Urban mining, de stap naar een betere wereld

Robin van Dijk

Natuur & Gezondheid en Natuur & Techniek met Nederlands, Engels, Duits,

Levensbeschouwing en Economie

Alfrink College, 5VB Indira Jankipersad Natuur & Gezondheid en Natuur & Techniek met Nederlands, Engels, Frans, Levensbeschouwing en Economie Alfrink College, 5VA Begeleider: mw. drs. G.P. Assenberg Inleverdatum: 10 juli 2015

Voorwoord

De stap naar een betere wereld. Een zin met weinig woorden maar met grote betekenis. Hoe makkelijk is het om te zeggen dat we op weg zijn naar een betere wereld, maar hoe merken we dat we op weg zijn naar die betere wereld. Want wat houdt een betere wereld in en hoe gaan we dit bereiken? De grondstoffen op de aarde zijn niet onuitputtelijk en we moeten er zorg voor dragen dat de volgende generaties ook kunnen leven op de aarde. De afgelopen tien maanden hebben wij aan het project Het Uitvinden van de Groene Samenleving (HUGS) gewerkt. Gedurende deze maanden hebben wij veel geleerd en wij zijn er van overtuigd dat een groene samenleving van groot belang is en dat dit alleen bereikt kan worden als alle mensen over de hele wereld zich inzetten. Het schrijven van dit wetenschappelijk artikel is soepel verlopen en wij zijn dan ook tevreden met het resultaat. Graag willen wij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu bedanken voor het opzetten van het project en voor de studiedagen die wij hebben mogen bijwonen. Ook willen wij Worldschool Network bedanken voor het mogelijk maken van het project HUGS. Als laatste willen wij onze begeleider mw. drs. G.P. Assenberg bedanken voor haar goede begeleiding en hulp bij het schrijven van dit artikel.

Inleiding De grondstoffen en fossiele brandstoffen raken langzamerhand op en onze atmosfeer raakt steeds meer vervuild. We belasten, vervuilen en putten het milieu steeds verder uit. Als we zo door blijven gaan zal de aarde voor onze toekomstige generaties niet meer leefbaar zijn. Daarom moeten we duurzamer gaan leven en een groene samenleving gaan ontwikkelen. De lineaire economie moet compleet worden vervangen door een circulaire economie en urban mining is hier een essentieel onderdeel van. Het is een nieuwe vorm van mijnbouw waarbij elektrische- en elektronische apparaten gerecycled worden. Zo hoeven er minder (tot geen) grondstoffen uit de mijnen (mining) gehaald te worden, maar in plaats daarvan uit steden en dorpen (urban). Wij hebben voor urban mining gekozen, omdat dit een erg actueel onderwerp is waar veel ontwikkelingen gaande zijn. In ons elektronisch en elektrisch afval, ook wel e-waste (electronic waste) of AEEA (afgedankt elektronisch en elektrische apparatuur) genoemd, zitten veel kostbare edelmetalen (goud, zilver, koper etc.) die veel geld waard zijn. Om deze edelmetalen terug te winnen, moet het e-waste gerecycled worden. Al jaren lang dumpen wij samen met andere landen ons e-waste in derde wereldlanden. Hier wordt het e-waste met behulp van stenen uit elkaar gehaald en wordt het verbrand om zo tot de edelmetalen te komen. Dit zorgt voor ontzettende milieuvervuiling omdat er vele schadelijke stoffen vrij komen. De mensen die dit werk verrichten ademen deze schadelijke stoffen in wat een zeer nadelige invloed heeft op hun gezondheid. Met behulp van urban mining worden de edelmetalen op een verantwoorde manier uit het e-waste gehaald. Ook is het percentage edelmetalen dat met behulp van urban mining uit het e-waste wordt gehaald, vele malen groter. De hoofdvraag bij ons onderzoek is: 'Is er een manier om het recyclepercentage van het e-waste in Zoetermeer te verhogen door middel van een nieuwe inzamelmethode?'. Om deze vraag te beantwoorden, hebben we een aantal deelvragen opgesteld: 1. Wat zijn de huidige inzamelmethoden van e-waste in de gemeente Zoetermeer? 2. Hoe wordt e-waste verwerkt? 3. In welke mate is er nu al sprake van urban mining in de gemeente Zoetermeer?

4. Hoe kunnen we de Zoetermeerse bevolking bewuster maken van het feit dat zij een hele belangrijke rol speelt in het proces van de afvalverwerking?

5. Hoe komen we aan voldoende en continue aanvoer van e-waste? Nadat wij deze deelvragen hadden beantwoord zijn we begonnen met het uitvoeren van ons onderzoek. Wij hebben een enquête opgesteld (VOLGNUMMER 1). Deze is in de wijken Meerzicht, Seghwaert en Oosterheem gehouden. Het gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen van Meerzicht ligt namelijk onder het gemiddelde van Zoetermeer; dat van Oosterheem ligt boven het gemiddelde van Zoetermeer en Seghwaert ligt tussen het gemiddelde van Meerzicht en Oosterheem in. De gemiddelde leeftijd van Meerzicht is hoger dan de gemiddelde leeftijd van Zoetermeer. De inwoners van Oosterheem hebben samen een gemiddelde leeftijd die onder het gemiddelde van Zoetermeer ligt en die van Seghwaert ligt weer tussen die van Meerzicht en Oosterheem in (VOLGNUMMER 2). Per wijk hebben wij 40 enquêtes verzameld. Met behulp van de vragenlijst wilden wij onderzoeken in hoeverre de Zoetermeerse bevolking zich bewust is van afvalscheiding. Wij hebben geen hypothese opgesteld, omdat wij nog niet konden inschatten hoe bewust de bevolking is. Voor de indeling van het artikel hebben wij gekozen om eerst een beeld te schetsen van de huidige situatie in de gemeente Zoetermeer. Vervolgens schrijven wij hoe we de Zoetermeerse bevolking bewuster kunnen maken van het feit dat zij een belangrijke rol speelt in het proces van de afvalverwerking. Wij hebben ervoor gekozen om ons onderzoek op het eind weer te geven.

