bedoelingmoet toch zijn om samen te probereneen maatschappij te hebben waarinplaats is voor diversiteit, maar die nogaltijd een samenleving is. Hoe doe jedat?

Anders krijg je een soort eilandjes?

Ja. Een multiculturalist in enge zin ver-oordeelt elke eis die kan wordengesteld. Een Turk moet Turks blijvenspreken bijvoorbeeld. Zo zou vermin-king moeten kunnen bij vrouwen diekomen uit gebieden waar vrouwelijkegenitaliën worden verminkt als over-gangsritueel, zoals in Ethiopië. InNederland heb je hierover harde dis-cussies gehad met extreme multicultu-ralisten. Op een bepaald moment stel-de mevrouw Borst als minister vanVolksgezondheid voor om niet alleenhet besnijden van meisjes te tolererenof goed te keuren, maar het bovendienmedisch verantwoord te laten doendoor een arts, terugbetaalbaar door hetziekenfonds. Hierdoor laat je dezeingreep helemaal toe en zeg je dat ditde cultuur is van die mensen. Dat kanniet omdat je afbreuk doet aan degelijkberechtiging van vrouwen als zeuit één of andere cultuur komen. Hetgaat dus niet dat ze in dat geval mogen

MEI-JUNI 2008 5

6 MEI-JUNI 2008

joden als islamieten hebben dat zeersterk, omdat ze met hun boeken zoge-zegd een basis hebben om dat tebeweren. Waarom zou je aan die ande-ren ruimte geven, want er is maar ééngoede weg die duidelijk beschrevenstaat. Door die mentaliteit krijg je hetinquisitiedenken als conflictoplossing.

Men gaat via criteria uit hun boekenonderzoeken of de persoon voldoet.Men gaat iemand dwingen om heelexpliciet en dan nog onder dwang ofmarteling te zeggen wat men nu pre-cies gelooft. Men trekt een duidelijkelijn tussen wat goed en slecht is.Diegene die aan de verkeerde kantviel, mocht men zonder probleem uitzijn lijden verlossen en ter dood bren-gen, want hij zat toch fout. Dan krijg je een monocultureel model. In degemengde maatschappij waar we nu inzitten, werkt die oplossingsstrategie

niet meer. Nu komt het intercultureelleren van pas.

Wat houdt dat intercultureel leren in?

We leren de ander zien als mens metverschillen, tussen man en vrouw, tus-sen gelovige en ongelovige, tussen een

cultuur tegenover een andere cultuur.Men leert zichzelf te zien als eenmogelijke invulling, die per definitiealtijd maar een gedeeltelijke invullingis van het mens-zijn. Men ziet de ande-re niet als een volledig ander persoon.Dit deed men wel binnen het christen-dom. Door zichzelf te zien als een par-tiële invulling, krijg je een begin vanintercultureel leren. Wanneer men tus-sen de twee seksen een muur optrekt,dan krijgt men uitdrukkingen zoals deman komt van Mars en de vrouw vanVenus en een oorlog tussen de seksen.

Wanneer men als westerling beweertdat de islamieten nog in het stenen-tijdperk zitten, krijg je een oorlog tus-sen de godsdiensten en de clash ofcivilisations van Huntington. Het is ver-keerd om zich dogmatisch op te stellenen te zeggen dat men op zichzelfbestaat. Dat klopt niet, want je hebt

sinds eeuwenlang mogelijke invloedenvan overal, bijvoorbeeld van deChinezen, van de islamieten en weder-zijds. De mens is een seksuele soort. Eris altijd contact geweest, de helewereld rond. Je krijgt een vermengingvan culturen en dus heb je ook altijdelementen van cultuur en religie diegereisd hebben. De idee dat je ietskrijgt als een afgesloten ik is absurd.Als je zegt dat we een particuliereinvulling zijn, dan kunnen we daaroverintercultureel leren. Ik kan bijvoorbeeldzien dat die mensen op een andere

Do

ssie

r

MEI-JUNI 2008 7

manier eten dan wij. Neem nu als voor-beeld onze situatie waar we gierst engortepap aten tot 300 jaar geleden.Plots wordt de aardappel ingevoerd uitLatijns-Amerika. Nu zeggen wij dat deaardappel een essentieel onderdeel isvan onze voeding. We denken dat defriet iets heel intrinsiek eigen aan ons

is, maar dat is een recent fenomeendat we opgenomen hebben. We zijnintercultureel gaan leren. We kunnenmensen vaardig maken in het intercul-tureel leren, ook wat religies en cultu-ren betreft. We hebben de aardappelkunnen integreren en daar iets andersvan gemaakt. Als je leert omgaan metmensen die islamiet zijn, dan ben jeniet aan het islamiseren. Je wereldwordt breder en conflicten zullen eenbeetje oplosbaar worden.

Bij het intercultureel leren ontstaat ereigenlijk een mengvorm van culturen?

Er is overal diversiteit en we moetendaar op een ordentelijke manier meeomgaan, zodat het iedereen ten goedekomt. In de praktijk zal men grenzenaanduiden. Ik ben bijvoorbeeld geïnte-resseerd in boeddhisten, maar ik moetdaarom geen lama worden. Je zet daareen grens. Ik ga niet mijn dieet veran-deren om te eten zoals de dalai lama.Het westers boeddhisme heeft eenaantal voorstellen van mengvormen. Jekunt wel een aantal technieken vanhen proberen over te nemen waarbij jeje goed voelt, maar ondertussen blijf jebiefstuk eten. Men is hier nu volopbezig met die combinatievormen. Datis intercultureel verkennen. Wordt mendan een oosterling? Neen. Blijft menwesterling? Ja, maar het zal een beetjeeen andere westerling zijn. Het zal een

beetje impact hebben op de manierwaarop je met je maatschappij zalbezig zijn.

Je zou eigenlijk kunnen zeggen om men-sen van een enorme diverse afkomst telaten samenleven dat we een basisele-ment nodig hebben om dat te kunnendoen. U had bijvoorbeeld gesproken overeen gemeenschappelijk platform van vrij-heid, gelijkheid…

En solidariteit! Je kunt dat heel con-creet invullen. Er bestaan basiswaar-den waar er eigenlijk weinig discussieover is. Er zijn geen culturen die hetverwaarlozen van jonge kinderen ofhet verkopen van kinderen voor pedo-filie promoten. Je ziet het gebeuren bijsommige groepen Roma-zigeuners diegedurende generaties vernederd envermorzeld zijn. Ook in oorlogsgebie-den kan je zien dat de maatschappijzodanig kapot is dat men eten steeltuit de mond van kinderen en ouderlin-gen in de ravijn duwt. Als een groepheel zwaar onder stress komt te staanwegens een oorlogssituatie, dan zie jedat op een heel systematische manierwaarde na waarde afgebroken wordt.Culturen hebben verschillende afspra-kensystemen, maar hebben toch eenaantal gemeenschappelijke waarden.Mijn Amerikaans collega Raoul Narollvergeleek in zijn werk The Moral Order166 culturen. Waarom treedt kinder-doding meer op in bepaalde groepenin de Verenigde Staten dan in eenander gemiddeld land in zijn analyse?Hij komt tot een soort van humanisti-sche theorie. Als antropoloog stelt hijdat je als mens iets nodig hebt, zoalseen goed functionerend systeem vanpeergroep. Hij noemt het een “moralnet”, een groep van intimi waar jeterecht kunt. Het extreem voorbeeldvan het omgekeerde betrof kinderdo-ding door moeders in de VerenigdeStaten. Het betrof vrouwen alleen, diemet één of twee schreiende baby’s ineen hopeloze situatie zitten metamper de mogelijkheid om te overle-ven. Deze groep is totaal ontworteld,in de zin dat ze nergens terecht kun-nen. Waar gebeurt kinderdoding danbijzonder weinig? Dat is in die grootfa-

milies, waar natuurlijk de zus of denicht of de broer overneemt en waarje in dat opzicht een opvang hebt.Humanistisch, in onze traditie dan,roept hij op om als die opvang er nietis om een soort van vangnetten in terichten in plaats van ze te veroorde-len. Hij denkt bijvoorbeeld aan moe-dergroepen of crèches die de grootfa-milie gaan vervangen. Het zijn solida-riteitssystemen die aanvaard wordenen bereikbaar zijn waardoor je de ver-eenzaming en uitzichtloze situatie vaneen moeder verbreekt.

Voor het interculturaliseren kan je eigenlijkzeggen dat het platform vanuit de verlich-tingsidee met vrijheid, gelijkheid en soli-dariteit heel essentieel is?

Ik denk dat dit het beste is dat we uit-gevonden hebben tot nog toe. Het biedtde meeste garanties om de diversiteitaan te kunnen. Het is opvallend dat deaanvallen komen vanuit fundamentalis-tische kringen, zoals de kerkjes waarBush op steunt. De idee van solidariteitzit hen dwars, want dat is voor hencommunisme. Ze zeggen dat je de vrij-heid hebt om solidair te zijn, maar datis niet voldoende. De drie elementenhangen samen, want als je één van dedrie kiest, krijg je een onmenselijkewereld. We maken ons project nietexpliciet genoeg naar onze eigen bevol-king. We zouden ook politieke vormingmoeten geven aan de eigen bevolking.We doen dit een heel klein beetje bij deinburgering van sommige migranten,maar niet naar de eigen bevolking.

Zou men zo’n interculturele vaardighedenkunnen aanleren aan de mensen via bij-voorbeeld een burgerschapscursus?

Ik heb een slogan gelanceerd van eeninburgeringscursus voor iedereen. Onzemaatschappij is zo ingewikkeld gewor-den dat niemand nog kan volgen. Jemoet daar onderwijs over krijgen,samen met een plaats om de theorietoe te passen. We trainen mensen invan alles. Ze mogen niet meer analfa-beet zijn wat de computer betreft,maar we geven geen politieke vormingmeer. Vandaar het belang van het mid-

“Er is overal diversiteit

en we moeten daar op

een ordentelijke manier

mee omgaan, zodat het

iedereen ten goede komt.”

8 MEI-JUNI 2008

denveld, dat dit voor een stuk doet. Ditmiddenveld werd tot voor een paarjaar niet gesteund door de politiekepartijen. Zonder middenveld ben je jemaatschappij kwijt. Men dacht dat ditniet meer nodig was en men alles konvinden op internet. Je moet echtermensen meenemen en opvoeden.

Eigenlijk kun je zeggen dat het middenveldmee kan bouwen aan de intercultureleonderhandeling tussen de diverse groepen?

Het is in elk geval een plaats waar je hetkunt doen. In onze streken zetten nogheel wat mensen zich in als vrijwilliger.

Kan bijvoorbeeld ook kunst een bijdrageleveren tot dit intercultureel samenleven?

Het darwinisme of de evolutietheorievormt de beste benadering om over demenselijke soort te spreken. Bij het evo-lutiebegrip van de mens moet er ookeen marge voorzien worden. De 19deeeuwse opvatting van sommigen was

deterministisch. Men zei dat alles gene-tisch bepaald was. Dat is onhoudbaar. Erbestaat echter een marge van onbe-paaldheid of als je het positief invult vancreativiteit bij de mens. Die marge vancreativiteit is fundamenteel geblekenvoor onze overleving. Het is daar datwe leren en cultuur ontwikkeld hebben.

Als baby kun je alleen niet overleven.We zijn erin geslaagd om als soort zeergoed te overleven door de combinatiete maken van onze biologische aanlegen die marge die we leren en cultuurnoemen. Dit is het domein waarin demens creatief moet zijn en een stap ver-der moet gaan dan wat biologisch ofgenetisch gedetermineerd is. Ook religieen artistieke uitingen zijn vormen vaninvulling van die creativiteit. Niet alleszal dienstig of functioneel zijn om onsbeter te doen overleven. Ook in de evo-lutie is niet elke mutant levensvatbaar.Het openhouden en proberen gebruikenvan die creativiteit is een ongelooflijkegarantie voor het overleven van de

mens. Dogmatisme en fundamentalis-me zijn bewuste pogingen om die crea-tiviteit zo klein mogelijk te maken. Hetis belangrijk voor de vrijdenkers enhumanisten om er op te wijzen dat demens meer is dan genen alleen, maarook beschikt over de potentie van decreativiteit. De godsdiensten beweren

op een dogmatische manier over dewaarheid te beschikken. Hierdoorbeperkt men zijn mogelijkheden. Dit isechter geen waarheid, maar eengevaarlijke fantasie. Men mag die fanta-sie hebben, maar men moet weten dathet een gevaarlijke fantasie is.

Wat is de mogelijke rol van de levensbe-schouwingen bij de realisatie van een ver-draagzame interculturele samenleving?

Ze kunnen een bijdrage leveren opvoorwaarde dat men creativiteit wilzien als de menselijke potentie.Mensen kunnen zich alevensbeschou-welijk opstellen of onverschillig zijn. Dit

Do

ssie

r

MEI-JUNI 2008 9

is een verschraling, want men laat eendimensie liggen op het vlak van erva-ringswereld en ontmoetingsmogelijk-heden. Als je het over kunst hebt enalles is zo grijs, zonder fantasie en cre-ativiteit, krijg je gemakkelijker instem-ming van de mensen dat dit deprime-rend is. Als je het over levensbeschou-wing hebt, is niet iedereen zo automa-tisch mee. Levensbeschouwing moet jeeigenlijk ook ontwikkelen.

Terwijl een levensbeschouwing een zinge-vingskader inhoudt en een impuls kangeven tot het samenleven?

Ik zie de levensbeschouwingen endaarin ook religies als manieren ommeer gecultiveerd met dat soort the-matieken bezig te zijn. Het is een ver-schraling als je het niet doet. Daarombegrijp ik niet waarom sommigen eenlevensbeschouwelijke onverschilligheidbeter vinden dan een levensbeschou-welijk engagement. Dat is hetzelfde alszeggen kleurenblind te willen zijn, ter-wijl je de mogelijkheden hebt om ver-fijnde nuances van kleuren te zien. Jelaat een mogelijkheid liggen.

Spijtig genoeg krijg je de indruk dat heelwat mensen zich vrij neutraal opstellen ofniet stilstaan bij hun levensbeschouwing.

Dat is een gevolg van de drie godsdien-sten van de Middellandse Zee, die alledrie die claim hadden van waarheid.Wanneer die waarheidsclaim wegvalt,dan valt bij hen de ware zin van hetlevensbeschouwelijk bezig zijn weg. Dewaarheid is dan immers de weten-schap. Dat is een vergissing, omdat jezoveel domeinen hebt van creativiteit,zoals artistieke uitingen en ook religieen levensbeschouwing. Dat heeft alle-maal zijn eigenheden en zijn mogelijk-heden. Je kunt stellen dat de waarheidvoor jou de wetenschap is. Maar wat iser daarnaast nog levensbeschouwelijk?Voor die godsdiensten zit men daar inmoeilijkheden, want die waarheid wasvoor die godsdiensten een fundamen-teel punt. Die godsdiensten hebbenergens een fundament verloren, maarvoor de mens is dat niet zo. Als antro-poloog zie ik echter wat mensen alle-

maal doen in termen van verkenningvan levensbeschouwingen en van ritue-len. Staar u niet blind op de parochie. Eris oneindig veel meer. Het zijn allemaalmensen die daar mee bezig zijn. Als deparochie had geïnvesteerd in de waar-heid en die blijkt dus niet waar te zijn,dan is dat hun probleem. Maar er

bestaan nog 4.000 andere religies, gadaar eens kijken! Wat mensen alle-maal uitgevonden hebben en hoe zeermee bezig zijn! Hoe leidt dat totgroepsvorming, hoe leidt dat tot fan-tasiewerelden en verhalen? Dat is fan-tastisch en dat is heel genietbaar. Degemiddelde boeddhist is geïnteres-seerd in het humanisme. Het is niethetzelfde, maar het komt heel dichtbij elkaar. Doordat we geïnteresseerdzijn in elkaar is het interculturele lerenzeer gemakkelijk, want we hebben zoveel gemeen. Wanneer je kijkt hoeboeddhisten met hun lichaam engeestelijke mogelijkheden omgaan,dan zie je dat ze geen dogmatischaspect kennen dat zegt hoe ze moetenleven. Bij levensbeschouwing engodsdienst wordt te veel gedacht aanhet negatieve van opleggen vanregels aan mensen. We zijn te veelonder de kerktoren gebleven. Wemoeten daarvan emanciperen.

Hoe ziet u de ideale interculturele dialoog?

Daar bestaat geen standaardantwoordvoor. Je kunt van mens tot mens probe-ren om een ideaal contact te hebben.Er bestaat niet zoiets als DE Chinees diemet DE Vlaming moet leven. Je zultoveral bandieten hebben, net zoals jeook overal interessante en gevoeligemensen hebt. Je moet dat echt indivi-dualiseren. Vertrouwen is ongelooflijkbelangrijk. Nu overspoelt dat Hollandsemodel, dat typisch protestants is eneen fundamenteel wantrouwen in deburgers inhoudt, Vlaanderen en België.

Dit is een vergissing. Je kunt dan alleenmaar de andere gaan controleren,meer gevangenissen bouwen, meerblauw op straat voorzien. Dat maakthet leven niet aangenamer. Als je ver-trekt van vertrouwen, dan is er vanalles mogelijk. Een maatschappij diewantrouwig staat tegenover elkaar iser ook één van passiviteit. Terwijl ineen vertrouwensmaatschappij je hetidee krijgt dat het in orde is als je jetaak vervult. Ondanks de regeringsfor-matie van zes maand draaide onzeciviele maatschappij verder. In sommi-ge andere maatschappijen zou dit nietlukken. Daarom ben ik zo tegen datbenadrukken van dat wantrouwen endie reglementen op van alles en nogwat. Dat bevordert op de duur de ver-zuring en de passiviteit.

Er is misschien een essentiële rol weggelegdvoor het onderwijs om kinderen te lerenomgaan met die diversiteit? Ik denk aan hetatheneum van Antwerpen waar er een enor-me diversiteit bestaat en men er in slaagtom de aanwezige conflicten uit te pratendoor er voldoende tijd voor uit te trekken.

Ik moet je toelaten om jezelf te zijn enjij moet dat toelaten aan mij. Dat impli-ceert een vertrouwen en dan ga je ziendat het ook werkt. Als je begint metmuren te bouwen, dan kun je al nietmeer praten. Dat is ook één van de rede-nen waarom ik tegen het verbod van dehoofddoek ben. Op die manier stigmati-seert men één groep, terwijl er nu inAntwerpen een honderdtal religies aan-wezig zijn. Men kent ze niet allemaal. Ditverbod drukt een zeer sterk wantrouwenuit, terwijl je de mensen moet meene-men en niet mag wegduwen.Men praat de mensen schrik aan. AlGore heeft naast zijn boek over ecolo-gie (An Inconvenient Truth) een poli-tiek boek (The Assault on Reason)geschreven over de evolutie van hetregime van Bush na de aanslagen inNew York. De eerste reactie wastypisch Amerikaans. Men stond als éénman achter de president. Veertiendagen na het gebeuren werden eenaantal burgerrechten afgeschaft. Ondereen regime van angst krijg je allesgedaan en verdwijnt de democratie.

“Er bestaan basiswaarden

waar er eigenlijk weinig

discussie over is.”

IN 2004 RICHTTE DE TOENMALIGE FEDERALE REGERING DE COMMISSIE VOOR

INTERCULTURELE DIALOOG OP. HET WAS EEN INITIATIEF VAN MINISTER MARIE

ARENA , WIER BEVOEGDHEID LATER WERD OVERGENOMEN DOOR MINISTER

CHRISTIAN DUPONT. EN KADERDE IN HET REGEERAKKOORD VAN DE REGERING

VERHOFSTADT II DAT STELDE DAT “BELGIE EEN OPEN SAMENLEVING MOET BLIJVEN

WAARBINNEN MENSEN VAN VERSCHILLENDE CULTUREN KUNNEN SAMENWERKEN IN

EEN SFEER VAN OPENHEID, ONTMOETING, VERDRAAGZAAMHEID EN WEDERZIJDS

RESPECT, EEN OPEN SAMENLEVING DIE DOORDRONGEN IS VAN UITEENLOPENDE

GEVOELIGHEDEN, AFKOMSTEN EN CULTUREN, DIE PERMANENT IN ONTWIKKELING IS

EN GEHECHT IS AAN DE GEMEENSCHAPPELIJKE, FUNDAMENTELE WAARDEN VAN DE

GRONDWET EN VAN DE RECHTEN VAN DE MENS.”

IN 2005 STELDE DE COMMISSIE HAAR RESULTATEN EN AANBEVELINGEN VOOR. DRIE JAAR

LATER, HET MOMENT WAAROP IN EUROPA HET EUROPEES JAAR VAN DE INTERCULTURELE

DIALOOG PLAATSVINDT, ZOCHT UVV-INFO UIT WAT DE COMMISSIE VOOR INTERCULTURELE

DIALOOG CONCREET OPLEVERDE. “OM EERLIJK TE ZIJN, HADDEN WE ER ALLEMAAL WAT

MEER VAN VERWACHT”, ANTWOORDT JOZEF DE WITTE. JOZEF DE WITTE IS DIRECTEUR VAN

HET CENTRUM VOOR GELIJKHEID VAN KANSEN EN RACISMEBESTRIJDING, DE OVERHEIDS-

DIENST DIE ECHTER VOLKOMEN ONAFHANKELIJK IS IN DE UITOEFENING VAN ZIJN OPDRACH-

TEN EN DIE MEE INSTOND VOOR DE WERKING VAN DE COMMISSIE. “TOCH BEN IK ER VAN

OVERTUIGD DAT HET VERSLAG HET HERLEZEN WAARD IS. HET WERK IS ZEKER NIET VOOR

NIETS GEWEEST. EEN AANTAL CONCRETE AANBEVELINGEN ZIJN NOG STEEDS DE MOEITE

WAARD. EN DE COMMISSIE HEEFT ZEKER EN VAST EEN SOORT OPENHEID GEWEKT.”

De Commissie voor Interculturele Dia loogwas een federaal initiatief. Is cultuur geenbevoegdheid van de gemeenschappen?

Dat klopt voor een stuk. En dat wasvoor een stuk meteen ook een proble-matisch gegeven. Op het moment datje in ons land een maatschappelijkthema aanraakt, zit je volop in debevoegdheden van gewesten engemeenschappen. Wanneer je bijvoor-beeld spreekt over een verbod ophoofddoeken voor ambtenaren dangaat het volgens mij niet enkel overfederale ambtenaren. Bovendien hadminister Keulen voor de start van deCommissie zelf reeds een Commissieter Invulling van de Cursus Maat schap -pelijke Oriëntatie ingesteld, onder hetvoorzitterschap van Marc Bossuyt. In de

In(terculturele) dialoogmet het Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding

Interview met Jozef De WitteJenoff Van Hulle

consulent-stafmedewerker

Do

ssie

r

10 MEI-JUNI 2008

MEI-JUNI 2008 11

beste van alle werelden zou je denkendat een interministriële conferentie hetbeleid van de gemeenschappen, ge -westen en federale overheid op elkaarafstemt. Maar die afstemming is teweinig gebeurd, waardoor beide initia-tieven naast elkaar kwamen te staan.

Het is duidelijk dat de politiek een aantalinitiatieven tracht te ontplooien om deinterculturele dialoog te bevorderen. Maarwordt de interculturele dialoog soms niette veel gevoerd over de hoofden van demensen heen?

Ik volg wat je zegt. Ik denk dat eeninterculturele dialoog in een aantal krin-gen geen discussiepunt meer is. In eengrote multinational moet je niet meerafkomen met een verhaal over hetbelang van kennis van andere culturenen hoe daarmee om te gaan: dergelijkebedrijven leven bij de gratie van inter-culturele dialoog. Op het moment dat zedaar geen oog meer voor hebben, kun-nen ze hun zaak sluiten. Ook binnen deacademische en politieke wereld zijn demeesten overtuigd van de nood omintercultureel en internationaal te den-ken. Een ding is in ieder geval duidelijk:België staat vandaag voor een nieuweuitdaging, namelijk de actieve omzet-ting van culturele diversiteit als resultaatvan de immigratiestromen. Niet alleenop het vlak van een institutioneel poli-tiek kader, maar ook wat betreft hetcreëren van een algemeen sociaal kli-maat. Ik ga volledig akkoord wanneerPaul Sheffer in zijn laatste boek Het landvan aankomst zegt dat de samenlevingblijkbaar nog altijd niet beseft datmigratie de pijnpunten, waar eensamenleving voor stond, extra onder deaandacht brengt. En dat migratie diesamenleving wijst op het huiswerk datze nog voor de boeg heeft.

