UITVOERINGSPROGRAMMA MOBILITEIT REGIO ACHTERHOEK · 2019. 10. 24. · a12 a18 a50 a1 a1 a35 n317...

50
A18 A12 A50 A1 A1 A35 N317 N335 N317 N316 N314 N338 N336 N319 N346 N339 N348 N345 N315 N312 N347 N330 N313 N312 N319 N319 N18 N18 Zelhem Doetinchem Arnhem Zutphen Apeldoorn En Hengelo Lochem Twello Eerbeek Brummen Dieren Rheden Velp Doesburg Westervoort Duiven Zevenaar Didam Wehl s-Heerenberg Ulft Gaanderen Varsseveld Terborg Silvolde Dinxperlo Emmerik Bocholt Borken Vreden Vorden Ruurlo Borculo Neede Goor Haaksbergen Winterswijk Aalten Nederland Duitsland Lichtenvoorde Groenlo Eibergen UITVOERINGSPROGRAMMA MOBILITEIT REGIO ACHTERHOEK

Transcript of UITVOERINGSPROGRAMMA MOBILITEIT REGIO ACHTERHOEK · 2019. 10. 24. · a12 a18 a50 a1 a1 a35 n317...

  • A18A12

    A50

    A1

    A1

    A35

    N317

    N335

    N317

    N316

    N314

    N338

    N336

    N319

    N346

    N339N348

    N345

    N315

    N312

    N347

    N330

    N313

    N312

    N319

    N319

    N18

    N18

    Zelhem

    Doetinchem

    Arnhem

    Zutphen

    Apeldoorn

    Deventer

    Enschede

    Hengelo

    Hengelo

    Lochem

    Twello

    Eerbeek

    Brummen

    Dieren

    Rheden

    Velp

    Doesburg

    WestervoortDuiven

    Zevenaar

    Didam

    Wehl

    s-Heerenberg

    Ulft

    Gaanderen

    Varsseveld

    Terborg

    Silvolde

    Dinxperlo

    EmmerikBocholt

    Borken

    Stadtlohn

    Vreden

    Vorden

    Ruurlo

    Borculo

    Neede

    Goor

    Delden

    Haaksbergen

    Winterswijk

    Aalten

    NederlandDuitsland

    Lichtenvoorde

    Groenlo

    Eibergen

    UITVOERINGSPROGRAMMA MOBILITEIT REGIO ACHTERHOEK

  • 2 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Inleiding

    1 Energieneutraal mobiliteitsgedrag

    2 Veilig en fijnmazig fietsnetwerk

    3 Regionale fietsverbindingen

    4 Doorstromend hoofdwegennet

    5 Nieuwe aandacht voor verkeersveiligheid

    6 OV-verbindingen versnellen

    7 Landsgrensoverschrijdend (openbaar) vervoer

    8 Slim personenvervoer

    9 Slim goederenvervoer

    10 Alle acties in beeld

    INHOUD

    UITVOERINGSPROGRAMMAMOBILITEIT REGIO ACHTERHOEK

    Samen werken aan robuuste, duurzame en slimme

    bereikbaarheid voor de regio Achterhoek

    Kenmerk: 003945.20190910.R1.02Status: vastgesteld tijdens de vergadering van de thematafel op 9 september 2019

  • Regio Achterhoek | 3

    Uitgangspunt “ACHTERHOEK 2030”De Achterhoek is een economisch krachtige en sterk innovatieve regio, met veel gespecialiseerde maakbedrijven. Daarnaast is er een grote en groeiende sector zorg en welzijn. Van oudsher heerst er een sterke samenwerkingscultuur, zowel bij de inwoners als de maatschappelijke partners. Gelet op de ontgroening en vergrijzing moet de regio een grote inspanning leveren om voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten en een passende woningvoorraad te behouden. Deze opgaven zijn groot en worden breed gedeeld.

    INLEIDING

    Doel Achterhoek 2030: “TRIPLE SMART”

    Thematafel: “Mobiliteit en bereikbaarheid Visie 2030”Voor iedereen die zich vanuit, naar, door en binnen de regio Achterhoek wil verplaatsen, zijn er in 2030 energieneutrale, betaalbare en betrouwbare vervoersvoorzieningen. De daarvoor benodigde lokale en regionale hoofdinfrastructuur is kwalitatief en kwantitatief op orde. De reiziger kan de reis eenvoudig plannen via telefoon en internet. Er zijn geen belemmeringen meer voor reizigers en vervoerders tussen Duitsland en Nederland.

    Ambitie Achterhoek 2030: “GROEIEN IN KWALITEIT”In 2030 heeft de Achterhoek een nog sterker bloeiende en innovatieve economie met een kwalitatief hoogwaardige, goed bereikbare en duurzame woon- en leefomgeving.

    De Achterhoek doet veel zelf, maar om de ambities te kunnen verwezenlijken en daarmee van blijvende waarde voor de rest van Nederland te zijn, heeft de regio provincie en Rijk hard nodig.

    Met de Regiodeal zetten de samenwerkende partijen in de Achterhoek (triple helix) gezamenlijk met de provincie Gelderland en het Rijk een nieuwe stap in hun samenwerking. Het is de basis voor een meerjarige versnellingsaanpak met bijbehorend investeringsprogramma. De Regiodeal is een vliegwiel waarmee nieuwe investeringen en handelingsperspectieven voor de korte en lange termijn gecreëerd worden.

    Figuur ‘doel Achterhoek 2030’

  • 4 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Visie 2030 vertaald naar de opgaven van het UitvoeringsplanWaar zetten we de komende jaren op in om deze visie te realiseren? Welke Acties gaan we de komende jaren uitvoeren? Daarvoor is de Mobiliteitsagenda, waar vanuit de visie de volgende negen mobiliteitsopgaven zijn benoemd.

    Dit zijn de mobiliteitsopgaven waar we de komende periode op inzetten. We leggen deze opgaven voor aan onze partners en vragen hen om gezamenlijk invulling te geven aan een regionale mobiliteitsaanpak. We werken daarin samen met alle partijen die er in de regio Achterhoek toe doen. De Mobiliteitsagenda vormt één duidelijke boodschap vanuit de regio naar onze partners, zoals het Rijk, de provincies Gelderland en Overijssel en de overige thematafels.

    Het uitvoeringsprogramma MobiliteitHet is tijd voor actie! Het uitvoeringsplan heeft als doel de opgaven van de mobiliteitsagenda om te zetten in concrete acties die bijdragen aan een nog sterker bloeiende en innovatieve economie en een hoogwaardig werk-, leer-, woon- en leefklimaat. Op het juiste moment betrekken we de relevante partijen er bij. De kracht van regionaal samenwerken is dat er koppelkansen ontstaan, en dat we van elkaar kunnen leren. Behalve dat we veel willen gaan doen, doet de regio nu al veel. Zoals de verkenning naar een MaaS Pilot of het verder uitwerken van de 2e fase N18. Dit uitvoeringsplan is een dynamisch document dat indien nodig geactualiseerd kan worden.

    Voor duurzame, energie neutrale vervoersvoorzieningen:

    Voor betrouwbare vervoersvoorzieningen, waarvan de benodigde lokale en regionale infrastructuur kwalitatief en kwantitatief op orde zijn en zonder belemmeringen voor reizigers en vervoerder tussen Duitsland en Nederland:

    Voor (betaalbare) slimme vervoersvoorzieningen, waarbij de reiziger de reis eenvoudig kan plannen via telefoon en internet:

    Energieneutraal mobiliteitsgedrag Veilig en fijnmazig fietsnetwerk

    Slim personenvervoer Slim goederenvervoer

    Doorstromend hoofdwegennet

    OV-verbindingen versnellen

    Regionale fietsverbindingen

    Nieuwe aandacht voor verkeersveiligheid

    Grensoverschrijdend (openbaar) vervoer

  • Regio Achterhoek | 5

    LeeswijzerElke opgave is nader uitgewerkt in een apart hoofdstuk (1 tot en met 9) van dit document. Deze hoofdstukken bestaan uit: een nadere toelichting op de opgave, een beschrijving van de benodigde Acties, de relevante koppelingen met andere opgaven en een uitvoeringstabel, waarin de aanpak is samengevat. Vervolgens volgt hoofdstuk 10 ‘Alle Acties in beeld’ met daarin het totaaloverzicht van de aanpak. Tot slot volgt hoofdstuk 11 ‘Samen gaan we dit doen!’ over de financiering van de Acties.

  • 6 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Duurzame mobiliteit is noodzaak, en daarom ook onderdeel van de Regiodeal Achterhoek en het landelijke Klimaat en Energieakkoord (KEA). De belangrijkste uitdaging zijn wij zelf: Zijn we bereid onze auto vaker te laten staan? Energieneutraal mobiliteitsgedrag bereiken we enerzijds door het aantal verplaatsingen te verminderen (frequentie en/of afstand) en anderzijds het vergroten van het aandeel duurzame vervoerswijzen (minder emissie van schadelijke stoffen, door zuinigere voertuigen en meer gebruik van duurzame energie). Dit doen we door het emissieloos vervoer te stimuleren en te faciliteren, onder andere met voldoende laadstations voor duurzame energie, en door gedragsbeïnvloeding.

    1.1 Gedragsbeïnvloeding op verplaatsingskeuze en vervoerswijzekeuzeDe regio biedt veel werkgelegenheid en er worden steeds meer bedrijven aangetrokken. Dagelijks is er veel woon-werkverkeer. Dit verkeer moet op een zo duurzaam mogelijke wijze plaatsvinden. Met behulp van een mobiliteitsmakelaar willen we werkgevers en werknemers gericht informeren en Actief stimuleren om duurzame mobiliteitskeuzes te maken. Hierbij is het van belang dat de mobiliteitsmakelaar de regio goed kent, en weet wat wel en niet werkt. Hij of zij moet bijvoorbeeld de werkgevers informeren over een andere vergoedingsmethodiek voor het woon-werkverkeer. Doel hierbij is het stimuleren van duurzame keuzes zoals het fietsgebruik of carpoolen. Een voorbeeld is de carpool App Ritsz van het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem.

    1. Energieneutraal mobiliteitsgedrag

    Actie 1.1: Aanstellen van een mobiliteitsmakelaar die de werkgeversaanpak verder uitwerkt om een gedragsverandering daadwerkelijk in gang te zetten

    Momenteel is er nog geen mobiliteitsmakelaar actief in de regio. De eerste stap is om te kijken naar de mogelijkheden. Hierbij leren we van de regio’s, zoals Arnhem-Nijmegen, Cleantech Regio of de Regio Twente. Zij hebben al ervaring met een mobiliteitsmakelaar. Deze ervaring nemen we mee bij het opstellen van een profiel, waarin we beschrijven waar de regio behoefte aan heeft en welke rol de makelaar moet gaan aannemen. Daarna stellen we een mobiliteitsmakelaar aan. Dit doen we samen met de provincie Gelderland.

  • Regio Achterhoek | 7

    1.2 Emissieloos vervoer (elektrisch en waterstof) en bijbehorende (laad)infrastructuurDe ontwikkelingen rondom schone energie gaan snel. We zitten in een transitie naar alternatieve energiebronnen. De regio staat open voor nieuwe initiatieven vanuit de markt om samen te werken aan schone mobiliteit, bijvoorbeeld elektrische deelauto’s. We streven naar een schanierfunctie tussen markt en overheid.