Urban mining, de stap naar een betere wereld

Huidige inzamelmethoden

In het algemeen kan de consument zijn/haar afgedankte elektrische- en elektronische apparaten inleveren in een winkel of bij een milieustraat (VOLGNUMMER 3). In Zoetermeer is dit ook het geval, namelijk bij het Zelfbrengdepot in de Argonstraat en bij de Milieu Express in de Radonstraat. E-waste valt hier onder het grofvuil en dat kan je onderverdelen in groot wit- en bruingoed. Onder witgoed verstaan we het huishoudelijk apparatuur zoals koelkasten, wasmachines, drogers et cetera. Bruingoed is de term die wordt gebruikt voor geluids- en beeldelektronica. In Zoetermeer valt ICT- apparatuur onder bruingoed, maar in enkele gevallen wordt hiervoor de term grijsgoed gebruikt. Daarnaast kunnen de inwoners van Zoetermeer hun e-waste in verschillende winkels inleveren. Als het e-waste nog in goede staat is, kan deze naar één van de vier kringloopwinkels in Zoetermeer worden gebracht. Hopelijk kunnen de apparaten zo weer een nieuw leven krijgen. Als blijkt dat de e-waste het toch niet meer doet, dan wordt deze opgehaald door Wecycle en gerecycled. Ook staan er op verschillende plaatsen in Zoetermeer Wecycle- inleverbakken waar elektrische apparaten en/of energiezuinige lampen ingeleverd kunnen worden. Deze inleverbakken staan onder andere in de Gamma, Jumbo en Media Markt.

Sorteercentra Nadat het e-waste is ingezameld bij het Zelfbrengdepot en de detailhandels wordt het opgehaald door Wecycle. Wecycle is een bedrijf dat de inzameling en recycling van e-waste organiseert. Het bedrijf zorgt ervoor dat het e-waste naar de RSC’s gaat, oftewel de regionale sorteercentra (VOLGNUMMER 3). Het afval hoeft niet direct naar de RSC’s, er kan ook nog materiaal via de milieustraat de handel in gaan. Bovendien is er ook nog een aparte structuur voor het inzamelen en verwerken van professionele apparatuur die afkomstig zijn van bedrijven. Bedrijven kunnen via Wecycle een container plaatsen waar ze hun apparatuur inleveren of ze kunnen hun apparatuur direct aan de RSC's leveren. In de RSC’s wordt al het e-waste gesorteerd zodat ze allemaal op hun eigen manier verwerkt kunnen worden (VOLGNUMMER 3).

Recycling bedrijven Als al het e-waste gesorteerd is, wordt het in containers afgevoerd naar verschillende Nederlandse verwerkers: Coolrec, HKS, De Ruiter, Recydur, Sims Recycling Solutions (Mirec), Alba en Indaver. Ook wordt een klein deel van het AEEA naar een Duitse verwerker afgevoerd. De verwerking van de verschillende soorten e-waste vindt op verschillende manieren plaats. In Nederlands worden de rekjes, glasplaten, verlichting en organische resten handmatig uit het koel- en vriesapparatuur gehaald. Deze onderdelen hebben allemaal hun eigen verwerkingswijze. Het groot witgoed wordt volledig kapot gemaakt tot kleine fragmenten. Vervolgens wordt het via scheidingstechnieken verdeeld in verschillende fracties: ferro fractie, non-ferro fractie en gemengde fracties. IJzer en alle legeringen op basis van ijzer behoren tot de ferro fractie en de overige metalen (zoals aluminium, goud en koper) worden non-ferrometalen genoemd. De ferro en non-ferrofracties hebben een hoge marktwaarde en worden als ze zuiver zijn rechtstreeks in smelterijen verwerkt. Gemengde fracties daarentegen zijn lastiger om te recyclen vanwege de bevattende materialen zoals kunststoffen en rubber. De marktwaarde van de gemengde fracties is daardoor ook lager. De verwerking van het overig wit- en bruingoed, ook wel OWEB genoemd, gaat op twee manieren. Bij de eerste manier wordt het overig wit- en bruingoed eerst met de hand gescheiden. Daarna gaat het in een machine om het te vermalen. Vervolgens wordt het in verschillende fracties gescheiden met magneten en machines. Elke fractie gaat daarna naar een afnemer die deze fractie nog verder scheidt. Bij de tweede manier worden verontreinigingen met de hand uit het overig wit- en bruingoed gehaald. Daarna wordt het OWEB vermalen in een machine. Vervolgens wordt het in verschillende fracties gescheiden. Het overblijvende vermalen materiaal dat nog veel kunststof bevat, gaat op een sorteerband om er nog zoveel mogelijk kunststof uit te halen. Hierna blijft er een fractie over die door

smelters als energiebron wordt gebruikt bij de terugwinning van metalen. Als laatste hebben we nog de verwerking van ICT- apparatuur. De verwerking hiervan staat weergegeven in figuur 1. Figuur 1

I

Richtlijnen

Producenten en importeurs moeten zich aan de WEEE-richtlijn (Waste of Electric and Electronic Equipment) houden. De WEEE-richtlijn is een beleid gericht op het verminderen van afval, hergebruiken en recyclen. De Europese Raad heeft als symbool voor afgedankte elektrische en elektronische apparatuur een afvalcontainer met een kruis gekozen. Op het huidige symbool staat er een zwarte streep onder de afvalcontainer, deze lijn geeft aan dat de apparatuur op de markt is gebracht na 2005 (VOLGNUMMER 4). Een andere richtlijn die hiermee in verband staat, is de RoHS (Restriction of Hazardous Substances). Dit houdt in dat er al in de ontwerpfase al rekening wordt gehouden met het feit dat er zo min mogelijk gevaarlijke stoffen gebruikt mogen worden. Wecycle wil graag optimaal recyclen. ‘De Nederlandse doelstelling is 4 kilogram e-waste per persoon. Wecycle heeft hieraan in 2014 flink bijgedragen met 111 miljoen kilo ingezameld e-waste: bijna 6,6 kilogram per persoon.’1 (VOLGNUMMER 5). Mate van urban mining

