UTRECHT

r Achterberg r8l2 Amerongen 2o5

3 Bae(n 199,203

4 Breukelen r84, r85, r93

5 Bunnik r96

6 De Meern r84, r85, r97

7 Houten r82

t Leusden r98

9 Lopik 2oo

ro Rhenen r84, r85,2orll Schalkwiik r84, r85

!2 Utrecht r84-r9r, r95

13 !íijk bij Duurstede r92

14 Zeist 2o4

tH)fUrn rNUf:rr{ ro rN!llxn3UE 'NlNtHà 'xÍt/l\)tvH)s - rH)larn t8!

;P slÈ pno ua^è ucuoqap uE^ uaulnl{,irr à:ar;è;lr ep loop aJE^\ taq sE nrallulr€rls do ef dool

ue^realqrrjS ep6EEIle^ ep Jooc 'slrEIdrsor8elarun uaa uaqqeqlqlallo ur ueuoqtqf,E.rSeo

'pno JErÍo§I u.oz uP^ uapurl euepraqrge^ roulEts Sou nu Í/\ naa epueDue^az Jp Jtu?^ lutld-JA ucprc^{tqrrr6J^\ncrN cp UEE uapurlJe lEp

pue{eqsl ueluerrJnrop lÍÍl 'uelz el taeu uàp-ulluea8 ls,ttu^ nu r0 ulz E'.epuJl ep Japuo,

leàrl lq)eJln ul lq)eJ3e,$nerN ap ur^ IeàpJ{trppmz rcH'prcc^\sllJruv-pnO peoBpurl

douelz al uÍIz.Jelelu ot tot'ueputt eSoH lJel-eur 9 epreq {àJtruo) ueueqx Írq Sreqle^o u3

AJeqJalqlvUedd8qlsunnq ap ue (JaFur § rlrll{aJlruo) ustnoH ctuJJruJ6 cp ur '{tr1t\{EqJs

Írq{fip{a1 ep uee (Lutr ItS )lerlluo)tqrelnelueaua8ep qJoqrrnep t.rapraoq (lq'(!ur z§t

{JJturo)uleer{ à( ur uroo el srnH rrq repJe^ua '(1llr t6t ue lt tÍrla^eEf,adseJ {aJluorutls)

ucla>lnerg at apoJuaÍlN u" ulJldtearsE{leqdo uarz at u[z uepull a{Fz ue^ aaMJ

'uo^rlqJ8 ufrz p.rEE.,[eq

Jpuellqlsra^ 8ou tqleJtÍl ul u8^rEE,r\ rpua{aq

uepulI sspuElloH ap ua^ ueuoPIJo ualrelarJE^Jpno J{ÍuauEtaq ela{ua uÍrz la'ucrE,u trnp

-oJduodxa pU^rJ8 uàà rrJ uetoua8 plaqpue{aqrdoJnE-pJooNleequÍ,rneeapuenua8euep

lol JpuJltsaz ap JEUE^ arp ueDnpoJdrrJe{a,r{espuEFapeN ufrz laH 'apuJlJerul^\ ue apull

-rauoz ap rrJssnt SursrnD[ ue3 ruepu[ espuEl

{oH 3prJq.(q uÍlz uàrrloqapull epno epueelseq8ou afir SaoueAEN 'ua^]otsa8lm sr puEI

-repaN laeqa8 te^r[J^ul nu alp uoos uee 'sP,repurllJruoz asluaaqul ueà lUooq ap rrp ua{Jlq-e3'8eoua8 puessE.r.re^'sr JB.ralqf,V'ueruo{o8

-tqleJat sr uJprJ'Iu3^ unrJEqrJH lrruoEENrJq ul Jrp íapull ezep ur]r e i{81 uaa epll?P,/{aq

snf,ruEloq uag rdE>leS SElsurrua$lllq uaa ?uoSSr puoJ IE sl ,rp reEU '(relsooplrezrnueX

eJaSeoJ^ laq irq)lqlerlopEls apuI uooqua{F-unw Jo ruooqsa flre p u lx a p p t4 f!,$]e8uo s8,r\

atspueoleq 3o'uJuroqepull JlB]ualunuolu

Iaà^ puallE^do uEPlslqle.Ilo elJur^ord ep uI

lqroJln ruJaon ao

'uaplnarg'ueueqU'IÍl/íIlEqrS:lqrarln alru!^ord aP ul Plardsra^

osgr'E)ur oÉ 'e: lo1

uI] oo9 ? oos(oaodotna x o11111apuÍ ospuelloH1./O0S

lq)arln alfu!^ord eP u! uaPu!lePno

rH):rurn - -LH)ru.Ln 98r

"'ï L-lr' , ,iï-í

sarDE.rooC'SuruIruJtsaq,rnoq uee 3ou 9S6rEf,JD lOt pllq snlJoq apno Jp u?^ ura.Lrel leH