Welk huiswerk heeft onze samenlevingconcreet nog voor de boeg?

Het is mijn stelling dat Vlaanderenreeds jaren weinig open staat voordiversiteit. Dat heeft met een aantaldingen te maken. Bijvoorbeeld deVlaamse ontvoogdingsstrijd die ervoorzorgde dat we één front moesten vor-men. Of een katholieke godsdienst diemonotheïstisch is en gelooft in éénweg, één waarheid en één leven.Kortom in Vlaanderen leefde wat deidee dat je best niet te speciaal doet enbeter binnen de lijntjes kleurt, confor-misme in zowel conservatieve als pro-gressieve middens.

Is dergelijk conformisme iets typischVlaams, eigen aan de ‘Vlaamsche volks-aard’ zoals Manu Ruys het ooit beschreef?

Ik zou niet zeggen dat het typischVlaams is. Wat niet wil zeggen dat weons niet de vraag moeten stellen wiewe zijn, waar we vandaan komen enwaar we vandaag staan. Op hetmoment dat er in een maatschappij,die niet gewoon is om met diversiteitom te gaan, plots mensen van vreem-de herkomst binnenkomen, moet jeniet alleen het concept van diversiteitop zich aanvaarden maar daarbovenop

nog eens onder ogen willen zien dathet gaat om een diversiteit van vreem-de afkomst. Dat zorgt voor een dubbe-le shock. Op dat moment wordt nietalleen je eigenheid in vraag gesteldmaar ook je model. Ik denk dat mendergelijk mechanisme systematischheeft onderschat. Daarom is hetbelangrijk dat we nadenken over eenkader. Een kader dat meer moet zijndan een smalle lijn.

Kan je zeggen dat er een mentaliteitswijzi-ging nodig is?

Inderdaad. Maar dat alleen is niet vol-doende. Je hebt ook wetten nodig. Ikkan me moeilijk voorstellen dat je van-daag de strafwet afschaft en in deplaats daarvan mensen gaat sensibili-

“België staat vandaag

voor een nieuwe uitdaging,

namelijk de actieve omzetting

van culturele diversiteit

als resultaat van

de migratiestromen.”

12 MEI-JUNI 2008

seren om niet meer te moorden. Neen,je hebt een duidelijke antidiscrimina-tiewet nodig die zegt wanneer iets ofiemand over de schreef gaat. Is daar-mee alles opgelost? Zeker niet. Maarschaf de antidiscriminatiewet zekerniet af. Een wet kan ook de acceptatieeen stuk dichterbij brengen.

Om even terug te keren naar de interculture-le dialoog. Er was de Commissie voorInterculturele Dialoog. Maar welke concreteacties staan op dit moment op jullie agenda?

Ik denk niet dat het onmiddellijk detaak is van het Centrum om concreteacties te ontplooien. Wat dat betreftzijn er ondertussen al heel wat andereactoren die beter geplaatst zijn om datte doen, en ze doen dat ook. Het orga-niseren van een concrete intercultureledialoog moet in handen worden gege-ven van overheden en organisaties diedaarmee bezig zijn. Als Centrum voorgelijkheid van kansen en racismebe-strijding moeten wij vooral bezig zijnmet studie en onderzoek.

Zoals?

Concreet werken wij op dit momentrond religieuze symbolen, islamofobieen criminaliteit. Bovendien is er op ditmoment een werkgroep die het con-cept ‘integratie’ tegen het licht houdt.

In de jaren ‘90 sprak niemand overdiversiteit. Nu spreekt iedereen erover.Daarom vinden wij het belangrijk omeens na te gaan waarover het nueigenlijk gaat. Want over het begrip‘diversiteit’ heb je verschillende meningen. Wij zeggen dat er twee kan-ten aan de medaille zijn. Aan de ene

kant is er gelijke behandeling en hetverbod op discriminatie. Maar aan deandere kant zijn er gelijke kansennodig. Daarom vinden we het belang-rijk positieve actie te ontplooien op hetvlak van diversiteit en tegelijkertijd degrens van discriminatie te bewaken.

Vorig jaar hebben jullie de coördinatie vanhet Europees jaar van Gelijke Kansen voorIedereen op zich genomen. Hoe zit het ditjaar met het Europees jaar van deInterculturele Dialoog?

Om eerlijk te zijn waren onze ervaringenin 2007 niet zo positief. Het is in dit landheel moeilijk om met gewesten,gemeenschappen en het federale niveaueen gemeenschappelijk programma naarvoor te schuiven. Er zijn bitter weinig uit-wisselingen van ervaringen, terwijl overhet muurtje kijken interessant kan zijn.Daarom hebben wij onze initiatieven inhet kader van het huidig Europees jaarvan de Interculturele Dialoog beperktgehouden.

De laatste tijd is het hoofddoekendebat terugvan weg geweest. En opnieuw wordt de vraaggesteld met betrekking tot de neutraliteitvan de staat. Wat is uw mening daarover?

Ik denk dat iedereen het erover eens isdat er een scheiding tussen kerk enstaat moet zijn en dat iedereen het

recht heeft op een gelijke en eerlijkebehandeling. Maar misschien heeftiedereen ook recht op een stuk eigen-heid. De vraag is dan: hoe vul je datconcreet in? In het rapport van deCommissie worden drie posities naarvoor geschoven: alles is mogelijk(inclusief), niets is mogelijk (exclusief)of iets tussen de twee. Misschien moe-ten we vandaag toegeven dat elkmodel zijn voor- en nadelen heeft,ruimte laten voor verschillen en vooralhet effect van elke optie nagaan.

Is de discussie over de hoofddoek somsniet een manier om onze onwetendheidover de islam te maskeren?

De uitdaging van een samenleving ophet vlak van diversiteit reduceren toteen discussie over hoofddoeken heeftinderdaad weinig zin. Ik heb al vakergedacht en geschreven dat het goedzou zijn om eens tien of twintig jaar tezwijgen over de hoofddoek. In de plaatsdaarvan is het interessanter om werk temaken van de scholingsgraad, tewerk-stelling, huisvesting en vrijetijdsbeste-ding van etnisch-culturele minderhe-den. Bovendien is de hoofddoek eensymbool en een symbolenstrijd is altijdgevaarlijk en moeilijk. Daarom ben iksteeds op mijn hoede als het gaat oversymbolenkwesties. Je dreigt immers loste komen van de realiteit. Principes zijnbelangrijk, maar pragmatiek ook.

Do

ssie

r

“Als wij in het buitenland ter verantwoording worden geroepen voor Dutroux zijn we allesbehalve gelukkig.

Hetzelfde geldt voor moslims die ter verantwoording wordengeroepen voor extremisme.”

vrouw over straat zien lopen dan den-ken we al gauw dat het een koppel is,terwijl dat niet zo is als er twee mannenover straat lopen. Stereotypen zijnnodig om te kunnen omgaan met deontzaglijk complexe realiteit, maar hou-den ons soms ook gevangen.

Het is natuurlijk een kunst om daar zoveelmogelijk van los te komen.

Dat klopt. Maar dat is niet altijd gemak-kelijk. Daarom denk ik dat je dingenniet moet proberen oplossen op natio-naal niveau, want dan moet je zodanigabstraheren dat je elke nuance verliest.Het lokale niveau is daarvoor veel betergeschikt. Integratie en dialoog gebeurtop straat, in het dorp, in de wijk, op dewerkvloer en in de sportclub.

Vlaming: wat wil je? Dan antwoordt die:“Ik wil een goede job, een huis, mijnfamilie en laat me voor de rest metrust.” Als je vraagt aan een modalemoslim wat hij of zij wil, dan antwoordtdie net hetzelfde. Het is nu net het ken-merk van een gematigd iemand dat diezich op de vlakte houdt. Het heeft dusgeen zin om voortdurend te roepen:“Kom eens uit uw kot. Zeg eens dat jegeen extremist bent.” Dat is een con-tradictie. Als wij als Belg in het buiten-land ter verantwoording worden geroe-pen voor Dutroux zijn we allesbehalvegelukkig. Hetzelfde geldt voor moslimsdie ter verantwoording worden geroe-pen voor extremisme. Natuurlijk is hetbegrijpelijk dat we zo denken. Onzegeest zit nu eenmaal zo in elkaar om invakjes te denken. Als we een man en

MEI-JUNI 2008 13

Principes en pragmatiek moeten elkaarin evenwicht houden. Doen alsof we ietsniet zien en een religieuze overtuigingwegsteken achter een principe vanabsolute neutraliteit, is niet goed. Maarzomaar alles toestaan zonder erover nate denken, is evenmin goed. Neutraliteitis natuurlijk belangrijk. Maar ik blijf zelfook worstelen met de vraag wat dieneutraliteit precies inhoudt. Voorlopigheb ik daar zelf geen antwoord op. Ikvind in ieder geval dat we het debat ver-der moeten voeren. En dat we ook heteffect van bepaalde maatregelen moe-ten meten. Als zou blijken dat een maat-regel, die bepaalt dat je 90km/u moetrijden bij smogalarm, geen zoden aande dijk brengt, dan moet je die toch invraag kunnen stellen? En dat geldt voorelke maatregel. Niet enkel het doel telt,ook het effect is belangrijk.

Focust de interculturele dialoog zich niet teveel op de islam?

Ik denk het wel. Het is heel merkwaar-dig hoe men soms aan één kant blindis. In Vlaanderen moeten bijvoorbeeldalle scholen gemengd zijn, dat is eenwettelijke regeling. Toch zijn er scholendie niet gemengd zijn, bijvoorbeeldjoodse scholen, maar daarover wordtniet gepraat. Of om een ander voor-beeld te geven: heel wat mensenwaren verontwaardigd toen er eenmoslimschool met 15 leerlingen vanstart ging. Maar dat zowat 80% van hetonderwijs in Vlaanderen katholiek is,daar staat niemand bij stil. Dat is ietsanders zegt men dan. Dat is helemaalniet iets anders. Er is een obsessie dievoortdurend dubbel werkt. En dat baartme zorgen. Het is een vicieuze cirkel. Ikfixeer u op een bepaald deel van uwidentiteit en wijs u daarom af. En hetenige wat je kan doen, is je in jezelfkeren. Daarom is het belangrijk af testappen van die voortdurende fixatie.

Soms legt men de schuld bij de moslimge-meenschap zelf. Gematigde moslims zou-den te weinig moeite doen om de gema-tigde kant van de islam te tonen.

Dat is nu net een contradictio in termi-nis. Als je vraagt aan een modale

1 België is een democratie die op pluralismegestoeld is. Pluralisme beperkt zich niet tothet naast elkaar bestaan van allerlei opi-nies en overtuigingen, maar betekent ookde opbouw van een gemeenschappelijkeruimte voor dialoog en emancipatie, waarde diversiteit het onderwerp is van geza-menlijke debatten en zich naar specifiekeinstellingen vertaalt.

2 Vandaag staat België echter voor een nieuweuitdaging: slagen in een vierde vorm van plu-ralisme, het culturele pluralisme. Het betrefthier de actieve omzetting van de culturelediversiteit, als resultaat van de immigratie-stromen, het uitdenken van een institutio-neel, politiek kader, maar ook het creërenvan een algemeen sociaal klimaat, om ieder-een wiens oorspronkelijke cultuur vaak nietvan Europese oorsprong is, de mogelijkheidte bieden om als volwaardig burger te leven,maar ook om de Belgen van Europese oor-sprong in staat te stellen om anderen tebegrijpen en als anders te aanvaarden.

3 De filosoof Jacques Derrida, die onlangsoverleed, schreef: “de eigenheid van eencultuur is dat ze niet identiek is aan zich-zelf.” Het in zichzelf gekeerd zijn en hetmisprijzen van de ander beschermen eencultuur niet, maar verarmen ze.

4 De Grondwet en de internationale conven-ties ter bescherming van de mensenrech-ten waaraan België zich verbindt, omschrij-ven de fundamentele normen die inherent

zijn aan de democratische rechtsstaat, teweten: de individuele waardigheid en vrij-heid en gelijke rechten voor iedereen,ongeacht vermogen, afkomst, kleur,geslacht, seksuele geaardheid, taal, ideolo-gische, religieuze of filosofische overtui-ging, nationale, sociale of etnische afkomst,huidige of toekomstige gezondheidstoe-stand, handicap, burgerlijke staat, of enigeandere reden voor discriminatie. Zij waar-borgen ook het essentieel recht op bescher-ming van deze waardigheid en de collectie-ve uitoefening van de politieke autonomie.

5 Door te herinneren aan de fundamentelenormen, inherent aan elke democratischerechtsstaat, en aan de waarden die dedynamiek van onze samenleving bepalen,kan van meet af aan afstand worden geno-men van culturele of andere gebruiken, dieschadelijk zijn voor de menselijke waardig-heid. Een gebruik wordt niet respectabeldoor het loutere feit dat het eigen is aaneen welbepaalde groep.

6 De interculturele dialoog in België moet dediversiteit aanmoedigen, ontvankelijk zijnvoor de meest uiteenlopende overtuigin-gen, opvattingen en gezindheden, entegelijk met klem het onaantastbare karak-ter bevestigen van de waarden van gelijk-heid en emancipatie, die deze dialoogmogelijk maken. Om positief aan deze fei-telijke diversiteit te bouwen, moeten weonderstrepen wat ons verenigt en niet deverschillen beklemtonen.

Belangrijkste bemerkingen en conclusies van de Commissie voor IntercultureleDialoog met betrekking tot de dialoog van culturen in België:

Lees het volledige verslag op: www.diversiteit.be

LEERLINGEN VAN HET OFFICIEEL ONDERWIJS (GEMEENSCHAPS-, PROVINCIAAL EN STEDELIJK

ONDERWIJS) HEBBEN DE KEUZE TUSSEN VERSCHILLENDE LEVENSBESCHOUWINGEN: TWEE

LESUREN NIET-CONFESSIONELE ZEDENLEER (VRIJZINNIG HUMANISME) OF ÉÉN VAN DE

ZES ERKENDE GODSDIENSTEN (KATHOLIEK, PROTESTANTS, ISRAËLITISCH, ANGLICAANS,

ISLAMITISCH, ORTHODOX).

IN HET KONINKLIJK ATHENEUM (K.A.) ROESELARE VOND EEN GESPREK PLAATS MET

DIRECTEUR JAN BUYL, JOS DELBEKE (LEERKRACHT ROOMS-KATHOLIEKE GODSDIENST),

PAUL GORDYN (LEERKRACHT NIET-CONFESSIONELE ZEDENLEER) EN LJOEDMILA

VERSTAPPE (LEERKRACHT ORTHODOXE GODSDIENST).

In het K.A. Roeselare wordt op de campusTant de dag van de levensbeschouwingengehouden. Wat houdt dat concreet in? Kanu kort de historiek van de dag van delevensbeschouwingen schetsen?

Jan Buyl: In 1996 hebben we de eerstekeer met de leerlingen van het laatstejaar secundair in Oostende de wande-ling gemaakt rond de verschillendelevensbeschouwingen. Onze doelstel-ling kwam duidelijk vanuit ons pedago-gisch project van het gemeenschapson-derwijs dat een pluralistisch project iswaar levensbeschouwelijke verdraag-zaamheid centraal staat. Het was debedoeling om binnen de levensbe-schouwelijke vakken aandacht tebesteden aan de verschillende gods-diensten en het vrijzinnig humanismeen ze in een geest van onderlinge dia-loog samen te brengen. We hebbenaltijd geprobeerd om eerst de leerlin-gen te informeren en hebben nooit eendiscussie gezocht. Het was de bedoe-ling om de leerlingen te informeren envanuit de eigenheid van elke levensbe-schouwing respect voor elkaar op tebrengen.

Ljoedmila Verstappe: Ik probeer altijdde nadruk te leggen op hetgene voorons gemeenschappelijk is. We hebben

Do

ssie

r

14 MEI-JUNI 2008

Interview met Jan Buyl, Jos Delbeke, Paul Gordyn en

Ljoedmila VerstappeFranky Bussche

hoofd van dienst Studie en Onderzoek

Dag van de levensbeschouwingen in het Koninklijk Atheneum Roeselare

“Onze doelstelling kwam

duidelijk vanuit ons pedagogisch

project van het gemeenschaps-

onderwijs dat een pluralistisch

project is waar levensbe-

schouwelijke verdraagzaamheid

centraal staat.”

JAN BUYL

MEI-JUNI 2008 15

veel meer gemeen dan we beseffen. Ikdenk dat het een stuk helpt als de leer-lingen meer naar elkaar luisteren.

Je zou kunnen zeggen dat de dag van delevensbeschouwingen bijdraagt tot eenalgemeen klimaat van verdraagzaamheid,omdat men elkaar beter leert kennen?

Ljoedmila Verstappe: Toen ik in Gentles gaf, hoorde ik vaak leerlingen zichnegatief uiten ten opzichte van elkaarop basis van hun nationaliteit, bijvoor-beeld omdat ze Turks waren. Op dezeschool hebben we dit praktisch niet.

Paul Gordyn: We mogen toch nietzwart-wit stellen dat nu plots de ver-draagzaamheid overal bloeit. We heb-ben toch een minderheid van leerlin-gen die een aversie hebben tegen deislam en bij het bezoek aan een mos-kee zich niet respectvol gedragen. Ditkan gebeuren. We moeten realistischblijven. De dag van de levensbeschou-wingen is geen wondermiddel.

Jan Buyl: Het aanleren van waarden ofhet proberen leerlingen verdraagzaamte maken, is waardevormend onder-wijs. Het overbrengen van waarden ennormen is moeilijk meetbaar, omdathet een dynamisch proces is. Je start ervandaag mee en eigenlijk weet jenooit waar je bij uitkomt. We hopen datwe die doelstelling bereiken. Als jewiskunde geeft, weet je dat één pluséén twee is. Als de leerling twee kaninvullen bij de opdracht ben jegeslaagd in je doelstelling. Wij probe-ren processen op gang te brengen.

Paul Gordyn: We zijn een zandkorreltjein een geheel. Als er rond bepaalde leer-lingen een heel racistisch extreem fun-damentalistisch klimaat aanwezig is,

denk ik niet dat wij in staat zijn om dattij te doen keren. We kunnen wel eenaantal leerlingen die op die weg zoudengaan misschien op een bepaald momenttoch bepaalde dingen doen inzien.

Hoe wordt de dag van de levensbeschou-wingen concreet voorbereid?

Jos Delbeke: De voorbereiding bestaatuit twee grote delen. We starten meteen quiz van de levensbeschouwingen.Dit jaar gebeurde deze quiz voor deeerste keer elektronisch via smart-school (vdr.: digitaal schoolplatform).De quiz wordt regelmatig herwerkt. Dequiz bevat vragen over het wie, wat enwaar van de levensbeschouwingen.Deze opdracht is niet gemakkelijk ende leerlingen zoeken dit in groep op.Bij de verbetering staan we stil bij dezeelementen van wie, wat en waar. Ookde feesten en de achtergrond wordenbelicht. Er wordt gekeken of ze bepaal-de zaken ook elders herkennen. Zo islicht bijvoorbeeld een universeel sym-bool. Een tweede luik wordt ook aan dehand van groepswerk uitgevoerd. Voorelke levensbeschouwing moeten zij devoornaamste zaken opzoeken. Naasthet ontstaan, de stichters, de gevierdescharniermomenten in het leven moe-ten ze proberen de kerngedachten vande levensbeschouwingen te halen uit

de vele informatie en deze voorstellenaan hun medeleerlingen. Vervolgensmoet de groep die een levensbeschou-wing heeft die we gaan bezoeken eenaantal vragen voorbereiden die ze aande vertegenwoordiger van de levens-beschouwing kunnen stellen. Men steltniet alleen informatieve vragen, maarstelt de vertegenwoordiger ook eenpersoonlijke vraag van hoe hij zijnlevensbeschouwing beleeft en wat zijnlevensbeschouwing voor hem betekentin de dagelijkse praktijk. Iedereen magvragen stellen, maar om zeker te zijndat er een aantal zijn moet die groepze op papier voorbereiden.

Paul Gordyn: Wat je niet zegt, omdathet zo evident geworden is bij ons, isdat de voorbereiding gezamenlijke les-sen betreft van de levensbeschouwelij-ke vakken. Je krijgt een aangenamedynamiek door op die manier les tegeven. Het is plezant om met collega’sles te geven en elkaar aan te vullen.Het biedt ook een meerwaarde voor deleerlingen, omdat elke leerkracht zijneigen invalshoek heeft. Wanneer jedezelfde lessenreeks met één leer-kracht zou geven, dan zou dit niet zorijk zijn voor de leerlingen. De ene leer-kracht maakt meer theologischeopmerkingen, de andere meer sociolo-gische opmerkingen. Soms is er ookeen kleine discussie, maar hierbij moe-ten we opletten dat we daar niet te verin gaan en dat de leerlingen er eenboodschap aan hebben.

Jos Delbeke: Enkel voor de mensen dieer voor de eerste keer bij komen doethet een beetje raar om les te gevenmet anderen. In het begin stelde menzich een beetje de vraag of de ene col-lega niet een beetje de andere collegagaat evalueren.

“Leerlingen komen in een plaats

waar ze anders nooit geweest zou-

den zijn of krijgen een ander beeld

van bijvoorbeeld een vertegen-

woordiger van een godsdienst.”

JOS DELBEKE

16 MEI-JUNI 2008

Jan Buyl: Het behoort tot onze school-cultuur dat de levensbeschouwelijkevakken soms dingen samen doen eneen aantal lessen op verplaatsing orga-niseren. De doelstelling van die voor-bereiding is dat je die dag van delevensbeschouwingen op verplaatsingmeemaakt en de vertegenwoordigersvan de diverse levensbeschouwingenkan spreken.

Waar vindt de dag van de levensbeschou-wingen plaats?

Jos Delbeke: We zijn jaren naarOostende geweest. We hebben ookeen tweetal keer Gent bezocht. Nuhebben we voor het eerst de dag voorde leerlingen te Roeselare georgani-seerd, omdat recent er hier een aantallokaties bijkwamen, zoals het CentrumMorele Dienstverlening van de UnieVrijzinnige Verenigingen en een mos-kee. Naast de katholieke kerk bestonder ook al langer een protestantse kerk.We hebben die mensen gecontacteerden een stadswandeling gemaakt methet bezoek aan die vier plaatsen.

Paul Gordyn: Ik denk dat het eenmeerwaarde betekende voor de leer-lingen dat de bezoeken plaats vondenin hun eigen gemeente Roeselare. Alsleerkracht moeten we er niet alleenstaan als specialist van de eigenlevensbeschouwing, maar geven weook het goede voorbeeld aan de leer-lingen. We tonen dat we ook veelweten over de andere levensbeschou-wingen, dat we soms eens verschillenvan mening maar dat er altijd respect isen dat we in dialoog gaan.

Jan Buyl: Ik vind het wel belangrijk tebeklemtonen dat de dag geen pleidooimag zijn voor afschaffing van delevensbeschouwelijke vakken. Wantdat is een gevaarlijk pad dat je gaatbewandelen. Ik heb niet alleen gewe-zen op de gemeenschappelijke waar-den, zoals Ljoedmila zei, maar ook opde eigenheid van elke levensbeschou-wing. Ik kan dan ook wijzen op de rijk-dom van het feit dat we hier op schoolleerkrachten van vijf verschillendelevensbeschouwingen (vrijzinnig hu -

ma nisme, rooms-katholiek, protes-tants, orthodox en islamitisch) hebben,die elk vanuit hun eigenheid en per-soonlijkheid een levensbeschouwing ofgodsdienst voorstellen.

Hoe ervaren de leerlingen die dag van delevensbeschouwingen?

Jos Delbeke: De reacties zijn overwe-gend positief. Leerlingen komen in eenplaats waar ze anders nooit geweestzouden zijn of krijgen een ander beeldvan bijvoorbeeld een vertegenwoordi-ger van een godsdienst. Het is ookeens iets anders dan gewoon lesgeven.

Paul Gordyn: Ik hoorde een leerlingzeggen dat hij dacht dat een moskee eranders uitzag. Zijn idee van een moskee bleek niet te kloppen en wordt bijge-steld. De dag wordt meestal geappreci-eerd door de leerlingen. Het samen lesgeven wordt doorgaans ook positiefervaren voor een tijdje. Soms is hetsamen zetten van klassen niet altijd eensucces. Men wil niet altijd samen zitten,omdat ze ook allen met hun leerkrachtbepaalde zaken willen bespreken.