‘Is er sprake van urban mining in Zoetermeer?’, een belangrijke vraag die wij aan een medewerker van de Gemeente van Zoetermeer stelden. Volgens Verweij, P. (31 juli 2014) is hier lastig antwoord op te geven, aangezien de gemeente hier geen exact percentage van heeft. Wel is bekend dat de Gemeente Zoetermeer van al het afval dat wordt ingezameld, ongeveer 85% recyclet. We hebben meerdere mensen van de gemeente Zoetermeer geraadpleegd, maar omdat de kleine elektronische apparaten bij diverse instellingen (waaronder detailhandels) worden ingeleverd, heeft de gemeente geen concreet cijfer hiervan. De gemeente gaf ons de tip om contact op te nemen met het bedrijf Wecycle. Wecycle zei echter dat de gemeente Zoetermeer het percentage zou moeten hebben. Al met al is op basis van een concreet cijfer niet te zeggen in welke mate er al sprake is van urban mining in Zoetermeer. Daarom hebben wij gekeken naar acties die er gehouden worden in de gemeente. In 2012 ging Wecycle een samenwerking aan met kinderboerderijen in Nederland. Hierdoor konden bezoekers van de kinderboerderijen vanaf nu hun e-waste ook bij een kinderboerderij inleveren. Wecycle haalt het ingeleverde e-waste dan op en zorgt ervoor dat het gerecycled wordt. Zoetermeer heeft hier ook haar bijdrage aangeleverd. Op 8 november 2013 was in de stad de eerste Wecycle-inleverstraat voor MKB-bedrijven (midden- en kleinbedrijven) geopend door de Zoetermeerse wethouder Klaasjan de Jong. In 2014 wilde Wecycle het inleveren van e-waste landelijk stimuleren. De eerste honderd inwoners van een gemeente die hun e-waste bij de milieustraat inleverden ontvingen een spannend jeugdboek als beloning. Bij deze actie was Zoetermeer de winnende gemeente. Hieruit

1 Wecycle (z.d.). Inzameling en recycling van elektrische apparaten en energiezuinige lampen.

Geraadpleegd op 3 mei 2015, http://www.wecycle.nl/nederlands/consumenten/over-wecycle/

Sorteren in

productgroepen

Et cetera

Printers

ICT-

apparatuur

Vermalen

Vermalen

Vermalen

Metalen en

edelmetalen worden

eruit gehaald

Printers

Beeldschermen

Et cetera

Computers Vermalen

maken wij op dat er in Zoetermeer sprake is van urban mining, maar dat het niet vanzelf gaat. De bevolking gaat zich alleen meer inzetten als ze er iets voor terug krijgt.

Bewustwording Door de gemakzucht van de Zoetermeerse bevolking wordt niet al het afval (op de juiste manier) gescheiden. Dit komt doordat de zij geen direct belang heeft bij het inzamelen van afval waardoor er minder moeite voor wordt gedaan. Het is dus noodzakelijk om de inwoners van Zoetermeer bewuster te maken van het feit dat zij een hele belangrijke rol spelen in het proces urban mining.

Ook uit de sorteeranalyse van Irado, die is uitgevoerd in het najaar van 2013, blijkt dat lang niet al het afval in Zoetermeer gescheiden wordt (VOLGNUMMER 6). Tijdens een sorteeranalyse zijn alle vuilniszakken opengemaakt en werd er naar de kilo’s restafval gekeken.

Onderzoek Uit ons onderzoek is gebleken dat de mensen die hun afval niet scheiden, dat vooral uit luiheid niet doen (VOLGNUMMER 7). Veel mensen hebben niet door dat ze hierdoor de ontwikkeling van een groene samenleving tegenwerken. Het merendeel van deze mensen levert ook niet al hun e-waste in. Zo blijven mobiele telefoons bijvoorbeeld jaren lang in de kast liggen, terwijl ze kostbare edelmetalen bevatten die hergebruikt kunnen worden. Vandaar dat er zo nu en dan acties worden gehouden door de gemeente Zoetermeer om de bewoners bewuster te maken. Twee jaar geleden hield de gemeente Zoetermeer bijvoorbeeld de inzamelactie 'Zoetermeer maakt van e-waste een prijzenfeest'. Deze inzamelactie was bedoeld om de bevolking bewuster te maken van het feit dat er zonder een continue aanvoer van e-waste geen circulaire economie kan ontstaan. Voor elk afgedankt elektronisch apparaat, ongeacht de grootte, ontving men een lot voor de e-waste prijzenloterij. De prijzen die gewonnen konden worden, waren waardebonnen voor winkels en bedrijven in Zoetermeer. Deze actie stimuleerde de bevolking om hun e-waste in te leveren bij het Zelfbrengdepot. Alle ingeleverde elektrische- en elektronische apparaten wogen bij elkaar 41.140 kilogram. In dezelfde periode vorig jaar werd 33.380 kilogram e-waste ingeleverd. De actie heeft dus wel degelijk geholpen, want er was een toename van 23%. Ook uit onze enquête resultaten kwam naar voren dat de inwoners vinden dat er meer acties gehouden moeten worden (VOLGNUMMER 7).

Voldoende en continue aanvoer

Om optimaal te kunnen recyclen moeten wij ervoor zorgen dat ook het optimale aan e-waste wordt ingezameld. Vandaar dat wij een nieuwe manier van inzamelen hebben bedacht. Wij hebben bij het bedenken van een nieuwe inzamelmethode rekening gehouden met de resultaten van ons onderzoek en met de wensen van de gemeente Zoetermeer.

Uit ons onderzoek is gebleken dat een meerderheid van de Zoetermeerse bevolking hun afval inlevert. Ook blijkt dat de mensen er (over het algemeen) een beloning willen voor het inleveren van hun e-waste.. Tevens hadden wij in onze enquête gevraagd of de inwoners bereid zouden zijn om hun afgedankte elektrische- en elektronische apparaten in een ‘speciale brievenbus’ in te leveren. Hier hebben we veel positieve reacties op gekregen. Vandaar dat wij de

Consument koopt elektrisch-

en/of elektronisch

apparaat

Consumptie

Inleveren e-

waste in de

Miner

Wecycle

leegt de

Miner

Wecycle recyclet het e-

waste en haalt de kostbare

metalen eruit om opnieuw te

gebruiken

Producenten produceren nieuwe elektrische- en/of

elektronische apparaten met de

gerecyclede edelmetalen

Figuur 2

Miner hebben ontworpen, met het idee dat er een circulaire economie kan ontstaan waarbij de consument het startpunt is (zie figuur 2).