'pus ap urlrnqurnl eqJsruEloq ereuIrnl ue e^,\

-nJru uJc uE^ Selu'E'E eptJru erDunJ ufrz snuoqapno àp.looFJ^ i96r EN ua.rnuJspEts àp uèu

-ulq auaauEJo taru urru JlJtorÉ UJJ lcru pra.rq

-e8lrn sntroq op pJa,u gzlr ua tzlt uI uJssnJ'[E^\spr]ls epuaEtseq 8ou uaor Jp frq pBàtegurÈ

9t9r ur p.re^l urnl eC'epun{sàeuJF Jp ur Furp-reldo Jput^ à^àoqequJt uapmJ)L eBDqlrr>[

-saeua8ur:^ urnt sF pleopaq SaluEE ur sE^\

snuoq Jslq)JJtO JO lrrEldJ8uuE pJe^\ udo.rnÍur arp uapur^eq oB{ur8 els.reerè[r op 'sn]

-rutlog sturoH ep'tqlejlÍl ue^ ulntstlètlsJa^-run Jpno Jp ur qlrz noz Suue^el.re^o sue8lo'puJ{Jq pir^\plJlJ^\ sr tqrclln uE^ o8{ur8 aO

tqrarln'(urnasnurs1lallsraalu6)

9Or lee.rpr'rnar1 aSue_l 'snrruelog snuoH épno

olh e)wLt elw) oíl

loqoyq o31ury| uooquelou esuede[3o o31u13

edo.rn3 ue^ o8lurB e1spno aG

vanuit de burgerij en een initiadefvan het Uni-versiteitsmuseum kon de tuinbehouden blij-ye[. Hetis nu e€njuwee] en waardeyol onder-

deel van een historisch universiteitscomplex,beshande uit kassen, oranjerieën, universitai-re gebou\i/en en eenhofusruin.

opmerkelijk is dat carolus Linnaeus, die de

tuin tussen 1235 en 1737 bezocht enaalteke-ningen maal«e over de aanwezige planten, deginkgo niet noemt. zoiets bijzonders zou nor-maal gesproken zeker zijn aandacht hebbengehaal. Linnaeus beschÍeefde ginkgo als soonpas in lzzl.Deboomzou rond 1770 in een potofkuip geplant kunnen zijn.In 1787 werd deginkgo,toen circa 5 meter hoog, veÍmeld dooÍde Duitse botanicus Ehrhart. TegenwooÍdig isheteen imposante hol'le boom metveelkrach-tigezijtakken.

De ginkgo is eigenlijk een curiosum. Het is

een pÍimitief plantengenus uit h€t Jura, zo'n1Zo miljoenjaar g€leden. De ginkgovormteengeheel àparte plantengroep dieverwantis aan

de coniferen en naaldbomen. oe'naalden'heb-ben een kaÍakteristieke brede waaiervorm. Hijoverleefde in china, onder andere als gewaar-

deerde tempelboom. Waarschijnlijk komt de

soort niet meer in het wild vooÍ. Vooral ook inoktober-november zijn de ginlgot prachtigvanwege hun heldergeleheÍfstbladeÍen. Gink-go's zijntweehuizig, net als bijvoorbeeld wil-gen, Erbestaan dus apafte mannelijke en vrou-welijkbomen.

De Utrech$e ginkgo is een mannelijkexemplaar. Rond 1830 heeft men een vÍouwe-lijke entin deboom gebÍacht, op zo'n 10 meterhoogte. De ent geeftjaarlijks veel vruchten, dievroegergewild waren ten behoeve vàn zaai-goed voor andere botanische tuinen in Europa.