Naast het hebben van gemeenschappelijkewaarden blijft de specificiteit van de eigenlevensbeschouwing belangrijk. Het is nietde bedoeling om te fusioneren, maar welom respect op te brengen voor elkaar.

Jan Buyl: Je zou dat nooit kunnen rea-liseren als je die verschillende leer-krachten niet zou hebben. Stel dat jeéén leerkracht culturele beschouwingzou hebben, dan zou dat één persoonzijn met zijn eigenheden en met zijnpersoonlijkheid. Nu heb je een diversi-teit aan mensen die elk vanuit huninvalshoek en vanuit hun culturele ach-tergrond (ik denk bijvoorbeeld aanLjoedmila) dat kleuren. Dat is een enor-me rijkdom.

Worden er los van het initiatief van de dagvan de levensbeschouwingen binnen delevensbeschouwelijke vakken ook anderegemeenschappelijke acties opgezet?

Jos Delbeke: Al jaren werken we in dederde graad en tweede graad van hetsecundair onderwijs samen op dederde vrijdag van oktober voor deSchrijf-ze-vrij-dag van AmnestyInternational. Dat is heel kort. Hetbetreft maximaal twee lessen, één alsvoorbereiding en één om te schrijven.

Je overstijgt het idee dat men soms van devakken levensbeschouwing heeft dat menelk in zijn apart vak bezig is.Zijn er ook bepaalde thema’s die jullie in hetverleden gemeenschappelijk behandelden?

Jos Delbeke: Naast onze dag van delevensbeschouwingen die we nueigenlijk omwille van praktische rede-nen maar tweejaarlijks meer organise-ren voor de derde graad, wisselen weaf met het project psychiatrie. Webestuderen hoe anders anders is enhoe we mensen die geestesziek zijnbekijken. We bezoeken dan samen depermanente en tijdelijke collectie vanhet Guislainmuseum in Gent.

Paul Gordyn: Er is ook een bezoek naarBreendonk geweest. Door praktischeomstandigheden werd dit geen vastetraditie. Breendonk is wel eens eenthema geweest voor de ganse campus,maar dan los van de levensbeschouwe-lijke vakken. Volgend jaar zouden wedat project terug willen opstarten.

Jos Delbeke: Het vierde jaar wordtmeestal gemeenschappelijk gewerktrond discriminatie, diversiteit en nazi-vervolging.

Jan Buyl: Toen ik nog samen met Josles gaf, probeerden we te zorgen vooreen opbouw, wat nu nog gebeurt. Wezorgden dat we binnen elk jaar waarwe samen les gaven ergens één themahadden waar we gezamenlijk rondwerkten. Dit thema werd soms ookgekoppeld aan een uitstap, maar dathoefde niet altijd. Die opbouw monddeuiteindelijk uit in die dag van de

Do

ssie

r

“We hebben veel meer gemeen

dan we beseffen.”

LJOEDMILA VERSTAPPE

MEI-JUNI 2008 17

levensbeschouwingen voor de derdegraad. Ik denk dat de leerlingen voordat thema in de derde graad rijperwaren. Het thema vervolging plaatstenwe in het vierde jaar en het thema psy-chiatrie in het vijfde jaar.Het is ook belangrijk om te vermeldendat de samenwerking valt of staat metpersoonlijkheden. De mensen moetenelkaar vinden. Ergens ga je toch de inti-miteit van een les binnen. De leer-kracht is bezig met bepaalde dingen.Sommige mensen hebben dit lieverniet. Het toeval zorgt dat het hier klikt.

Jos Delbeke: Ondertussen is het hierook een traditie geworden. ToenLjoedmila erbij kwam, denk ik dat zezich direct in de groep zal thuisgevoeldhebben. De openheid die er is werktaanstekelijk voor wie er bij komt.

Ljoedmila Verstappe: Zo is het!

Paul Gordyn: Ik heb ervaring metandere scholen. Ik heb overal gepro-beerd dit ook te doen. Dat lukt wel,maar niet onmiddellijk. Dit jaar organi-seer ik met een collega in het athene-um van Knokke voor de eerste keer dedag van de levensbeschouwingen. Hetis geen dag op zich, maar we doen vierweken gedurende twee lesuren de uit-stappen naar de verschillende levens-beschouwingen. We hebben ook eengemeenschappelijke lessenreeks gege-ven. Je moet de samenwerking met jecollega’s opbouwen.

Jullie dag van de levensbeschouwingenfungeerde reeds als inspiratie voor Knokke.

Jos Delbeke: Ieper werkte ook ietsgelijkaardigs uit.

Paul Gordyn: Het probleem toen jullienaar Oostende gingen, was dat er teveel scholen waren en het niet evidentwas voor de vertegenwoordigers vande erediensten om elke week eenschool te ontvangen. Zo is de organisa-tie nu in Roeselare praktischer, spreekthet de leerlingen ook meer aan en kosthet minder. De dag werkt als voor-beeld. Men moet proberen te zoekennaar locaties in de eigen stad.

Vorig jaar vond op 10 mei 2007 in samen-werking met het Koninklijk Atheneum teRoeselare voor de eerste keer in Vlaandereneen studiedag plaats rond de samenwerkingtussen de leerkrachten van de diverse gods-diensten en de cursus niet-confessionelezedenleer in het gemeenschapsonderwijs.

Jos Delbeke: De inspectie levensbe-schouwelijke vakken vroeg ons om dedag van de levensbeschouwingen,zoals we deze organiseerden teOostende, voor te stellen. We steldenvoor om de studiedag en de bezoekenin Roeselare te organiseren.

Paul Gordyn: Deze studiedag heeft eenpositief effect gehad. De aanwezige col-lega’s op de studiedag zagen hoe dedag van de levensbeschouwingen werk-te en werden overtuigd over de waardevan dit initiatief. De leerkrachten vondenhet een zeer leuke en leerrijke dag.

Jos Delbeke: Het is ook een positievezaak dat vanuit de inspectie levensbe-schouwelijke vakken op deze studiedagde dag van de levensbeschouwingen alseen goed project beschouwd werd.Oorspronkelijk was het de bedoeling destudiedag te organiseren voor Oost- enWest-Vlaanderen. De groep leerkrachtenwerd toen echter te groot. We hadden nuongeveer honderd leerkrachten die wehebben opgesplitst in twee groepen. Mettweehonderd mensen zou dat praktischniet meer haalbaar geweest zijn. We zou-den dan vervallen zijn in het systeem vanhet houden van een toespraak zondermogelijke interactie en vraagstelling.

Ljoedmila Verstappe: Bij de organisa-tie van de dag van de levensbeschou-wingen spelen de persoonlijkhedenvan de leerkrachten een belangrijke

rol. Ik heb dit mogen ervaren bij Jos enPaul die zich honderd procent inzettenvoor dit initiatief en anderen op eenenthousiaste manier mee kunnenbetrekken bij dit initiatief.

Zou men de dag van de levensbeschouwin-gen op het leerprogramma moeten zetten?De inspectie van de levensbeschouwelijkevakken gaf een belangrijk signaal met hetorganiseren van de studiedag.

Jos Delbeke: Een verplichte activiteit isniet goed, want dan verdwijnt hetspontane en het enthousiasme. Het isbelangrijk te zeggen dat de inspectieachter dit initiatief staat.

Jos Delbeke en Paul Gordyn: Hetmateriaal dat we hebben rond de dagvan de levensbeschouwingen is vooralle collega’s leerkrachten gratis terbeschikking. De quiz in de HotPotatoes-versie is te raadplegen en/of te makenop de site van KlasCement: h t tp ://hotpot .k lascement .net/aanbod/delbeke_jos/Levensbeschouwing/LevensbeschouwingenQuiz.htmWie de bronbestanden van deze oefe-ning wil, kan ze bekomen bij JosDelbeke (josdelbeke@skynet.be). Het Word-document voor de papierenversie van de quiz is eveneens te vin-den op de site van klascement:http://www.klascement.net/docs/4382Om dit binnen te halen, moet je wel je(gratis) registreren.

“De aanwezige collega’s

op de studiedag zagen hoe de

dag van de levensbeschouwingen

werkte en werden overtuigd over

de waarde van dit initiatief.”

PAUL GORDYN

Op welke manier wordt het charter geïm-plementeerd in de praktijk?

De VRT heeft geopteerd voor inclusivi-teit. Dit betekent dat er geen aparteprogramma’s zullen gemaakt wordenvoor doelgroepen: geen aparte pro-gramma’s voor holebi’s, senioren,mensen met een handicap of etnisch-culturele groepen. Dit omdat we open-baar zijn. Wanneer we een specifiekprogramma voor mensen van Turkseafkomst zouden maken, dan zoudenwe dat ook voor mensen vanMarokkaanse of Poolse afkomst moe-ten doen. Een ander argument is datals er bijvoorbeeld een holebimaga-zine zou zijn, dat de makers van ande-re programma’s zouden kunnen den-ken dat ze niets meer moeten onder-

Do

ssie

r

18 MEI-JUNI 2008

DE MASSAMEDIA ZIJN IN ONZE SAMENLEVING EEN BELANGRIJKE BRON VOOR KENNIS, ATTI-

TUDES EN IDEOLOGIE. ENERZIJDS TONEN ZE DE NORMEN EN WAARDEN DIE HEERSEN IN EEN

SAMENLEVING, MAAR ANDERZIJDS STUREN ZE OOK DE PERCEPTIE. STEEDS IS ER EEN WIS-

SELWERKING TUSSEN DE GEGEVEN BEELDEN, DE MAKERS DIE DEZE BEELDEN SELECTEREN EN

MAKEN EN HET PUBLIEK DAT DEZE HOORT EN/OF ZIET. DE ROL EN INVLOED VAN DE MAS-

SAMEDIA VALT DOOR HUN ENORME BEREIK NIET TE ONDERSCHATTEN.

VIA BEELDEN VORMT IEDER DIE DEZE ZIEN OOK EEN MENING OVER DE EIGEN EN ANDERE CUL-

TUREN. DE MEDIA HEBBEN ALDUS EEN ENORME VERANTWOORDELIJKHEID IN DE BEELDVORMING

VAN ONDER ANDERE ETNISCH-CULTURELE MINDERHEDEN. ZEKER ALS DIE MEDIA DE ENIGE BRON

VAN INFORMATIE ZIJN VOOR HEEL WAT MENSEN MET BETREKKING TOT MINDERHEDEN.

EEN CORRECTE AFBEELDING VAN ALLE GROEPEN IN DE SAMENLEVING KAN GEZIEN WORDEN

ALS DIALOOG EN KAN ZO NIET ALLEEN BIJDRAGEN TOT EEN BETERE KENNIS VAN ELKAAR,

MAAR OOK TOT MEER VERDRAAGZAAMHEID.

IN 2003 ERKENDE DE VRT OFFICIEEL MET DE ONDERTEKENING VAN HET CHARTER

DIVERSITEIT HAAR ROL EN INVLOED ALS OPENBARE OMROEP MET BETREKKING TOT DE

CORRECTE WEERGAVE VAN MINDERHEDEN. IN HET KIELZOG VAN HET CHARTER ONTSTOND

BINNEN DE VRT DE CEL DIVER SITEIT. “DE VRT IS EEN OPENBARE OMROEP, DIT BETEKENT

DAT ZE ER VOOR IEDEREEN IS: JONG EN OUD, DIK EN DUN, BLANK EN ZWART, HOMO EN

HETERO… HET IS ONZE OPDRACHT DAT IEDEREEN ZICH THUIS VOELT BIJ ONS. DE BASELINE

VAN ÉÉN IS NIET VOOR NIETS ‘ÉÉN VOOR IEDEREEN’. DE OPENBARE OMROEP WIL DE

SPIEGEL ZIJN VAN DE MAATSCHAPPIJ. AANGEZIEN DE SAMENLEVING DIVERS IS, WIL DE

VRT DIT ZOWEL IN HAAR PROGRAMMA’S ALS PERSONEELSBESTAND WEERSPIEGELD ZIEN.

MET HET CHARTER GAF DE VRT AAN DAT HIJ DIVERSITEIT, NON-DISCRIMINATIE EN GELIJKE

KANSEN BELANGRIJK VINDT EN WIL PROMOTEN.”, ALDUS GEERT DE CLERCQ, VRT-

STAFMEDEWERKER BELEIDSONDERSTEUNING CEL DIVERSITEIT.

EEN GESPREK.

“De baseline van één is niet voorniets ‘één voor iedereen’. De openbare omroep wil

de spiegel zijn van de maatschappij.”

GEERT DE CLERCQ

één voor iedereen!Interview met Geert De Clercq

Sonny Van de Steene

consulent-stafmedewerker

MEI-JUNI 2008 19

nemen met betrekking tot het aan bodlaten van holebi’s, omdat er al zo eenprogramma is. De VRT wil aldus diver-siteit inclusief in alle radio- en tv-pro-gramma’s stoppen.

Concreet betekent dit dat de VRT pro-beert om mensen uit minderheidsgroe-pen aan bod te laten komen als mens,als wie ze zijn, in diverse hoedanighe-den en in alle programma’s. In de jaren ‘80 en ‘90 zag je minder-heidsgroepen veelal enkel in combina-tie met items die geassocieerd werdenmet de desbetreffende minderheids-groep. Mensen met een handicap wer-den bijvoorbeeld enkel getoond wan-neer het ging over mobiliteit en toe-gankelijkheid. Mensen zijn echter veelmeer dan een bepaald facet van hen,het is dan ook normaal dat ze gezienkunnen worden in allerlei huis-, tuin-en keukenrollen.

Er is echter een duidelijk verschil tussennieuws en bijvoorbeeld fictie. Je kan dieniet met elkaar vergelijken. De feitendie in het nieuws aangehaald wordenmoeten een zo objectief mogelijk beeldgeven van de maatschappelijke reali-teit. Dat neemt niet weg dat er journa-listieke richtlijnen zijn. Racistische uit-spraken bijvoorbeeld worden niet geto-lereerd.

Fictie daarentegen kan meer en mak-kelijker gestuurd worden. In FataMorgana bijvoorbeeld proberen heelwat mensen, met verschillende achter-gronden, samen een opdracht te ver-vullen. Het feit dat ze samen iets doen,is daarbij belangrijker dan wat ze doen.

Daarnaast probeert de VRT ook meerdiversiteit te verkrijgen bij het perso-neel. Ook daar streven we er naar om

een weerspiegeling te zijn van demaatschappij. Wat niet betekent datwe mensen aanvaarden die hun jobniet kunnen. We zijn tegen positievediscriminatie. Wanneer je geen kaasgegeten hebt van journalistiek, dan zalje ook niet aanvaard worden als jour-nalist louter omdat je tot een minder-heidsgroep behoort.

Hoewel onze zienswijze op diversiteitbreed is en alle minderheidsgroepen inde gaten worden gehouden en aandachtkrijgen, doet de VRT meer concrete actiesrond etnisch-culturele minderheden enmensen met een functiebeperking/han-dicap. Omdat daar het schoentje net ietsmeer wringt, worden zij op dit ogenblikals meest prioritair beschouwd.

CHARTER DIVERSITEITDe openbare Vlaamse Radio- en Televisieomroep (VRT) neemt de volgende verklaring aan:

• Hij wil een afspiegeling zijn van de diversiteit in de Vlaamse samenleving, zowel in zijn pro-

gramma’s als in zijn personeelsbestand.

• Hij duldt geen enkele vorm van discriminatie op grond van geslacht, etnische afkomst,

levensbeschouwing, seksuele geaardheid, leeftijd, handicap of welk criterium ook.

• Hij garandeert gelijke kansen, waarbij alleen de kwaliteiten van vrouwen en mannen door-

slaggevend zijn.

• Hij wil een belangrijke rol spelen in de verdere ontwikkeling van de identiteit en diversiteit

van de Vlaamse samenleving en bijdragen tot de sociale cohesie en integratie van alle indi-

viduen, groepen en gemeenschappen, met als doel een democratische en verdraagzame

samenleving.

Daarom zal de VRT ervoor zorgen dat de diversiteit van onze samenleving in zijn program-

ma’s te bekijken en te beluisteren valt en in zijn personeelsbestand weerspiegeld wordt.

• Hij neemt in zijn berichtgeving de journalistieke richtlijnen en aanbevelingen inzake de

berichtgeving over allochtonen in acht.

• Hij laat in zijn programma’s leden van etnisch-culturele minderheden, personen met een

handicap, senioren aan bod komen als burger, deskundige, praatgast, deelnemer of publiek.

• Hij houdt in uitzendingen, publicaties en bij evenementen, optimaal rekening met de bij-

zondere behoeften van personen met een handicap. Hij streeft ook naar een zo groot

mogelijke toegankelijkheid van zijn gebouwen.

• Hij ijvert voor een zo gediversifieerd mogelijk personeelsbestand en neemt met het oog

daarop initiatieven, eventueel in samenwerking met andere instanties, op het gebied van

indienstneming, opleiding en sensibilisering.

Bewust van zijn voorbeeldfunctie wil de VRT op die manier bruggen slaan tussen indivi-

duen, groepen en gemeenschappen, om zo een bijdrage te leveren tot een harmonische,

pluralistische en verdraagzame maatschappij waarin eenieder zich thuis kan voelen.

20 MEI-JUNI 2008

Wat is de rol van de cel Diversiteit hierin?

De cel Diversiteit, die bestaat uit tweemedewerkers, wil de VRT-programma-makers stimuleren en overtuigen vanhet feit dat diversiteit in hun program-ma’s ook betere programma’s ople-vert. Diversiteit dus als een creatieve

opportuniteit. Met een beetje gelukzullen de programma’s dan ook meer(diverse) kijkers hebben.We geven advies, ad hoc -een pro-grammamedewerker die ons vraagtwie ze kunnen contacteren voor eenbepaald programma- en structureel -bijvoorbeeld workshops. Belangrijk isdat we de collega’s positief stimule-ren met bijvoobeeld het tonen vangood practices. Maar ook wanneeriets niet door de beugel kan dan zul-len we dat op een constructievemanier aan de desbetreffende makersmelden.

De cel Diversiteit heeft als opdracht omdat diversiteitsautomatisme in hethoofd van iedere VRT-medewerker tekrijgen. Het is aan de VRT en de colle-ga’s om de diversiteit te verwezenlij-ken, wij stimuleren en helpen hen.

Hoeveel procent van de mensen die op tvkomen behoren tot een etnisch-cultureleminderheid?

Om een beeld te krijgen van hoe hetgesteld is met de beeldvorming vanbijvoorbeeld etnisch-culturele minder-heden, voeren we om de zoveel tijdeen groot onderzoek. Het is niet datwetenschappelijk onderzoek daarom-trent niet bestaat, maar het is frag-mentarisch –onderzoek naar aanlei-

ding van een thesis bijvoorbeeld waarminderheden onder de loep genomenworden in enkele specifieke program-ma’s, zoals het nieuws. In 2004 voer-den we voor het eerst zo een grootonderzoek. Het betrof een samenwer-king tussen de VRT-studiedienst en deuniversiteit van Gent. In februari 2007

hebben we dat voor een tweede keerherhaald met de universiteit vanAntwerpen. Een maand lang keek eengroep codeurs via een getrapte steek-proef naar alle programma’s op 7 zen-ders: één, Canvas-Ketnet, vtm, kanaal 2,VIJFtv, vt4 en vitaya.

Het moeilijke aan het coderen is hetvinden van een goede parameter voor‘kleur’. Wanneer is iemand ‘gekleurd’?Het gaat over perceptie, onafhankelijkvan de eigenlijke achtergrond ofetnisch-culturele oorsprong van de per-soon in kwestie. We hebben dat zowetenschappelijk mogelijk trachten tebenaderen. Een ‘gekleurde’ huid of een‘gekleurde’ naam werd geclassifieerdals ‘gekleurd’. Phara de Aguire werdbijvoorbeeld ook geturfd. Ook deomgeving van de persoon bepaalde ofie gezien werd als ‘gekleurd’. De rolvan de persoon was ook belangrijk. Enkel als de persoon als de actieve,dragende, sprekende persoon in beeldkwam, werd hij of zij gescreend.

Daarnaast werd ook rekening gehou-den met de actualiteit en waarover hetgaat. Bij het hoofddoekendebat wer-den veel moslima’s getoond. De kansdat er in die periode veel meer mosli-ma’s in beeld kwamen, is misschienveel groter dan de maand erna. Wehebben ook een onderscheid gemaakt

tussen of programma’s zich in Belgiëafspelen of in het buitenland. Vlaan -deren Vakantie land toont bijvoorbeeldheel wat kleur doordat vele reportagesin het buitenland zijn gefilmd, hetzelf-de geldt voor bijvoorbeeld Ame ri -kaanse series. Voor de cel Diversiteitwas het vooral belangrijk te weten ofin de programma’s die we in Vlaan -deren maken veel diversiteit, kleur,vertonen.

De resultaten waren opmerkelijk vooréén. In vergelijking met 4 jaar ervoorging de zender er heel wat op voor-uit. We gaan ervan uit dat 10 procentvan de bevolking ‘gekleurd’ is. Als erhonderd sprekende mensen te zienwaren, los van welk soort program-ma, dan werden er volgens hetonderzoek 17 gepercipieerd als ‘ge -kleurd’. Wanneer je echter enkel kijktnaar de Vlaamse programma’s inVlaamse context, dus alle buitenland-se aankopen gaan er uit, dan zaktehet cijfer naar circa 3 procent. Wat op

Do

ssie

r

Rwina - Canan Yilmaz © VRT 2007 - Bart Musschoot

“Mensen zijn echter meer

dan een bepaald facet van hen,

het is dan ook normaal

dat ze gezien kunnen worden

in allerlei huis-, tuin- en

keukenrollen.”

MEI-JUNI 2008 21

zich het beste resultaat was van alleonderzochte tv-zenders. Maar hetmoet natuurlijk beter.

Wat doet de cel Diversiteit in de praktijkom meer diversiteit, meer etnisch-culture-le minderheden, in nieuwsprogramma’s tekrijgen?

Volgens het charter moeten we diver-siteit stimuleren door een positievebeeldvorming. Bij nieuws moet jeechter zo realistisch en objectiefmogelijk zijn in de beeldvorming.Feiten zijn feiten. Dit betekent nietdat er niets kan gedaan worden. Déobjectiviteit bestaat niet. Steeds ver-trekt een journalist van zijn of haareigen kader. Wij proberen nieuwsma-kers daarmee te confronteren en hentips te geven. Neem bijvoorbeeld ter-minologie. Wanneer vermeld je deetnisch-culturele origine? De nieuws-makers willen dit niet verzwijgenonder het mom van noem een kateen kat. Vermelden dat iemand vanMarokkaanse afkomst is, is juist alshet juist is. Je kan je echter wel afvra-gen in hoe verre de vermelding rele-vant is. Je kan bijvoorbeeld ook zeg-gen dat de persoon blauwe ogenheeft. Dat is ook juist als het juist is,maar is het relevant? Naar aanleidingvan de moord op Joe Van Holsbeeckhebben we met betrekking tot termi-nologie een workshop georganiseerdvoor de nieuwsdienst. De daders ble-ken geen Marokkanen te zijn zoalsaanvankelijk vermeld, maar welPolen. In deze workshop gingen denieuwsmakers rond een tafel zittenmet mediawatchers van allochtoneafkomst. Hierdoor praten ze nietalleen met elkaar, maar leren ze

elkaar ook kennen. De cel zegt niethoe het zou moeten aan de program-mamakers -anders worden mensendefensief en bereik je niets-, maarbrengt hen in contact met interessan-te mensen of groepen in workshopsen hoopt dat het hen zal beïnvloedenin hun denken en werk.

Wat doet de cel Diversiteit in de praktijkom meer diversiteit, meer etnisch-culture-le minderheden, in fictieprogramma’s tekrijgen?

Fictie is anders dan nieuws. Het gaathierbij bijvoorbeeld over het niet vin-den van acteurs. De cel Diversiteit zaldan meehelpen in de zoektocht naarde geschikte contactpersonen. Net -werking is dan ook belangrijk voor dewerking van de cel Diversiteit.Omdat we vaststelden dat er een tekort aan geschoolde gekleurde acteursis, wouden we de interesse van jonge-ren met een etnisch-culturele achter-grond wekken om te kiezen voor eenacteursopleiding. We ondersteundendaarop een opstapopleiding van eentheateratelier in Antwerpen. Ge -durende acht maand, twee dagen perweek, kregen een twintigtal jongereneen opleiding. Sommige van die gas-ten zie je hier en daar al terug, bij-voorbeeld in de spotjes van radioDonna.

Wat doet de cel Diversiteit in de praktijkom meer diversiteit, meer etnisch-culture-le minderheden, in spelprogramma’s tekrijgen?