Wensen gemeente Zoetermeer Wij hebben meerdere gesprekken met de heer P. Verweij van de gemeente Zoetermeer gehad. Hij vertelde ons dat de gemeente momenteel zelf ook bezig is met het ontwerpen van een nieuwe inzamelmethode. De gemeente heeft drie wensen waar hun inzamelmethode aan moet voldoen. Ten eerste moeten er meer inzamelmiddelen bij woningen komen, zodat de inzamelpunten centraler gelegen zijn. Mensen hoeven hierdoor minder moeite te doen om hun e-waste in te leveren. Ten tweede moet het afval lonen, dit houdt in dat er een vergoeding tegenover moet staan. Daarnaast wil de gemeente omgekeerd inzamelen. Dit is een beleid waarbij de nadruk wordt gelegd op het inzamelen van herbruikbare grondstoffen bij inzameling van huishoudelijk afval. De inwoners moeten zelf hun restafval gaan wegbrengen. Stromen die gerecycled kunnen worden en waarde hebben, worden opgehaald (plastic, gft- en papierafval). Werking van de Miner

Het principe van de Miner is heel simpel, je kunt het vergelijken met het inleveren van je lege flessen. Als je jouw e-waste inlevert, druk je op de groene knop zoals dat wordt aangegeven op het scherm (rechts boven). Zie figuur 3.1. Dan ontvang je uit het gleufje onder het scherm een bonnetje. Dit bonnetje moet je goed bewaren, want het is een vergoeding voor het inleveren van je e-waste. De vergoeding die je terugkrijgt blijft gelijk, ongeacht de status van uw elektrische- en/of elektronische apparaten. De grootte van de vergoeding is afhankelijk van de categorie van uw apparaat. Hierbij moet u denken aan bijvoorbeeld een mobiel, laptop, broodrooster et cetera. Je kunt het bonnetje weer inleveren bij aankoop van een nieuw elektrisch- en/of elektronisch apparaat. De bonnetjes zijn geldig in verschillende winkels in Zoetermeer en niet inwisselbaar voor geld.

Zodra je op de groene knop gedrukt hebt, begint de lopende band te rollen en belandt het apparaat in een groene bak (zie figuur 3.2). Aan de binnenkant van de bak zitten aan alle zijkanten sensoren. Als de zijkanten allemaal bedekt zijn, geven de sensoren een signaal af aan Wecycle. Wecycle weet dan dat de bak moet worden vervangen en de inhoud gerecycled kan worden.

Wecycle heeft een sleutel om de bak aan de zijkant open te maken. Zo kunnen de bakken heel gemakkelijk verwisseld worden (zie figuur 3.3). De volle bak wordt uit de Miner geschoven door aan het handvat te trekken. De bak wordt in de auto geladen en een nieuwe bak wordt in de Miner geplaatst. Het is een groot voordeel dat het e-waste met bak en al wordt meegenomen, aangezien de bakken allemaal opgestapeld kunnen worden. Hierdoor wordt het e-waste niet nog meer beschadigd en is het gemakkelijk te vervoeren. De consument is de eerste schakel van het proces (zie figuur 4).

Figuur 3.3

Figuur 3.2

Figuur 3.1

Inleverplaats Wij hebben ervoor gekozen om de Miner op basisscholen te plaatsen, aangezien deze centraal gelegen zijn en er meerdere basisscholen in één wijk zijn. Ten tweede betrekken we de kinderen hierdoor ook meer bij het inzamelen van e-waste. Kinderen zijn tenslotte de toekomst. Sommige ouders kunnen hun AEEA dus aan hun kinderen meegeven en zij kunnen het dan inleveren op hun school. Zo worden kinderen van jongs af aan bewuster van het feit dat zij een belangrijke rol spelen in het recycleproces en kost het nog minder moeite om e-waste in te leveren (aangezien het via de kinderen/buurjongen/buurmeisje ingeleverd kan worden). Daarnaast worden de kinderen bewust van het feit dat het belangrijk is om e-waste in te leveren en te recyclen.

Vergoeding Uit ons onderzoek is gebleken dat meer dan de helft van de inwoners in alle drie de wijken zich bewust is van het feit dat er nog niet voor 100% gerecycled kan worden, aangezien er geen continue aanvoer is van e-waste (VOLGNUMMER 7). Dit komt mede doordat de afgedankte elektrische- en elektronische apparaten soms nog een tweede leven kunnen krijgen door ze te verkopen via Marktplaats. Dan is er sprake van een win-winsituatie; je kan nog geld ontvangen voor iets wat je zelf niet meer gebruikt en je maakt iemand anders blij met een (vaak) goedkope aankoop. Voor- en nadelen Miner Uiteraard moet er bij het invoeren van de Miner een afweging worden gemaakt van de voor- en nadelen. De Miner heeft een aantal pluspunten. Om te beginnen liggen de inzamelpunten voor het e-waste met de opkomst van de Miner centraler. Voor de bewoners van Zoetermeer is het dan gemakkelijker om hun e-waste in te leveren. Dit zal ertoe leiden dat er meer e-waste wordt ingeleverd waardoor er ook meer gerecycled kan worden en de circulaire economie gestimuleerd wordt. Daarnaast betrekken we ook de jongere generatie bij het recycleproces, doordat de Miner op basisscholen wordt geplaatst. Dit zorgt ervoor dat zij zich ook meer bewust wordt van het feit dat zij een belangrijke rol speelt in het recycleproces. Verder krijg je bij het inleveren van je e-waste een vergoeding. Deze vergoeding kan je inleveren bij het aanschaffen van nieuwe elektronische- en elektrische apparaten. Ook zorgt de Miner voor veel werkgelegenheid, want er zijn mensen nodig om al het e-waste bij de basisscholen op te halen. Een nadeel is wel dat het bouwen van de Miner geld kost.

Consument

koopt een

elektrisch- en/of

elektronisch

apparaat

Het apparaat is

afgedankt na

verloopt van tijd

Consument

levert het

apparaat in een

Miner in

Consument

ontvangt een

bonnetje

Figuur 4

E-waste in ontwikkelingslanden Veel e-waste wordt naar ontwikkelingslanden geëxporteerd. Daar wordt het kapotgeslagen en verbrand om zo waardevolle metalen terug te winnen. Hier komen veel schadelijke- en kankerverwekkende stoffen bij vrij. Deze stoffen ademt de bevolking in en de rest waait over de landbouwgronden en leefgebieden. Europa verscheept ongeveer de helft van haar e-waste illegaal naar derde wereldlanden voor goedkope recycling of hergebruik. Het United Environment Programme (UNEP) waarschuwt voor een explosieve toename van de e-waste in ontwikkelingslanden. Al het e-waste uit Europa komt terecht bij inzamelaars met eenvoudige werkplaatsen, vaak bestaat deze alleen uit giftige vuilbergen langs rivieren. Printplaten worden in de open lucht verbrand of ‘uitgekookt’. Goud wordt bijvoorbeeld teruggewonnen met het giftige kwik, waar goud in oplost tot een goud-kwik amalgaam. Snoeren worden in de open lucht verbrand voor het koper. Hierdoor komen giftige stoffen in de lucht, waaronder dioxineverbindingen en zware metalen zoals lood, kwik en cadmium. (Schilperoord, 2010). In derde wereldlanden bestaan er weinig goede recyclingfabrieken. Het is daarom belangrijk om de kleine inzamelaars meer geld te bieden dan op de lokale dump. Ook is er geld nodig om nieuwe recyclingfabrieken te bouwen. Nieuwe fabrieken hebben meerdere voordelen. Ten eerste is er meer werkgelegenheid voor zowel geschoolde- als ongeschoolde bewoners. Verder worden de leefomstandigheden verbeterd; vermindert het de milieuschade en worden er meer kostbare metalen teruggewonnen. Conclusie en samenvatting