De boom is een aantal keren behandeld doorboomverzorgers die kabels en trekstangenhebben aangebracht ter voorkoming van hetscheuren van de stam en het afbreken van

zware zijtakken. Hij wordt nog steeds geregeld

gecontroleerd, De UtÍechts ginkgo staat in de

zuidwesthoek van de tuin,eendeel datindelate negentiende eeuw en de eerste helft van

de twintigste eeuw opnieuw is ingericht.Elders in destadkomen nog enkele monu-

mentale ginkgo's voor uit de eerste helft van de

negentiende eeuw: inde tuin vanhetDuitseHuis aande SpÍingweg, in een particuliere

tuin aan Achter ClarenbuÍg en in het park HetHoge Land aan de Museumlaan.

ookde overige hortuscollectie is alleszins

demoeite waard, waaÍonder een doodsbeen-

derenboom, een Chinese moerascipres, een

winteÍgÍoene eik (hulstbladige eik x zomer-eik), een vaantjesboom, een ambetboom, een

andere grote ginkgo uit ciÍca 1830 en een fraaie

coniferenverzameling uit dejaren dertig van

de twintigste eeuw. In een aangrenzende tuinstàar een zeldzame grote abrikoos, die te zien

is vanuit de horrus. De Chinese moerascipres(Metasequoia)- net als de ginkgo een'levendÍossiel'- is hieÍ geplant omstreeks l95o en is,

met dÍie exemplaren in het cantonspaÍk inBaarn, een van de oudste in hetland. De stam-

omtrek etvan is 3 meter.Een paarjaar geleden

is er in de oude hortus een lindestek geplant,

afkomstig vàn een boom die nogsteeds bij hetoudeÍlijkhuis van Linnaeus staat. De stek van

deze winterlinde is beschikbaaÍ gesteld doorde dendÍotoog en lindeonderzoekerRuneBengtsson.

omgeving: bomenbeplanting op de gracht-

werven van de Nieuwegracht(eerste helftnegendende eeuw), singelpark (servaesbol-

werk, zonnenburg en oude Sterrenwacht)

dooÍJ.D. ZocherjL, circa 1830. Platanen op

het plein van de Romaanse Nicolaaskerkenhet CentÍaal Museum.

land in de HortusBotanicus te UÍecht.ca. r 95o

r87 uÍREcHÍ - urREcHT

kqdEndtlrrJí_.Eerl&:prrr:-nErI§Fírql+6f,rcZtl@1É@ErqdlF!-ifnuDql*!urTIrcIPlàËEuílfrur

srnr)ua)lEqgraloBur uareÍs€opooàp u uèe lèLu saurn d

'oB) urB e Pluèt.llnuourèp otoj ap do sturl

'ueEte d asralsoo

tèLu urn!3lsool) àpno

rH)! ulo - rHfluJ.n 88t

-roo^ lar{ uE^ epfizprnz ep u?? ^lnae

elsSrlur,r\]ap uE^ ur8eqteq ua epuelua8Ju ep ur^ puJa

l3r{lln'ulnl sJa8uoÍuaÍ 'SaalspÀ\ ap ua 3a^\-6ulrds ep Jeu?^ JeEqtrprz uqz uaruoq à8oq ap

ur^ ururnD[ ap ]eeur '{4t3{ueSaot Jwquadolaru sr srnH esllnolaH uE^ ulnl apno a(

'ufrz leoru tsea,ra3 ufDsao,rap ur EuuElu aptauja^ laqÍrgàp uIlaqsau

-rnld ep uE^ uepEz ep lEp lpJol[ plelsrepuore'rpÍrI rwqrqrrz (lq rapuoleE,,!\'uadolaBdo ua3-ulSrpEqtrsaq IElu88 uaoleaq uooq a('uaBE^

-.r3^ leq usE ua{al laq sl puEqJàruPzSuET' lnaao8rJo^ap uE^8!Jaa^ uerefap ul SurJJrue^§[

-ur e$lnc ap sueptE tqlEJqaauEE pleJfr,,trla8uo

'JEEqlqrrz srnJ)ÍuaïEq pJre{e8sr uae uaJnads

ueAeru sr lroosusssa esado.rní-plnz ezap uE^(uElS JpUI'SJU!n[d U3a Ua Snxq Uaa'dàÉJJq

u» JepuoJru^r'ueuoq ue ue{lruts Jpno apual-llqJsJa^ usEts - uml aJa8uo I l?.&\ uee Eou )Íoosr Ja - srnH aslmo 1JH uE^ ulnl epno ap uI