Dit gebeurt op initiatief van zowel quiz-medewerkers als van de cel Diversiteit.Mensen kunnen op verschillende

manieren via verschillende mediumsgevraagd worden om deel te nemenaan een quiz. De ene quiz zal kandida-ten zoeken via advertenties, de anderezal vragen om een mailtje te sturen ofte telefoneren.Een quizleider kan bijvoorbeeld als dequiz te weinig vrouwelijke kandidatenheeft expliciet vrouwen oproepen ommee te doen. Herman Van Molle deeddat bijvoorbeeld voor De Canvascrack.Hoewel dit ook zou kunnen voor men-sen van allochtone afkomst, baadt datblijkbaar nog steeds in een taboe-sfeer. Maar het kan ook subtieler, bijvoor-beeld via zoekertjes. De celDiversiteit kent bijvoorbeeld watetnisch-culturele groepen betreftheel goed het middenveld. Door hetplaatsen van zoekertjes op de juisteplaats, kunnen we meer mensenvanuit die specifieke hoek bereiken.Mensen voelen zich dan meer aan-gesproken en uitgenodigd om op hetzoekertje te reageren.

WRAP - Melvin © VRT 2006 - Phile Deprez

“Het is aan de VRT

en de collega’s om

de diversiteit te

verwezenlijken,

wij stimuleren

en helpen hen.”

22 MEI-JUNI 2008

Hoe weten jullie of de programmamakersjullie tips opvolgen?

We beschikken over een diversiteitsba-rometer. De programmamakers vullenom de drie maanden een vragenlijst, een KPI, in. KPI staat voor KritischePerformantie Indicator en peilt naar

zaken waar de programma’s van de VRTaan moeten voldoen, bijvoorbeeld kijk-cijfers. Halen we een KPI niet, dankrijgt de VRT op dat specifieke vlak eennegatief rapport. Er zijn twee KPI’s ronddiversiteit. We vragen aan iedere pro-grammamaker die verantwoordelijk isvoor een programma hoe ze zelf den-ken gepresteerd te hebben op vlak vandiversiteit. Als ze zeggen dat ze hetgoed gedaan hebben, vragen we voor-beelden.

De wetenschappelijke studies laten omde vier jaar zwart op wit de toestandmet betrekking tot beeldvorming zien.De studies geven een indicatie of colle-ga’s onze tips opvolgen. De resultatentonen we aan onze collega’s, waardoorze er zicht bewust van worden en errekening mee kunnen houden.

Ook het mondelinge contact met colle-ga’s geeft ons nuttige informatie.Programmamakers zeggen ons bijvoor-

beeld wat ze gedaan hebben of vragenonze hulp en advies. Dit gebeurde bij-voorbeeld bij de nieuwe gekleurdeserie Rwina. We nemen ook zelf initia-tief om hulp te bieden. Dit kunnen wedoen doordat we steeds op voorhandweten welke nieuwe programma’s inaantocht zijn.

Hoeveel procent van de VRT-medewerkersbehoren tot een etnisch-culturele minder-heid?

Een officieel cijfer is er niet. Door dewet op de privacy kunnen we enkeldie zaken weten die ook op een iden-titeitskaart staan: geslacht, leeftijd ennationaliteit. Omdat we graag meerwillen weten, gaan we nog dit jaareen vrijwillige registratie invoeren.We volgen daarvoor de Vlaamse over-heid. Belangrijk bij die registratie isdat er een definitie is van ‘gekleurdzijn’. Wij zullen dezelfde gebruiken alsde Vlaamse overheid. Je behoort toteen etnisch-culturele minderheids-groep als beide grootouders ofweléén van de ouders een niet-EU-nationaliteit hebben. Het gevolg daar-van is dan dat iemand van Italiaanseafkomst dus niet als ‘allochtoon’geregistreerd zal worden en iemandvan Amerikaanse origine dan weerwel. Het probleem zal echter vooral

zijn dat het een vrijwillige registratiebetreft. We zullen de mensen dusmoeten overtuigen van het positievevan deze actie.

Wat doen jullie nog om meer diversiteit, inhet bijzonder etnisch-culturele minderhe-den, achter het scherm te krijgen?

Als organisatie kan je drie dingen doenmet betrekking tot diversiteit: ofweldoe je niets; ofwel maak je een mooicharter, zeg je dat diversiteit belangrijkis, hang je het aan de muur en doe jevoor de rest niets; ofwel kies je voorquota, dus positieve discriminatie. DeVRT heeft gekozen voor een tussen-weg: positieve actie. Dit betekent datwe iets doen, maar het is geen positie-ve discriminatie. De eerder aangehaalde zoekertjes, diegeplaatst worden op strategische web-sites bijvoorbeeld, maken deel uit vandie positieve actie. Ook het advies ende hulp aan programmamakers en deeerder vermelde workshops behorendaartoe. Wat betreft het personeelsbeleid aan-vaardt de VRT geen mensen louter opbasis van hun etnisch-culturele achter-grond. Mensen worden geselecteerdop basis van hun bekwaamheid.Positieve actie betekent hier dat wemensen die behoren tot een etnisch-culturele minderheid uitdrukkelijk zul-len aansporen om mee te doen aan deselectieprocedures.Vanuit de cel Diversiteit vertrekken ookenkele specifieke acties, zoals de jaar-lijks wederkerende bezoldigde oplei-dingsstage. Reeds 5 jaar stelt de VRT 6vacatures open voor jobs bij radio, tv ende websites. Deze betaalde stageshebben niets te maken met de celDiversiteit op zich. Gedurende zes maanddraaien ze mee als programmamede-werker, bijvoorbeeld als researcher. Alsiemand deze job wil, dan moet hij of zijop de hoogte zijn van actualiteit, flexi-bel, creatief en communicatief zijn…Deze stageplaatsen worden niet alleengeplaatst op de VDAB-site, maar wor-den ook via specifieke kanalen, die bij-voorbeeld etnisch-culturele minderhe-den bereiken, verspreid. Hoewel ieder-een mag meedoen, schrijven we

Do

ssie

r

THUIS - Ali Wauters © VRT 2007 - Bart Musschoot

MEI-JUNI 2008 23

nadrukkelijk in de vacature dat wehopen dat iemand uit een minder-heidsgroep meedoet. Het tweede aspect van de positieveactie komt tot uiting wanneer de selec-tie in zijn laatste fase komt. Wanneer ertwee even goede kandidaten overblij-ven, dan zal onze voorkeur uitgaan

naar de persoon die behoort tot eenminderheidsgroep. We kiezen zeker debeste, maar bij twijfel kiezen we voorde minderheidsgroep. Juridisch is datook helemaal in orde.Daarnaast probeert de cel Diversiteitvia spontane babbels bijvoorbeeld jon-geren aan te moedigen om mee tedoen aan VRT-sollicitaties. We sprekendan ook vaak op studiedagen. Door het netwerken weten wij wie waten waar doet binnen de VRT. We zulleniedereen die met een scenario, cv offormat afkomt met veel plezier de wegwijzen naar de juiste personen. Datbetekent niet dat wij garanderen dat ermet bijvoorbeeld het scenario ietsgedaan wordt. Het is ook niet omdatiemand van allochtone afkomst is datie voorrang zal krijgen. Maar we willenwel een inspanning doen om die gelij-ke kansen te waarborgen.

Hoe stimuleert de VRT diversiteit bij werk-nemers van externe productiehuizen?

Bij het personeel van de externe produc-tiehuizen hebben we geen acties.Externe productiehuizen worden dan ookgekenmerkt door hun onafhankelijkheid.

De programma’s die zij voor VRTmaken, moeten echter steeds voldoenaan de VRT-standaarden. Diversiteit zitdaar ook in. Het gevolg daarvan is datde cel Diversiteit soms gecontacteerdwordt door de productiehuizen metvraag naar advies en hulp. Diversiteitzit dus zeker in die programma’s. Vorigjaar kreeg Man bijt hond, dat gemaaktwordt door Woestijnvis, de prijs voorbeste interculturele tv-programma vanhet Minderhedenforum.

Hebben jullie zicht op wie kijkt naar VRT, hoegroot het aandeel van etnisch-culturele min-derheden daarin is en wat deze minderhe-den vinden van de getoonde programma’s?

Uit de klassieke kijkcijfers, die verkre-gen worden via de bakjes die in eenaantal lukraak gekozen gezinnen wor-den geplaatst, kunnen we enkelweten wat de kijkers hun leeftijd,geslacht en socio-economische status(op basis van hun inkomen) is. Uitdeze gegevens kunnen we niet metzekerheid afleiden hoeveel procentetnisch-culturele minderheden kijkerser zijn en naar welke programma’s zekijken. Daarvoor zijn we aangewezenop universiteitsonderzoek. Onderzoekis echter ook hier heel fragmentarisch,toegespitst op bepaalde doelgroepen,bijvoorbeeld Marokkanen, en bepaal-de programma’s, zoals het nieuws.

Wij willen natuurlijk ook te wetenkomen wat het publiek vindt van onzeprogramma’s. Af en toe nemen wedaar initiatieven voor. In de fictiereeksThuis kwam op een bepaald momentbijvoorbeeld het gekleurde personage‘Mo’. De kritiek van heel wat Marok -kanen was dat hij een Vlaming wasmet een ander kleurtje. Daarop hebbenwe een Marokkaans panel, dat diverswas samengesteld, de opdracht gege-ven om via een dagboek op te schrij-ven wat ze van het personage vonden.De resultaten daarvan hebben we danvoorgelegd aan de makers. Mo werddaarop een beetje bijgestuurd. Onzeconclusie is eigenlijk dat het nooit goedzal zijn als je bijvoorbeeld maar éénMarokkaan toont, want het is er maaréén. Wanneer je er tien zou hebben,

dan zal het bijvoorbeeld niet opvallenwanneer daar één slechterik tussen zit.Het is dus beter om de range van per-sonages te verbreden.

Hebben jullie er weet van of er anderemedia zijn die ook zo ’n cel hebben ofgelijkaardige acties organiseren?

Hoewel ik denk dat de aandacht voordiversiteit er zeker zal zijn, heb ik geenweet van andere media die zoudenbeschikken over dergelijke cel. Watbetreft acties, kan ik enkel met zekerheidzeggen dat het persagentschap Belgavroeger ook opleidingsstages met hetoog op diversiteit heeft georganiseerd.

Wat is het ultieme doel van de celDiversiteit?

We willen dat diversiteit in de hoofdenvan iedere VRT-medewerker zit. Wijhelpen de programmamakers metdenkprocessen en contacten, maar ophet moment dat bijvoorbeeld redactiesdivers samengesteld zijn en het denk-proces daardoor anders zal zijn, danzijn wij ook niet meer nodig. Hoewel ikmijn job heel graag doe, is het ons doelom onszelf overbodig te maken.

Voor meer infowww.vrt.be/diversiteit

“De cel zegt niet hoe

het zou moeten aan

de programmamakers -anders

worden mensen defensief

en bereik je niets-, maar brengt

hen in contact met interessante

mensen of groepen in workshops

en hoopt dat het hen zal

beïnvloeden in hun

denken en werk.”

Journaal - Veli Yüksel © VRT 2004 - Lander Loeckx

ER ZIJN WEINIG MENSEN DIE GEEN PLEZIER BELEVEN AAN EEN OF ANDER MUZIEKGENRE.

MUZIEK IS UNIVERSEEL EN KAN MENSEN DICHTER BIJ ELKAAR BRENGEN. ZO DENKEN DE

ORGANISATOREN VAN HET SFINKSFESTIVAL ER OOK OVER. WAT IN DE JAREN ’70

BEGON ALS EEN SOCIOCULTUREEL ONTMOETINGSCENTRUM WAAR ALLERLEI ACTIVITEITEN

GEORGANISEERD WERDEN, GAANDE VAN CREATIVITEITS- TOT ALFABETISERINGSCURSUSSEN,

IS UITGEGROEID TOT EEN HEUS 4-DAAGS FESTIVAL. HET MOTTO VAN HET FESTIVAL?

BRUGGEN SLAAN NAAR ANDERE CULTUREN DOOR EEN EIGENZINNIG EN AVONTUURLIJK

MUZIKAAL AANBOD EN EEN FEESTELIJK RANDPROGRAMMA.

Patrick De Groote (coördinatorSfinks): Sfinks is opgericht in de jaren’70. Toen moest elk dorp een sociocul-tureel ontmoetingscentrum hebben. Erwas ook een ontmoetingsplek, eencafeetje waar af en toe een klein con-cert werd gegeven. In 1976 ging deeerste editie van het festival door. Opeen namiddag werd er muziekgespeeld, sterk Angel saksisch en folkgeoriënteerd. Gaande weg is het festi-val geëvolueerd naar een tweedaagsgebeuren, eind jaren ’70 - begin jaren’80. Toentertijd waren de festivalgan-gers allemaal mensen met baarden(lacht). Ikzelf ben bij Sfinks gekomenin 1983. Toen joeg iedereen achterdezelfde groepen aan en door de con-tacten met singer-songwriters avant lalettre, kwamen we ook in contact metsinger-songwriters die uit anderegebieden kwamen dan Schotland,Ierland en de Verenigde Staten. Datvonden wij heel bijzonder. Zo kwamener folkartiesten uit Afrika of uit Latijns-Amerika. In 1983 werd er beslist om afte stappen van die folk en om vooralde dingen die ons bijzonder leken, ver-der uit te bouwen. Salsa bijvoorbeeldwas iets dat hier nog onbekend was.Vanaf dat moment gingen we onsmeer richten op Zuid-Amerikaanse enAfrikaanse muziek. Dat was muziek dieonverkoopbaar was, maar die ons welinteressant leek. Later kreeg dit genrehet etiket ‘wereldmuziek’. Zo wistenwij ook waarmee we bezig waren(lacht).

Een festival met een hart voor de wereld:

SfinksInterview met Patrick De Groote

Sofie Sfingopoulos

consulent-stafmedewerker

Do

ssie

r

24 MEI-JUNI 2008

Sfinks © Paul Verstreken

“Wat bij Sfinks het verschil

maakt, is dat de artiesten

die we uitnodigen iets

te vertellen hebben.”

MEI-JUNI 2008 25

Oorspronkelijk was muziek brengen dushet hoofddoel?

Zeker in de beginjaren was het pro-grammeren en het op een podiumbrengen van groepen uit Afrika ookeen soort daad. Op de radio hoorde jedeze muziek nooit. De mensen van die

administraties vonden het uitermate vreemd dat muzikanten daarvoornaar hier moesten komen. Nu is hetdeels een soort business geworden.

Het is nu wel bon ton en hip om datOK te vinden. De wereld is natuurlijkook veranderd, we gaan ook overalop reis. Ikea heeft zelfs allerlei etni-sche prints op zijn gordijntjes. Je kunteen restaurant bezoeken dat etenserveert van gelijk waar ter wereld.Op zich is dat goed. Op Sfinks denken

we dat muziek een goede manier isom mensen zin te doen krijgen omiets meer te weten te komen overandere culturen.

Wil Sfinks meer verdraagzaamheid creërendoor mensen in contact te brengen metandere culturen?

Als mogelijke doelstelling zit dat erzeker in. Ik denk dat het publiek datnaar Sfinks komt daar gevoelig vooris. We zoeken een manier om die

gevoeligheid te verhogen. Anderzijdszoeken we ook manieren om dat iets teverbreden. Om het voor de hand lig-gende autochtone publiek toch nietalleen te confronteren met muziek uitMarokko, maar ook met mensen vanMarok kaanse origine. Dat is zinvol. Ikdenk dat we op Sfinks proberen ommensen de mogelijkheid te bieden omdaar wat verder in mee te gaan als zedat willen. Er zijn heel veel ontmoetin-gen met artiesten. Er is een specialeplek waar de muzikanten na of voorhet concert iets komen vertellen overwaar de muziek vandaan komt, over deinhoud van de muziek, over het doelvan de muziek, over hun origine en cul-tuur, over de waarden die voor henbelangrijk zijn.

Denkt u dat muziek een brug kan slaan tus-sen mensen die minder open staan voornieuwe culturen enerzijds en verschillendeculturen anderzijds?

Muziek is iets heel directs. Het kan heeluniverseel zijn. Mijn moeder bijvoor-beeld is een hele grote fan van NusratFateh Ali Khan. Ik denk niet dat ze ooiteen woord verstaat van wat de menszingt. Op een of andere manier wordtzij geraakt door wat hij doet of deed. Ikdenk dat het vaak daarmee te makenheeft: dat je geraakt wordt door iets ener daardoor een soort van bewonde-ring, respect of begrip voor krijgt. Vanafhet moment dat je daarmee in contactbent gekomen, is het minder vreemden beangstigend. We hebben op Sfinks

Sfinks © Paul Verstreken

“Op een of andere manier

is muziek een gemakkelijk

communicatiemiddel.”

26 MEI-JUNI 2008

een groot deel ‘bekeerden’, zeg maar,of mensen die daar sowieso een groteopenheid voor hebben.

Dat zal de overgrote meerderheid van hetpubliek zijn?

Ja. Langs de andere kant zijn er ookheel wat mensen die voor de sfeer

komen, voor de gezelligheid. Zij wor-den daar dan toch door geraakt.Donderdagavond hebben we altijdeen gratis avond voor mensen uit debuurt, waar ongeveer 80% vanBoechout en omgeving op afkomt. Datzijn niet noodzakelijk allemaal men-sen die het interculturaliseren alsgrootste prioriteit in hun leven heb-ben. Maar je merkt dat het feit dat zemet andere culturen in contact komenin feite al het belangrijkst is. Meestalga je aan de andere kant van de straatlopen als er iemand gekleurd op jeafkomt. Wat bij Sfinks het verschilmaakt, is dat de artiesten die we uit-nodigen iets te vertellen hebben.

Denkt u dat muziek kan leiden tot meerverdraagzaamheid?

Ik denk dat alle mogelijke dingen dietot contact leiden in principe zinvolzijn. Iedereen reageert vanuit vooroor-

delen, clichés en angstgevoelens. Ofhet nu te maken heeft met vreemdeten of iets anders. Sommige mensenmoeten geen geitenmelk hebben.Maar het is goed als je op een onbe-waakt moment eens geitenmelkdrinkt of geitenkaas eet. Dan is datmeestal over. Zo is dat bij mensenook. Ik betrap mezelf er ook vaak op

dat ik meteen een mening hebgevormd over mensen. Als je dantoevallig of gepland of verplicht ofop een andere manier met die men-sen aan de praat geraakt, merk jedat je er gelukkig naast zat. Op eenof andere manier is muziek eengemakkelijk communicatiemiddel.Het puur ritmische of esthetische issnel begrijpbaar. Voor wie daargevoelig voor is, is het ook emotio-neel of krachtig. In die zin is muziekeen goede drager. Toen Paul Simonop een mooie dag een cd’tje heeftgemaakt met enkele Zoeloes, was erplots veel meer volk geïnteresseerdin dat muziekgenre. Het opentmogelijkheden. Youssou N’Dour isook maar bekend geworden omdathij wat popachtige muziek met eenAfrikaans tintje heeft gemaakt. Voorveel mensen is het een ontdekkings-reis die ze maken. Ze zullen op zoekgaan naar meer van dat.

Zijn jullie bewust bezig met het intercultu-raliseringsproces?

Weet je, ik weet nog altijd niet goedwat ‘intercultureel’ betekent. Er zijnverschillende manieren om daarmeeom te gaan. Er zijn nog steeds mensendie verkiezen om er niet mee om tegaan en het te negeren en te doen

alsof het niet bestaat. Eten bijvoor-beeld kan een middel zijn om contac-ten tot stand te brengen. Door heteten van couscous weet je tenminstedat het bestaat. En als je het lekkervindt, zit je voor je het weet in eencouscousrestaurant en geraak je aande praat met de mensen. Ik denk datelk contact er een is. Elke reis die jemaakt of elke nieuwe indruk die jekrijgt, is goed. Dan moet je zelf maarbeslissen of het iets is wat je wil mee-nemen of niet.

Het festival gaat door van 24 tot 27 juli2008 in Boechout (Antwerpen).

Voor meer infowww.sfinks.be

Do

ssie

r

Sfinks (Terra Samba) © Inge Driessen

Sfinks © Paul VerstrekenSfinks © Paul Verstreken

NU ZITTEN ZE NOG IN EEN ANONIEM KANTOORGEBOUW, STRAKS IN EEN BRUSSELS

HUIS WAAR PRACHT EN PRAAL DE BEZOEKERS ZAL DOEN VERSTOMD STAAN. WAAR

VLAAMSE EN MAROKKAANSE SFEREN ELKAAR ONTMOETEN VINDEN WE YAMILA IDRISSI

EN PAUL CORTHOUTS, PROJECTLEIDERS VAN HET IN DE STEIGERS STAAND VLAAMS-

MAROKKAANS CULTURENHUIS DAARKOM.

EEN GESPREK.

Wat is het doel van Daarkom?

Paul Corthouts: Daarkom, het Vlaams-Marokkaans Culturenhuis, is een projectdat als doel heeft een plaats te wordenwaar mensen vanuit verschillende cul-turen elkaar en elkaars cultuur beterkunnen leren kennen, begrijpen, res-pecteren, waarderen…De kiem van het Vlaams-Marokkaanshuis ligt in een internationale con-ventie tussen het koninkrijk Marokkoen de Vlaamse Gemeenschap.Samen willen ze in de hoofdstad vanéén van de landen, Brussel, een huismet betrekking tot de culturen vande twee partners realiseren. Het kanvergeleken worden met het Vlaams-Nederlands Huis deBuren, dat eensamenwerking is tussen het konink-rijk Nederland en de VlaamseGemeenschap.Hoewel Vlaanderen en Marokko de uit-gangspunten vormen in de werkingvan Daarkom, heeft het huis een rui-mer publiek voor ogen. De Vlaamse enMarokkaanse cultuur zijn aanleidingenom het te hebben over interculturaliteitin de wereld.

Vanwaar de naam ‘Daarkom’?

Yamila Idrissi: Daarkom betekent inhet Marokkaans ‘jullie huis’, maar hetis ook een woord dat uit tweeNederlandse woorden bestaat,

“Daar kom, jullie daar...”

Interview met Yamila Idrissi enPaul Corthouts

Sonny Van de Steene

consulent-stafmedewerker

Do

ssie

r

MEI-JUNI 2008 27

“De Vlaamse en Marokkaanse

cultuur zijn aanleidingen

om het te hebben over inter-

culturaliteit in de wereld.”

PAUL CORTHOUTS

28 MEI-JUNI 2008

namelijk ‘daar’ en ‘kom’. Het is dusook vlot herkenbaar voor Neder -landstaligen die geen Marokkaanskennen. Je kan er ook een soort aan-spreking in zien: ‘Daar kom, julliedaar’. De naam van het huis als eensoort van verwelkoming. Het is vooriedereen die naar Daarkom komt. Hetis heel open.

Paul Corthouts: Er is heel hard gezochtnaar een naam voor het huis dat voorde twee initiatief nemende gemeen-schappen een betekenis heeft, eengoed gevoel geeft en dat ook uit-spreekbaar is. Via vele gesprekken metvele mensen uit beide culturen kwa-men we tot het woord ‘Daarkom’. Diezoektocht was op zich een voorbeeldvan interculturaliteit die in de praktijkwerd omgezet, namelijk dat men moetleren luisteren en leren kijken door debril van de andere. De naam ‘Daarkom’is absoluut een trouvaille waar we heelfier op zijn.

Het doel van Daarkom is om een intercul-turele dialoog te verwezenlijken. Op welkemanier zal Daarkom zijn doel realiseren inde praktijk?

Yamila Idrissi: We positioneren ons alsCulturenhuis. Dat is heel belangrijk.Culturen in het meervoud. Enerzijds dus

de Vlaamse en Marokkaanse cultuur,maar anderzijds ook de verscheiden-heid binnen beide culturen. Binnen deMarokkaanse cultuur zijn er bijvoor-beeld de Marokkaans-joodse cultuur,de Berbercultuur… Het is dus geenhomogene groep. Dit komt ook totuiting in onze programmatie. Dezebestaat uit drie overkoepelende luiken:

‘kunst’, ‘kunst van het dagelijkse leven’en ‘dialoog en ontmoeting’.Alles wat onder de noemer ‘kunst’ kangebracht worden, zal aan bod komen:literatuur, muziek, verteltheater, ten-toonstellingen… Het tweede luik ‘kunstvan het dagelijks leven’ zal de moge-lijkheid bieden om mee te doen aanworkshops, toegespitst op bijvoorbeeldhet leren kennen van de keuken van deandere of van de tradities of van derituelen…

Als derde luik hebben we ‘dialoog enontmoeting’. We zijn er ongelofelijkvan overtuigd dat het spontane ont-moeten heel belangrijk is. Daarkomzal dan ook beschikken over een fan-tastisch mooie lounge. Daar kan jeals bezoeker, terwijl je ondergedom-peld wordt in de samenkomst vanculturen genieten van een kopje kof-fie of thee en zo misschien wel spon-taan in gesprek raken met je buur.