Wij denken dat we het recyclepercentage van e-waste in Zoetermeer kunnen verhogen door middel van een nieuwe inzamelmethode, namelijk met behulp van de Miner. Uit ons onderzoek is gebleken dat er nog te veel mensen zijn die hun e-waste niet inleveren uit gemakzucht. Wij denken dat we de Zoetermeerse bevolking bewuster kunnen laten worden van het feit dat zij de hoofdschakel is van de circulaire economie en urban mining. Doordat e-waste nu ook in de Miner kan worden ingeleverd, kunnen ouders hun afgedankte elektrische- en/of elektronische apparaten meegeven aan hun kinderen en zo inleveren in een Miner bij hun op school. Hierdoor maken we de jonge generatie ook gelijk bewust en leren we dat we met elkaar een circulaire economie kunnen creëren. Bovendien zijn de jongeren de toekomst! De werking van de Miner is te vergelijken met het inleveren van emballage. Doordat we een vergoeding aanbieden voor het inleveren van e-waste, zijn mensen eerder bereid om hun AEEA weg te brengen. Zo ontstaat er dus een continue aanvoer van e-waste en creëren we samen een circulaire economie. Zo zetten we echt een stap naar een betere wereld.

Bijlagen

Volgnummer 1: Enquête

Onder e-waste verstaan wij afgedankte elektronische- en elektrische apparaten.

1. Scheidt u uw afval?

A. Ja (ga gelijk door naar vraag 3)

B. Ja, als ik zin heb (ga gelijk door naar vraag 3)

C. Nee (sla vraag 3 over)

2. Wat is de reden dat u uw afval niet scheidt?

3. Indien ja geantw oord; welke soorten afval scheidt u?

_____________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

4. Wat doet u met kleine afgedankte elektronica?

A. Inleveren

B. Verkopen

C. Bew aren

5. Indien u uw kleine afgedankte elektronica inlevert, w aar levert u deze dan in?

A. Zelfbrengdepot

B. Kringloopw inkel

C. Inleverbakken

6. Indien u uw e-waste verkoopt, hoe doet u dat dan?

A. Via Marktplaats

B. Aan familie/vrienden

7. Vindt u dat de afval inzamelpunten van e-w aste te ver w eg zijn?

A. Ja

B. Nee

8. Vindt u dat er acties gehouden moeten w orden om mensen bew ust te maken van het feit dat zij een belangrijke rol

spelen in het proces van de afvalverwerking?

A. Ja

B. Nee

9. Zou u uw kleine afgedankte elektrische- en elektronische apparaten eerder inleveren als u daar w at voor terug krijgt?

A. Ja

B. Nee

C. Misschien

10. Vindt u dat er een afvalwagen langs moet komen om uw afgedankte elektrische- en elektronische apparaten op te

halen?

A. Ja

B. Nee

11. Bent u zich ervan bew ust dat de technologie om te recyclen heel ver is, maar doordat er geen continue aanvoer is, er

niet 100% gerecycled kan w orden?

A. Ja

B. Nee

C. Ik ben er niet mee bezig

12. Zou u bereid zijn om uw kleine afgedankte elektronische apparaten in te leveren in een speciale brievenbus bij u in de

straat?

A. Ja

B. Nee

C. Ja, maar alleen als ik er iets voor terug krijg

13. Om de hoeveel tijd koopt u een nieuw e telefoon?

_____________________________________________________________________________________________

________________________________

14. Heeft u een idee om het inzamelpercentage van de afgedankte elektronische apparaten te verhogen?

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________

Hartelijk dank voor het invullen van de enquête!

Volgnummer 2: Keuze wijken 2

Gemiddeld besteedbaar huishoudinkomen in 2011

Gemiddelde leeftijd in 2014

Zoetermeer €40.000 40 jaar

Meerzicht €30.400 41 jaar

Seghwaert €35.600 39 jaar

Oosterheem €40.900 32 jaar

Volgnummer 3: Schematische weergave inzamelmethode 3

Volgnummer 4: Symbool van de WEEE-richtlijn 4

2 ‘Gemeente Op Maat’, CBS, 1 augustus 2014. http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/3E28AAE0-F096-

47C4-9867-420D0187F829/0/Zoetermeer.pdf 3 Vereniging NVMP, ‘Structuur’, NVMP, 2 mei 2015. http://www.nvmp.nl/over-nvmp/ 4 ‘WEEE-richtlijn’, Wikipedia, 2 mei 2015. https://nl.wikipedia.org/wiki/WEEE-

richtlijn#/media/File:WEEE_symbol_vectors.svg

Volgnummer 5: Wecycle inzameling e-waste 2014 in miljoenen kilo’s 5

Volgnummer 6: Sorteeranalyse gemeente Zoetermeer 6

5 ‘Inzameling en recycling van elektrische apparaten en energiezuinige lampen’, Wecycle, 3 mei 2015. http://www.wecycle.nl/nederlands/consumenten/over-wecycle/ 6 Verweij, P. (23 juli 2014).

Resultaten na jaar 2 0 1 3

NV I RADO

Sorteeranalyse

Gem eente Zoeterm eer

TOTAAL OVERZICHT

IN PERCENTAGES

Oosterheem ondergronds Noordhove m ini's Pa lenst ijn ondergronds Zoeterm eer

gestape lde laagbouw laagbouw hoogbouw

GFT totaa l 2 3 ,4 % 2 7 ,5 % 3 2 ,2 % 2 5 ,4 %

Papier totaa l 3 1 ,6 % 2 7 ,5 % 2 7 ,8 % 2 9 ,6 %

w aarvan herbruikbaar! 2 2 ,5 % 7 1 ,2 % 1 5 ,4 % 5 6 ,0 % 1 6 ,2 % 5 8 ,2 % 1 8 ,0 %

waarvan drankkartonnen 2 ,4 % 7,6% 3 ,0 % 11,0% 2 ,2 % 8,1%

waarvan luiers 3 ,8 % 12,0% 7 ,2 % 26,1% 6 ,8 % 24,5%

overig niet herbruikbaar 2 ,9 % 9,2% 1 ,9 % 6,8% 2 ,6 % 9,3%

Glas totaa l 3 ,1 % 4 ,7 % 5 ,0 % 3 ,9 %

Text ie l totaa l 6 ,5 % 6 ,4 % 4 ,8 % 6 ,5 %

waarvan schoeisel 0,5% 0,4% 0,5% 0,5%

KCA 0 ,3 % 0 ,3 % 0 ,2 % 0 ,3 %

W EB 0 ,3 % 0 ,3 % 0 ,4 % 0 ,3 %

Kunststoffen 1 7 ,7 % 1 7 ,3 % 1 5 ,5 % 1 7 ,5 %

w aarvan herbruikbaar! 1 5 ,0 % 85,1% 1 5 ,5 % 8 9 ,6 % 1 3 ,5 % 8 7 ,2 % 1 4 ,7 %