'lruo{JooA ueuel-Eld fiqJeï?^ [e^i lE^r 'uessE,ulln a8ruro^[ou{

epuor Joop do llE^ teo^tuEts Jo'uazÍr,rràolq ep-lelsaSueruEs àSrturoAloq ràalu Jo sIJp uauua{

ua uapeuseSur darp urrz uareprtq rc'uetq-ÍlAtl el ]eru e,& ua^aoqJEElduexa lrp UEE JEEIU

'uaplJqÍq uÍrz uau?lEld atsaeu a( 'pno leefooz su Í[q ur^ uauoq Joo^ Je{ez lp[a8lrp ue

'\\eezpÍaz !fiz u)uelrld esjJrsoo Jlqla 'pJnaÈl

-eB lae8Jepleq tslleq ap uI fl o$Iul8 eO uarrJoq

alol8 aSrlqlErd aa,ril uqz leH'uBelEld asralsoo

u3e ua o8{uÉ alor6 uaarapuo]Ee,r 'ua^alqe8pr?€,raq8ou sr uE^rËEp lEluw uJa'lu?ldaSuEe

uauroq apleJdsJa^ 3le{ua ue pSelaSuEE urnl-uapmrl uaa uep.r3^{ IEElrdsoq trp rrf, 'srnqua{

-erz urapour {illeryaludo uae prp elp roo^ sE,r

la8nal^ J,!\naru elor8 ,('tEErrdsoq rot p^rnoq-e8uro epouad gqlsuuoalodEu epEu pJa,,!\

fuepu?uruol ue eploJepplJ aslrn(ep uE^

srnH e$rno laH.ralsooPl es,tlnàelapprlu laH

UlaJrn rta&8ulJdS r(^ pJE) laloH suEq,

s!nH asl!no laH JaFooPl a3!leurroo^ 1aq ue^ ulnlo98r-oz8l

u.r ÍÉ 'eruD o§t

(s11o1uayo snuo1o14l ueep;d as,mpoo

aÉooH

\atluout0lsuaos

slnH osllno laH Ílq uBBlEld asralsoo

malige ldoosterÀospitaal, is wel toeganketijk.Recenrelijl< is er een aardige formele tuirr aan-gelegd metoudegeleideengesnoeidefruit-soorten. waaronder kweepeer. kroospruim en

mispel.In de omgeving bevindt zich een aantal mo-

numentaleplatanendieeenbezoekmeerdanwaard zijnr inhetAbraham Dolenhof (oosteÍse

plataan cv. cuneatd), op het Selvaas B olwerk(eengroep hoge gewone platanen uit de aan-

legtijd van het singelplantsoen, circa 183o), opzonnenbuÍg (gewone plataan), aan de oude-gracht bij de BakkeÍbÍug (oosterse plataan),

bij hethuis Maliebaan 4o, achter het Cenmaal

Museum (een rij van vijf oosterse platanen,waaryan éen €xemplaar met bliksemspleetvande top van deboom tot aan de stamvoet, dieiederjaarweer verder dichtgroeit), op de Begij-nekade (oosterse plataa[) enaan deLaanyanPuntenburg, in het PaÍk Nieuweroord (gewoneplataan).

omgeving: singelplantsoen met diverse bo-men uitde eerste helft van de negentiendeeeuwmet onder andere een donzigeeik, een

moerascipressengroep en meerslam mige mos-

eiken. Aan her Willemsplanrsoen sraar een rijhuizen uit de jaren dertig van de twintigsteeeuw met originele gemetselde bakstenenboombakken metjeneverbessen uit de bouw-tijd. Aand€ overzijde van de Catharijne singel,die inde komendejaren weer zal wordenvoot-zien yan water, staan de drie mogelijkoudsteiepen vanNederland (Hollandse iep cv.'B€lgi-ca', volgensjaaÍÍingen uit circa r79o).

la<:Ea:.F:. r.

Ba.:- rekerfd

Hoge plaiaan uitde aan egr jd van

het Utre.hise S ngel

dichtgroe endebliksemspleet.