    We voorzien koppelkansen met het MAAS-concept. MAAS gaat in eerste instantie om het bereikbaar maken van allerlei reisopties voor inwoners om te reizen van A naar B. Dan is het wel belangrijk dat reizigers bij het plannen van hun reis kiezen voor de duurzamere reisopties. We willen een zo duurzaam mogelijke vervoerswijze stimuleren. Bijvoorbeeld door het realiseren van de laadinfrastructuur voor (deel)auto’s, en door het doelgroepenvervoer en vrijwilligerssystemen (ZOOV) te verduurzamen. Bij nieuwe vervoerscontracten voor ZOOV is Zero Emission dan ook de standaard. En ook bij (nieuwe) deelconcepten hanteren wij als uitgangspunt het moeten aanbieden van emissieloze voertuigen.

    1.3 Koppeling met andere opgavenDeze opgave heeft een koppeling met de volgende opgaven: ▪ Veilig en fijnmazig fietsnetwerk. ▪ Slim personenvervoer. ▪ Slim goederenvervoer.

    KlimaatakkoordMobiliteit kan en moet schoner en slimmer. Het Rijk heeft recentelijk het Klimaatakkoord met ambitieuze doelen en afspraken opgesteld. Mobiliteit is hier een onderdeel van. Bij veel afspraken zijn bedrijven en regionale netwerken betrokken. Er wordt onderscheid gemaakt in maatregelen die betrekking hebben tot: ▪ duurzame hernieuwbare energiedrager in

    mobiliteit; ▪ elektrisch vervoer; ▪ verduurzaming personenmobiliteit; ▪ verduurzaming in logistiek.

    Als regio sluiten we aan bij de regionale uitwerking vanuit landsdeel Oost (Gelderland en Overijssel). In deze uitrwerking ligt de focus op de thema’s ‘fiets’, ‘keten- en deelmobiliteit’, ‘Mobility as a Service’, en ‘emissieloos rijden’. De regionale werkgeversaanpak is een belangrijk instrument dat ingezet gaat worden.

    Acties 1.2: ▪ Stimuleren van een ‘dekkende’

    laadinfrastructuur voor (deel)voertuigen in de Achterhoek, waarbij we op strategische openbare plekken de laadpalen faciliteren

    ▪ Bij nieuwe vervoerscontracten van onder ander ZOOV en MAAS, geven we aan de opdrachtgevers het uitgangspunt van Zero Emission mee.

  • 8 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Ambitie

    Actie

    Stimuleren en faciliteren van energieneutraal mobiliteitsgedrag.

    Actie 1.1: Aanstellen van een mobiliteitsmakelaar die de werkgeversaanpak verder uitwerkt om een gedragsverandering daadwerkelijk in gang te zetten.

    Actie 1.2: ▪ Stimuleren van een ‘dekkende’

    laadinfrastructuur voor (deel)voertuigen in de Achterhoek, waarbij we op strategische openbare plekken de laadpalen faciliteren.

    ▪ Bij nieuwe vervoerscontracten van onder andere ZOOV en MAAS, geven we aan de opdrachtgevers het uitgangspunt van Zero Emission mee.

    Uitvoering

    Wat er al gebeurt

    ▪ In de met het Rijk en de provincie gesloten Regiodeal zijn afspraken gemaakt over het gezamenlijk financieren en uitvoeren van projecten gericht op het stimuleren van energieneutraal mobiliteitsgedrag.

    ▪ We nemen actief deel aan de uitwerking afspraken Klimaat en Energieakkoord in Landsdeel Oost.

    ▪ Voorafgaand en tijdens de realisatie van het project VIA15 werken we samen met Rijkswaterstaat een businesscase uit voor het ‘Spitsmijden’ op de A12.

    ▪ De gemeente Bronkhorst heeft een plan opgesteld voor het uitrollen van een dekkende laadinfrastructuur. Dit plan en de gehanteerde methodiek worden gedeeld met de andere gemeenten.

    Provincie: ▪ Coördinatie uitwerking Klimaatakkoord op het aspect

    mobiliteit vanuit landsdeel Oost. ▪ Verduurzamen OV-concessies bij nieuwe aanbestedingen. ▪ Faciliteren uitwerking werkgeversaanpak binnen het

    provinciale programma Slimme Mobiliteit.

    Rollen

  • Regio Achterhoek | 9

    Regio: ▪ Verduurzamen ZOOV. ▪ Mobiliteitsmakelaar aanstellen. ▪ Faciliteren laadplekken op strategische openbare

    plekken. ▪ Faciliteren en organiseren van initiatieven voor

    samenwerking en kennisdeling.

    Ondernemers/maatschappelijke organisaties: ▪ Faciliteren uitwerking werkgeversaanpak binnen

    het provinciale programma Slimme Mobiliteit. ▪ Faciliteren laadplekken op strategische

    (openbare) plekken.

    ▪ Verandering mobiliteitsgedrag waardoor volop aandacht voor schone en duurzame mobiliteit.

    ▪ Toename in emissieloos vervoer door een dekkende laadinfrastructuur en nieuwe vervoerscontracten.

    Resultaat

    Rollen

  • 10 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    De fiets speelt een belangrijke rol bij het bereiken van energieneutraal mobiliteitsgedrag. De opkomst van de e-bike en de speed-pedelec biedt juist in een diffuus gebied zoals de Achterhoek, kansen om de fiets als alternatief vervoermiddel in te zetten. Veilige fietsverbindingen zijn cruciaal bij het stimuleren van het fietsgebruik. Verkeersveiligheid behoeft extra aandacht bij doelgroepen zoals ouderen en jongeren. Fietsen is tevens een belangrijke recreatieve en toeristische activiteit, en behoeft daarom ook goede infrastructurele voorzieningen, zoals stallingen, rustpunten en knooppuntenroutes. Bovendien is fietsen gezond. We verbeteren ons fijnmazige fietsnetwerk door de knelpunten aan te pakken.

    2.1 Bevorderen recreatief en utilitair gebruikOm het fietsgebruik te stimuleren is meer nodig dan alleen een aantrekkelijk fietsnetwerk. De mensen moeten die routes ook ontdekken. Daarnaast dienen bewegwijzering, fietsenstallingen en andere voorzieningen beschikbaar te zijn. Hoewel een belangrijk vervoermiddel in de regio, is de fiets nog niet voor iedereen vanzelfsprekend. Door bij OV-haltes in te zetten op fietsvoorzieningen en in mindere mate op voorzieningen voor het gemotoriseerd verkeer, stimuleren we het fietsgebruik. Structurele fietscampagnes, educatie en gerichte benadering van specifieke doelgroepen, zoals scholieren en studenten, helpen ook om het fietsgebruik te vergroten. De regio gaat graag in gesprek om aansluiting te zoeken met kansrijke fietsstimuleringsmaatregelen, voor méér korte ritten met de fiets en méér prioriteit voor duurzame mobiliteit. We koppelen de fietsstimulering aan de mobiliteitsmakelaar en het MAAS-concept. Zo komen we tot gerichte acties en campagnes.

    2. Veilig en fijnmazig fietsnetwerk

    Acties 2.1: ▪ Gericht Acties en campagnes uitzetten om

    met behulp van de werkgeversaanpak en het MAAS-concept om het fietsen te stimuleren.

    ▪ Op belangrijke locaties en overstappunten de fietsvoorzieningen verbeteren.

  • Regio Achterhoek | 11

    2.2. Knelpunten oplossenDe fiets is een belangrijke vervoersmiddel naar het werk, zorgt voor plezier en ontspanning en is in onze regio onmisbaar op weg naar school, de supermarkt of de bushalte. Fietsers zijn kwetsbare verkeersdeelnemers, des te belangrijker is het dat zij zich veilig en comfortabel kunnen verplaatsen. Dit geldt met name voor de jeugdige en oudere fietsers. Als regio moedigen wij de gemeenten en de provincie aan om de verkeersonveilige knelpunten op te lossen. Hierbij zijn verschillende eisen gesteld: ▪ Het verminderen van het aantal

    oversteekbewegingen. ▪ Snelheidsreductie op conflictpunten tussen

    langzaam en snelverkeer. ▪ Zorg voor herkenbare wegen. ▪ Zorg voor uniforme kruisingen, wegen,

    voorzieningen en wegsituaties. We kijken naar de veiligheid in brede zin en besteden ook aandacht aan sociale veiligheid. Voor het aanpakken van de knelpunten kijken we regionaal naar de mogelijkheden om uitvoering met andere werkzaamheden te combineren.

    In het landelijke gebied komt landbouwverkeer veel voor. Het is daarom van belang om dewegvlakken voor het doorgaande fietsverkeer zo veel mogelijk van het landbouwverkeer te scheiden. Aldus worden de ontmoetingen tussen deze verkeersgroepen infrastructureel geminimaliseerd. Daarnaast dienen ook de recreatieve- en schoolroutes zodanig te worden ingericht dat de respectievelijke gebruikers elkaar niet in de wielen rijden. Deze routes behoeven bovendien maatregelen die de snelheid van het aanwezige gemotoriseerd (landbouw)verkeer afremmen.

    Actie 2.2: Aandacht voor en samenwerken aan de (verkeers)onveilige knelpunten in het fietsnetwerk.

    2.3 Koppeling met andere opgavenDe opgave veilig en fijnmazig fietsnetwerk heeft koppelingen met de volgende opgaven: ▪ Energieneutraal mobiliteitsgedag. ▪ Regionale fietsverbindingen. ▪ Nieuwe aandacht voor verkeersveiligheid. ▪ Slim personenvervoer.

  • 12 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Uitvoering

    Ambitie

    Actie

    Fietsgebruik stimuleren door de realisatie van een veilig en fijnmazig fietsnetwerk.

    Provincie: ▪ Initiatiefnemer en coördinator campagne ‘Heel Gelderland Fietst’. ▪ Verbeteren veiligheid fietsvoorzieningen in het kader van de

    trajectaanpak provinciale wegen. ▪ Financiering regionale plannen verkeerseducatie (ROV oost NL).

    Regio: ▪ Opstellen en uitvoeren regionaal plan verkeerseducatie

    Achterhoek (ROV oost NL)

    Ondernemers/maatschappelijke organisaties: ▪ Daar waar mogelijk ondersteuning bieden aan Acties en

    initiatieven van de overheden. ▪ Stimuleren en faciliteren van het fietsgebruik door personeel en

    overige doelgroepen.

    Toename van het utilitair en recreatief fietsgebruik door een verbetering van een netwerk met aansluitende, directe, aantrekkelijke, veilige en/of comfortabele fietsroutes.

    Actie 2.1: ▪ Gericht acties en campagnes uitzetten met

    behulp van de werkgeversaanpak en het MAAS-concept om het fietsen te stimuleren.

    ▪ Op belangrijke locaties en overstappunten de fietsvoorzieningen verbeteren.

    Actie 2.2:Aandacht voor en samenwerken aan de (verkeers)onveilige knelpunten in het fietsnetwerk.

    Rollen

    Resultaat

    Wat er al gebeurt

    In mei 2018 startte in Arnhem de campagne ‘Heel Gelderland Fietst’. Het afgelopen jaar is in dit kader een start gemaakt met een aantal fietsprojecten om de Gelderlanders met elkaar, de toekomst, de natuur en gezondheid te verbinden.

    Samen werken we (verder) aan het verbeteren van de overstappunten van fiets naar OV , waarbij ook extra voorzieningen worden gerealiseerd voor een fijnmazige bereikbaarheid, zoals bushalte

    Keijenborg bij de N316 die als een bushalte 2.0 is ingericht. Verdere verbeteringen van de overstap op knooppunten zijn binnenkort voorzien op de busverbindingen Varsseveld - Groenlo - Enschede (onder andere busstation Lichtenvoorde) en Doetinchem - Vorden.