Metalen totaa l 5 ,1 % 3 ,4 % 3 ,1 % 4 ,3 %

waarvan non ferro 0,4% 0,8% 0,3% 0,5%

Steenacht ig/ puin 0 ,7 % 1 ,1 % 2 ,7 % 0 ,9 %

Hout / sloophout 2 ,2 % 3 ,0 % 1 ,0 % 2 ,6 %

Bij zonder a fva l > 2 0 m m ( grofrest ) 3 ,1 % 3 ,5 % 3 ,3 % 3 ,3 %

Ondefinieerbaar 0 - 2 0 m m ( kle in rest ) 6 ,0 % 5 ,0 % 4 ,1 % 5 ,5 %

1 0 0 ,0 % 1 0 0 ,0 % 1 0 0 ,0 % 1 0 0 ,0 %

22-10-13 24-10-13 21-10-13 gem iddelde

2 0 1 3

Volgnummer 7: Enquête resultaten

0,00%10,00%20,00%30,00%40,00%50,00%60,00%70,00%80,00%90,00%

Ja Alleenals ik zin

heb

Nee

Scheidt u uw afval?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

Uit gemak Andereredenen

Redenen waarom het afval niet gescheiden wordt

%huishoudensin Meerzicht

%huishoudensinOosterheem%huishoudensin Seghwaert

0,00%10,00%20,00%30,00%40,00%50,00%60,00%70,00%80,00%90,00%

100,00%

Wat doet u met uw afgedankte electronica?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

Waar levert u uw e-waste in?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert

0,00%10,00%20,00%30,00%40,00%50,00%60,00%70,00%80,00%

Indien u uw e-waste verkoopt, hoe doet u dat dan?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

90,00%

Ja Nee

Vindt u dat de afvalinzamelpunten van e-waste te ver weg zijn?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert

Volgnummer 8: (Globale) planning

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

90,00%

100,00%

Ja Nee

Vindt u dat er acties moeten worden gehouden om mensen bewuster te maken?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert 0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

Zou u uw e-waste eerder inleveren als u daar wat voor terug krijgt?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

Ja Nee

Vindt u dat er een afvalwagen langs moet komen om uw e-waste op te halen?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert

0,00%10,00%20,00%30,00%40,00%50,00%60,00%70,00%80,00%90,00%

100,00%

Ja Nee Ja, maar

al leen als

ik er iets

voor

terug

kri jg

Zou u bereidt zijn om uw e-waste in te leveren in een speciale brievenbus bij u in de straat?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

Ja Nee Ik ben erniet mee

bezig

Bent u zich ervan bewust dat de technologie om te recyclen heel ver is, maar doordat er geen

continue aanvoer is, er niet 100% gerecycled kan worden?

% huishoudens inMeerzicht

% huishoudens inOosterheem

% huishoudens inSeghwaert

Periode Activiteit November; uiterlijk 21

november

Versturen enquête (maand om in te v ullen) en mailen v oor Dalf sen en inzamelpercentage Zoetermeer

December; beginnen op 22

december

Verwerken resultaten enquête en aan de hand daarv an deelv raag 4 & 5 af maken

Januari Deelv raag 3 af maken en conclusies deelv ragen

Februari Laatste dingen v eranderen/v erbeteren aan de deelv ragen

Maart Hoof dv raag aanpassen en een titelblad, v oorwoord, inleiding, bijlagen, begrippenlijst, bronnenlijst maken

April Vormgev ing en lay -out

Mei Inlev eren kladv ersie PWS

Juni Inlev eren def initiev e v ersie PWS

Volgnummer 9: Logboek van Robin

Logboek van Indira

Datum Activiteit Tijd Resultaat

9-jul-14 Kennismaken ASB 360 min. Vraagstuk gekozen

Gebrainstormd, informatie opgezocht

Woordw eb gemaakt

11-jul-14 Hoof- en deelvragen maken 360 min. Hoofd- en deelvragen gemaakt

Begin maken met uitw erken deelvragen

Gesprek ASB gehad over hoofd- en deelvragen

Begin gemaakt met deelvraag 1

Gemeente Zoetermeer gemaild

15-jul-14 Deelvragen uitw erken 270 min. Opgeschreven wat we allemaal moeten doen

16-jul-14 Deelvragen uitw erken 360 min. Deelvraag 1 af

18-jul-14 Gesprek ASB 20 min. Duidelijk is w at in de vakantie moet w orden gedaan

23-jul-14 Gesprek met dhr. P. Verw eij 70 min. De vragen zijn beantw oord. Informatie gekregen.

Deelvragen uitw erken 360 min. Deelvraag 1 nog iets toegevoegd, deelvraag 2 grotendeels af.

30-jul-14 Brainstormen 30 min. Belangrijke punten voor deelvraag 3

31-jul-14 Deelvragen uitw erken 150 min. dhr. P. Verw eij gemaild

Ideeën voor deelvraag 4

gemeente Zoetermeer gemaild

1-aug-14 Deelvragen uitw erken 45 min. Begin zelf ontw orpen idee: afvalinzameling (circulatie)

4-aug-14 Deelvragen uitw erken 120 min. deelvraag 1 verbetert, deelvraag 2 bijna af en deel

Wecycle gemaild

dhr. P. Verw eij gebeld

dhr. T Cordes gebeld

4-aug-14 Deelvragen uitw erken 30 min. idee bedacht om de bevolking bew uster te maken

5-aug-14 Deelvragen uitw erken 240 min. nieuw e deelvraag af (deelvraag 2)

deelvraag 4 en 5 gew erkt

1-sep-14 Gesprek ASB 20 min. mevrouw ASB weet hoe w e ervoor staan

4-sep-14 Deelvragen uitw erken 80 min. Enquête gemaakt

3-okt-14 Studiedag Hugs n.v.t Workshop over urban mining en naar ander presentatie gekeken die al klaar w aren met hun PWS