(ara(teíistieke baastenen boombakkenuit de jar€n dert g var

iereverbesboomples

'Pfiizeriara')

Oosterse plataan in

de Abraham Do enhof

r89 uriEcHT - urREcHT

-1H)f UrO -

rH)r{rn 06t

rq àllrÉ-;ltr =j=:lE.r.--Èq:-II TE-.Ft!àa--.llr:;*]ENrcT,lr:--JDÉà:FOG;lE)::lF:-lItr s-ir

Drj.-!

-PC: rI[!--:lE:':lEE iEF'::iEfc:!É::E!::Pq!=rF\'1FTg;;LqF--;Éc:lllrËaÍOIF^F--!-P(-'rF\EEr:!trrf,-1=lÉ\';)- rr-.:É::CElrr=:F'F'J:Ep I.:: ..

IrrPu --:x, uL,'!EtF ::IE !';,[t-t.jL)loH i-: J

oagr "r'urosluetd 'ta€urs asiq:artn

1a,1 ur pLraouaÉ

darsah;aa np 1a,n 1couarape;q eourooqai

ap aBanue.r'uad;rËraqèrrp ue^ 1è)làoqL!oo8

)e?q1,+tzuiEl;1zsèlsrnq

uod;r 3LUEzplaz.p

s; srsrq.Jrels ap dO

Plaa^ 1EES laH'{n.rpul 13à^ uqBru íuauo{

-JOO^ plajdSra^ JJ alp uadal ep Eroo^'ueuoos-ua{Ia ue ue{n3q'uassaJdrrsEJaoru'suJoop

-sa'uauElEld'uapurl'uJdar :pBaIaBu?€ pre.&

{rBd leqrep apoFed ap ltn ua^oIqJB prw.r\-eq ueJEldrrJaxa eSurll€rd uaprepuoq spaals

8ou Je uÍrz'ueuf!,rpJa^ uauoq s{tIrEEf

la,lraoq uí'sr rslola Ie3^teqlEp {njpur ep

uJur tSfiDI uap"dJe8ulls ua uàlIqrsD^al8ooqJoop JEEIU iFlus fi.r^ qrrz do sr {rrdtJH'8urt

Jalatuol{ § €ufiq sr uaostuEldla8uÍs laH'lqr3 apretu

ufiX atuluor)I ap rpurqra^ ue ^inae

apJlEE,\ll

ap lrn ueelPp s8urlJe lql?J8la8uls ao'ueppEtlrsJru entrunJsSuÉlpapra^ uaaS pfll aqlspuo

-alodEu àp Eu alp 'uaJnrrrspPls as,11ne3[epprur

epue^st€rldap do p6rla8uw PJaatqlaJln ul

{ftd laH')Í.rPdleBuJS esrrIaFEEHleq JepJaa J??f

JEEd uaa dJalAluo Jaqloz'uopJo^\ pl\noqtrs

-aq pu8l suo uE^ uJ{Jtd ar8quado aputElsaq

8ouàlspno JpuE^ uaà sp uaosturld[a8uls1orl UE)l ot8r puoJ pleo^e8lln sleap ua 9z8r

uI uedlorquo qJatr a8àorA urrz lol uooqeq ua

'dJer1'{]uo uà,$noqe8 {oo aIp'rIi Jeqloz'C'ÍlratlqlJ"ulruap uB^ uJ{Jaltlalsaau apuE^ uaa

q lr{rejlÍl pEls ap u?^ ueosluEldlaSuls leH

pa4n r()tr asparon laq !!q) p8ulsauÍueqle) Eb1ldpuals

o6/l'e> nnfiuo14

w9z?oz a1?aaH

uD ÍÍÉ ue 8ÉE'Í9Í'dsar P4uatuots

le>13p9, o4puo11oq x srarln) dalosPuelloH /oos

Ir{rolln'(urnasnn lee{uatr /alq)e) Pguls8aotslo! \ra14pu o1S

oÍ81'e) )aDhu\ld

woz'et atBaoH

{plaoqurooq qe uau.roq or.PJèaur) urf ol5 1rl1wawDls(dolsoha lnp ',Epurotr Dqol? st ,a/nl deltuaq laas