    Wat er al gebeurt

  • Regio Achterhoek | 13

    Nieuwe bushalte 2.0 bij Keijenborg aan de N316ma 3 juni 2019. 9:00

    BRONCKHORST/KEIJENBORG - De provincie Gelderland is maandag 3 juni gestart met de aanleg van een bushalte 2.0 met extra openbaar vervoervoorzieningen. De nieuwe bushalte moet een voorbeeld zijn voor toekomstige bushaltes voor de hele provincie. Er komen voorzieningen die goed aansluiten op andere vormen van mobiliteit, zoals de buurtbus en de fiets. Buslijn 51 hoeft niet meer door de kern van Keijenborg. Hierdoor verbetert de aansluiting op de trein in Doetinchem en Vorden. Deze bushalte wordt aangelegd op de N316 ter hoogte van de rotonde Kroezerijweg bij Kijenborg. Naar verwachting zijn de werkzaamheden vrijdag 21 juni klaar. Daarna blijft bus 51 op de provinciale weg rijden.

    Bushalte 2.0Het openbaar vervoer groeit naar een toekomstbeeld van vaste snelle lijnverbindingen voor grote groepen reizigers (denk aan forensen) en een fijnmazig systeem van een combinatie van vervoersmogelijkheden die goed op elkaar aansluiten daar waar minder vraag is. Vervoersknooppunten krijgen hierin een belangrijke rol. De ontwikkeling van deze knooppunten is in volle gang. De bushalte 2.0 zoals in Keijenborg is een voorbeeld voor de hele provincie.

  • 14 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    De belangrijkste regionale fietsverbindingen blijven niet beperkt tot de fietsinfrastructuur langs de provinciale wegen en zijn vaak (gemeente-)grensoverschrijdend. De fiets geven we hoge prioriteit. Niet alleen op het vlak van de verkeersveiligheid liggen er belangrijke ‘fietsopgaven’, ook in het kader van het algehele personenvervoer. Hierbinnen is het noodzakelijk om de fiets een hogere prioriteit te geven dan de auto. Doordat in het landelijke gebied de openbaar vervoerverbindingen minimaal zijn, is dit geen directe concurrent van de fiets. De auto is echter wel een grote concurrent van de fiets, omdat de afstanden tot de OV-voorzieningen of -haltes groter zijn dan in stedelijk gebied. Het is daarom noodzakelijk om de fiets een hoge prioriteit te geven en dit ook zichtbaar te maken. We verbeteren ons fijnmazige fietsnetwerk door te investeren in regionale fietsverbindingen en de toevoerroutes.

    3.1 Doorgaande regionale fietsverbindingDe provincie Gelderland heeft voor haar programma ‘Fiets’ een kader voor de uitwerking van het regionale hoofdfietsnet opgesteld. Dit kader geldt voor de regio als uitgangspunt bij de uitwerking van haar uitvoeringsprogramma ‘Fiets’. Er wordt onderscheid gemaakt in: ▪ Snelle fietsroutes: verzorgen van een

    hoogwaardige fietsverbinding voor veel dagelijkse gebruikers; qua reistijd concurrerend met de auto.

    ▪ Doorfietsroutes: verzorgen van een vlotte fietsverbinding voor dagelijkse gebruikers, zonder per se te concurreren met de auto.

    ▪ Schoolfietsroutes: verzorgen van een veilige fietsverbinding voor (groepen) scholieren, niet per definitie de snelste en kortste route.

    ▪ Overige hoofdfietsroutes: verzorgen fietsverbindingen tussen kernen en bestemmingsgebieden, die regio’s ontsluiten en waar het gebruik beperkt is.

    Als regio richten wij ons op de doorfietsroutes, de schoolfietsroutes en de overige hoofdroutes. De doorfietsroutes binnen de Achterhoek dienen als alternatief voor het OV en de auto, maar zijn geen directe concurrent van de auto als het gaat om reistijd. De routes lopen voornamelijk parallel aan de bestaande verbindingen voor gemotoriseerd verkeer. Daarnaast zijn alle doorfietsroutes zodanig gelegen dat ze meerdere kernen en/of regionale voorzieningen met elkaar verbinden. Ze vormen de ruggengraat van het fietsnetwerk in de Achterhoek. Voor scholieren zijn de doorfietsroutes vaak belangrijke routes, maar we hebben ook specifieke routes die (groepen) scholieren veilige fietsroutes naar het (voortgezet) onderwijs bieden. Vanuit het buitengebied zijn er belangrijke routes naar de basisscholen in de kernen.

    3. Regionale fietsverbindingen

  • Regio Achterhoek | 15

    De eerste uitwerking van de kaders per type fietsverbinding in specifieke routes is niet definitief. Indien zich koppelkansen of nieuwe inzichten voordoen, worden die benut. Bijvoorbeeld een vrijliggend fietspad langs de N318. Een andere koppelkans die zich voordoet, is de verhuizing van het Slingeland Ziekenhuis. Vooropgesteld dat er goede fietsvoorzieningen aanwezig zijn, biedt die verhuizing kansen om het mobiliteitsgedrag van medewerkers te veranderen.

    3.2 ToevoerroutesNaast regionale doorfietsroutes heeft de Achterhoek de categorie ‘overige hoofdroutes’. Dit zijn de toevoerroutes voor de regionale routes. Zij verbinden de doorfietsroutes met kernen en regionale voorzieningen. Zij genereren geen bestemmingsgericht fietsverkeer. Vaak zijn het verbindingen die gebruikt worden voor meerdere doeleinden, zoals recreatie, schoolroute, woon-werkroute, ontsluiting richting ‘doorfietsroutes’ et cetera. De routes zijn nog niet concreet aangewezen en worden verder verkend en uitgewerkt.

    Actie 3.2:Verkennen en uitwerken van de prioritaire toevoerroutes.

    Actie 3.1:Uitwerken van de hoofdfietsroutes in de Achterhoek op tracé- en knelpuntniveau ten behoeve van het opstellen en realiseren van het regionale uitvoeringsprogramma ‘Fiets’.

    3.3 Koppelkansen met andere opgavenDeze opgave kent een koppeling met de volgende opgaven: ▪ Veilig en fijnmazig fietsnetwerk. ▪ Doorstromend hoofdwegennet.

  • 16 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Ambitie

    Actie

    Jaarlijks minimaal drie school- en/of doorfietsroutes uitwerken in de Achterhoek in de periode tot en met 2022.

    Provincie: ▪ Vanuit het hoofdfietsnetwerk draagt de provincie bij aan routes

    die binnen het definitiekader en het hoofdfietsnet passen. ▪ In de trajectaanpak worden de fietsvoorzieningen langs

    provinciale wegen op basis van het kader voor het regionale hoofdfietsnetwerk verbeterd.

    Regio: ▪ Waarborgen van het regionale belang bij het opstellen van een

    regionaal fietsnetwerk. ▪ Gemeenten en provincie stimuleren de realisatie van meer

    fietsvoorzieningen. ▪ Aandragen van concrete voorstellen voor projecten die passen

    binnen het hoofdfietsnet, zoals dat door de provincie is vastgesteld en/of van toevoerroutes naar het hoofdfietsnet.

    Een compleet regionaal fietsnetwerk met herkenbare hoofdfietsroutes.

    Actie 3.1: Uitwerken van de hoofdfietsroutes in de Achterhoek op tracé- en knelpuntenniveau ten behoeve van het opstellen en realiseren van het regionale uitvoeringsprogramma ‘Fiets’.

    Actie 3.2: Verkennen en uitwerken van de prioritaire toevoerroutes.

    Rollen

    Resultaat

    Uitvoering

    ▪ Fietsvoorzieningen langs provinciale wegen zijn of worden verbeterd in het kader van de trajectaanpak op basis van het kader voor het regionale hoofdfietsnetwerk.

    ▪ Regionale fietsprojecten worden met subsidie van de provincie uitgevoerd.

    ▪ Regionale verbindingenkaart is gerealiseerd. ▪ Regionaal fietsnetwerk is uitgewerkt. ▪ Regionale afstemming belangrijke

    fietsverbinding en fietsprojecten.

    Wat er al gebeurt

  • Regio Achterhoek | 17

    A18A12

    A50

    A1

    A1

    A35

    N317

    N335

    N317

    N316

    N314

    N338

    N336

    N319

    N346

    N339N348

    N345

    N315

    N312

    N347

    N313

    N312

    N319

    N319

    N18

    N18

    Zelhem

    Doetinchem

    Arnhem

    Zutphen

    Apeldoorn

    Deventer

    Enschede

    Hengelo

    Lochem

    Twello

    Eerbeek

    Brummen

    Dieren

    Rheden

    Velp

    Doesburg

    WestervoortDuiven

    Zevenaar

    Didam

    Wehl

    s-Heerenberg

    Ulft

    Gaanderen

    Varsseveld

    Terborg

    Silvolde

    Dinxperlo

    EmmerikBocholt

    Borken

    Stadtlohn

    Vreden

    Vorden

    Ruurlo

    Borculo

    Neede

    Goor

    Delden

    Haaksbergen

    Winterswijk

    Aalten

    NederlandDuitsland

    Lichtenvoorde

    Groenlo

    Eibergen

  • 18 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Zonder vervoer staat de regio letterlijk en figuurlijk stil. Door de groei van de economie, vrije tijd en internethandel wordt het drukker op de weg. Behalve het verbeteren van de veiligheid en de doorstroming op de N18, is vooral de aansluiting op de A12 urgent. Maak van de N18 daarom een toekomstgerichte ‘Smart N18’ en neem maatregelen om een vlotte aansluiting van de A12 op de A18 te bevorderen. De A12 en A18/N18 zijn de Achterhoekse hoofdaders. In het verlengde daarvan zijn het goede en directe routes voor regionaal verkeer vanuit de Achterhoek naar het hoofdwegennet van autosnelwegen (A1, A50, A12/A3 (D), A35 en A31 (D)), alsmede naar de economische kerngebieden in de Cleantech Regio, Twente, Duitsland en Arnhem Nijmegen cruciaal. De voor de bereikbaarheid van de regionale bedrijventerreinen en voorzieningen in en rond de Achterhoek belangrijke wegen zijn aangegeven op het door de provincie vastgestelde ‘Functioneel kader Wegennet Gelderland’. Ze maken het hoofdwegennet in de regio compleet.

    4.1 Economische levensader A12 - A18 - N18De Achterhoek Raad heeft in haar Visie 2030 opgenomen dat een weg met 2x2 rijstroken, ongelijkvloerse kruisingen/aansluitingen en een maximumsnelheid van 100 km/h de ‘stip op de horizon’ is voor de doorontwikkeling van de (SMART) N18. Duidelijk is dat deze ambitie pas op de lange termijn kan worden verwezenlijkt. Tot 2040 komt de N18 in haar huidige vorm niet als knelpunt naar voren uit de Nationale Markt- en Capaciteitsanalyse. Op basis van deze analyse baseert het Rijk haar investeringen.

    Het nu uit te voeren onderzoek zou inzicht moeten geven in maatregelen op de korte en middellange termijn. Hiermee kunnen we gefaseerd toewerken naar het gewenste eindbeeld.

    Acties 4.1: ▪ Schetsontwerp opstellen van het eindbeeld

    van de N18, inclusief effectbeoordeling. ▪ Onderzoek naar prioritering van concrete

    maatregelen voor de korte en middellange termijn met een kostenindicatie.