13-okt-14 Stand van zaken 60 min. Enquête verbeterd en manier bedacht om de enquête effectief te verspreiden

15-okt-14 Planning maken 20 min. Planning is af tot het moment van inleveren

20-okt-14 Gesprek ASB 15 min. Opmerkingen over ons stuk tot nu toe, w eten wat we moeten veranderen

21-okt-14 Deelvragen uitw erken 120 min. Enquête: 3 w ijken gekozen en deelvragen verbeterd

29-okt-14 Enquête 180 min. Enquête Meerzicht af en resultaten verwerkt in Excel

16-dec-14 Enquête 60 min. Enquête Seghw aert

20-dec-14 Enquête 160 min. Enquête Seghw aert af en resultaten verwerkt in Excel

22-dec-14 Onderzoek uitw erken 180 min. Nieuw e inzamelmethode bedacht en onderzoek voor een groot deel uitgew erkt

22-dec Onderzoek uitw erken 60 min. Ontw erp gemaakt van een 'speciale brievenbus'

23-dec-14 Onderzoek uitw erken 180 min. Commentaar ASB verwerkt

23-dec-14 Deelvragen uitw erken 180 min.

Deelvraag 4 helemaal aangepast en af. Deelvraag 5 alleen het onderzoek nog beter

uitw erken.

24-dec-14 Deelvragen uitw erken 120 min. Het onderzoek is helemaal uitgew erkt en al de verbeterpunten aangepast

6-mrt-15 Afmaken 50 min. Kleine dingetjes verbeterd

13-mrt-15 Gesprek ASB 15 min. w e weten wat we moeten veranderen aan de kladversie 18-apr-15 Alles doorlezen 20 min. Alle verbeterpunten zijn gemarkeerd

19-apr-15 Alles doorlezen 50 min.

Indira en ik hebben onze verbeterpunten vergeleken en voor een deel al aankunnen

passen

2-mei-15 Kladversie' afmaken om in te leveren 240 min. Kladversie is zo goed als af

7-mei-15 Kladversie' afmaken om in te leveren 20 min Conclusie is af

8-mei-15 Kladversie doorlezen 45 min. Kladversie is helemaal af en klaar om in te leveren!

30-jun-15 Commentaar ASB verbeteren 60 min. Commentaar ASB verwerkt

3-jul-15 Commentaar ASB verbeteren 50 min. Commentaar ASB verwerkt

6-jul-15 Artikel doorlezen 45 min. Artikel gecontroleerd op spelling

7-jul-15 Commentaar ASB verbeteren 105 min. Commentaar ASB verwerkt en de heer P. Verw eij gebeld (w ensen Zoetermeer)

8-jul-15 Artikel doorlezen 30 min. Alles gecheckt op basis van de opdracht

9-jul-15 Artikel inleveren 2 min. PWS ingeleverd!

Datum Activiteit Tijd Resultaat

9-jul-14 Kennismaken ASB 360 min. Vraagstuk gekozen

Brainstormen

Woordw eb gemaakt

11-jul-14 Hoofd- en deelvragen maken 360 min. Hoofd- en deelvragen gemaakt

Begin maken met uitw erken deelvragen

Gesprek ASB gehad over hoofd- en deelvragen

Begin gemaakt met deelvraag 1

Gemeente Zoetermeer gemaild

15-jul-14 Deelvragen uitw erken 270 min. Geen resultaat omdat w e vast zaten

16-jul-14 Deelvragen uitw erken 360 min. Deelvraag 1 grotendeels af

Gemeente Zoetermeer gemaild, t.a.v. P. Verw eij

Vragen enquête opgesteld

18-jul-14 Gesprek ASB 20 min. Duidelijk is w at in de vakantie moet w orden gedaan

23-jul-14 Gesprek met dhr. P. Verw eij 70 min. De vragen zijn beantw oord. Informatie gekregen.

Deelvragen uitw erken 360 min. Deelvraag 1 af, deelvraag 2 grotendeels af.

31-jul-14 Deelvragen uitw erken 150 min. Deelvraag 3 deels af

1-aug-14 Dhr. Thomas Cordes mailen 7 min. Dhr. Thomas Cordes gemaild.

4-aug-14 Deelvragen uitw erken 120 min. Deelvraag 3 grotendeels af

Gemeente Zoetermeer gebeld

Dhr. Cordes gebeld

45 min. Idee deelvraag 4 uitgew erkt

5-aug-14 Deelvragen uitw erken 240 min. Nieuw e deelvraag bedacht en uitgew erkt (deelvraag 2)

Aan deelvraag 4 en 5 gew erkt

1-sep-14 Gesprek ASB 20 min. Mevrouw ASB weet hoe w e ervoor staan

4-sep-14 Deelvragen uitw erken 80 min. Enquête gemaakt

13-nov-14 Enquête bew erken 50 min. Enquête bew erkt

Gesprek ASB 10 min. Duidelijk gew orden wat er allemaal nog moet gebeuren

20-nov-14 Gesprek ASB 15 min. Duidelijk gew orden wat er aan de deelvragen moet w orden aangepast

21-nov-14 Enquête bew erken 100 min. Enquête aangepast

Idee voor verwerking van enquête gevonden

6-dec-14 Enquête Oosterheem lopen 30 min. Enquêtes zijn ingevuld

16-dec-14 Enquête Seghw aert lopen 60 min. Enquêtes zijn ingevuld

20-dec-14 Enquête Seghw aert lopen 120 min. Enquêtes zijn ingevuld

21-dec-14 Enquête Oosterheem lopen 180 min. Enquêtes zijn ingevuld

22-dec-14 Enquête Oosterheem lopen 225 min. Enquêtes zijn ingevuld

Onderzoek uitw erken

Enquêtes verw erkt.

Onderzoek voor een deel uitgew erkt

Nieuw e inzamelmethode bedacht

23-dec-14 Onderzoek uitw erken 220 min. Onderzoek voor een deel uitgew erkt

Commentaar ASB voor een deel verwerkt

29-dec-14 Onderzoeksresultaten samenvoegen 90 min. Onderzoeksresultaten voor een deel samengevoegd

31-dec-14 Onderzoeksresultaten samenvoegen 90 min. Onderzoeksresultaten in Word gezet

Onderzoeksresultaten in Word zetten

4-jan-15 Deelvraag verbeteren 30 min. Laatste deelvraag gedeeltelijk verbeterd

1-feb-15 Deelvraag verbeteren 60 min. Laatste deelvraag af.