Daarnaast zal er ook de ronde tafel-ruimte zijn, waar we debat en dis-cussie gaan initiëren. Er zullen ‘mak-kelijke’ debatten plaatsgrijpen,maar we gaan zeker ook ‘moeilijke’aan bod laten komen. We willenniets uit de weg gaan en een dia-loog over alle onderwerpen aan-moedigen.

Zijn er bepaalde criteria, die Daarkom han-teert, bij het selecteren van bijvoorbeeldeen theaterstuk?

Paul Corthouts: Bij het opstarten vanhet project, ondertussen een jaar gele-den, vroegen we ons af wat de meer-waarde kan zijn van een ontmoetings-huis van twee gemeenschappen en opwelke manier het huis complementairkan zijn tegenover een reeds rijk aan-bod in de Brusselse regio. Na een lite-ratuurstudie en een bevragingsrondebij heel wat sleutelfiguren kwamen weuit bij drie kernbegrippen: identiteit,origine en verbinding. Deze driebegrippen, die elk op zich een hele rijk-dom aan aspecten in zich dragen, zul-len voor ons de toetssteen zijn voorzowel onze werking als programme-ring.

Jullie gaven reeds aan dat Daarkom eenruim publiek voor ogen heeft. Op welkemanier gaat Daarkom zo een diverspubliek pogen te bereiken?

Yamila Idrissi: We gaan mensen berei-ken via een fantastisch goed aanbod dathen aanspreekt. Vandaar ook de opde-ling van onze programmatie in de luiken‘kunst’, ‘kunst van het dagelijkse leven’en ‘ontmoeting en dialoog’. We zijn ervan overtuigd dat er in onze samenle-ving een zeker honger is om die anderete leren kennen en de kunst van deander te leren kennen, maar dat daar

Do

ssie

r

“We willen niets

uit de weg gaan

en een dialoog over alle

onderwerpen aanmoedigen.”

YAMILA IDRISSI

MEI-JUNI 2008 29

eigenlijk vandaag de dag geen plekkenvoor zijn. Langs de andere kant makenwe het onszelf heel moeilijk, door testellen dat we eigenlijk ook die groepenwillen bereiken die vandaag de dag nogniet bereikt worden. Via de ‘kunst vanhet dagelijks leven’ zullen we pogen ommensen die vandaag de dag nog eenzekere drempel hebben om naar eenCulturenhuis te komen over de streep tetrekken. Eenmaal deze mensen kennis-gemaakt hebben met het Culturenhuis,hopen we dat ze dan ook zullen stilstaanbij het andere aanbod. Dat gaat niet evi-dent zijn. We zijn ons absoluut bewustvan de moeilijke opdracht die we heb-ben. Daarom vinden we het ook belang-rijk om onszelf constant te bevragen,zoals gebeurd is met de naamgevingvan het huis. We zijn er wel van over-tuigd dat het door heel veel inspannin-gen moet lukken.

Hebben jullie een concreet beeld over degroepen die jullie willen bereiken?

Yamila Idrissi: Op dit moment zittenwe nog in de conceptuele fase, watbetekent dat we volop bezig zijn methet in kaart brengen van onder anderede doelgroepen.

Paul Corthouts: Wat we wel zeker zul-len doen, is specifiek aandacht gevenaan jongeren met Marokkaanse cultu-rele wortels. Dit staat letterlijk in de ini-tiële conventie die aan de basis ligt vanhet Culturenhuis. Het is een groep diehet nog niet gewoon is om aan cultuurte participeren. Om hen te kunnenbereiken zullen we een specifiek aan-bod en communicatie moeten uitwer-ken. Op dit ogenblik zijn we dus volopaan het bestuderen hoe we dat hetbest kunnen doen.

Daarkom wenst een diversiteit in het doel-publiek. Is er een beleid rond de diversiteitbij diegenen die Daarkom mee helpen op-en uitbouwen?

Yamila Idrissi: De samenleving isdivers. We willen in onze werking opzijn minst een afspiegeling van desamenleving zijn. Daarbij gaan we ookvoor kwaliteit en competenties onge-

acht afkomst. Neem bijvoorbeeld onzevormgevers. Het is een samenwerkinggeworden tussen het Vlaams-Vlaamsevormgeversduo oeyenenwinters en deVlaams-Marokkaanse vormgeefsterFenna Zamouri. We hebben voor hengekozen, omdat wij vinden dat zij debesten zijn. Dit is ook het geval bij onsVlaams-Vlaamse architectenteam A2Den onze Vlaamse interieurarchitectvan maghrebijnse origine KarimOsmani. Zonder ons zouden deze men-sen elkaar nooit gevonden hebben. De samenwerking in Daarkom tussendeze mensen is een oefening die ookin de samenleving zou moeten gebeu-ren. Een samenwerking tussen men-sen met een verschillende cultureleachtergrond loopt aanvankelijk eenbeetje stroef en is zelfs vrij frustrerendvoor de verschillende partijen, maarals men er in slaagt om overheen dieargwaan die er heerst naar de anderte stappen, dan komt daar iets heelmoois uit. Een plus een is absoluutmeer dan twee. Dit kan je bijvoor-beeld zien aan de reacties op hetDaarkomsymbool. Het symbool toonteen accolade, maar tegelijkertijd is,als je alle accolades samen zet, ookeen arabesk zichtbaar. Het geheelstaat voor netwerk en verbinding. Wekregen enkel positieve reacties. Watheel verbazend is. Zowel de Marok -kaanse Vlamingen als de MarokkaanseMarokkanen als de Vlaamse Vla -mingen waren onverdeeld enthou-siast. Dit kon enkel en alleen doordatde twee vormgevers zichzelf overste-gen hebben door hun samenwerking.Net hetzelfde is op dit moment aan degang bij de architecten en de interieur -architect.

Paul Corthouts: Samenwerking is eenproces dat moeite en tijd vergt omover de eigen muur te klimmen, omvanuit een eigen sterkte toch verderte durven kijken, om de eigen betre-den paden te durven lossen. Tot nutoe is het resultaat heel mooi en hoe-wel verhoopt toch onverwacht.

Yamila Idrissi: Het is inderdaad eenmoeilijk proces, maar ook een onover-komelijk proces. Als je het hebt over

dialoog, dan kan het niet anders. Defout die heel dikwijls gemaakt wordt, isdat men denkt dat het wel zal gaan,zonder inspanning. Het is echter geenvanzelfsprekendheid. Wat gebeurt inDaarkom, de samenwerking tussenmensen van verschillende culturen, isniet alleen een ervaring voor Daarkom,maar ook voor de samenleving.

Daarkom dus als een soort katalysator omeen interculturele dialoog aan te moedigen?

Yamila Idrissi: We gaan niet de nadrukleggen op de interculturele dialoog.Dialoog zal getriggerd moeten wordendoor wat we aanbieden. Wat we willenbewerkstelligen is dat mensen –van ver-schillende culturele achtergrond– bijvoor-beeld een bepaalde muziekspeler willenhoren en daarom naar Daarkom komen.Hierdoor ontmoeten deze mensen elkaaren in het meest ideale scenario gaan zemet elkaar over bijvoorbeeld de voor-stelling. Daarkom is geen sociocultureelontmoetingshuis waar men bijvoorbeeldiedere dag samenkomt om te kaarten.Daarkom wil kwaliteit aanbieden vanuiteen visie, een missie; net als bijvoor-beeld de KVS dat doet.

Waarom zal Daarkom in Brussel gehuisvestzijn en bijvoorbeeld niet in Antwerpen,Gent of Luik?

Paul Corthouts: Dat is een zeer strate-gische beslissing van de twee initiatiefnemende overheden. Brussel is dehoofdstad van Vlaanderen en deEuropese Unie. Het is een internatio-naal belangrijke stad. Een stad volmensen met verschillende cultureleachtergronden. Het huis waarinDaarkom zal gevestigd zijn –de voor-malige variétézaal ‘La Gaîté’ aan hetmuntplein- ligt bovendien op één van

“De samenleving is divers.

We willen in onze werking

op zijn minst een afspiegeling

van de samenleving zijn.”

PAUL CORTHOUTS

30 MEI-JUNI 2008

de meest strategische en prestigieuzeplaatsen van de stad, vlak om de hoekvan de Nieuwstraat, bekend bij winkel-liefhebbers en van monopolie. Het iseen plaats waar duizenden mensen perdag langslopen. Alleen al het feit datdaar een zichtbaar Culturenhuis staat,zal al aanleiding geven voor een ont-moeting tussen culturen.

Wie financiert Daarkoms werking?

Paul Corthouts: Beide initiatief ne men -de overheden: de Vlaamse Ge meen -schap en het koninkrijk Marokko.

Wat is jullie eigen drijfveer om te werkenaan het Daarkom-project?

Yamila Idrissi: Het is een heel gevari-eerde, uitdagende en inspirerende job.Eigenlijk ben ik heel dankbaar dat ikmee aan de wieg mag liggen aan deopbouw van zo een huis. De rol vanpionier is niet evident, maar het ligtme wel.

Paul Corthouts: Voor mij is het een vande meest uitdagende en verrijkendeopdrachten die ik ooit gehad heb. Ze

lijkt onmogelijk. Op korte tijd moet eenheel complex project gerealiseerd wor-den. Vanaf een idee, enkele zinnen oppapier, een volledige werking, binnen2 jaar, uit de grond stampen. We krij-gen ook veel aanmoediging van men-sen met diverse achtergronden. Debehoefte aan zo een soort van projectis enorm.

Yamila Idrissi: Het is complex, het isnoodzakelijk en het is kwetsbaar,maar dat is de samenleving ook. Hetis noodzakelijk, want we geloven erin dat dit een positieve bijdrage isaan de samenleving. Het is kwets-baar omdat je met pionierswerkbezigbent. Je hebt geen voorbeel-den. Je bent voor een deel soms inhet licht en soms in het duister aanhet tasten.

Wanneer opent het huis officieel zijndeuren?

Paul Corthouts: We zijn volop bezigmet de verbouwing van het huiszelf. Het betreft een gebouw dat inzijn bestaan al heel veel heeft afge-zien. Om te verbouwen ligt het ook

op een minder evidente plaats. Ende ambitie ligt heel hoog. We willeneen kwaliteitsvol huis, ook architec-turaal. Arabisch ambachtschap zalgemengd worden met hedendaagsevormgeving. Het huis moet nietalleen esthetisch zijn, maar ookfunctioneel. En naast de complexeverbouwing zijn we natuurlijk ookbezig met de inhoudelijke werking.Als alles goed loopt dan zouDaarkom eind 2008 de deuren ope-nen voor het publiek.

Kunnen jullie al iets meegeven over watgepland is om de opening luister bij tebrengen?

Yamila Idrissi: Het huis op zich, in alzijn glorie, zal al een statement zijnvoor die Vlaamse Marokkaan diedaar binnenkomt, en met heel veeltrots en fierheid kan zeggen dat dithuis van hem is, en voor die VlaamseVlaming die daar binnenkomt, enmet heel veel verwondering zegthoe mooi hij het wel niet vindt. Alswe die verbazing over de schoonheidkunnen meegeven bij de opening,dan gaan we heel gelukkige mensenzijn.

Voor meer infowww.daarkom.be

Do

ssie

r

Buikgevoel

Pascal De Maesschalck, medewerkervan het Vlaams Instituut voor Sport -beheer en Recreatiebeleid en van daar-uit coördinator van de campagneBuurtsport van de Vlaamse overheid:“Ik wil niet in de val trappen door tezeggen dat we de mensen door buurt-sport dichter bij elkaar willen brengen.Het doel op zich van buurtsport is nietsociale cohesie of integratie. Dat moetduidelijk zijn. We zijn ons daarentegenwel bewust van de positieve nevenef-fecten die buurtsport genereert. Sportheeft zeker potentieel, maar wel onderbepaalde omstandigheden. Ik denk datje verkeerd bezig bent door de verant-woordelijkheid en de taak om te inte-greren bij de sportsector te leggen.Samen sporten omdat het je goed doeten omdat je het leuk vindt, dat is hetbelangrijkst. Op dit moment zijn ergeen studies die aantonen dat je hetintegratieproces vergemakkelijkt in eensportieve context. Iedereen doet datmomenteel vanuit een soort buikge-voel.”

Dat buikgevoel is sterk aanwezig bijMohamed Meftah, sportconsulent bijde stad Mechelen. Hij is sinds 2000actief op de sportdienst van de stad enheeft sindsdien heel wat bereikt vanuitdat aanvoelen. Zijn opdracht was dejongeren bezig te houden en ervoor tezorgen dat ze zich niet langer verveel-den. “Sport is geen wondermiddel,

Sportals integratie-elixir

Sofie Sfingopoulos

consulent-stafmedewerker

Do

ssie

r

MEI-JUNI 2008 31

INTEGRATIE IS EEN TERM DIE NIET MEER WEG TE DENKEN IS UIT HET DISCOURS VAN HET

INTERCULTURALISEREN. BELEIDSMAKERS ZIJN STEEDS OP ZOEK NAAR NIEUWE MIDDELEN OM

ETNISCHE MINDERHEDEN EN BEVOLKINGSGROEPEN AAN TE ZETTEN TOT INTEGRATIE. SPORT IS

EEN VAN DE MIDDELEN DIE GRETIG NAAR VOOR WORDT GESCHOVEN DOOR DE OVERHEID. IN

HET ‘SPORT VOOR ALLEN’-BELEID WORDT SPORT ALS EEN TOVERMIDDEL GEZIEN OM PLOTS-

KLAPS EEN REEKS DOELSTELLINGEN TE VERWEZENLIJKEN. MAAR MAG SPORT EEN MIDDEL

ZIJN? IS SPORT NIET GEWOON EEN DOEL OP ZICH? DAAROVER LOPEN DE MENINGEN UITEEN.

“Het doel op zich van buurtsport

is niet sociale cohesie

of integratie.”

PASCAL DE MAESSCHALCK

32 MEI-JUNI 2008

maar je kan er veel mee bereiken.Jongeren die kattenkwaad uithalen,ongeacht de huidskleur, zijn storend.Dat is niet aangenaam voor de buurt-bewoners. In de middelgrote en grotesteden zie je in Vlaanderen dat er insommige wijken een grotere concen-tratie allochtonen aanwezig is. Onze

taak was vooral het organiseren vansportactiviteiten in die wijken.Helemaal alleen konden we dat nietdoen, dus zijn we op zoek gegaan naarpartners: wijkmanagers, jeugdwerkers,vrijwilligers… Zij rekruteerden deteams en wij zorgden voor het sportie-ve aanbod. Voor beleidsmensen is hetinteressant om op dat moment te gaan‘mixen’ met verschillende culturen,maar zo gemakkelijk is dat niet.”

Grootstedelijke habitat

Buurtsport situeert zich voornamelijk ineen grootstedelijke context. Ten eersteomdat er minder speelruimte is, maarook omdat er in grotere steden meerfondsruimte is. Pascal De Maesschalck: “Je hebt inAntwerpen bijvoorbeeld een aantalheel leuke pleintjes, die goed gele-gen zijn, die niet voor overlast zorgenen waar basket perfect kan gedijen.De omringende buurtbewoners zijndan ook op dat pleintje terug te vin-den. Samen sporten gebeurt heelspontaan en misschien is het eenmanier om ook beter samen te leven.Dat is mogelijk. Maar die jonge gas-ten gaan niet naar daar met het ideedat ze nu eens wat aan de integratiegaan doen. Ze sporten gewoon graagsamen en dat is goed. Dat daar eenaantal positieve neveneffecten uitvoortkomen is mooi meegenomen,maar niet essentieel.”

Integratie-elixir

Waarom is het beleid zo gebrand op desportsector als integratiepartner? Detoegang tot sport is vrij gemakkelijk envrijwel iedereen sport graag. De buurt-sportprojecten bereiken daarnaast vrijveel allochtonen en bevinden zich in

die buurten waar er samenlevingspro-blemen zijn. In deze wijken wonenveel kansarme mensen en deze groepbestaat nu eenmaal voor een grootdeel uit allochtonen. Vandaag is de ver-houding autochtonen-allochtonen nogsteeds niet gelijk in de Mechelse buurt-sport. De allochtone gemeenschapmeldt zich nog steeds spontaan aan,terwijl de autochtone jongeren datminder gemakkelijk doen. Maar van-daag kan men toch een bescheidenopmars van de autochtone gemeen-schap waarnemen. Vooral bij de kinde-ren gebeurt dat spontaan. Wanneer zetieners worden, gaat dat meestalmoeilijker.Mohamed Meftah: “Onze doelstellingis ook niet om de kinderen te latenmixen. De bedoeling is wel dat ze al

spelende elkaars achtergrond beterleren kennen, dat ze respect hebbenvoor elkaar, maar ook voor de tegen-stander en de scheidsrechter, voor debegeleiders, voor de organisatoren… Jeziet dat de werking vlotter verlooptwanneer je de jongeren waarden,maar vooral regels bijbrengt. De

bedoeling is een zinvolle tijdsbestedingaan te bieden aan alle jongeren, onge-acht hun origine. Zijn er in een bepaal-de wijk veel Marokkanen, dan is dat zo.Komen er in een andere wijk vooralBelgen op af, dan is dat ook goed. Jeziet ook dat de overlast vermindertvanaf het moment dat je sport aan-biedt aan de jongeren. De jongeren zijnnuttig bezig en ze krijgen een verant-woordelijkheid.”

Helpt sport om de argwaan weg tenemen die sommige jongeren of oude-ren voelen voor mensen van een etnisch-cultureel verschillende achtergrond?Mohamed Meftah: “Voor de mensendie elkaar ontmoeten, zie je wel dat dieangst daadwerkelijk wegvalt. Bij deeerste ontmoeting kijken ze de kat

Do

ssie

r

“Onze bedoeling is

een zinvolle tijdsbesteding

aan te bieden aan alle jongeren,

ongeacht hun origine.”

MOHAMED MEFTAH

MEI-JUNI 2008 33

even uit de boom, maar daarna leren zeelkaar beter kennen. Je leert elkaarsgewoontes. Wanneer de jongens gaandouchen bijvoorbeeld, houden demeeste moslimjongens hun broek aan.Dat is een gewoonte. Dan vragen dekinderen aan elkaar waarom de enezijn broek uittrekt en de andere niet,

maar met respect voor elkaars gewoon-tes. Dat is heel mooi. Bij de meisjes ishet voorbeeld voor de hand liggend:sommige meisjes dragen een hoofd-doek, andere niet. Als ze met anderemeisjes zijn, doen ze hun hoofddoekvaak af. De meisjes leggen dan uit dathet vooral van belang is voor hun iden-titeit, dat ze niet willen dat de jongenshun haren zien enz. Ze zullen elkaardaarin respecteren. Het meisje dat eenhoofddoek draagt, moet ook respecthebben voor de meisjes die dat niet

doen. Ze leren heel veel van elkaar. Enniet enkel tussen verschillende landenonderling, maar ook binnen eenzelfdegemeenschap. Sport is een universeletaal. Je hebt een bal, je hebt teams enje kan beginnen spelen.”Pascal De Maesschalck: “Ik snap weldat de overheid het nut van sport inziet

in het integratiediscours, maar sport isin de eerste plaats fun. Laat ons daaropdan focussen. Langs de andere kantmoet de sportsector zich wel een aan-tal vragen stellen als men een echt‘sport voor allen’-beleid wil voeren.Wie sport niet? Waarom niet? Hoe kun-nen we ervoor zorgen dat zij wel gaansporten? De groep kansarmen sportminder en binnen die groep bevindtzich een groot deel allochtone mensen.Het is een feit waar we niet omheenkunnen.”

En na buurtsport?

De sportdienst in Mechelen is geen rea-listische weerspiegeling van de Mechelsebevolking, maar daar komt veranderingin. Mohamed Meftah is van oordeel datde zaken maar kunnen veranderen alsde buurtsportjongeren een voorbeeldhebben om naar op te kijken en op diemanier gemotiveerd zijn om zelf ietsmet hun sportieve talent te doen. Mohamed Meftah: “Ik probeer meerallochtone jonge mensen te motiverenom sportmonitor te worden. In 1996 liepik zelf stage bij de sportdienst in hetkader van mijn opleiding lichamelijkeopvoeding. Ik was de eerste Marokkaandie op de sportdienst passeerde. Dat isspijtig, want er zijn zo veel jongerenmet talent die dit onbenut laten. Ik pro-beer de jongeren die ik via de buurt-sportwerking ontmoet, te motiveren omiets met hun sportief talent te doen. Alsje wil dat de deelnemers van verschil-lende culturen en afkomst met elkaarsporten, moet je zelf het goede voor-beeld geven. Momenteel zitten er driejongens in het tweede jaar bachelorLichamelijke Opvoeding. Anderen vol-gen een cursus bewegingsanimator ofinitiator zaalvoetbal. Beetje bij beetjekomen we er wel en helpen we dezejongeren de weg naar de professionelesector te vinden.”

Voor meer info• ‘Sporten om de hoek. Een brede kijk op

buurtsport in Vlaanderen’, Marc Theeboomen Pascal De Maesschalck, 2006.

• www.buurtsport.be

BuurtsportBuurtsport is een Vlaamse campagne en valt onder de bevoegdheid van deVlaamse minister van Cultuur, Jeugd en Sport. De missie van de campagneis het stimuleren en het bevorderen van de sportieve recreatie van mensenin de eigen woon- en leefomgeving, met het accent op sportkansarmen.Men wendt sport hierbij aan als een middel tot sociale integratie van maat-schappelijk kwetsbare jeugd. De lokale overheid behoudt de autonomie ombuurtsport te organiseren volgens de aard, eigenheid en noden van de stadof gemeente. Kenmerkend is dat sport in vele gevallen niet enkelbeschouwd wordt als een gezonde vorm van vrijetijdsbesteding, maar ookals een socialiserend en integrerend middel.

OMDAT DE REDACTIERAAD VAN UVV-INFO HET VRIJZINNIG PRINCIPE VAN KRITISCH

OMGAAN MET INFORMATIE HULDIGT, PUBLICEREN WE HIERONDER ENKELE RELEVAN-

TE OPMERKINGEN -DIE WE KREGEN OP 4 MAART VIA INFO@UVV.BE- VAN HOOGLE-

RAAR EMERITUS ETIENNE VERMEERSCH OP HET ARTIKEL DE POSIT IE VAN DE

VROUW IN UVV-INFO NR 2 EN DE REACTIE DAAROP VAN WENDY SERRARIS, DE

AUTEUR VAN HET ARTIKEL .

“Vooreerst, in verband met het schep-

pingsverhaal is het onhandig te spre-

ken over ‘alle religies met uitzondering

van de islam’. Correcter zou zijn: ‘alle

christelijke religies’.

Verder bestaat er geen ‘Israëlische

kerk’. Israëlisch wordt gebruikt in ver-

band met de staat Israël (bijvoorbeeld

‘het Israëlische leger’). Wanneer men

over de joodse godsdienst, het judaïs-

me, spreekt, zegt men ‘israëlitisch’;

maar het judaïsme heeft of is geen

‘kerk’.

De pijnlijkste vergissingen betreffen

echter de vrouw in de islam. Deze

gegevens zijn ongetwijfeld ontleend

aan islamitische bronnen en die zijn

vaak fout, omdat ze de situatie willen

vergoelijken. Er wordt gesuggereerd

dat de Koran eerder vrouwvriendelijk is

en dat de shariah en de commentaren

ervan afwijken door de invloed van de

mannen. Eva wordt inderdaad in de

Koran niet uit een rib van Adam

geschapen, maar wel uit Adam. Soera

39, 6 ‘En Hij heeft jullie uit één wezen

geschapen en toen heeft Hij er zijn

echtgenote uit gemaakt.’ S.7, 189 ‘Hij

is het die jullie uit één wezen gescha-

pen heeft en die uit hem zijn echtge-

note maakte opdat hij bij haar rust zou

vinden.’ (vdr.: onderstreping van

Vermeersch). In de Koran staat inder-

daad niet dat Adam door Eva tot zonde

gebracht werd; maar commentatoren

hebben dat uit de Bijbel overgenomen

en zo behoort het tot de islamtraditie.