    4. Doorstromend hoofdwegennet

    De A12 heeft voor de regio een belangrijke functie. Hij verbindt de regio met steden, zoals Arnhem, Nijmegen en Utrecht. We zien tijdens de drukke momenten in de ochtend- en avondspits bij het knooppunt Oud-Dijk (A12 - A18) een terugslag ontstaan. Met oog op het doortrekken van de A15 volgen wij de ontwikkelingen dienaangaande en sluiten wij aan bij de lobby en het onderzoek naar de optimalisatie van de A12. Hierbij werken we samen met de regio Arnhem Nijmegen.

  • Regio Achterhoek | 19

    4.2 Regionale ontsluitende verbinding Doetinchem - Zutphen (A1-A18)Voor de ontsluiting van de Achterhoek in de richting van de A1 bij Deventer en Apeldoorn is de doorstroming en verkeersveiligheid op de provinciale wegen N317, N314 en N348 tussen Doetinchem en Zutphen belangrijk. Deze wegen verbinden de Achterhoek met de Cleantech Regio, en via het landelijke netwerk van autosnelwegen ook met de rest van Nederland. We kennen een duidelijke stroom werknemers die in de ochtend- en avondspits gebruik maken van deze wegen.

    Samen met de provincie zijn er de afgelopen jaren een aantal projecten uitgevoerd om de knelpunten in de doorstroming en leefbaarheid op te lossen. Om Hummelo is een rondweg aangelegd, en tussen Zutphen en Deventer is het tracé van de N348 ingrijpend verlegd en verbeterd.

    4.3 Regionaal ontsluitende verbinding tussen de A18 (Doetinchem) en de haven Emmerich via ’s-Heerenberg (A3/E35)Voor de ontsluiting van de Achterhoek en de bedrijventerreinen in Doetinchem richting de A3 en Emmerich vormt de N316 tussen de A18 en de A3 bij ’s-Heerenberg een belangrijke verbinding. Voor de koppeling tussen vervoer over water en weg is de haven van Emmerich belangrijk. De uitkomsten van het onderzoek door de regio Arnhem Nijmegen naar de gewenste ontsluiting tussen het bedrijven¬park N18, DocksNLD bij ’s-Heerenberg en de haven van Emmerich, alsmede naar de daarbij behorende verbetering van de verbinding Doetinchem – Emmerich, zijn dus belangrijk voor de Achterhoek. We zien onder andere knelpunten op de N316 als het gaat om de toegankelijkheid van LZV’s en de route naar de onlangs gerealiseerde A3-aansluiting ‘Emmerich Ost’. Het ontbreken van deze route leidt tot knelpunten in de bebouwde kom van Emmerich.

    Actie 4.3: Samen met de provincie en de gemeente Montferland maatregelen uitwerken en realiseren voor de N316. Dit gebeurt op basis van het onderzoek door de regio Arnhem Nijmegen.

    Acties 4.2: ▪ Voorbereiden en uitvoeren projecten ter

    verbetering doorstroming Europaweg en aansluitingen A18 - N316.

    ▪ Voorbereiden aanleg spoortunnel Europaweg als onderdeel van de planvorming spoor Arnhem - Doetinchem - Winterswijk.

    ▪ Onderzoek naar de benodigde maatregelen voor een oplossing van het knelpunt sluipverkeer Laag Keppel.

    De aandachtspunten van nu zijn de aansluitingen van de N348 met de A1, en de reconstructie van de Europaweg in Doetinchem, inclusief de spoortunnel daarbij. Een ander knelpunt is het vele doorgaande verkeer dat vanaf Doetinchem en het regionale bedrijvenpark A18 over de N814 via de bebouwde kom van Laag Keppel richting Dieren en Zutphen rijdt. Gezamenlijk met de provincie willen we verkennen welke maatregelen er nodig zijn om dit verkeer over de voor hen bedoelde routes in het regionale hoofdwegennet te leiden.

  • 20 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    4.4 Regionaal ontsluitende verbinding Groenlo - Laarberg (N18) en A1 (Holten) via Borculo en Lochem Voor de ontsluiting van de Achterhoek en het regionale bedrijventerrein Laarberg bij Groenlo in de richting van de A1 bij Lochem en Holten zijn de doorstroming en verkeersveiligheid op de provinciale wegen N319, N315, N825, N346 (rondweg Lochem) en N332 belangrijk. Deze wegen verbinden de Achterhoek via het landelijke netwerk van autosnelwegen met de rest van Nederland. Samen met de provincie is de afgelopen jaren een aantal projecten uitgevoerd om knelpunten in de doorstroming en leefbaarheid op te lossen. De ontsluiting van Borculo (Friesland Campina) op de N315 is verbeterd, de N315-rondweg Neede is verbreed en de bebouwde kom van Neede is gereconstrueerd om de veiligheid en de doorstroming te verbeteren. Aandachtspunten zijn nu de verbreding van de N315 tussen de nieuwe N18 en de bebouwde kom van Neede, de verbreding van de N825 en de planvorming voor de aanleg van de rondweg Lochem. In de praktijk van alledag blijkt

    4.5 Regionale ontsluitende verbinding van Groenlo naar Duitsland - A31 Voor de grensoverschrijdende ontsluiting van de Achterhoek en het regionale bedrijventerrein Laarberg bij Groenlo zijn de routes via de N18 - A35, de N18 - N319 en de N18 - N313 richting de A31 (Münsterland) en de A3 (Oberhausen) belangrijk. De eerstgenoemde route is met de aanleg van het nieuwe N18-tracé en de directe aansluiting van de N18 op de A35 sterk verbeterd. Samen met de provincie is de afgelopen jaren een aantal projecten uitgevoerd om de knelpunten in de doorstroming op de routes N319 - A31 en de N313 - A3 op te lossen. De doorstroming op het kruispunt N18 - N313 bij Lichtenvoorde is verbeterd, en in de trajectaanpak N319 is aandacht besteed aan het oplossen van doorstromingsknelpunten bij Winterswijk. Aandachtspunt nu is de trajectaanpak van de N318 en de N313 in 2021. In het verlengde daarvan worden maatregelen voorbereid om de veiligheid en doorstroming op de N318 ter hoogte van Winterswijk (onder andere Obelink) te verbeteren. Verder wordt ingespeeld op ontwikkelingen rond Vreden

    Acties 4.4: ▪ Uitvoeren verbreding N825 en N315 tussen

    de N18 en Neede. ▪ Aansluiten bij de planvorming voor de

    rondweg Lochem. ▪ Onderzoek naar de benodigde maatregelen

    om ‘oneigenlijk’ gebruik van de Deventer Kunstweg te voorkomen, alsmede om de verkeersveiligheid op deze weg te vergroten.

    dat de (gemeen¬telijke) Deventer Kunstweg tussen Borculo en Groenlo-Laarberg intensief wordt gebruikt als alternatieve route voor de (langere) route via de N319 en N315. Gezamenlijk met de provincie willen we verkennen welke maatregelen nodig zijn om het gebruik van de gewenste routes te bevorderen. Hierbij gaat het om het aantrekkelijker maken van de gewenste route in het hoofdwegennet, en het ontmoedigen van de route die momenteel veelvuldig wordt gebruikt.

  • Regio Achterhoek | 21

    Acties 4.5: ▪ Aanhaken bij de planvorming voor de

    trajectaanpak N313 en N318 richting uitvoering in 2021.

    ▪ Onderzoek naar de gewenste verbeteringen van de Vredenseweg in samenhang met de ontwikkelingen rond Vreden en verbeteringen van de verbinding Laarberg - Vreden in Duitsland.

    4.6 Koppeling met andere opgaven De opgave doorstromend hoofdwegennet heeft een koppeling met de volgende opgaven: ▪ Regionale fietsverbindingen. ▪ OV-verbindingen versnellen. ▪ Nieuwe aandacht voor verkeersveiligheid. ▪ Slim personenvervoer. ▪ Slim goederenvervoer.

    A18A12

    A50

    A1

    A1

    A35

    N317

    N335

    N317

    N316

    N314

    N338

    N336

    N319

    N346

    N339N348

    N345

    N315

    N312

    N347

    N330

    N313

    N312

    N319

    N319

    N18

    N18

    Zelhem

    Doetinchem

    Arnhem

    Zutphen

    Apeldoorn

    Deventer

    Enschede

    Hengelo

    Lochem

    Twello

    Eerbeek

    Brummen

    Dieren

    Rheden

    Velp

    Doesburg

    WestervoortDuiven

    Zevenaar

    Didam

    Wehl

    s-Heerenberg

    Ulft

    Gaanderen

    Varsseveld

    Terborg

    Silvolde

    Dinxperlo

    EmmerikBocholt

    Borken

    Stadtlohn

    Vreden

    Vorden

    Ruurlo

    Borculo

    Neede

    Goor

    Delden

    Haaksbergen

    Winterswijk

    Aalten

    NederlandDuitsland

    Lichtenvoorde

    Groenlo

    Eibergen

    1

    5

    4

    2

    3

    (onder andere Gaxel) en Zwilbroek die vragen om het verbeteren van de verbinding tussen Vreden en de N18 (Laarberg). Hiertoe behoeft in Nederland de gemeentelijke Vredenseweg een opwaardering van een 60 tot 80 km/h-weg die deel uitmaakt van het Achterhoeks interne ontsluitende hoofdwegennet.

  • 22 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Ambitie

    Actie

    Actie

    Goede doorstroming op het hoofdwegennet ten behoeve van de regionale economie.

    Actie 4.4: ▪ Uitvoeren verbreding N825 en N315 tussen de N18 en

    Neede. ▪ Aansluiten bij planvorming voor de rondweg Lochem. ▪ Onderzoek naar de benodigde maatregelen om ‘oneigenlijk’

    gebruik van de Deventer Kunstweg te voorkomen, alsmede om de verkeersveiligheid op deze weg te vergroten.

    Actie 4.5: ▪ Aanhaken bij de planvorming voor de trajectaanpak N313

    en N318 richting uitvoering in 2021. ▪ Onderzoek naar gewenste verbeteringen voor de

    Vredenseweg in samenhang met de ontwikkelingen rond Vreden en verbeteringen voor de verbinding Laarberg - Vreden in Duitsland.

    Actie 4.1: ▪ De N18 eerste fase is gerealiseerd. ▪ De maatregelen voor het project N18 - MeerVeilig3 zijn

    deels uitgevoerd en deels in voorbereiding. ▪ Realisatie van de doortrekking A15 en verbreding A12 is in

    voorbereiding (Rijkswaterstaat). ▪ Businesscase voor Spitsmijden van de A12 voorafgaand en

    tijdens de realisatie van het project VIA15 is uitgewerkt.

    Actie 4.1: ▪ Schetsontwerp opstellen van het eindbeeld van de N18,

    inclusief effectbeoordeling. ▪ Onderzoek naar de prioritering van concrete maatregelen

    voor de korte en middellange termijn met een kostenindicatie.

    Actie 4.2: ▪ Voorbereiden en uitvoeren projecten ter verbetering van de

    doorstroming op de Europaweg en de aansluitingen A18 - N316.

    ▪ Voorbereiden van de aanleg van een spoortunnel op de Europaweg als onderdeel van de planvorming voor het spoor Arnhem – Doetinchem - Winterswijk.

    ▪ Onderzoek naar de benodigde maatregelen voor een oplossing van het knelpunt sluipverkeer Laag Keppel.

    Actie 4.3: Samen met de provincie en de gemeente Montferland maatregelen uitwerken en realiseren voor de N316. Dit gebeurt op basis van het onderzoek van de regio Arnhem Nijmegen.