19-apr-15 Inkorten 50 min. Belangrijkste stukken gemarkeerd en aan de inleiding gew erkt

21-apr-15 Inkorten 50 min. Klein beetje ingekort.

2-mei-15 Voorwoord en inleiding schrijven 120 min. Voorwoord geschreven en een deel van de inleiding geschreven.

3-mei-15 Inleiding schrijven en alles samenvoegen 300 min. Inleiding bijna af. Alles samengevoegd.

6-mei-15 Inleiding afschrijven 15 min. Inleiding bijna af. 8-mei-15 Inleiding afschrijven 60 min. Artikel af!

Puntjes op de 'i' zetten

30-jun-15 Commentaar ASB verwerken 60 min. Commentaar ASB voor een deel verwerkt

3-jul-15 Commentaar ASB verwerken 50 min. Commentaar ASB voor een deel verwerkt

6-jul-15 Commentaar ASB verwerken 50 min. Commentaar ASB verwerkt

Artikel doorlezen

7-jul-15 Commentaar ASB verwerken 105 min. Commentaar ASB volledig verw erkt

8-jul-15 Afwerken en alles doorlezen 40 min. Artikel helemaal af!

Bronnenlijst

• Afvoer van afgedankte apparatuur door gebruikers in particuliere huishoudens (z.d.). Geraadpleegd op 4 juli 2015, http://www8.hp.com/nl/nl/hp-information/environment/weee-directive.html

• Bevolking naar leeftijd en geslacht 2013 (z.d.). Geraadpleegd op 23 juli 2014, http://www.zoetermeer.nl/over-zoetermeer/feiten-en-cijfers_43563/item/bevolking-zoetermeer-naar-leeftijd-en-geslacht-2013_51445.html

• Dalfsen (2014). Geraadpleegd op 23 juli 2014, http://nl.wikipedia.org/wiki/Dalfsen • Doelstellingen & resultaten (z.d.). Geraadpleegd op 4 augustus 2014,

http://www.wecycle.nl/nederlands/consumenten/over-wecycle/doelstellingen-and-resultaten.html

• Ferro en non-ferro (z.d.). Geraadpleegd op 4 juli 2015, https://nl.wikipedia.org/wiki/Metaal#Ferro_en_non-ferro

• Geslaagde inzamelactie e-waste (2012). Geraadpleegd op 4 augustus 2014, http://www.zoetermeer.nl/over-zoetermeer/nieuws_234/item/geslaagde-inzamelactie-e-waste_46297.html

• Gemeente Op Maat (z.d.). Geraadpleegd op 1 augustus 2014, http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/3E28AAE0-F096-47C4-9867-420D0187F829/0/Zoetermeer.pdf

• Grofvuil (z.d.). Geraadpleegd op 16 juli 2014, http://www.zoetermeer.nl/wonenvervoer/afvalinzameling_3357/item/grofvuil_6172.html

• Hoe kom ik van mijn afval af? (z.d.). Geraadpleegd op 16 juli 2014, http://www.zoetermeer.nl/wonen-vervoer/afvalinzameling_3357/item/hoe-kom-ik-van-mijn-afval-afo_6162.html

• Inzamelen (z.d.). Geraadpleegd op 23 juli 2014, http://www.wecycle.nl/nederlands/consumenten/over-wecycle/

• Kringloopwinkels (z.d). Geraadpleegd op 23 juli 2014, http://zoetermeer.nu/kringloopwinkels

• NOS (25 april). Omgekeerd inzamelen of gedwongen scheiden? Geraadpleegd op 4 juli 2015, http://nos.nl/artikel/2032319-omgekeerd-inzamelen-of-gedwongen-scheiden.html

• Producteisen elektrische en elektronische apparatuur (z.d.). Geraadpleegd op 4 juli 2015, http://www.rvo.nl/onderwerpen/tools/wet-en-regelgeving/eu-wetgeving/specifieke-producteisen/elektronische-apparatuur

• Schilperoord, P. (2010). Milieuramp door elektronica. Geraadpleegd op 5 juli 2015, http://www.npowetenschap.nl/nieuws/artikelen/2010/februari/Milieuramp-door-elektronica.html

• Urban mining. Van: Vuil Goud. Uitgezonden op 2 april 2015.

• Waarom inleveren (z.d.). Geraadpleegd op 23 juli 2014, http://www.legebatterijen.nl/#!waarInleveren

• Wecycle (z.d.). Inzameling en recycling van elektrische apparaten en energiezuinige lampen. Geraadpleegd op 3 mei 2015, http://www.wecycle.nl/nederlands/consumenten/over-wecycle/

• WEEE-richtlijn (z.d.) Geraadpleegd op 2 mei 2015. https://nl.wikipedia.org/wiki/WEEE-richtlijn#/media/File:WEEE_symbol_vectors.svg

• Vereniging NVMP (z.d.). Geraadpleegd op 2 mei 2015, http://www.nvmp.nl/over-nvmp/

• Zelfbrengdepot (z.d.). Geraadpleegd op 16 juli 2014, http://www.zoetermeer.nl/digitale-balie/product-op-alfabet_44463/product/zelfbrengdepot_649.html

• Zelfbrengdepot Zoetermeer (z.d.). Geraadpleegd op 10 juli 2014, http://www.recyclingplatform.nl/afvalbrengpunt/zelfbrengdepot-zoetermeer

• Zoetermeer onderzoekt mislukken diftar (2002).Geraadpleegd op 23 juli 2014, http://www.digibron.nl/search/detail/012dcd6b09543540e53e2a1e/zoetermeer-onderzoekt-mislukken-diftar

Beoordeling HUGS

Aandachtspunten onderdeel van proces (30%) cijfer

Contact 5

Eigen initiatief 5 Logboek 5 Opstellen van hoofdvraag en deelvragen 5

Opzet onderzoek 5 Informatie verzamelen 5

Aandachtspunten onderdeel van inhoud (50%) cijfer

Diepgang (overtuigingskracht?) 5 Originaliteit 5

Uitwerking hoofdvraag en deelvragen 5 Kwaliteit 5 Taalgebruik 5

Lay-out 5 Opbouw eindproduct 5

Conclusie inhoudelijk 5 Reflectie op eigen vaardigheden 5 Bronvermelding 5

Aandachtspunten onderdeel presentatie (20%) cijfer

Gebruik hulpmiddelen 5 Spreekgemak/ Verstaanbaarheid 5

Taakverdeling 5 Vragenronde 5

Totaal cijfer: deelcijfers x resp. 0,3/ 0,5 / 0,2