letu!S aqqf,arln ap stuEl uoder .eqrslt1ag, ua uadalsaílla^!nO

om Hollandse iepen, en een enkele bergiep.Opvallend is een reuzenbeÍgiep van meeÍdan5,5 meter in omÍek aan de Tolsteegsingel, aande oostzijde van de oude stadskern. De boomkomt echter niet helemaal eerlijk aan zijn uit-zonderlijke omvang, want hij is het resultaatvan een zogenaamd'boomboekeC: een modeinde achttiende en negentiende eeuw om eenpaarbomen tegelijkinéén plantgat te zetten.Dat geeft niet alleen sneller een dikkeboom,maar- doordat de stammen op een zeker€hoogte uit elkaar wijken - een mooie bredemeerstammige kruin,In h€t Utrechtse Singel-planBoen staat een aantal yan dit soort boom-boeketten (bijvoorbeeld van moseiken en Hol-làndse iepen). Alsje erop gààt letten, zieje zewel vaker inhetland,

Opmerkelijk ààn deboom zijn de ingesne-den bladeren, waarbij de gebogen bladtandenenigszins naaÍ voren wijzen. DatleveÍde deze

cultivar de bijnaam'duiveltjesiep'op. Het iseenvariatíe van de iep dieookwel inhetwildvooÍkomt. De boeket-iep biedt gastvrij heidaan enkele enoÍmezwammen, dievooral op de

stamvoetzitten. Het is de iepenbuisjeszwam -eigenlijk een zeldzame paddenstoel die om diereden op de Rode Liist van bedreigde padden-stoelen yoorkomt.De zwam profiteeftvan de

ouderdom van de iep, maar de samenlevingrussen beide organismen kan nog velejarenstandhouden, Voor de zekerheid heeft de ge-

meente UtÍecht de boom een flinkstuk inge-kort om de windgevoeligheid te verminderen.

Aan de wesÍzijde van de oude stadskern vanUtrecht staan drie hoge Hollandse iepen langsde Catharijnesingel. Het zijfl de restanten vaneenoudere rijbeplanting langs desingel, die de

begrenzing vormde van de verdwenenbuiten-plaats Nieuweroord. Op grond vanjaarringenvan eerder gevelde bomen uit de rij blijken de

bomen nog te stammen uit de late achftiendeeeu%uitcirca 1790. Het zijn wellicht de oudsteiepen, en zeker van deze cultivar, van Neder-land. Het is veÍbazingwekkend dat ze alle iep-ziel«egolven overleefd hebben. De betreffendecultivar'Belgica', met zijnkarakteristieke1an-ge, yrij smallebladeren, staatnietÍemin als

?evoelig: bekend. Belgica-iepen behoren totde histoÍische iepenvariëteiten, die misschien

al in 169+ voorhet eerst in België gekweekt

werden. De bomen hebben een bijna cilindri-sche stam.Jammeí genoeg zijn enkele dec€n-nia geleden de toppen eruit gezaagd, waardoorde stammen bovenin flink zijn gaan inÍotten.De bomen zien eÍ echter nogsteeds krachtiguitenzijn vast van plan nog een aardigeindvan deze nieuwe eeuw mee te maken.

Verspreid in her Singelplàn6oen zien we

nogdiverse fraaie iepen,deels uit de aanleg-tijd. Langs deWittevrouwensingel achter de

schouwburg staat een groep zeldzame bonteveldiepen; een cultivar van de veldiep mer wit-gevlekte bladeren, die daaÍ geplant is in hetmiddenvande negentiende eeuw. Aan hetWillemsplanrsoen staan twee grote bergiepen

uitdezelfde periode.

omgeving: een plataan (stamomvang620 cm)in het erachter gelegen Park Nieuweroord. Iets

verder naar het zuiden twee grote witte paar-

denkastanj es aan de Catharij nesi ngel. Aan deoverzijde van het singelplantsoen diverse

bomen enboomgroepen uit de aanlegtijd inde eerste helft van de negentiende eeuw Directtegenoverde genoemde iepen een fraaieenzeTdz:-me zachte eik-

De dfle hoogopgaardeiepen àan d€ aaiha-riinesingel in Utrechlzijn kanshebbers voorde oudsle eper varons la nd. Ze stamme'ruii hei €inde van de

rBe eeuw

E-

]O] UTRECHÍ -

UTRECHÏ