    Uitvoering

    Wat er al gebeurt

  • Regio Achterhoek | 23

    Actie 4.2: ▪ Rondwegen Hummelo, Zutphen en Voorst zijn gerealiseerd. ▪ De doorstroming en veiligheid N314 en N348 in het kader

    van trajectaanpak zijn verbeterd. ▪ Verbeteren van de doorstroming op de aansluiting A18 -

    N316 en de Europaweg is gepland en uitgewerkt. ▪ De spoortunnel Europaweg is opgenomen in de planstudie

    spoor Arnhem - Doetinchem -Winterswijk. Actie 4.3: ▪ Realisatie van de ontbrekende schakel N316 tussen Zeddam

    en ’s-Heerenberg is gestart. ▪ Onderzoek Arnhem-Nijmegen naar de gewenste ontsluiting

    tussen Doetinchem, ’s-Heerenberg en Emmerich en de noodzakelijke verbeteringen voor de N316 is gestart.

    ▪ De ontsluiting DocksNLD op de N816 is gerealiseerd. ▪ De nieuwe aansluiting A3 - Emmerich Ost is gerealiseerd.

    Actie 4.4: ▪ De trajectaanpak N332 ten noorden van Lochem is

    uitgevoerd. ▪ Ontsluiting Borculo (Friesland Campina) op de N315 en de

    aansluiting N315 - N825 zijn gerealiseerd. ▪ De reconstructie N315 tussen Ruurlo en Neede is

    gerealiseerd. ▪ Uitvoering van de reconstructie N315 tussen Neede en de

    N18 is gepland en in voorbereiding. ▪ Verbreding van het noordelijk deelvan de N825 is gepland

    en in voorbereiding (inpassingsplan).

    Regio: ▪ Borgen van de regionale blik op de problematiek. ▪ Koppeling maken tussen de Acties die direct of indirect de

    doorstroming op het hoofdwegennet beïnvloeden. ▪ Aandacht hebben voor en partnerschap aangaan met

    het Rijk, de provincie en andere regio’s om de taken gezamenlijk op te pakken.

    ▪ Uitvoering van de rondweg Lochem is gepland en in voorbereiding (inpassingsplan).

    Actie 4.5: ▪ De N18 eerste fase met de directe aansluiting N18 - A35 en

    de aansluiting Laarberg is gerealiseerd. ▪ Verbetering van de doorstroming op de N18 - N313 in het

    kader van MeerVeilig3 is gerealiseerd. ▪ De trajectaanpak N319 tussen Groenlo en Winterswijk is

    gerealiseerd. ▪ • De Trajectaanpak N313 en N318 is gepland in 2021. ▪ • De planvorming voor verbetering van de verbinding Vreden

    (Gaxel) - N18 (Laarberg) is aan de Duitse kant gestart en uitgevoerd.

    Een robuust en betrouwbaar wegennet met herkenbare verbindingen van, naar en door de regio.

    Wat er al gebeurt

    Rollen

    Resultaat

    Wat er al gebeurt

  • 24 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    5. Nieuwe aandacht voor verkeersveiligheid

    De laatste jaren stijgt het aantal verkeersslachtoffers weer gestaag. Daarom tekenden de koepels van het Rijk, de provincies, gemeenten en waterschappen op 14 februari 2019 het Startakkoord voor het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030. Hoofdlijn van het plan: alles uit de kast om de verkeersveiligheid te verbeteren, risicogestuurd en op regionaal niveau. Het doel: het aantal verkeersdoden terugbrengen naar nul in 2030.

    5.1 Regionaal uitvoeringsprogramma verkeersveiligheidDe provincie en de gemeenten in de Achterhoek hebben ieder hun eigen verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van hun verkeersveiligheidsbeleid. Via de regio Achterhoek kunnen de krachten worden gebundeld om de samenwerking met andere verkeersveiligheidspartners te stimuleren en te ondersteunen. De ambitie van het SPV vereist dat de handen ineengeslagen worden. Dit doen we, binnen de Samenwerkingsgebieden Verkeersveiligheid Gelderland (SVG), door het opstellen van een regionaal ‘SVG-werkplan’ voor de Achterhoek. Dit werkplan bestaat uit niet-infrastructurele projecten met als hoofddoel het geven van voorlichting en educatie. Hierin nemen we een negental kernelementen van het SPV mee:

    1. Veilige infrastructuur.2. Heterogeniteit en homogeniteit in het verkeer.3. Technologische ontwikkelingen.4. Kwetsbare verkeersdeelnemers.5. Onervaren deelnemers.6. Rijden onder invloed.7. Snelheid in het verkeer.8. Afleiding in het verkeer.9. Verkeersovertreders.

    Hierbij volgen we het traject van de provincie.

    Actie 5.1:‘SVG-Werkplan ‘ opstellen dat aansluit op het SPV, samen met de provincie en het Rijk.

  • Regio Achterhoek | 25

    Veilig van deur tot deur

    Het Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2030:Een gezamenlijke visie op aanpak verkeersveiligheidsbeleid

    De overeengekomen governance bevordert structurele aandachtHet verkeersveilig maken van Nederland vraagt om een sterkere verbinding tussen overheden. Daarom zijn afspraken gemaakt over een governancestructuur. Deze structuur maakt het mogelijk dat verkeersveiligheid op landelijk, regionaal en lokaal niveau meer in samenhang wordt aangepakt.

    Vanaf 2019 wordt gestart met deze overlegstructuur. Landelijk vindt voortaan een keer per jaar een landelijk bestuurlijk overleg plaats. In dit overleg worden vorderingen van het (uitgevoerde) beleid besproken om zo nodig de koers bij te stellen. De vertaling van landelijk beleid naar regionale prioriteiten gebeurt aan regionale overlegtafels. In deze overleggen spreken partijen elkaar

    aan op hun verantwoordelijkheden. Met het onderschrijven van het SPV 2030 is het bestuurlijk draagvlak geborgd om op alle overheidsniveaus gestructureerd en actiegericht te werk te gaan.

    De beoogde structuur zorg niet alleen dat verkeersveiligheid hoog op de agenda blijft staan. Ook kunnen partijen resultaten met elkaar delen en ontstaan er mogelijkheden voor meer effectieve ontsluiting van data. Onderwerpen die normaliter versplinterd op verschillende tafels worden besproken, komen nu op bestuurlijk niveau samen. Daarnaast faciliteert de governance het delen van kennis en ervaringen. Bijvoorbeeld over het verder ontwikkelen van risicoindicatoren, het treffen van maatregelen en het monitoren van de resultaten op alle niveaus.

    5. Hoe is de governance rond de uitvoering van het SPV 2030 belegd?

    Figuur 8: Governancestructuur verkeersveiligheid

    Uitvoerings-agenda Regio

    - Regionale doelstellingen- Focus op regionaal en lokaal wegennet - Aansluiting op landelijke maatregelen en doelstellingen- Aansluiting op lokale verkeersveiligheidsplannen

    (Product van regionaal vooroverleg)

    Uitvoerings-agenda Rijk

    - Landelijke doelstellingen- Focus rijkswegennet- Landelijke maatregelen

    (Product van rijksoverleg)

    Ambtelijk regionaal vooroverleg provincie of vervoerregio + gemeenten

    Ambtelijk rijksvooroverleg IenW, JenV en RWS

    Deelnemers regionale overlegtafels:Gedeputeerde provincie of bestuurder vervoerregiomet portefeuille mobiliteit Wethouders gemeenten met portefeuille mobiliteitRegionale en lokale politieRegionale en lokale maatschappelijke organisatiesWaterschappen

    -

    ----

    Deelnemers landelijk alliantieoverleg:Ministers IenW + JenVPortefeuillehouder verkeersveiligheid provinciesPortefeuillehouder verkeersveiligheid gemeentenPortefeuillehouder verkeersveiligheid vervoerregio’sPortefeuillehouder verkeersveiligheid waterschappenVertegenwoordigers maatschappelijke organisaties

    ------

    1xPER JAAR

    Nieuw in te voeren vanaf 2019

    Governancestructuur verkeersveiligheid

    Uitvoerings-agenda Regio

    - Regionale doelstellingen- Focus op regionaal en lokaal wegennet - Aansluiting op landelijke maatregelen en doelstellingen- Aansluiting op lokale verkeersveiligheid-

    (Product van regionaal vooroverleg)

    Uitvoerings-agenda Rijk

    - Landelijke doelstellingen- Focus rijkswegennet- Landelijke maatregelen

    (Product van rijksoverleg)

    Ambtelijk regionaal vooroverleg provincie of vervoerregio + gemeenten

    Ambtelijk rijksvooroverleg IenW, JenV en RWS

    Deelnemers regionale overleg-Gedeputeerde provincie of bestuurder vervoerre-giomet portefeuille mobiliteit Wethouders gemeenten met portefeuille mobilite-itRegionale en lokale politie

    -

    ----

    Deelnemers landelijk alliantieoverleg:Ministers IenW + JenVPortefeuillehouder verkeersveiligheid provinciesPortefeuillehouder verkeersveiligheid gemeentenPortefeuillehouder verkeersveiligheid vervoerre-gio’sPortefeuillehouder verkeersveiligheid water-schappenVertegenwoordigers maatschappelijke organisa-

    ------

    1xPER JAAR

    Nieuw in te voeren vanaf 2019

    Governancestructuur verkeersveiligheid

    Veilig van deur tot deur | SPV 2030 51

    5.2 Koppeling met andere opgavenMet de volgende opgaven is er een koppeling: ▪ Veilig en fijnmazig fietsnetwerk. ▪ Doorstromend hoofdwegennet. ▪ Slim personenvervoer. ▪ Slim goederenvervoer.

  • 26 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Ambitie

    Actie

    Het aantal verkeersdoden in 2030 terugbrengen naar nul.

    Provincie: ▪ Deelnemen aan het landelijke alliantieoverleg SPV

    en leveren van input voor de uitvoeringsagenda verkeersveiligheid Rijk.

    ▪ Coördineren regionale overlegtafels SPV in Gelderland en het doorvertalen van de uitvoeringsagenda Rijk naar regionale uitvoeringsagenda SPV.

    ▪ Uitwerken regionale uitvoeringsagenda SPV Gelderland in overleg met partners in de Gelderse regio’s.

    Regio: ▪ Uitwerken regionale uitvoeringsagenda SPV

    Achterhoek in overleg met de provincie.

    Regionale uitvoeringsagenda SPV Achterhoek met concrete maatregelen.

    Gezamenlijk met de provincie opstellen van een ‘SVG-Werkplan’ dat aansluit op het SPV.

    Rollen

    Resultaat

    Uitvoering

    ▪ Ondersteunen en meewerken aan ‘de slimste weg’ (Nettelhorstweg).

    ▪ Uitvoeren van projecten voorlichting en verkeerseducatie via het SVG-Werkplan.

    ▪ Het verbeteren van de verkeersveiligheid wordt meegenomen in de trajectaanpak voor provinciale wegen.

    ▪ Verbeteren van de verkeersveiligheid N18 via realisatie van de projecten MeerVeilig3.

    ▪ Oplossen van verkeersveiligheidsknelpunten gemeentelijk wegennet.