In tegenstelling tot de bewering dat we

verder in de Koran verzen vinden die

de gelijkheid tussen de seksen bena-

Reactie op artikel in UVV-infoR

eact

ies

34 MEI-JUNI 2008

MEI-JUNI 2008 35

drukken, vinden we in S. 4, 33 het

basisbeginsel: ‘De mannen zijn zaak-

waarnemers voor de vrouwen, omdat

God de één boven de andere heeft

bevoorrecht,’ (vdr.: onderstreping van

Vermeersch). Kan er verder van gelijk-

heid sprake zijn wanneer de vrouw

alleen met haar man seksuele betrek-

kingen mag hebben, maar de man met

een onbeperkt aantal vrouwen (inclu-

sief slavinnen!); wanneer de vrouw aan

de man moet gehoorzamen, maar niet

omgekeerd; wanneer de man zijn

vrouw mag slaan, maar niet omge-

keerd; wanneer de man een dubbele

erfenis krijgt, vergeleken met de

vrouw; wanneer een getuigenis van

een man zoveel waard is als die van

twee vrouwen? Dat staat allemaal in

de Koran. Het is dus onjuist te beweren

dat dit alleen in de shariah te vinden is

of in de commentaren van mannen. De

taak van de vrouw in de islam is niet

alleen nakomelingen te baren, maar in

de eerste plaats ten dienste te staan

van de seksuele behoeften van de

man: daarover zijn er heel wat ahadith.

Terloops, de Hadith is geen boek. Een

hadith (mv.: ahadith) is een korte tekst

over een handeling of een uitspraak

van de profeet. Er bestaan verschillen-

de verzamelingen van ahadith; de

meest bekende zijn deze van Boukhari

en van Muslim.

En ten slotte, in het christendom wordt

alleen God (de Vader, de Zoon en de H.

Geest) aanbeden; heiligen, inclusief

Maria, worden vereerd.”

Etienne Vermeersch

hoogleraar emeritus, Ugent

“Na de reactie van professor Ver -

meersch te hebben gelezen, wens ik

zelf even kort te reageren, meer in het

bijzonder op wat hij schrijft over mijn

stuk over de islam. Zijn stelling dat mijn

gegevens ‘ongetwijfeld ontleend zijn

aan islamitische bronnen’ moet ik

tegenspreken. Ik heb, naast het werk

van een aantal moslimfeministen,

onder andere materiaal van Helge

Daniëls van de universiteit van Leuven

en een onderzoek van Els Vander -

waeren aan de universiteit van

Antwerpen gebruikt. Ik wilde in het

stuk ook niet stellen dat er geen vrouw -

onvriendelijke teksten in de Koran

staan. Ik schrijf onderaan: ‘Zij (de islam-

feministen) tonen aan dat je veel van

de vrouwonvriendelijke verzen vrouw-

vriendelijk kan lezen door ze binnen

hun context te plaatsen en bij de inter-

pretatie vanuit de huidige context te

vertrekken.’

De soera’s die professor Vermeersch

aanhaalt, staan uiteraard in de Koran.

Islamfeministen poneren echter dat

vele van deze soera’s in die tijd hun

functie hadden, maar vandaag vrouw -

onvriendelijk zijn en anders moeten

geïnterpreteerd worden om zo hun

vrouwonvriendelijk karakter te overstij-

gen. Voor het weergeven van voorbeel-

den was in dat artikel geen plaats,

maar het werk van Helge Daniëls en

Amina Wadud kan ik in dat opzicht aan-

bevelen.

Gezien het onderwerp van mijn artikel

leek het mij belangrijk de visie van

deze islamfeministen, die de positie

van vrouwen willen verbeteren, weer

te geven. Ik vind dan ook niet dat er

hier sprake is van ‘pijnlijke vergissin-

gen’ zoals professor Vermeersch het

stelt, maar eerder van verschillende

visies op het probleem. Ik heb niet,

zoals hij, een opsomming gemaakt van

allerlei vrouwonvriendelijke soera’s,

maar heb me beperkt tot het aanstip-

pen van het algemeen probleem,

omdat ik daarnaast een constructiever

geluid wilde laten horen.”

Wendy Serraris

moreel consulent, UVV

ALS EEN WET SLECHT IS, MOET MEN DIE WET VERANDEREN. DAT VINDEN

30 BEKENDE BELGEN. AANLEIDING IS DE NAKENDE UITWIJZING VAN DE

FAMILIE HARADINAJ, EEN FAMILIE VAN KOSOVAARSE ORIGINE DIE AL

JAREN IN SCHAARBEEK WOONT. “WIJ ZIJN ONGERUST OVER DE POLITIEK

DIE IN ONZE NAAM BEDREVEN WORDT.”

In 1998 werd Kosovo vernield in eenburgeroorlog. Het huis vanShemsedin Haradinaj en zijn echtge-

note, net als dat van anderen in hundorp, werd in brand gestoken. De vadervan de familie werd gefolterd.Gentiana is dan nog maar zes jaar, haartwee broers zijn vier en acht. Ze ver-bergen zich dagenlang in een bos. Zedenken dat hun vader dood is, maarlater blijkt dat gelukkig niet zo te zijn.Dan volgt de vlucht, waarbij ze allesachter zich laten. Als bootvluchtelingenmaken ze de overtocht over deAdriatische Zee en lopen ze averij op involle zee. Ten slotte komen ze aan inhet Brusselse Zuidstation, omdat zeeen tante hebben die daar woont. Zijspreekt over het land als over een gast-land, over een land waar men zichzelf

O P I N I E ST U K

Een afwijzing vanmenselijkheid

Act

ual

itei

t

36 MEI-JUNI 2008

De Standaard26/01/2008

deerd werd, mijn ouders in Frankrijkzijn opgevangen, en dat, zonder hen tevragen of ze een paspoort of geld had-den…”Minister Dewael, dames en herenministers, toekomstig of in functie,dames en heren parlementsleden, diede aanpassingen aan de wet van 15december 1980 hebben goedgekeurdover de vestiging en het verblijf van devreemdelingen in België, zonder zelfscriteria te bepalen die willekeur zoudenmoeten beletten: wordt wakker en her-pak u! En wel zeer snel!Zich verstoppen achter de wet en zijntoepassing is een houding waarmeemen zich al te gemakkelijk afmaaktvan zijn morele verantwoordelijkheid.De geschiedenis heeft het ons geleerd.Vergeet die les nooit.

Sonja Eggerickx (Unie VrijzinnigeVerenigingen), Rudy Aernoudt (filo-soof), Mateo Alaluf (ULB), HenriBartholomeeusen (advocaat), PhilippeBoesmans (componist), Luc Cortebeek,Claude Rolin, Guy Tordeur (ACV/CSC),Etienne Davignon (PSK), Jozef De Kesel(hulpbisschop), Rudy De Leeuw, AnneDemelenne, Philippe Van Muylder(ABVV/FGTB), Franco Dragone (regis-seur), Hugo De Greef (vzw Flagey),Bernard Foccroulle (Festival van Aix-en-Provence), Pierre Galand (Centred'Action Laïque), Andrée Geulen-Herscovici ('Rechtvaardige onder deVolkeren'), José Gotovitch (ULB),Philippe Herreweghe (CollegiumVocale), Thierry Jacques (MOC), FrieLeysen (Young Arab Theatre Fund),Pierre Mertens (schrijver), RiccardoPetrella (UCL), Jan Renders (ACW),Gabriel Ringlet (UCL), David Susskind(Centre Communautaire Laïc Juif),Philippe Vincke (ULB), Geert VanIstendael (schrijver), Els Witte (VUB)

(neergelegd begin 2005), belt de wijk-agent aan: “Mevrouw, Mijnheer, ik komu melden dat u het bevel hebt om hetgrondgebied te verlaten. Uiterlijk op 17januari moet u weg zijn naar Kosovo…”Als ze niet gehoorzamen, volgt dan eenarrestatie? Worden ze opgesloten ineen gesloten centrum? Zijn de verant-woordelijken van de Dienst Vreemde -lingenzaken dan zelfs niet op de hoog-te van de groeiende onrust van deinternationale gemeenschap over depolitieke situatie in Kosovo? Zijn ze nietop de hoogte van de angst voor deterugkeer van het geweld?Dan kwam de woede van de leerkrach-ten, de verontwaardiging van de burenen vrij snel van een zeer groot aantalburgers, uit België en uit de helewereld, inbegrepen de politieke ver-antwoordelijken van binnen en buitenSchaarbeek, van (bijna) alle politiekefamilies.Laten we ons van een zaak bewust zijn:het geval van de familie Haradinaj is deboom die het bos verbergt en die onzemenselijkheid en onze waardigheidrechtstreeks aanspreekt. De petitievoor de regularisatie van deze familieheeft meer dan 4.000 handtekeningenverzameld. De ondertekenaars gevenuiting aan hun onbegrip, aan hungevoel van schaamte en angst. Eenangst, die wij delen, dat onze maat-schappij stap voor stap afglijdt naaronverschilligheid en banalisering, ennaar wat wij dachten nooit meer temoeten meemaken in Europa. Iets watFort Europa nu genereert in het kadervan zijn migratiepolitiek. “Dat nooit meer. Niet in mijn naam.”“De beslissing van de DienstVreemdelingenzaken”, schrijft een vande ondertekenaars, “is revolterend enonterecht. Ik ben 67 jaar. Ik leef nog,omdat in 1940, toen België gebombar-

zal kunnen herpakken, waar men kanwerken, naar school gaan. Kortom:waar men in vrede kan leven.Want het leven gaat snel: tien jaar lateris Gentiana bijna zestien en is ze leer-ling in het derde jaar humaniora vanhet Atheneum Fernand Blum (eenbekende school in Schaarbeek). Haargrote broer beëindigt zijn opleiding alselektricien op Arts et Métiers. De derdebegint zijn middelbare school op hetLyceum Emile Max… Twee kleine broer-tjes zijn geboren sinds de aankomst inBelgië, ze gaan naar de gemeente-school nummer 1 van Schaarbeek.Gentiana zegt het duidelijk en hardop:haar leven en haar toekomst liggenhier, België is háár land. Aan Kosovoheeft ze alleen maar traumatische her-inneringen, oorlog, vlucht, met men-sen die haar kwaad hebben willendoen.Gentiana voelt zich vooral vanSchaarbeek… want in die tien jaar heb-ben zij en haar ouders nog altijd geenpapieren en durven ze niet al te veelbewegen. Geen papieren? Dan krijg jeook geen arbeidscontract, dan heb jegeen ziekenfonds, geen sociale hulp,geen kinderbijslag. “Hopen maar datwe niet ziek worden… Kinderen, zorgdat je altijd dicht bij huis blijft… Een uit-stap, vakantie, een dag aan zee?Vergeet het!”Het is nochtans niet zo dat dit gezinzich in de illegaliteit heeft genesteld.Vanaf hun aankomst op het grondge-bied hebben ze een asielaanvraagingediend. Die werd geweigerd.Daarop volgden drie regularisatieaan-vragen. Alle drie geweigerd. En dan, op22 december 2007, op een ogenblikdat de oudsten hun examens beëindi-gen, met Kerstmis voor de deur, wan-neer de familie het antwoord op haarlaatste regularisatieaanvraag afwacht

MEI-JUNI 2008 37

keur voor een of andere religie oflevensbeschouwing in de uitoefeningvan zijn gezag doen ontstaan.Bovendien wordt het voorgesteldalsof er alleen een verbod is op dehoofddoek, het is veel algemener: hetis een verbod op levensbeschouwelij-ke tekens. Christelijke kruistekens,joodse keppels, islamitische hoofd-doeken en, ja, uiteraard ook vrijzinni-ge fakkels zijn uit den boze in recht-banken, bij politiediensten en in deambtenarij, zeker voor mensen die incontact komen met het publiek.

Zowel in Gent als in Lier is het huidi-ge verbod er gekomen met de steunvan het Vlaams Belang. Dat klopt.Maar dat nu net die steun wordt aan-gehaald om het voorstel op zich inongenade te brengen, vinden wijintellectueel oneerlijk. De essentievan de discussie schuilt niet in de

In België is elke burger vrij om aldan niet te geloven in een godheid.Dat principe wordt gewaarborgd

door artikel 19 van de Grondwet.Daarentegen kan in ons land niemandgedwongen worden om deel tenemen aan handelingen en plechtig-heden van een eredienst. Op dezemanier tracht onze overheid recht tedoen aan alle overtuigingen en alduste komen tot een pluralistischesamenleving. Maar daarmee is vol-gens ons de kous niet af. Op hetmoment dat een overheid het princi-pe van pluralisme huldigt, wat ookvoor ons essentieel is, dient die zichook neutraal op te stellen ten aanzienvan alle levensbeschouwelijke over-tuigingen. En met haar ook de men-sen die haar vertegenwoordigen. Eendrager van gezag (een ambtenaar,een magistraat, een leerkracht…)mag dus geen vermoeden van voor-

IN De Morgen VAN 30 JANUARI 2008 PLEIT ZOWEL VLAAMS MINISTER VAN

BINNENLANDSE AANGELEGENHEDEN, MARINO KEULEN (OPEN VLD) ALS ETIENNE

SCHOUPPE, VOORZITTER VAN CD&V TEGEN EEN GROOT NATIONAAL DEBAT OVER DE

HOOFDDOEK VOOR LOKETBEDIENDEN. BEIDE WENSEN ZIJ DE KEUZE VOOR EEN VERBOD

OP RELIGIEUZE SYMBOLEN AAN DE LOKALE PARTIJBESTUREN TE LATEN.

DAARDOOR ONTSTAAT VOLGENS ONS EEN HEEL DUBBELZINNIGE SITUATIE. EEN SITUATIE

WAARIN IN DE ENE STAD HET DRAGEN VAN RELIGIEUZE SYMBOLEN TOEGELATEN IS EN

IN EEN ANDERE VERBODEN. BOVENDIEN GAAT DE OVERHEID HIERDOOR EEN DEBAT

OVER ÉÉN VAN HAAR FUNDAMENTELE GRONDSLAGEN UIT DE WEG.

vraag hoe het Vlaams Belang stemt,maar wel of de overheid en haarfunctionarissen zich neutraal moetenopstellen. Het gaat om respect vooralle opvattingen in onze rechtsstaat,met name respect voor alle inwonersdie een dienst van de overheid nodighebben, de klanten van de overheiddus. En uit respect voor deze mensenmoeten diegenen die een dienstleveren zich neutraal opstellen.

Vorig jaar, op 12 maart 2007, legdetoenmalig senator Pierre Galand een"wetsvoorstel houdende toepassingvan de scheiding van de staat en dereligieuze of niet-confessionele orga-nisaties of gemeenschappen" neer.Artikel 5 van dat voorstel stelt dat"overheidsbeambten zich in de uit-oefening van hun functies onthoudenvan elke uiterlijke manifestatie vaneen niet-confessionele of religieuzelevensbeschouwing of van een voor-keur voor een gemeenschap of par-tij." Op die manier wenste PierreGaland, nu covoorzitter van deCentraal Vrijzinnige Raad, de discus-sie wel op nationaal niveau voeren.En dit om "voor eens en voor altijdhet neutraliteitsbeginsel te bevesti-gen met betrekking tot de beambtenen aangestelden van de overheden."(toelichting bij artikel 5)

Daarom pleiten wij ervoor, tegen hetadvies van minister Keulen enEtienne Schouppe in, dat de overheidzijn verantwoordelijkheid opneemten het debat niet langer enkel enalleen laat aan de steden engemeenten. En dit uit respect voorhet fundamentele beginsel van descheiding tussen kerk en staat.

Sonja Eggerickxvoorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

Act

ual

itei

t

38 MEI-JUNI 2008

O P I N I E ST U K

Hoofddoekendebatmoet breder

Act

ual

itei

t

MEI-JUNI 2008 39

Als ergens in de diverse maat-schappelijke terreinen wel hetprincipe van vrijheid van menings-

uiting als hoogste deugd geldt (en moetgelden) dan toch bij uitstek in de kunst.Want het is daar dat eerst de taboesworden doorbroken, daar waar kritischestemmen het luidst mogen weergalmenen daar waar men, liefst ondersteunddoor de grootst mogelijke vrijheid, demaatschappij en haar veranderingen alseerste een spiegel voorlegt.

Als het afbeelden van blote vrouwen,al dan niet ‘kwalitatief’ op gevoeligeplaat vastgelegd, volgens sommigepolitici de nieuwe buitengrens vandeze vrijheid moet worden, dan kun-nen we evengoed de musea meteensluiten. Of in het kunstonderwijs enkelnog onderricht in het ‘sociaal realisme’geven.

Sonja Eggerickxvoorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

L E Z E R S B R I E F

Kunst verboten!

De Morgen15/02/2008

Wie dacht dat we de scheidingvan kerk en staat en de secu-larisering van het bestuur in

België mooi gebetonneerd hadden,komt bedrogen uit. Blijkbaar moet ditprincipe enkel verdedigd worden wan-neer het gaat om hoofddoeken achterloketten. Een zeer pijnlijke constateringvoor mensen die gelijkheid, intellectu-ele eerlijkheid en de principes vaninterculturele dialoog en wederzijdsinterlevensbeschouwelijk respect hoogin het vaandel voeren.

O P I N I E ST U K

Herstellingswerkaan de fundering

van de zuilen?

Act

ual

itei

t

40 MEI-JUNI 2008

OP HET KERNKABINET VAN DONDERDAG 12 MAART WERD ONDER IMPULS VAN DE DOOR

VERKIEZINGSRESULTATEN GESTERKTE CD&V BESLIST OM HET BESTAANDE KADER VAN KATHO-

LIEKE PAROCHIEASSISTENTEN MET MEER DAN 10% OP TE TREKKEN VAN 301 EENHEDEN

NAAR 341. IN ÉÉN ZWAAI WORDEN HIERMEE DE AANBEVELINGEN VAN WETENSCHAPPERS,

DE VERZUCHTINGEN VAN ANDERE LEVENSBESCHOUWINGEN EN HET JARENLANGE VOOR BE-

REIDENDE WERK VAN DE VORIGE MINISTER VAN JUSTITIE VAN DE TAFEL GEVEEGD.

MEI-JUNI 2008 41

In 2006 richtte de toenmalige ministervan Justitie, Laurette Onkelinx, viaministerieel besluit een Commissie vanWijzen op die de problematiek van hetstatuut van de bedienaren van de ere-diensten en van de afgevaardigden vande Centraal Vrijzinnige Raad moestonderzoeken en nagaan of er ongelijk-heden bestaan. De Commissie overhan-digde haar lijvig rapport in november2006 aan de minister. De meest opval-lende conclusie uit het rapport was datde huidige verdeling van beschikbaremiddelen in het algemeen, en desamenstelling van het kader in het bij-zonder, niet kan worden gerechtvaar-digd wegens de diversiteit en de inco-herentie van de onderliggende kwanti-tatieve verhoudingen (Verslag van deCommissie van Wijzen, 115). Deze ver-deling strookt niet met de werkelijkerepresentativiteit van de respectievelij-ke religies en levensbeschouwingen,inzonderheid de katholieke eredienst.De Commissie beveelt dan ook verderin haar rapport onomwonden aan ineen overgangsperiode de huidige situ-atie te bevriezen in afwachting vanbetrouwbare gegevens over de aan-hang en de representativiteit van dediverse religies en levenbeschouwin-gen in ons land.

Tot daar de aanbevelingen van deexperten voor wat betreft het materiëleaspect. Neem daarbij dat de Commissievoor Interculturele Dialoog reeds in2005 tot het besluit kwam dat de posi-tieve religieuze neutraliteit die de staatinneemt ten aanzien van de verschil-lende erkende erediensten en levens-beschouwingen een proportionele ver-deling van de middelen inhoudt

(Eindverslag en getuigenissen van deCommissie voor Interculturele Dialoog,Brussel, 2005, 83) en de conclusie issnel gemaakt: wat men nu doet, is eenhistorisch duidelijk bevoordeelde ere-dienst nog meer favoriseren, met alsgevolg dat men haar status als de factostaatskerk een nieuw elan geeft, tennadele van de eerder aangehaaldemooie principes (die daar dan blijkbaarmaar aan ondergeschikt moeten zijn).

Op dit vlak spreken de cijfers trouwensvoor zich. Het theoretische kader vande bedienaren van de katholieke ere-dienst wordt nog steeds bepaald opbasis van een reglementering diestamt uit de napoleontische tijd, waar-bij het bevolkingscijfer in zijn geheelals referentie wordt genomen, los vanwelke religie of levensbeschouwing demensen ter plekke aanhangen. Door desecularisering van onze maatschappij inde geschiedenis is het aantal katholie-ken evenwel sterk geslonken in verge-lijking met toen. Op basis van recentwetenschappelijk onderzoek schom-melt de aanhang voor de katholiekeeredienst in België momenteel tussende 50 en de 65%. Bij de betoelagingvan de andere levensbeschouwingengeldt dan weer de reële aanhang, wel-iswaar door henzelf opgegeven. Voorde toekenning van de ambten geldenvoor alle religies dan nog eens ver-schillende aantallen, die zonder trans-parantie noch inzicht in de motieven enargumenten door de administratie wor-den bepaald. Zo komt het dat het theo-retisch kader voor de katholieke ere-dienst bepaald is op 6.923 (in 2002),de protestantse, de orthodoxe, de jood-se en de anglicaanse respectievelijk op

119, 52, 41 en 13 (225 in totaal) bedie-naren en dat van de vrijzinnigen op354 afgevaardigden. Eenzelfde wanver-houding in de cijfers is trouwens ookterug te vinden in de sector van decategoriale religieuze en moreledienstverlening, voornamelijk in dewelzijnssector. Academisch klinkt datdan als volgt: “Gevraagde budgetwijzi-gingen van de verschillende eredienstenworden toegekend op basis van eenprioriteitenafweging. Toetsbare criterialijken daarbij eerder van ondergeschik-te betekenis” (Overbeeke, Ant wer pen,2005).

Dat er nu dus, ondanks de aanbevolenbevriezing voor de overheid enerzijdsen de dalende aanhang van een reedszwaar bevoordeelde religie anderzijds,beslist wordt om het kader van deparochieassistenten verder op te trek-ken zonder te raken aan het kader vande katholieke bedienaren is oneerlijken een regelrechte aanfluiting van degrondwettelijk verankerde principesvan gelijkheid en non-discriminatie.Blijkbaar is de drang naar electoralezieltjeswinnerij voor één bepaalde par-tij zo groot dat ze vanuit een niet sta-biele interimregering een bepaald seg-ment van haar achterban over dewang wil aaien, de adviezen vanexperten in de wind te slaan en hetwerk van hun voorgangers van hetbord te vegen. Een globale, faire engelijke regeling voor iedereen zit ernog niet meteen in.

Welkom in het verleden.

Sonja Eggerickx

voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

Naar aanleiding van de Telefacts-reportage over de levensbeëindi-ging van de Tongerse schepen

Marcel Engelborghs reageren de mede-werkers van het Centrum voorBiomedische Ethiek en Recht van deKatholieke Universiteit Leuven en wensenze een kritische bezinning over hetomgaan met euthanasieaanvragen om tevermijden dat “euthanasie een routineuzehandeling wordt, toegedekt met de man-tel der collectieve zwijgzaamheid.”Chris Gastmans beschrijft hoe in Vlaamsechristelijke ziekenhuizen, zoals het UZLeuven, uitgegaan wordt van de palliatie-ve filter, van een schriftelijk ethisch beleiden vaak van een advies van de Commissievoor Medische Ethiek. Dit betreft een toe-voeging van extra voorwaarden voor deuitvoering van euthanasie.Op 14 december 2007 organiseerde deBelgische Vereniging voor Volks ge zond -heid samen met de OnderzoeksgroepZorg rond het Levenseinde van de VrijeUniversiteit Brussel een internationaalsymposium met als thema ‘Public Healthat the End of Life’. Tijdens het symposium werden debeleidslijnen betreffende de zorg bij hetlevenseinde en hun wettelijke implicatiesbelicht. Joke Lemiengre van deKatholieke Uni versiteit Leuven stelde eenonderzoek voor van de ethische beleids-lijnen betreffende euthanasie in de zie-kenhuizen in Vlaan deren. Van de 81 zie-kenhuizen vulden 71 (88%) de vragen-lijst in. Hiervan hadden er 45 (63%) eengeschreven ethische beleidslijn voor

in te voeren in de wet betreffende deeuthanasie. Bovendien blijkt uit de tweerapporten van de Federale Controle- enEvaluatie com missie Eutha nasie dat ergeen wildgroei van euthanasie ontstonden dat de dokters nauwgezet de wettelij-ke voorwaarden respecteren.Artsen gaan niet zomaar in op een vraagnaar euthanasie. Een vertrouwensrelatietussen arts en patiënt wordt opgebouwd.Euthanasie wordt duidelijk geen routi-neuze behandeling, maar kan in alletransparantie op een ethisch verantwoor-de wijze uitgevoerd worden met respectvoor de wettelijke regels.De emotionele impact op de artsen enandere hulpverleners verdient onze aan-dacht. Het is belangrijk dat ze ondersteu-ning krijgen van de andere teamleden eninitiatieven zoals de LEIFartsen enLEIFnurses.Voor de burger betekent het een gerust-stelling wanneer men weet dat menrekening zal houden met zijn wensenbetreffende de beslissingen rond hetlevenseinde. Zopas vernamen we hetbericht dat woensdagmiddag de schrijverHugo Claus door toepassing van euthana-sie overleed in het Middelheimziekenhuiste Antwerpen. Hij leed in zijn laatstelevensjaren aan de ziekte van Alzheimermaar was nog voldoende wilsbekwaamom zelf het moment van zijn dood tebepalen. Levenseindezorg belangt onsallemaal aan. Respect voor de zelfbe-schikking van het individu en een opti-male levenseindezorg dragen dan ook bijtot de humanisering van de laatstelevensfase.