    Wat er al gebeurt

  • Regio Achterhoek | 27

  • 28 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    6. OV-verbindingen versnellen

    De ruggengraat van het openbaar vervoer in de Achterhoek bestaat uit de spoorlijnen Winterswijk - Arnhem en Winterswijk – Zutphen ( - Apeldoorn), en daarnaast een vijftal verbindende buslijnen, waaronder de hoofdas Doetinchem - Varsseveld - Groenlo - Enschede. Samen met de provincie en Arriva verbeteren en versnellen we de spoorlijnen. Daarnaast optimaliseren we de lijnvoering(bus) en realiseren we goede overstaphalten en knooppunten. Dit doen we om een robuuste en betrouwbare OV-ruggengraat (‘Kernnet’) te realiseren. Er is succesvol gelobbyd voor een snelle, comfortabele en betrouwbare treinverbinding Arnhem - Doetinchem - Winterswijk. We werken mee aan de uitwerking van de planvorming voor de RegioExpres. Dit geeft de bereikbaarheid van de Achterhoek een boost en is goed voor het woon- en vestigingsklimaat. Daarnaast is de trein een duurzaam alternatief voor de auto. Maar met enkel verbeteringen zoals meer dubbelspoor, zijn we er nog niet. Goede vervolgstappen zijn het realiseren van een RegioExpress en het versnellen van de verbindingen door bijvoorbeeld betere overstap- en instapmogelijkheden.

    6.1 RegioExpresDe spoorlijn Arnhem - Winterswijk vervult een zeer belangrijke functie voor de verbinding van de Achterhoek met de regio Arnhem Nijmegen, de Randstad en de daar gevestigde kennisinstellingen, bedrijven en voorzieningen. Voor de betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de infrastructuur wordt het enkelsporige deel van de lijn tussen Zevenaar en Winterswijk verdubbeld tot Didam. Hierdoor is het mogelijk om met behulp van de RegioExpres de treinverbinding tussen Arnhem en Winterswijk verder te verbeteren. De RegioExpres is een stoptrein waar dat moet en een sneltrein waar dat kan. In het geval van de spoorlijn Arnhem - Winterswijk is de RegioExpres vanaf Winterswijk tot Doetinchem (en vice versa) een stoptrein en vanaf Doetinchem naar Arnhem een sneltrein (zonder tussenstop). De invoering van de RegioExpres zorgt voor een reistijdwinst van 13 minuten tussen de Achterhoek en Arnhem. Hierbij zien we verschillende ontwikkelperspectieven: ▪ Eenmaal per uur RegioExpres. ▪ Tweemaal per uur RegioExpres.

    Actie 6.1: Samenwerken aan de planstudie en verdere voorbereiding en realisatie van de RegioExpres.

    Om de risico’s ten aanzien van de overwegveiligheid te beheersen, is de realisering van een tunnel onder de Europaweg in Doetinchem noodzakelijk. Dit is een van de drukste overwegen in Gelderland.

    Binnen de huidige concessie zijn er enkele verbeteringen binnen het treinvervoer doorgevoerd. Een van die verbeteringen betrof het invoeren van een nachttrein Arnhem – Doetinchem. We zouden deze graag tot aan Winterswijk willen doortrekken.

  • Regio Achterhoek |29

    6.2 Versnellen van de treinverbinding Apeldoorn – WinterswijkVoor de aansluiting op het landelijk spoornet heeft de Noord-Achterhoek het station Zutphen als belangrijk OV-knooppunt. Om de reistijd vanuit de Achterhoek richting Apeldoorn en verder (Utrecht) te versnellen, is een koppeling met de treindienstregeling Winterswijk - Zutphen aan Apeldoorn wenselijk. De nieuwe OV-concessie in 2022 biedt hiervoor wellicht al kansen. Deze koppeling is een fraaie bouwsteen voor de uitwerking van het landelijke hoofdnet spoor in het kader van het Toekomstbeeld OV 2040. Samen met de Cleantech Regio wordt er gelobbyd om deze bouwsteen de komende tijd daadwerkelijk op te nemen in het netwerk.

    6.3 Uitwerken van buslijnen van het kernnetBusverbindingen zijn voor de regio erg belangrijk. Ze verbinden tussen de verschillende economische kernen en met de treinstations binnen de regio. In 2016 stelde de provincie in samenwerking met de Achterhoek haar visie op het OV in de regio vast. Deze visie is en wordt door middel van een ontwikkelteam nader uitgewerkt. Concrete verbeteringen worden jaarlijks opgenomen in de dienstregeling van Arriva, zoals het optimaliseren (directer maken) van de lijnvoering, haltering en overstapmogelijkheden (een goed voorbeeld hiervan is het strekken van lijn 51 bij Keijenborg). Maar ook ‘het voeden’ van het OV kernnet vanuit de omgeving met nieuwe innovatieve vervoersconcepten (fijnmazige bereikbaarheid) is een goed voorbeeld.

    Het ontwikkelteam heeft de corridor Enschede - Doetinchem en Doetinchem - Zutphen uitgewerkt naar infrastructurele maatregelen. Deels zijn deze inmiddels uitgevoerd, en de dienstregeling is hierop aangepast. Maatregelen voor optimalisatie van de corridor Gendringen - Doetinchem - Dieren en Borculo - Lochem - Deventer zijn nog niet uitgewerkt. Dit wordt de komende tijd opgepakt, ook in samenhang met de voorbereiding van de nieuwe OV-concessies die de Achterhoek aangaan.

    Acties 6.2: ▪ Tijdens de regionale spoortafels en in

    het kader van de uitwerking van het landelijke Toekomstbeeld OV 2040 aandacht blijven vragen voor het versnellen van de treinverbinding Apeldoorn - Winterswijk.

    ▪ Bij de voorbereiding van de nieuwe OV-concessie aandacht vragen voor de treinkoppeling Apeldoorn - Winterswijk.

    ▪ Verbeteren van de overstapmogelijkheden (transfer) tussen de treinverbindingen op station Zutphen.

  • 30 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Acties 6.3: ▪ Uitvoeren van infrastructurele maatregelen

    op de corridor Enschede - Doetinchem conform de verkenning.

    ▪ Uitvoeren van infrastructurele maatregelen op de corridor Zutphen - Doetinchem conform de verkenning.

    ▪ Verdere verkenning van benodigde infrastructurele maatregelen voor de corridor Gendringen - Doetinchem - Dieren en de corridor Borculo - Lochem - Deventer uitvoeren.

    6.4 OV-aansluitingen optimaliseren (visgraatmodel)De treinverbindingen zijn voor de Achterhoek de slagaders van het openbaar vervoer. Het aantakken van bus- op spoorlijnen wordt nog verder doorgevoerd (visgraatfilosofie). Bijna elk station aan de spoorlijnen is daarmee een knooppunt. Dat betekent goede aansluitingen en overstapvoorzieningen voor reizigers die verder willen reizen. Hierbij zijn goede informatievoorzieningen, wachtruimtes en fietsenstallingen van belang. Ook op de verschillende buscorridors (paragraaf 6.3) zijn goede (overstap)halten nodig. Op dit moment zijn de volgende projecten in beeld gebracht: ▪ Verbeteren voorzieningen busstation

    Lichtenvoorde. ▪ Verbeteren voorzieningen bushalte Lichtenvoorde-

    Zuid. ▪ Verplaatsen van busstation Groenlo. ▪ Realisatie overstap knooppunt Assinkbos. ▪ Verbetering van de inrichting en de voorzieningen

    van treinstation Vorden.

    Actie 6.4: Goede voorzieningen bij de OV-knooppunten realiseren.

  • Regio Achterhoek | 31

    6.5 Koppeling met andere opgavenDe opgave OV-verbindingen versnellen heeft een koppeling met de volgende opgaven: ▪ Landsgrensoverschrijdend openbaar vervoer. ▪ Slim personenvervoer. ▪ Veilig en fijnmazig fietsnetwerk.

  • 32 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Uitvoering

    Ambitie

    Actie

    Verbeteren en versnellen van de OV-verbindingen. ▪ Planvorming voor optimalisatie van de

    overstapmogelijkheden station Zutphen. ▪ Programmatische aanpak Park en Bike provincie. ▪ Spoorverdubbeling Wehl - Didam. ▪ Het strekken van lijn 51 nabij Keijenborg.

    Regio: ▪ Actief deelnemer ontwikkelteam OV-visie,

    voorbereiding nieuwe OV-concesssies en planvorming naar RegioExpres Arnhem - Doetinchem - Winterswijk.

    ▪ Lobby richting partners voor uitvoering van de acties.

    Ondernemers/maatschappelijke organisaties: ▪ Arriva en Rover.

    ▪ Realisatie van de RegioExpres. ▪ Snellere treinverbinding Apeldoorn - Winterswijk. ▪ Optimalisatie van de verbindende buslijnen die

    onderdeel zijn van het kernnet OV.

    Actie 6.1: Samenwerken aan de planstudie en verdere voorbereiding en realisatie van de RegioExpres..

    Actie 6.2: ▪ Tijdens de regionale spoortafels en in het kader van de

    uitwerking van het landelijke Toekomstbeeld OV 2040 aandacht blijven vragen voor het versnellen van de treinverbinding Apeldoorn - Winterswijk.

    ▪ Bij de voorbereiding van de nieuwe OV-concessie aandacht vragen voor de treinkoppeling Apeldoorn - Winterswijk.

    ▪ Verbeteren van de overstapmogelijkheden (transfer) tussen de treinverbindingen op station Zutphen.

    Actie 6.3: ▪ Uitvoeren van infrastructurele maatregelen op de corridor

    Enschede - Doetinchem conform de verkenning. ▪ Uitvoeren van infrastructurele maatregelen op de corridor

    Zutphen - Doetinchem conform de verkenning. ▪ Verdere verkenning van de benodigde infrastructurele

    maatregelen voor de corridor Gendringen - Doetinchem - Dieren en de corridor Borculo - Lochem - Deventer uitvoeren.

    Actie 6.4: Goede voorzieningen bij de OV-knooppunten.

    Wat er al gebeurt

    Rollen

    Resultaat

  • Regio Achterhoek | 33

    A18A12

    A50

    A1

    A1

    A35

    N317

    N335

    N317

    N316

    N314

    N338

    N336

    N319

    N346

    N339N348

    N345

    N315

    N312

    N347

    N313

    N312

    N319

    N319

    N18

    N18

    Zelhem

    Doetinchem

    Arnhem

    Zutphen

    Apeldoorn

    Deventer

    Enschede

    Hengelo

    Lochem

    Twello

    Eerbeek

    Brummen

    Dieren

    Rheden

    Velp

    Doesburg

    WestervoortDuiven

    Zevenaar

    Didam

    Wehl

    s-Heerenberg

    Ulft

    Gaanderen

    Varsseveld

    Terborg

    Silvolde

    Dinxperlo

    EmmerikBocholt

    Borken

    Stadtlohn

    Vreden

    Vorden

    Ruurlo

    Borculo

    Neede

    Goor

    Delden

    Haaksbergen

    Winterswijk

    Aalten

    NederlandDuitsland

    Lichtenvoorde

    Groenlo

    Eibergen

    1

    3

    2

    3

    3

    3

  • 34 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    7. Landsgrensoverschrijdend openbaar vervoer

    Voor de Achterhoek is Duitsland om de hoek. Die nabijheid biedt de grensregio legio voordelen, bijvoorbeeld op het vlak van de arbeidsmarkt. Je moet dan alleen niet enkel met eigen vervoer, maar ook met het OV de grens over kunnen. Daarbij zijn niet alleen regionale verbindingen, maar ook goede aansluitingen op de internationale spoorverbindingen belangrijk. Ook van belang is een vereenvoudiging van de betaalsystemen. Door het grensoverschrijdend uitwisselen van OV-data, neemt de vindbaarheid van de grensoverschrijdende reismogelijkheden toe.

    7.1 Uitwisseling grensoverschrijdende OV-reisgegevens verbeterenOp dit moment is het niet mogelijk om actuele reisinformatie te vinden in de reizigersapp 9292 voor busverbindingen tussen Nederland en Duitsland, bijvoorbeeld: ’s-Heerenberg - Emmerich, Dinxperlo - Bocholt, Winterswijk - Barlo, en Winterswijk - Oeding. Voor de economische bereikbaarheid dienen de administratieve en juridische belemmeringen ten aanzien van het bestaande grensoverschrijdende OV te worden weggenomen. Bijvoorbeeld voor het betaalsysteem, de informatievoorziening en tarieven.