Sonja Eggerickxvoorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

Wim Distelmansprofessor palliatieve geneeskunde Vrije Universiteit Brussel

euthanasie. Kat ho lieke ziekenhuizen heb-ben vaker zo’n richtlijn voor euthanasiedan neutrale ziekenhuizen. Euthanasie werd enkel toegestaan in uit-zonderlijke situaties waarbij -naast dewettelijke voorwaarden- bijkomendevoorwaarden zoals de palliatieve filtertoegevoegd worden in 75% van de zie-kenhuizen voor wilsbekwame terminalepatiënten, in 57% van de ziekenhuizenvoor wilsonbekwame terminale patiën-ten met een voorafgaande wilsverklaringen in 50% van de ziekenhuizen voor niet-terminale patiënten. Euthanasie werd niet toegestaan in 2%van de ziekenhuizen voor wilsbekwameterminale patiënten, in 23% van de zie-kenhuizen voor wilsonbekwame termi-nale patiënten met een voorafgaandewilsverklaring en in 32% van de zieken-huizen voor niet-terminale patiënten. Inhet on derzoek werd niet onderzocht of erbij een weigering van een vraag naareuthanasie doorverwezen werd naar eenandere instelling of arts. Zowel katholiekeals niet-katholieke ziekenhuizen formule-ren bijkomende voorwaarden, waarbij dekatholieke instellingen restrictiever zijn.Het is merkwaardig dat men in de zie-kenhuizen bijkomende voorwaardenoplegt bij een verzoek tot euthanasie ofbijvoorbeeld soms weigert euthanasietoe te passen bij niet-terminale patiën-ten. De wet betreffende de euthanasiekwam tot stand na een grondig parle-mentair debat. Een arts heeft gewetens-vrijheid en kan niet verplicht worden omeuthanasie toe te passen. In dit geval zouhij echter moeten doorverwijzen naareen confrater, wat echter vaak nietgebeurt. Het is schrijnend dat een lijden-de mens door deze richtlijnen geconfron-teerd wordt met bijkomende voorwaar-den, een weigering krijgt en niet weet totwie hij zich moet richten. Het lijkt ons danook aangewezen om de doorverwijsplicht

O P I N I E ST U K

Schrijf doorverwijsplicht

in de euthanasiewet

Act

ual

itei

t

42 MEI-JUNI 2008

De Morgen22/03/2008

Het verhaal van An in Humo nr. 3524heeft me als mens getroffen. Erwerd geen rekening gehouden met

haar wens om de behandeling van haargehandicapte baby stop te zetten.Op zaterdag 8 maart 2008 organiseerdeLEIF (LevensEinde Informatie Forum) teWemmel een symposium rond beslissin-gen bij het levenseinde bij wilsonbekwa-me minderjarigen en plaatste de proble-matiek van levensbeëindiging bij ernstig

zieke pasgeborenen en zuigelingen op demaatschappelijke agenda. Op het sympo-sium kwamen ook verschillende schrij-nende casussen aan bod. Nu is er geenenkele regeling voorzien en riskeren deartsen vervolgd te worden wanneer zelevensbeëindiging toepassen. De aanwe-zige neonatologen en kinderartsen inten-sieve zorgen van de Vrije UniversiteitBrussel pleitten voor het opstellen vaneen regeling rond levensbeëindiging van

deze zeer ernstige kinderen. Men ver-wees hierbij naar het protocol vanGroningen dat door de neonatoloogPieter Sauer en zijn collega’s van hetAcademisch Ziekenhuis te Groningen ont-wikkeld werd. Mits het akkoord van deouders, multidisciplinair overleg en hetnaleven van een aantal zorgvuldigheids-criteria wordt levensbeëindiging mogelijken is er een afspraak met Justitie dat erniet vervolgd wordt. Men beslist tot sepo-nering na de toetsing door een commis-sie van experts van de zorgvuldige toe-passing van de criteria. In Nederlandblijkt men hierdoor de keuzeproblema-tiek bij pasgeborenen op een humanemanier te behandelen. Het verdient danook aanbeveling om te bekijken of eendergelijk protocol ook in ons land moge-lijk zou zijn, zodat de beslissingen rondhet levenseinde in alle transparantie kun-nen genomen worden. Een dergelijk pro-tocol bevat alle zorgvuldigheidscriteria envoorwaarden die in de wet betreffendede euthanasie staan. Op parlementairvlak voorzien sp.a-spirit wetsvoorstellenvan de senatoren Myriam Vanlerbergheen André Van Nieuwkerke en kamerlidMaya Detiège tot aanvulling van de wetvan 28 mei 2002 betreffende de eutha-nasie (wat minderjarigen betreft) eenprocedure, waarbij de ouders en hetmedisch team op een zo deskundigmogelijke manier de moeilijke beslissingnemen. In het parlement wensen echtereen aantal politici het debat niet te voe-ren. Een protocol naar Nederlands modelzou een oplossing kunnen bieden voor deproblemen van nodeloos lijden die zichnu stellen in de praktijk.Het maken van een keuze blijft in allegevallen echter emotioneel zeer moeilijken vormt een drama in een mensenleven.

Sonja Eggerickxvoorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen

L E Z E R S B R I E F

Levensbeëindigingbij kinderen

Act

ual

itei

t

MEI-JUNI 2008 43

Humo25/03/2008

Act

ual

itei

t

DecenniumvieringCMD Turnhout

Nils Van den Bergh

moreel consulent CMD Turnhout

Denise Odekerken en Gerrie Ver -cammen vormden het oorspronkelijketeam en verrichtten pionierswerk door-heen het ganse arrondissementTurnhout. Daarbij ervoeren ze veelsteun vanuit de kleine groep van cre-matoriumsprekers, die toch al eenbelangrijke weg hadden gebaand ophet vlak van vrijzinnige plechtigheden.Na een periode van wederzijdse aan-passing verliep het contact met delokale vrijzinnige verenigingen -of metprominente vrijzinnige figuren uit deregio- goed. Ze wisten elkaar te vindenwanneer er nood was aan samenwer-king of ondersteuning. Sinds 2001 ver-voegde Kim Peeters het team, waar-door het Centrum aanzienlijk meerslagkracht kreeg. In 2005 werd de stijgende vraag naarmorele dienstverlening deels opgevan-gen door de oprichting van het nieuweCMD in Herentals. Ook de vrijzinnigegemeenschap in Mol kreeg een eigenAntenne Morele Dienstverlening. Na negen jaar was de vertrouwde loca-tie te klein geworden en werd er uitge-weken naar de huidige kantoren in deBegijnenstraat.

De viering van het tienjarig bestaanwerd ingezet met drie halve opendeur-dagen tijdens dewelke de bezoekers de

OP 23 MAART 1998 OPENDE HET CENTRUM MORELE DIENST VERLENING

TURNHOUT ZIJN DEUREN IN DE PIETER DE NEFSTRAAT. GESTAAG GROEI-

DE HET UIT TOT EEN BLOEIEND CENTRUM.

44 MEI-JUNI 2008

HET CMD-TEAM: NILS VAN DEN BERGH, GERRIE VERCAMMEN, KIM PEETERS EN JOKE JACOBS |

HET CMD TURNHOUT IN DE BEGIJNENSTRAAT |

RIA VAN ECHELPOEL |

zij een belangrijke rol toe als directcontactpunt met de hulpvrager, alslokaal gezicht van de vrijzinnigheid.

Bij een hapje en een drankje werd erdan nog druk nagekeuveld en kwamener verhalen boven van belevenissenvan het afgelopen decennium. Debezoekers kregen bij het buitengaannog een aandenken aan de viering:een zaklampje waarmee ze hun wegnaar huis/naar de auto konden terug-vinden. Een handig, klein fakkeltje vooriedereen.

voor samenwerking -zeker wat vrijzin-nige huwelijksvieringen betrof. Hijbenadrukte dat het CMD zich in die 10jaar echt op de kaart heeft gezet enverwees naar de gewaardeerde partici-patie in enkele adviserende organen. Tot slot sprak Sonja Eggerickx, voorzit-ter van de Unie Vrijzinnige Ver -enigingen. Zij bracht een aantal funda-mentele waarden en principes achterde morele dienstverlening in herinne-ring, alsmede enkele belangrijke ethi-sche verwezenlijkingen van de vrijzin-nige gemeenschap. De Centra dichtte

mogelijkheid kregen uitgebreid kenniste maken met de nieuwe locatie, dewerking en het personeel (nu samen-gesteld uit Gerrie Vercammen, KimPeeters, Nils Van den Bergh en JokeJacobs). Van 16 april tot 16 mei loopt ereen voetzoektocht door Turnhout,waarin de deelnemers op zoek gaannaar sporen van vrijzinnigheid en vrij-denkers. Op 31 mei is er dan een afslui-tend tuinfeest voor de lokale vrijzinni-ge gemeenschap en sociale instanties.

Maar eerst was er op vrijdag 7 maartdus een receptie. De avond begonstemmig met rustige folkmuziek vanTiili, stilaan het huisorkest van het CMDTurnhout.

De eerste spreker was Ria VanEchelpoel, coördinator van de bege lei-dingsgroep en reeds vele jaren actiefals vrijzinnig spreker in het crematori-um. Zij verhaalde de prille geschiede-nis van het CMD en bracht daarbij ookhulde aan haar voorganger, MarianneMarchand. Verdere bekendmaking vande werking blijft voor haar een essen-tieel punt.Afscheidnemend burgemeester MarcelHendrickx (CD&V) was de volgendespreker. Hij kwam al vroeg in contactmet het personeel en stond altijd open

MEI-JUNI 2008 45

MARCEL HENDRICKX | SONJA EGGERICKX | TIILI |

Gilbert Van Houtven heeft steeds ineen niet-conflictueuze, diplomati-sche, maar kordate, onderhande-

lingswijze zijn sector verdedigd. Hij ver-trok daarbij van de noden, wensen enverzuchtingen van het werkveld. Echterniet zonder zijn eigen visie door te druk-ken. Dat is het voordeel van een eigenvisie te hebben. Daarenboven was ditgeen willekeur, maar een overdachtafwegen van de verschillende opvattin-gen die in de basis huis hielden. Geendictator, geen gatlikker, een soort demi-urg. Etymologisch komt ‘dèmiourgos’van dèmios dat afgeleid is van dèmosdat ‘volk’ betekent, dus ‘het volk beho-rend’; en: ‘ergon=werk’, ‘volks(ontwik-kelings)werk’ zou men kunnen zeggen.Bij de Oude Grieken was de demiurgiemand die dingen maakt voor het helevolk, dus niet om zichzelf te bevoorde-len. Het betekent dus handswerkman,maker, schepper, en is vandaar ook aleens een synoniem voor god.Gilbert Van Houtven is van oudsher tesitueren in de christelijke zuil. Ditgeloof laat het sociaal-culturele werkniet los. Hij was van de ACW-strekkingdie de solidariteit met de werkliedenwil behartigen als christelijke deugd.Dus eerder voor de schrijnwerker diede heilige Jozef was (of was hij eenzelfstandige?) dan voor de acteur JezusChristus. Gilbert Van Houtven is echternooit in de ban van zijn achterbangeraakt, maar heeft in eer en gewetengedaan wat hij dacht te moeten doenvoor de goede zaak. Hij heeft het vrij-zinnige sociaal-culturele werk nietbenadeeld (enfin, toch niet al te veel).Ik kan er in elk geval geen verkeerdwoord over zeggen en was dan ookvereerd aangezocht te worden om eentoespraak te houden. Toch ook enigs-zins verwonderd omdat ik al eens hoorzeggen dat ik vrijzinnig zou zijn. Bij

Afscheid van een groot veldheervan de cultuur met een kleine c

Gilbert Van Houtven op rust

prof. dr. Willem Elias

Act

ual

itei

t

46 MEI-JUNI 2008

SINDS EIND FEBRUARI IS GILBERT VAN HOUTVEN OP RUST. DEZE MODELAMBTENAAR –EEN

MODEL DAT WELISWAAR NIET MEER VOORRADIG IS– STARTTE IN 1969 ALS BESTUURSSECRE-

TARIS BIJ DE DIENST VOLKSONTWIKKELING (HET HUIDIGE SOCIAAL-CULTUREEL WERK VOOR

VOLWASSENEN) EN HAD ER VAN 1976 DE LEIDING VAN DE DIENST OM DAN VERDER DE

GEBRUIKELIJKE LOOPBAAN TOT DE ZO GOED ALS HOOGSTE AMBTELIJKE TOP TE BEREIKEN. ALS

WE EVEN HET BOEK VAN PROF. DR. WIM DE PAUW ABSOLUUT MODERN, CULTUUR EN

BELEID IN VLAANDEREN (VUB PRESS, BRUS SEL, 2007) OP NASLAAN, DAN WETEN WE UIT

HET OVERZICHT VAN DE REGERINGSWISSELS DAT GILBERT VAN HOUTVEN NEGEN MINISTERS

VAN CULTUUR VERSLETEN HEEFT (WIE VERSLETEN WERD, HIJ OF DE MINISTERS, WORDT IN

DE VERSLAGEN NIET VERMELD). ZO MEN ER VAN UITGAAT DAT BERT ANCIAUX DE EERSTE,

NIET DEZELFDE IS ALS DE TWEEDE, DAN KAN ZELFS SPRAKE ZIJN VAN TIEN MINISTERS.

GILBERT VAN HOUTVEN

MEI-JUNI 2008 47

wijze van hommage aan deze eenvou-dig gebleven man die zijn professio-neel leven gegeven heeft voor de cul-turele ontplooiing van het volk, heb ikdan ook even de tekst uitgeschreven.Met andere woorden het is niet de let-terlijk uitgesproken tekst maar eenreconstructie. Ongetwijfeld ben ik bijhet spreken een en ander vergeten, aldan niet goedgemaakt door halfonge-paste grappen van het spreekmoment.

Toespraak voor Gilbert Van Houtven AB,29-01-2008

Mijnheer de minister, geachte vrienden van de gevierde, beste Gilbert,

Er zijn geen zekerheden meer. Voor -spellingen hebben alle grond verloren.Wit is zwart. Hoog is laag, links is rechts.Neen, dit is niet de inleiding van mijnvoordracht voor de gespecialiseerde vor-mingsinstelling UPV over postmodernismeop woensdag 27 februari aan de VrijeUniversiteit Brussel. Het is gewoon eenbedenking over de vraag: Why? Waaromik? Na Jules Aelbrecht te hebben uitge-wuifd wordt me dit nu gevraagd voorGilbert Van Houtven, twee van de viermusketiers van het christelijke geïnspi-reerde sociaal-cultureel werk. By theway: slechts één van de vier kan je eenplezier doen met een kam als geschenk.“Nous ne sommes pas du même bord”,zong Jacques Brel, toen hij zijn curé ver-zocht om op zijn weduwe te letten.Inderdaad: “Nous ne sommes pas dumême bord”, Gilbert en ik. De ene eenverstokt atheïst, een van de duivels dieles aan de Vrije Universiteit Brussel geeften te pas en ten onpas in een minder-heidspositie in commissies geplaatstwordt als alibi voor het vrijzinnig gewicht-je in de christelijke schaal. De andere éénvan de milites christiani die strijdt vanuithet geloof in de christelijke waarden omeen aantal zeer humane deugden tebevorderen: samenhorigheid, gemeen-schapszin, naastenliefde, caritas en zomeer.Een ogenblik heb ik gedacht dat ik de uit-verkorene was uit hoofde van mijn voor-zitterschap van de vakgroep Sociaal en

Culturele Agogiek aan de Vrije Uni versiteitBrussel. Maar die opleiding is eigenlijkeen kweekschool voor anarchisten (letwel, niet iedereen bereikt die eindterm).Anarchisten niet bekeken als ordever-stoorders, maar letterlijk mensen die de‘archè’ in vraag stellen, de beginselen dieprincipes zijn omdat men er ooit meebegonnen is, de heersende gevestigderegels dus. Die willen ze veranderd zien.Het had gekund. Het werkveld waar veleafgestudeerden terechtkomen, is inder-daad dat waarvan de ondersteuning doorGilbert geleid werd gedurende al diejaren. Het komt uit zijn mond dat de tal-rijke afgestudeerden in de sector nietongezien voorbijkomen, vermits blijkt dathet doorgaans zeer gedegen werkkrach-ten zijn. Toch denk ik niet dat de band tus-sen wetenschap en administratie dereden is van mijn aanwezigheid hier.Leuven en Gent hebben immers vromereprofessoren op dit gebied. Al moetgezegd dat ze blinken door hun afwezig-heid op dit feest.Nog andere voorzitterschappen geven merecht om hier het woord te voeren. Gilbertheeft me over de brug gehaald om zowelvan Kwasimodo als van Kunstwerk’t voor-zitter te zijn. Maar ik ben slecht geplaatstom te spreken vanuit het werkveld.Ondanks alle inspanningen van het goedecultuurbeleid van minister Anciaux datvooral de cultuurparticipatie wil verho-gen, heeft dit op mij toch geen vat gehad.Ik ben lid van geen enkele sociaal-cultu-rele vereniging. Naar vormingsinstellin-gen ga ik alleen om te spreken. Ik ben degelukkige mens om over geen enkel cre-atief talent te beschikken. Dat geeft megemoedsrust en ik val er niemand meelastig. De amateurkunst is dus aan mijniet besteed. Wat niet wegneemt dat ikhet beleidsmatig, dat wil zeggen vooranderen, belangrijk vind als bevorderingvan een cultureel klimaat. In culturelecentra kom ik zelden wegens een te grootreftergehalte van de architectuur. Ikbeken, ik ben elitair.Er blijft dus maar één verantwoordingvoor mijn aanwezigheid aan dit spreek-gestoelte over, en niet de minste, name-lijk de vriendschap. Na vele jaren samengeregeld eens aan tafel te zitten -door-gaans lekkere- hebben we elkaar leren

waarderen. Ik hoor het nog uit zijn mond:“Ik denk dat we elkaar toch vriendenmogen noemen?” Ik was zeer vereerd enaangenaam verrast. En ben dan ook zeertevreden hier het woord te mogen voe-ren. Vanuit mijn filosofie is de vriendschapimmers de hoogste waarde, één die deideologieën overstijgt. En ideologischetwistpunten hebben we nooit gehad. Ikhoor overigens nog zijn antwoord op mijnvraag hoe het kwam dat het kabinet vanminister Martens me geregeld in commis-sies plaatste? Namelijk: “Omdat gij (hetHollandse ‘jij’ zou hier volledig misplaatstzijn, zijn gebruik van het meervoud ‘gij-lie’, moet als cultureel erfgoed erkendworden) een vrijzinnige zijt die spreektvanuit u zelf en geen achterban moetraadplegen.” Ik hoop dat we die vriend-schap kunnen onderhouden.Het kan niet dat ik hier enkel een per-soonlijke impressie geef op de loopbaanvan Gilbert Van Houtven. Ik heb evennavraag gedaan welke reputatie hij in desociaal-culturele sector gekregen heeft.Daar werd de vraag, een allusie op hetbekende boek van de Hollandse antipsy-chiater Foudraine, ‘Wie is Van Hout-ven?’,gesteld. Het antwoord hierop is zeer positief tenoemen. Hoewel de naam ‘Gilbert deVerschrikkelijke’ al eens valt wegens zijnvastberadenheid, kwamen uit de sectorvooral geluiden van grote tevredenheid.Wat niet betekent dat iedereen het steedseens was met hem. Maar dat hoeft ookniet. Een dergelijke algemene instem-ming zou zelfs verdacht zijn.Uiteraard was ik er ook op uit om te vis-sen naar wat pikante anekdoten. Het isopmerkelijk hoe stil het bleef wat dit deelvan het leven betreft. Misschien is Gilberteen epicurist in de echte betekenis vanhet woord, dus niet als synoniem vangenotzoeker, maar als filosofie die steltdat het geluk het vermijden van miserieen te grote drukte is. Het opzoeken vande gemoedsrust. Gilbert Van Houtvenwerkte uiteraard graag in de schaduw endit niet enkel in de zomer. Collegae envrienden wezen me op zijn zwijgzaam-heid. Of heeft hij zwijgplicht opgelegdaan de getuigen? Bij gebrek aan bronnenvertel ik er dan maar zelf één. Toen ik nogin de noodzaak van de Brakke Grond

48 MEI-JUNI 2008

geloofde, was ik samen met Gilbert inAmster dam. We konden toen niet vermij-den om van de vergadering naar hethotel door een buurt waar ook tijdens dedag gekleurd licht brandt, te lopen.Gilbert heeft toen zijn ogen niet gesloten,integendeel, hij heeft ze de kost gegeven.Met zijn bekende beate glimlach om demond en zijn intelligente ogen, verbon-den aan een boerenverstand, heeft hijtoen (ondertussen al in een bruin café onsbeklagend over de slechte kwaliteit vanHeineken bier) commentaar gegevenalsof hij een sociaal-culturele activiteitinspecteerde. Voor participatie waren webeide allicht te gierig.Misschien werd zijn terughoudendheid(nu niet meer over Amsterdam) ingege-ven door een slechte ervaring in zijnjeugd. Wees gerust, ik haal er Freud nietbij. In 1972 was hij verantwoordelijkvoor een studie over de subsidiestromenin het sociaal-cultureel werk. Meteenwerd hij teruggefloten en het onderzoekin de doofpot gestopt. Het werd immerste duidelijk hoe het wijwater naar de zeevloeide.Deze attitude van niet openlijke inmen-ging betekent niet dat Gilbert niet voorzijn mening uitkwam. Hij nam doorgaansgeen blad voor de mond. Deze kritischeingesteldheid maakten de lessen die hij inhet kader van mijn cursus Cultuurbeleidgaf ook zo boeiend. Ik stak er zelf veelvan op. Het kernwoord in de theorie van Gilbertomtrent de doelstelling die de sector terealiseren had, is wel ‘vorming’, dat wilzeggen die vorm van educatie die demens in zijn lichamelijke houding tegen-over zichzelf, de anderen en de wereldaanpakt. Dit stamt nog uit de pionierstijdvan de Belgisch-Neder landse vormings-dagen. Toen Vlaming en nog dachten datde mosterd over cultuurbeleid inNederland te vinden is. Ondertussenweten we -alhoewel niet iedereen- datwe op dit gebied van de Nederlandersniets te leren hebben. Wat meer is mijnHollandse Vrije Universiteit Brussel colle-ga prof. Ton Notten, heeft er geen moeitemee te beweren dat de Nederlandersondertussen opkijken naar de wijze waar-op het sociaal-cultureel werk in Vlaan -deren is geëvolueerd. Nederland is op dat

gebied stagnerend. Maar Gilbert is geentheoreticus. Hij wantrouwt de mooiewoorden. Hij is een pragmaticus, die zoalshet woord het zegt het haalbare probeertte halen waar het zit. No-nonsense, zouzijn leuze kunnen zijn, mocht hij inEngeland wonen. Ik zei het al: boerenver-stand, gezond dus.