    7.2 Grensoverschrijdende OV-verbindingenVoor de regio Achterhoek is het van belang dat er grensoverschrijdende verbindingen aanwezig zijn, zoals de buslijn Aalten - Bocholt. Deze busverbinding koppelt de OV kernnetten aan weerskanten van de grens direct aan elkaar. Ze maakt het mogelijk om vanuit de Achterhoek via Bocholt verder te reizen naar belangrijke bestemmingen in Duitsland (Münsterland, Ruhrgebied en Düsseldorf). Andersom kan vanuit Bocholt doorgereisd worden naar Arnhem en Zutphen/Twente, zeker als er een goede busverbinding tussen station Aalten en station Lievelde wordt gerealiseerd.

    Actie 7.1: Samen met de Duitse partners een onderzoek starten naar de invoering van het beste betaalsysteem bij landsgrensoverschrijdend openbaar vervoer.

  • Regio Achterhoek | 35

    Als het gaat om andere grensoverschrijdende OV-verbindingen kijken we met name naar de OV-verbindingen vanuit de Oost-Achterhoek naar Duitsland, en die vanuit de Zuid-Achterhoek naar Duitsland. De buslijn Aalten - Bocholt is een vervolg op het Interreg-pilotproject dat van december 2017 tot en met april 2018 heeft plaatsgevonden. Uit deze pilot bleek dat er veel potentie aanwezig is. Inmiddels hebben we afspraken gemaakt om samen met de Euregio en Duitse partners te komen tot een structurele grensoverschrijdende busverbinding tussen Aalten en Bocholt. Andere grensoverschrijdende verbindingen die wij wensen, zijn op de korte termijn de buslijn Doetinchem - Emmerich - Kleef en op de wat langere termijn een OV-verbinding Winterswijk - Borken.

    7.3 Aansluiting op Internationale spoorverbindingenVia Enschede en Arnhem rijden er verschillende IC- en ICE-verbindingen tussen de Randstad en Duitsland. Wij zien het belang en de meerwaarde van deze verbindingen, bijvoorbeeld met de luchthaven Münster/Osnabrück. We haken dan ook aan op landelijke ontwikkelingen voor het versterken van deze internationale verbindingen in het kader van het Toekomstbeeld OV 2040. Ook haken we aan bij initiatieven vanuit bijvoorbeeld de Euregio om grensoverschrijdende spoorverbindingen te versterken.

    7.4 Koppeling met andere opgavenDe opgave landsgrensoverschrijdend openbaar vervoer heeft een koppeling met de opgaven: ▪ OV-verbindingen versnellen. ▪ Slim personenvervoer.

    Acties 7.2: ▪ Realiseren van een structurele

    busverbinding tussen Aalten en Bocholt. ▪ Verkennen mogelijkheden voor het

    doortrekken van deze verbinding naar busstation Lichtenvoorde.

    ▪ Benutten kansen voor het verbeteren van andere grensoverschrijdende busverbindingen in de Oost- en Zuid-Achterhoek.

    Actie 7.3:Aansluiten bij de lobby en initiatieven voor het versterken van de treinverbindingen Nederland - Duitsland.

  • 36 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Ambitie

    Actie

    Samen met de Duitse partners het landsgrensoverschrijdende openbaar vervoer verbeteren.

    ▪ Intentieverklaring realiseren voor de busverbinding Aalten - Bocholt.

    ▪ Onderzoek openbaar vervoer Doetinchem - Emmerich - Kleve.

    ▪ De vangnetfunctie voor het OV, uitgevoerd door ZOOV, gaat ook over de landsgrens.

    Provincie: Concessie verlener. Regio: initiator voor grensoverschrijdend vervoer.

    Drempelloos landsgrensoverschrijdend openbaar vervoer.

    Actie 7.1:Samen met de Duitse partners een onderzoek starten naar de invoering van het beste betaalsysteem bij landsgrensoverschrijdend openbaar vervoer.

    Actie 7.2: ▪ Realiseren van een structurele busverbinding tussen

    Aalten en Bocholt. ▪ Verkennen mogelijkheden voor het doortrekken van

    deze verbinding naar busstation Lichtenvoorde. ▪ Benutten kansen voor het verbeteren van andere

    grensoverschrijdende busverbindingen in de Oost- en Zuid-Achterhoek.

    Actie 7.3:Aansluiten bij de lobby en initiatieven voor het versterken van de treinverbindingen Nederland - Duitsland.

    Wat er al gebeurt

    Rollen

    Resultaat

    Uitvoering

  • Regio Achterhoek | 37

  • 38 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    De Achterhoek wil vooroplopen in slimme en sociale mobiliteit, en de eerste rurale MAAS-pilotregio worden. Het is dé kans om de bereikbaarheid van voorzieningen optimaal te houden, en om een bijdrage te leveren aan de klimaatdoelstellingen. Vraaggestuurde oplossingen (‘FLEXnet’) zorgen ervoor dat iedereen snel en veilig op zijn bestemming komt. Initiatieven zoals het vervoerssysteem van ZOOV, Ritsz, Netmobil en MAAS vergroten de fijnmazige bereikbaarheid van de Achterhoek. Vraaggestuurd vervoer vereist samenwerking met bewoners, ondernemers en vrijwilligers. MaaS in de Achterhoek werkt vanuit de kerngedachte dat iedere vorm van vervoer voor iedere doelgroep beschikbaar moet kunnen zijn. Voor de periode van de looptijd van de Regiodeal (2019-2022) is het de bedoeling een regiobrede visie en aanpak voor de Fijnmazige Bereikbaarheid in de Achterhoek te ontwikkelen. Startend met een pilot (Netmobil) in de gemeente Oost Gelre, wordt een solide basis gecreëerd om vanuit deze pilot op te schalen naar een regiobreed MaaS-concept. Uiterlijk in 2022 moet het nieuwe concept, als structurele oplossing, zijn uitgerold in de gehele regio.

    8.1 Van aanbod- naar vraaggestuurd personenvervoer (openbaar vervoer) van deur tot deurAls geen ander kan juist de Achterhoek aantonen dat MaaS meer is dan ‘Slimme mobiliteit in stedelijke gebieden’. In een ruraal gebied als de Achterhoek is MaaS de juiste oplossing om de mobiliteitsbehoefte en het -aanbod beter op elkaar te laten aansluiten. Er is minder aanbod, maar dat wil niet automatisch betekenen dat er ook minder behoefte is aan mobiliteit. De vraag is alleen welke behoefte er precies is, en welk aanbod hierbij passend is; voor een reis van een klein dorp naar een stad is een buslijn opzetten vaak niet (meer) dé oplossing.

    Bij de nieuwe innovatieve vervoersconcepten zoeken we samen met concessieverlener de provincie naar oplossingen voor het voor- en natransport naar halten en stations, kijken we naar de inzet van voertuigen in de daluren, en door een belbussysteem te ontwikkelen houden we de servicegraad hoog. Belangrijke partner hierbij is ZOOV. ZOOV is hèt aanvullende vervoerssysteem van de zeven samenwerkende Achterhoekse gemeenten voor de Achterhoek. Dit vraagafhankelijk vervoer kan dienen als “first en last mile” voor het reguliere OV. Hiervoor verbeteren we de planning en aansluiting. Software hiervoor wordt ontwikkeld.

    We gaan uit van drie thema’s waarbinnen projecten kunnen vallen: 1. MaaS Platform voor de Achterhoek: projecten

    met als doel de digitalisering voor MaaS verder te brengen, alsmede een bijdrage te leveren aan het open-source MaaS Platform.

    2. Andere (deel) mobiliteit: projecten die om een aanjagend effect voor het creëren van (nieuwe) vormen van assets (daadwerkelijke vervoersvormen) ten doel hebben.

    3. OV & OV Vangnet: projecten die om het openbaar vervoer en/of het OV-vangnet verder te brengen en te integreren in MaaS.

    8. Slim personenvervoer

    Acties 8.1: ▪ We starten met een pilot (Netmobil) in de

    gemeente Oost Gelre. ▪ We schalen deze pilot op naar een

    regiobreed MaaS-concept. ▪ Onderzoek naar de grensoverschrijdende

    mogelijkheden van MaaS. ▪ Integreren van het vraagafhankelijke

    OV en “ZOOV Op Maat” binnen één vervoerssysteem en doorontwikkeling van het OV Vangnet.

  • Regio Achterhoek | 39

    8.2 De reiziger kan de reis eenvoudig plannen en boekenVoor het plannen, boeken en betalen van reizen creëren we de MaaS Platformen. Naast (internationale) marktpartijen met MaaS Platformen, kiest de Achterhoek er ook voor om met Netmobil een eigen, open source MaaS Platform op te zetten. Het doel hierbij is niet om als overheid een MaaS Platform te gaan exploiteren; dat moeten marktpartijen doen. Het doel is om in co-creatie met marktpartijen, onderwijs en inwoners de beste opzet voor een MaaS Platform ten behoeve van rurale gebieden te ontwikkelen.

    8.3 Samenhang en samenwerking tussen bestaande en nieuwe initiatievenHet werken vanuit communities is een pré, omdat het co-creatie vanuit de gemeenschap bevordert. Een deel van de vervoersbehoefte wordt ingevuld door deel- en meerijdconcepten. Hierbij zijn communities cruciaal. Omdat we de mobiliteitsbehoefte goed in beeld hebben, kunnen we aldus ook de vraaggestuurde mobiliteit invullen.

    De behoefte aan coördinatie en synergie tussen projecten die worden uitgevoerd (of reeds zijn afgerond), is groot. Vooropgesteld dat ze een bijdrage leveren aan de mobiliteitsopgaven, zijn pilots goed. Hier ligt juist een kans voor de regio Achterhoek. Met onze ervaringen uit het verleden en de projecten die reeds worden uitgevoerd, hebben een basis om op voort te bouwen.

    Het is belangrijk dat MaaS in de Achterhoek aansluit bij de landelijke aanpak van MaaS. Immers, het doel van de landelijke aanpak is om te komen tot een meer ‘programmatische’ aanpak en daar sluiten we als Achterhoek graag op aan.

    Acties 8.2: ▪ Ontwikkelen van een open-source MaaS

    Platform, dat wordt geëxploiteerd door een of meerdere marktpartijen.

    ▪ Opzetten van een Regionaal Dataplatform voor het bijeenbrengen van niet-realtime, anonieme ritdata.

    Acties 8.3: ▪ Een community gerichte aanpak om te

    komen tot de juiste opzet van MaaS. ▪ Borgen van coördinatie en synergie tussen

    projecten die worden uitgevoerd. ▪ Aansluiten bij landelijke aanpak van MaaS.

    8.4 Koppelkansen met andere opgavenMet de volgende opgaven zijn er koppelkansen: ▪ Energieneutraal mobiliteitsgedrag. ▪ Veilig en fijnmazig fietsnetwerk. ▪ OV-verbindingen versnellen. ▪ Landsgrensoverschrijdend openbaar vervoer.

  • 40 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    8. Slim personenvervoer

    Ambitie

    Actie

    Het invoeren van een ruraal MaaS-concept. ▪ Netmobiel in Oost Gelre. ▪ Ritsz.

    Regio: ▪ Initiëren van onderzoeken en faciliteren van initiatieven

    voor samenwerking en kennisdeling.