Als opleiding heeft Gilbert Van Houtven‘Godsdienstwetenschappen’ gestudeerd.Het moet hard zijn om met een dergelijkecontradictio in terminis op je diplomadoor het leven te gaan. Aan de VrijeUniversiteit Brussel wordt dat vervangendoor een cursus: ‘Geschiedenis van hetatheïsme’. Aan de KULeuven zit dat allichtals een afstudeerrichting van de fysica,inderdaad de metafysica, waar men tele-scopen verder poogt te perfectioneren omGod te zien. Toch moet ik toegeven datals ik Gilbert wil karakteriseren, ik hetwoord ‘goddelijk’ als metafoor zou willengebruiken. ‘Goddelijk’ betekent immers:iets creëren en dan lijdzaam moeten toe-zien hoe de mensen het verkloten. Dit lijktme het lot van zijn carrière. In een ande-re mythologie, de Griekse, noemt men ditSysifusarbeid.

Ik heb ook proberen te achterhalen uit hetveld welke werkvorm nu de voorkeur uit-droeg binnen het sociaal-cultureel vol-wassenenwerk (ja, er wordt wat gewerktin die vrijetijdssector). Niet het vereni-gingsleven dat is teveel een bron van fun-damentalisme. Ook niet echt de culturelecentra. Het blijven teveel instituten, te vervan de vorming van de mens. Maar deamateurkunst dat is zijn dada. Hij is inder-daad weinig afwezig geweest als ambte-lijk waarnemer op de raden van beheervan het vroegere VCA. Men beweert weleens dat hij zelf nog theater zou gespeeldhebben. Dit leidt men af uit het geruchtdat Open Doek in zijn archief een volks-cultureel museum stukje zou bewaren,namelijk een rekwisiet met de waardevan een relikwie van de volksverheffing,sacraler dan een splinter uit het kruis vanChristus, namelijk het pruikje van Gilbert.

Beste Gilbert, men zal je missen. Nietalleen als warm hart, als vriendelijk hoofdvan dienst, maar ook voor je onvervang-

Act

ual

itei

t

bare kennis van de sector. En niet in hetminst je strijdlustigheid, je engagement.Ondanks al deze competenties -om eenseen modewoord te gebruiken- heeft men(inderdaad niemand weet goed wie) vanje nog geëist manager te worden. Je kentde definitie van het woord manager, nietwaar? Iemand die besparingen uitvoertniet gehinderd door enige kennis vanzaken. Dat ben je niet. Je kennis is tegroot. Maar je deed goed bestuur. Decounselingmythologie waarin onze huidi-ge maatschappij verdwaald is, is wel hetomgekeerde ideaal van de PermanenteVorming. Zelfs niets mogen weten, maargoed bedoelde raad vragen aan gespeci-aliseerde bureau’s die uiteindelijk deskun-dig blijken in het ordenen van wat ze vra-gen aan diegenen die zelf niets mogenweten. Kwaliteitszorg heet dat. Je nog demarteling laten doorstaan van een scree-ning, dan nog door psychologen, foei, wieheeft dat gedurfd?

Tot slot maak ik van deze gelegenheidook even misbruik om je mee te delen datik ook wat afscheid neem van de sociaal-culturele sector. Onder jouw stimulansnam ik verantwoordelijkheden. Ik werdvoorzitter van Kwasimodo en Kunst -werk’t. Deze amateur-kunstorganisatievond dat ik teveel een ‘andere cultuur’had om voorzitter te blijven. En onderzoekin dat domein mag ik ook al niet meerdoen. Kwasimodo is aan zijn diasporabegonnen. Niet getreurd. Ik heb goedeopvolgers. Reeds vijf mensen behaaldenhun doctoraat met een studie over de sec-tor: Karin De Coster en Eva Van Moer overkunsteducatie; Marie Van Looveren overkunst en armoede; Tom Van Wing overvormingsinstellingen; en Wim De Pauwover het Vlaams cultuurbeleid. Ik keerterug naar mijn specialiteit, de professio-nele beeldende kunsten. Let wel, het pro-bleem van de educatie in dit domein laatik niet vallen. Dus volledig weg ben ikniet.

Beste Gilbert, je bent op rust gesteld methet epitheton ‘waarnemend’ voor je titel.Ik wens je nog een lang leven als kritischwaarnemer toe.

prof. dr. Willem Elias

De Europese Gemeen schapen later de Euro pese Uniehebben door de jarenheen steeds hun uiterstebest gedaan de interne

grenzen, waar in onze gemeenschap-pelijke geschiedenis zo veel bloed voorgelaten werd, op te heffen in de naamvan voorspoed, vrede en stabiliteit. Zoontstond na jaren van onderhandelenuiteindelijk de interne markt en wer-den hierbij de vier klassieke vrijhedenin het leven geroepen: het vrij verkeervan goederen, van kapitaal, van dien-sten en, ten slotte, van mensen. Samenvormen zij de basis van het Europeseeconomische project.

Het is vooral deze laatste vrijheid die,in tandem met de mondialiserings-trend en de tendens naar deregularise-ring van arbeidsmarkten in het alge-meen, ervoor gezorgd heeft dat veellanden multicultureler zijn gewordendoor de tijd heen. Arbeidsmigratie bin-nen de EU-grenzen is een evidentiegeworden en net zoals de euromuntjesmengen de mensen zich langzaamaanover de vroegere grenzen heen. Voegdaarbij de migratie vanuit het verdereOosten en het Zuiden en je komt al sneltot de situatie waarbij de Europese lan-den en hun bevolking geconfronteerdworden met specifieke uitdagingen diedeze multiculturele hutsepot van men-sen met zich meebrengt.

In het licht van deze uitdagingenschuift Europa de interculturele dialoogvoorop als een probaat middel om zeaan te pakken en tot een goed einde tebrengen. Mede daarom werd in 2006door het Europees Parlement en de

Europees jaar van de interculturaliteit

E pluribus pluraKlaas Nijs

consulent-stafmedewerker

Inte

rnat

ion

aal

MEI-JUNI 2008 49

DE EUROPESE UNIE STAAT WEER MAAR EENS VOOR EEN UNIEKE FASE IN HAAR

BESTAAN. MET DE NET VERWEZENLIJKTE UITBREIDING NAAR HET OOSTEN, DE OP

TIL STAANDE ONDERHANDELINGEN VOOR NOG VERDERE VERGROTING EN DE

GESPREKKEN OVER PREFERENTIËLE PARTNERSCHAPPEN MET DE LANDEN AAN DE

OVERKANT VAN DE MIDDELLANDSE ZEE VORMT DIT BIJZONDER PROJECT HOE LAN-

GER HOE MEER EEN UNIEKE QUILT VAN UITERST DIVERSE EN DOOR DE GESCHIEDE-

NIS HEEN VAAK GESEGREGEERDE CULTUREN. DIT STELT DE UNIE VOOR SPECIALE EN

NIET ALTIJD EVEN SIMPELE UITDAGINGEN. HOE VERENIG JE IMMERS TIENTALLEN

UITERST VERSCHILLENDE VOLKEREN EN SCHAAR JE ZE UNANIEM ACHTER EEN

GEMEENSCHAPPELIJK DOEL?

50 MEI-JUNI 2008

Europese Raad in een gezamenlijkebeslissing verklaard dat 2008 hetEuropees jaar van de IntercultureleDialoog moest worden (Decision N°1983/2006/EC), met als overkoepe-lende slogan ‘Samen in de diversiteit’(‘Together in Diversity’). Een Europeesbudget van tien miljoen euro werd spe-ciaal hiervoor opzijgezet.

Het is de bedoeling heel het jaar doorbinnen dit thema de unieke voordelenvan de Europese culturele diversiteit tebelichten en mensen de kans te gevenonze rijke culturele erfenis en de kansendie dit ons biedt te ontdekken, alsookhet actief burgerschap te stimuleren ende inwoners van de Unie een gevoelvan ‘behoren’ te geven. De strategie diedoor Europa hiertoe naar voren wordtgeschoven, is het lanceren van in totaalzeven internationale, op Europeesniveau te situeren ‘vlaggenschip’-pro-jecten (die een waaier aan thema’s zul-len behandelen waaronder media,stadscultuur, immigratie…), het onder-

steunen van een nationaal project bin-nen elk van de lidstaten (27 in totaal) endoor partnerschapsprogramma’s met deciviele maatschappij, via een omvang-rijk systeem van cofinanciering, uit tebouwen. De partnerschap pen wordendoor Europa be schouwd als uitermatebelangrijk om op het terrein in concretoaan interculturele dialoog te doen.

Teneinde hier een verdere stimulansaan te geven, worden er daartoe op hetnationale niveau ook speciale ambassa-deurs aangeduid, die het belang en devoordelen van de interculturele dialoogverder moeten aanprijzen in hun eigenrespectieve cultuurgebied. Voor België werden hiervoor degebroeders Dardenne aangewezen,van heinde en ver bekend van hunsociaal geëngageerde films. In anderelidstaten werden mensen zoals CharlesAznavour, Paolo Coelho, Martin Händleren andere lokale en internationalebekenden bereid gevonden hun steunte verlenen aan het project.

Verder wordt er via het organiserenvan debatten en workshops, alsookontmoetingsdagen en dergelijkegetracht alle belangrijke spelers op hetdomein van de interculturaliteit metelkaar in contact te brengen (overheid,pers, civiele maatschappij en burgers).Zo vinden er bij wijze van voorbeeldhet hele jaar door inclusieve debatten

plaats in Bussel in de ResidencePalace onder leiding van Shada Islam(het volledige en aan te raden pro-gramma hiervoor is te consulteren opwww.interculturaldialogue2008.eu/408.0.html).

Maar ook vanuit het lokale overheids-niveau wordt hier verder op inge-speeld. Zo heeft Vlaams minister vanCultuur, Jeugd en Sport Bert Anciauxeen heus Actieplan Inter culturaliserenklaargestoomd binnen zijn departe-ment, dat op diverse terreinen dedoelstellingen van het Europees jaarnaar het Vlaamse niveau tracht te ver-talen. Recent nog werd in dit kader de

Inte

rnat

ion

aal

MEI-JUNI 2008 51

tweede Actiedag Inter culturaliserengeorganiseerd in de Gentse Vooruit,waar ook enkele medewerkers vanUVV op aanwezig waren. Het nieuweKennisknooppunt Inter culturaliseren,met bijhorende webstek (www.inter-culturaliseren.be), werd er ondergrote belangstelling van een talrijkopgekomen publiek voorgesteld doorde minister en zijn medewerkers. Viadiverse werksessies werden er voor-beelden uit verschillende sectorennaar voren gebracht over wat intercul-turaliseren nu juist betekent, hoe hetconcreet gestalte kan nemen enwelke unieke problemen en uitdagin-gen het soms met zich mee kan bren-gen.

De aanwezige afgevaardigden volgdener zo onder meer een workshop overde geschiedenis van het Vlaamse gelij-ke kansenbeleid, het gebruik van quotaen de resultaten hiervan met de mooibekkende titel ‘Quoto gequoteerd’ als-ook een workshop over een ‘Anderekijk op racisme’, waarbij men trachtteracisme en antiracistische strategieënin een nieuw daglicht te plaatsen enonzichtbare structuren en ‘witte’ privi-leges in de samenleving, maar vooralonszelf en onze (machts)positie daarin,aan een kritisch onderzoek te onder-werpen. Ook gingen ze hun oor te luis-teren leggen op de workshop ‘Inter -culturele uitdagingen in de sportsec-tor’, waar er werd stilgestaan bij dedeelname van etnisch-culturele min-derheden aan sportieve activiteitenbinnen, maar ook buiten het aanbodvan de sportclub, geïllustreerd door tal-rijke praktijkvoorbeelden. Ook de ses-sie ‘Interculturele competenties in depraktijk’, over enkele concrete ervarin-gen van projecten met een multicultu-reel werkingsveld, werd gevolgd engoed bevonden.

Een recente (daterend van december2007) studie van de Europese Uniekwam overigens tot de bevinding dat 3op 4 Europeanen wel degelijk dialoog

met andere culturen verwelkomt enzich dus ook in de doelstellingen vanhet Europees jaar zou moeten kunnenterugvinden. Volgens de Flash Eurobarometer zou72% van de mensen geloven datmedeburgers met een verschillendeachtergrond (op etnisch, cultureel ofnationaal vlak) een verrijking beteke-nen voor het cultureel leven in eigenland. Slechts 23% van de in totaal27.000 ondervraagden kant zich tegendat idee, op zich een zeer bemoedi-gend resultaat. Samen hiermee werdook wel gesteld dat het behoud van deeigen, nationale culturele traditieseveneens een goede zaak is. Dit kwamvooral tot uiting bij de bevolking van denieuwe(re) lidstaten, die een minderkosmopolitische ingesteldheid hebbendan de originele EU-15 (nog steeds vol-gens de bevraging). Verder bracht deenquête ook aan het licht dat de inter-actie van mensen met een verschillen-de culturele achtergrond binnen Europaeen vrijwel dagdagelijkse gebeurtenisis voor minstens tweederde van de EU-bevolking en dat een overgrote meer-derheid zich achter de organisatie vanhet European Year of the InterculturalDialogue kon scharen.

Het is ons inziens dan ook enkel aan teprijzen dat Europa het initiatief op zichheeft genomen dit thema naar voren teschuiven. Niet alleen in België, maar inveel Europese landen wordt immers delaatste jaren (decennia?) in een overwe-gend negatieve context gesproken wan-neer het om de wisselwerking tussenverschillende culturen gaat, vooral in hetkader van migratie. Iedereen wéét datdit speciale problemen met zich mee-brengt, maar het is door er voldoendeaandacht aan te spenderen en samenproactief aan deze problemen te werkendat we er ook oplossingen voor kunnenzoeken en met zijn allen op termijn devruchten van een echte interculturelesamenleving zullen kunnen plukken.

Voor meer infowww.interculturaliseren.bewww.interculturaldialogue2008.eu

Vrij-o n -zinnig Jenoff Van HulleNOToen Mozes van de berg Sinaï afdaal-

de en aan het joodse volk de stenen

tafelen met de Tien Geboden toon-

de, was hij onder invloed van zware

hallucinogenen. Dat zegt Benny

Shanon, professor bij het departe-

ment cognitieve psychologie aan

de Hebreeuwse universiteit van

Jeruzalem. Volgens hem maakte dat

gebruik deel uit van de religieuze

riten van de israëlieten. Religie als

het opium van het volk. Zou Marx

dan toch gelijk hebben?

Bron: Gazet van Antwerpen

52 MEI-JUNI 2008

Kru

isw

oo

rdra

adse

l 3

A N T W O O R D :

© Puzzelland.com

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Vijf winnaars krijgen elk een verrassingspakket.

Hoe maakt u kans?Vul snel het kruiswoordraadsel in en stuur het sleutelwoord vóór 26 mei 2008 naar de UnieVrijzinnige Verenigingen, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe of fax hetdoor op nummer 02/735 81 66. U kan het ook via e-mail aan ons bezorgen: info@uvv.be. Metevenwel vermelding van ‘oplossing kruiswoordraadsel’ en persoonlijke gegevens.

De oplossing verschijnt samen met de namen van de vijf winnaars in het volgende nummer.

VOORNAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

NAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GEBOORTEDATUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M V

ADRES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oplossing vorig nummerHet sleutelwoord dat we zochten was LEVENSBESCHOUWING.

Winnaars vorig nummer:

Uit de juiste inzendingen kwamen volgendevijf winnaars uit de bus:

Madou Bart uit Zedelgem

Snoeks Hedwige uit Overpelt

Hubert Daisy uit Lovendegem

Simon Mark uit Luxemburg

Roose Nico uit Jette

Zij kregen elk een verrassingspakket.

❏ ❏

Vier jaar geleden werd op initiatief vanBrussels minister Pascal Smet, binnende Vlaamse Gemeenschapscommissiebevoegd voor Cultuur, groen licht gege-ven aan de Brusselse kunsteducatieveorganisatie ART BASICS for CHILDREN(ABC vzw) om een industrieel pand ophet Gaucheretplein te verbouwen. Hetresultaat is een open, multifunctioneelpand van 1.600m2 waarin ABC eencinema-/theaterzaaltje, verschillendeateliers, een kindvriendelijke keuken,een grote studioruimte en haar kanto-ren huisvest.

Ook Vlaams minister van Cultuur, Jeugden Brussel Bert Anciaux is verheugd metde opening van het ABC-huis. Vanuit hetFonds voor Culturele Infrastructuurdraagt de Vlaamse Gemeenschap voor200.000 euro bij aan de kosten van hetgebouw. Daarnaast kan ABC vanuit hetkunstendedreet jaarlijks rekenen op206.000 euro Vlaamse middelen voorde werking.

Het ABC-huis sluit naadloos aan bij defilosofie van de vroegere ABC-studio’s.Het is een creatieve leeromgeving

waarin onderzoeken, spelen en bele-ven centraal staan en waar alle zintui-gen worden geprikkeld. Bezoekerskunnen volgens hun eigen ritme eninteressesfeer een zelfgekozen par-cours volgen in het huis. Op alle verdie-pingen worden hart, geest en zintuigengeprikkeld. In de verschillende ateliersliggen hout, metaal, textiel, klei, stof-fen en papier te wachten op je verbeel-ding. De ABC-keuken nodigt uit om infamilie-, klasverband of met vriendjeste koken. In de cinemazaal, het crèche-café of de bibliotheek kun je op ademkomen. Doorheen het hele gebouwverduidelijkt een architecturaal par-cours de elementen die de kwaliteitvan een ruimte bepalen (vormen,materialen, licht, kleur...). Op het pro-gramma staan wisselende themastu-dio’s waarbij kunst en cultuur in bredezin aan bod komen.

Met de opening van het ABC-huis staatABC voor een keerpunt: naast het creërenvan themastudio’s voor externe part-ners, zal de organisatie nu ook zelf eenpubliekswerking uitbouwen. Doel groepzijn kinderen vanaf 4 jaar in school- offamilieverband en ook leerkrachten,schooldirecties, atelierbegeleiders,jeugd werkers... Op de agenda staan:per seizoen een familieweekend,woensdagmiddagateliers, vakantiesta-ges, reservaties voor groepen, school-bezoeken, creativiteitstrainingen en opwoensdagavond een speelgoedateliervoor volwassenen.

Van 13 april tot 6 juni viert ABC de 50ste

verjaardag van de Brusselse wereldexpomet de ABC studio 50. In studio 50 kan jehet Atomium bouwen met rozijnen ofolijven, een collage van een interieur uitde jaren '50 maken, een jaren '50-mobiel uit papier vervaardigen en jekans wagen op het minigolfterrein of opde dansvloer. Studio 50 flitst je naar deGolden Fifties, met het naïeve optimis-me en vooruitgangsgeloof en de typi-sche design, mode, literatuur en muziek.

Voor een uitgebreider programma en meer info

ABCGaucheretplein 13 • 1030 Brussel mail@abc-web.be • www.abc-web.beT 02 502 00 27 • F 02 502 00 62

Jon

ger

en &

Cu

ltu

ur

MEI-JUNI 2008 53

OP DINSDAG 5 FEBRUARI OPENDEN MINISTERS BERT ANCIAUX EN PASCAL SMET HET

NIEUWE ABC-HUIS. ART BASICS FOR CHILDREN IS EEN KUNSTEDUCATIEVE

ORGANISATIE UIT BRUSSEL DIE KINDEREN VANAF 4 JAAR OP EEN SPEELSE EN CREATIEVE

MANIER IN CONTACT BRENGT MET VERSCHILLENDE KUNSTDISCIPLINES.

© A

BC-

HU

IS

© A

BC-

HU

IS

© A

BC-

HU

IS

Het ABCvoor kinderen

Jenoff Van Hulle

consulent-stafmedewerker

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWESTPCMD BrusselStalingradlaan 18-20 - 1000 BrusselT 02 242 36 02 - F 02 242 56 17cmd.brussel@uvv.be

PROVINCIE ANTWERPENPCMD AntwerpenJan Van Rijswijcklaan 96 - 2018 AntwerpenT 03 259 10 80 - F 03 259 10 89cmd.antwerpen@uvv.be

Provinciale Centra Morele DienstverleningPROVINCIE LIMBURG

PCMD Hasselt A. Rodenbachstraat 18 - 3500 HasseltT 011 21 06 54 - F 011 23 55 16cmd.hasselt@uvv.be

PROVINCIE OOST-VLAANDERENPCMD GentCoupure Rechts 4 - 9000 GentT 09 233 52 26 - F 09 233 74 65cmd.gent@uvv.be

PROVINCIE VLAAMS-BRABANTPCMD LeuvenBrusselsestraat 78 - 3000 LeuvenT 016 23 56 35 - F 016 20 75 47cmd.leuven@uvv.be

PROVINCIE WEST-VLAANDERENPCMD BruggeJeruzalemstraat 51 - 8000 BruggeT 050 33 59 75 - F 050 34 51 69cmd.brugge@uvv.be

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWESTCMD JetteJetse laan 362 - 1090 JetteT 02 513 16 33cmd.jette@uvv.be

PROVINCIE ANTWERPENCMD AntwerpenBreughelstraat 60 - 2018 AntwerpenT 03 227 47 70cmd.antwerpenlokaal@uvv.be

CMD HerentalsLantaarnpad 20 - 2200 HerentalsT 014 85 92 90 - F 014 85 44 39cmd.herentals@uvv.be

CMD Mechelen O.-L.-Vrouwestraat 29 - 2800 MechelenT 015 45 02 25 - F 015 43 55 19cmd.mechelen@uvv.be

CMD Turnhout Begijnenstraat 53 - 2300 TurnhoutT 014 42 75 31 - F 014 42 54 40cmd.turnhout@uvv.be

PROVINCIE ANTWERPENAMD LierAntwerpsestraat 148 (1ste verdieping)2500 LierT 03 488 03 33 - F 03 488 03 33amd.lier@uvv.be

AMD MolLaar 2 bus 3a2400 MolT 014 31 34 24 - F 014 31 34 24amd.mol@uvv.be

PROVINCIE LIMBURGAMD BilzenKlokkestraat 4 bus 13740 BilzenT 089 30 95 60 - F 089 56 57 94amd.bilzen@uvv.be

AMD Sint-TruidenKazernestraat 10/0013800 Sint-TruidenT 011 88 41 17 - F 011 31 26 45amd.sinttruiden@uvv.be

Centra Morele Dienstverlening

Antennes Morele Dienstverlening

UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN v.z.w.

PROVINCIE LIMBURGCMD GenkBochtlaan 16 bus 6 - 3600 GenkT 089 51 80 40 - F 089 51 80 49cmd.genk@uvv.be

CMD Maasland Pauwengraaf 63 - 3630 MaasmechelenT 089 77 74 21 - F 089 77 74 22cmd.maasmechelen@uvv.be

CMD TongerenVlasmarkt 11 - 3700 TongerenT 012 45 91 30 - F 012 45 91 39cmd.tongeren@uvv.be

PROVINCIE OOST-VLAANDERENCMD Aalst Koolstraat 80-82 - 9300 AalstT 053 77 54 44 - F 053 77 97 70cmd.aalst@uvv.be

CMD RonseZuidstraat 13 - 9600 RonseT 055 21 49 69 - F 055 21 66 68cmd.ronse@uvv.be

CMD Sint-NiklaasAnkerstraat 96 - 9100 Sint-NiklaasT 03 777 20 87 - F 03 777 31 64cmd.sintniklaas@uvv.be

CMD ZottegemKastanjelaan 73 - 9620 ZottegemT 09 326 85 70 - F 09 326 85 73cmd.zottegem@uvv.be

PROVINCIE VLAAMS-BRABANTCMD HalleMolenborre 28/02 - 1500 HalleT 02 383 10 50 - F 02 383 10 51cmd.halle@uvv.be

CMD VilvoordeVlaanderenstraat 69 - 1800 VilvoordeT 02 253 78 54 - F 02 253 57 87cmd.vilvoorde@uvv.be

PROVINCIE WEST-VLAANDERENCMD IeperKorte Torhoutstraat 4 - 8900 IeperT 057 23 06 30 - F 057 23 06 39cmd.ieper@uvv.be

CMD KortrijkOverleiestraat 15A - 8500 KortrijkT 056 25 27 51 - F 056 25 27 53cmd.kortrijk@uvv.be

CMD RoeselareGodshuislaan 94 - 8800 RoeselareT 051 26 28 20 - F 051 26 28 26 cmd.roeselare@uvv.be

FEDERAAL SECRETARIAATBrand Whitlocklaan 87 1200 Sint-Lambrechts-WoluweT 02 |735 81 92 - F 02 |735 81 66cmd.federaal@uvv.bewww.uvv.be

www.uvv.beUnie Vrijzinnige Verenigingen