    Ondernemers/maatschappelijke organisaties: ▪ Onderwijsinstellingen en bedrijven om samen te initiëren

    en uit te rollen.

    ▪ Aanbod- en vraaggestuurd personenvervoer van deur tot deur.

    ▪ Reizigers kunnen de reis eenvoudig plannen, boeken en betalen.

    ▪ Samenhang en samenwerking tussen bestaande en nieuwe initiatieven

    Actie 8.1: ▪ We starten met een pilot (Netmobil) in de

    gemeente Oost Gelre. ▪ We schalen deze pilot op naar een regiobreed

    MaaS-concept. ▪ Onderzoek naar grensoverschrijdende

    mogelijkheden van MaaS. ▪ Integreren van het vraagafhankelijke OV en

    “ZOOV Op Maat” binnen één vervoerssysteem en doorontwikkeling van het OV Vangnet.

    Actie 8.2: ▪ Ontwikkelen van een open-source MaaS Platform,

    dat wordt geëxploiteerd door een of meerdere marktpartijen.

    ▪ Opzetten van een Regionaal Dataplatform voor het bijeenbrengen van niet-realtime, anonieme ritdata.

    Actie 8.3: ▪ Een community gerichte aanpak om te komen tot

    de juiste opzet van MaaS. ▪ Borgen van coördinatie en synergie tussen

    projecten die worden uitgevoerd. ▪ Aansluiten bij de landelijke aanpak van MaaS.

    Wat er al gebeurt

    Rollen

    Resultaat

  • Regio Achterhoek | 41

  • 42 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    9. Slim goederenvervoer

    Een efficiënte bereikbaarheid van de drie regionale bedrijventerreinen in alle richtingen is belangrijk voor de regionale economie. Een sluitend netwerk voor Langere en Zwaardere Vrachtautocombinaties (LZV’s) verhoogt de efficiëntie, en daarmee de betaalbaarheid van het goederenvervoer. LZV’s kunnen het aantal ritten met 15 tot 30% verminderen. Om de stedelijke distributie met duurzame voertuigen te realiseren, dienen er logistieke ontkoppelpunten (LOP) te worden ingericht. Ook het kunnen gebruiken van andere vervoerswijzen dan wegvervoer verhoogt de efficiëntie van het goederenvervoer. Voorbeelden daarvan zijn: het Twentekanaal, de Rail Terminal Gelderland (Valburg) en de Haven van Emmerich.

    9.1 Bereikbaarheid van de drie regionale bedrijventerreinenIn de regio hebben we drie regionale bedrijventerreinen, A18 bedrijvenpark, DocksNLD en RBP Laarberg. Ze hebben een bovenregionale functie en generen veel werkgelegenheid. Hun bereikbaarheid is belangrijk, en daarvoor is een duidelijke en directe routering noodzakelijk. Voor het A18 bedrijventerrein en DocksNLD is het wenselijk om de noord-zuidverbinding (A18 - E3) te verbeteren. RBP Laarberg heeft baat bij het verbeteren van de oost-westverbinding (A1 - A31).

    9.2 Uitbreiding LZV-netwerkOp steeds meer (provinciale) wegen zijn Langere en Zwaardere Vrachtautocombinaties (LZV’s) toegestaan. Zeker voor langere ritten op routes met een omvangrijke goederenstroom zijn LZV’s (met ECOcombi’s) efficiënter en duurzamer. De Achterhoek heeft geen dekkend en aansluitend LZV-netwerk. Hierdoor word het LZV-alternatief niet optimaal ingezet. Om de noodzakelijke aanpassingen voor een sluitend LZV-netwerk te realiseren, maken we de knelpunten inzichtelijk. Dit doen we samen met RDW, de provincie Gelderland en TLN. Als grensregio is het van belang dat het LZV-netwerk ook naar Duitsland wordt uitgebreid.

    Daarnaast bereidt het Ministerie van I&W de invoering van vrachtwagenheffing voor. Dit heeft gevolgen voor de N18. Als regio volgen wij deze ontwikkelingen goed en sluiten wij aan bij het provinciale programma. De invoering van de vrachtwagenheffing kan zorgen voor uitwijk naar, en daardoor méér gebruik van de N18 door vrachtverkeer. Op ons verzoek nam het ministerie de N18 in het monitoringsprogramma op. Hiermee houden we de effecten van de heffing voor de N18 in de gaten.

    Actie 9.1:Onderzoek naar het verbeteren en optimaliseren van de aansluiting van de RBT’s. (Zie opgave ‘doorstromend hoofdwegennet’.)

  • Regio Achterhoek | 43

    Acties 9.2: ▪ Samen met partners (mobiliteitsmakelaar,

    RDW en provincie) sluitend maken van het LZV-netwerk.

    ▪ Lobby voor het starten van een pilot bij de N316, waarbij het LZV-netwerk wordt uitgebreid naar Duitsland.

    ▪ De N18 monitoren in het Rijksprogramma voor de invoering van vrachtwagenheffing.

    We gaan mee in de ontwikklingen en kansen die zich voordoen om ons spoor-, water- en wegennetwerk beter te benutten. Dit doen we samen met het onderwijs, de ondernemers en de omgeving.

    De vele verkeersbewegingen hebben effect op de leefbaarheid en verkeersveiligheid in de kernen. Om de negatieve gevolgen hiervan te verminderen, onderzoeken we de mogelijkheid om pakketten te bundelen aan de randen van de grotere kernen. Dit wordt meegenomen bij de ruimtelijke ontwikkelingen. Hierbij kijken we naar andere steden en regio’s om lessen te trekken.

    9.3 Andere modaliteiten benutten: spoor, water en wegOp dit moment worden de wegen voornamelijk voor goederenvervoer benut. Met de haven van Emmerich, het Twentekanaal (Lochem), de Container Terminal Doesburg en de Rail Terminal Gelderland in de buurt, liggen er kansen om te sturen naar meer vervoer per spoor en/of water in plaats van over de wegen. Daarom willen we verkennen hoe water en spoor beter voor het goederenvervoer kunnen worden benut. Met de nieuwe technische ontwikklingen in het vooruitzicht liggen er ook kansen voor het wegtransport. Denk aan IVRI’s om de doorstroming van onder andere het vrachtverkeer te verbeteren, of in de toekomst truckplatooning.

    Actie 9.3:Kansen benutten voor het beter inzetten van het spoor, water en de weg ten behoeve van het goederenvervoer.

    Actie 9.4:Samen met de provincie Gelderland (New Ways Gelderland) uitwerken van logistieke hubs voor emissieloze distributie.

    9.5 Koppeling met andere opgaven De opgave slim goederenvervoer biedt koppelkansen met de opgave doorstromend hoofdwegennet en energieneutraal mobiliteitsgedrag.

    9.4 Logistieke ontkoppelpunten bij grotere woonkernenMet het online winkelen neemt ook de pakketbezorging en dus de druk op de weg toe. Er liggen kansen voor het slim bevoorraden van winkels en woningen. Denk bijvoorbeeld aan ladingbundeling van verladende bedrijven (New Ways Gelderland) of het verzamelen van stadsdistributie om vervolgens over de “last mile” met emissieloze voertuigen te distribueren. Door beleidsvorming en afstemming kunnen de lokale overheden een slimmere bevoorrading in de grotere kernen stimuleren.

  • 44 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Ambitie

    Actie

    Efficiëntere logistieke verkeersstromen van, naar en in de regio.

    ▪ Vergroten vaarklasse Twentekanalen. ▪ N316 is toegankelijk gemaakt voor LZV’s. ▪ Kwaliteitsnet goederenvervoer.

    Provincie: Uitrollen van het programma logistiek en goederenvervoer.

    Regio: Initiëren van onderzoeken, en als één regio een gesprek aangaan met de partners.

    Ondernemers/maatschappelijke organisaties: ▪ Ondernemers en industrie.

    ▪ Verbeterde ontsluiting van de RBT’s. ▪ Een sluitend LZV-netwerk. ▪ Pilot voor de logistieke HUB.

    Actie 9.1:Onderzoek naar het verbeteren en optimaliseren van de aansluiting van de RBT’s. Actie 9.2: ▪ Samen met partners (mobiliteitsmakelaar, RDW en

    provincie) sluitend maken van het LZV-netwerk. ▪ Lobby voor het starten van een pilot bij de N316, waarbij

    het LZV-netwerk wordt uitgebreid naar Duitsland. ▪ De N18 monitoren in het Rijksprogramma voor de

    invoering van vrachtwagenheffing.

    Actie 9.3:Kansen benutten van voor het beter inzetten van het spoor, water en de weg ten behoeve van het goederenvervoer.

    Actie 9.4:Samen met de provincie Gelderland (New Ways Gelderland) uitwerken van logistieke hubs voor emissieloze distributie.

    Wat er al gebeurt

    Rollen

    Resultaat

    Uitvoering

  • Regio Achterhoek | 45

    A18A12

    A50

    A1

    A1

    A35

    N317

    N335

    N317

    N316

    N314

    N338

    N336

    N319

    N346

    N339N348

    N345

    N315

    N312

    N347

    N330

    N313

    N312

    N319

    N319

    N18

    N18

    Zelhem

    Doetinchem

    Arnhem

    Zutphen

    Apeldoorn

    Deventer

    Enschede

    Hengelo

    Lochem

    Twello

    Eerbeek

    Brummen

    Dieren

    Rheden

    Velp

    Doesburg

    WestervoortDuiven

    Zevenaar

    Didam

    Wehl

    s-Heerenberg

    Ulft

    Gaanderen

    Varsseveld

    Terborg

    Silvolde

    Dinxperlo

    EmmerikBocholt

    Borken

    Stadtlohn

    Vreden

    Vorden

    Ruurlo

    Borculo

    Neede

    Goor

    Delden

    Haaksbergen

    Winterswijk

    Aalten

    NederlandDuitsland

    Lichtenvoorde

    Groenlo

    Eibergen

    1

    1

    1

    3

    3

    3

    2

    4

    4

  • 46 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    Ambitie Actie Resultaat

    Stimuleren van energieneutraal mobiliteitsgedrag

    1.1: Aanstellen van een mobiliteitsmakelaar die de werkgeversaanpak verder uitwerkt om een gedragsverandering daadwerkelijk in gang te zetten. 1.2: Stimuleren van een ‘dekkende’ laadinfrastructuur voor (deel)voertuigen in de Achterhoek, waarbij we op strategische openbare plekken de laadpalen faciliteren.Bij nieuwe vervoerscontracten van onder ander ZOOV en MAAS, geven we aan de opdrachtgevers het uitgangspunt van Zero Emission mee.

    ⇨ Verandering mobiliteitsgedrag waardoor volop aandacht voor schone en duurzame mobiliteit.

    ⇨ Toename in emissieloos vervoer door een dekkende laadinfrastructuur en nieuwe vervoerscontracten.

    Fietsgebruik stimuleren door realisatie van een veilig en fijnmazig fietsnetwerk.

    2.1: Gericht Acties en campagnes uitzetten om met behulp van de werkgeversaanpak en het MAAS-concept om het fietsen te stimuleren.Op belangrijke locaties en overstappunten de fietsvoorzieningen verbeteren.2.2: Aandacht voor en samenwerken aan de (verkeers)onveilige knelpunten in het fietsnetwerk.

    ⇨ Toename van het utilitair en recreatief fietsgebruik door een verbetering van een netwerk met aansluitende, directe, aantrekkelijke, veilige en/of comfortabele fietsroutes.

    Jaarlijks minimaal 3 school- en/of doorfietsroutes uitwerken in de Achterhoek in de periode tot en met 2022.

    3.1: Uitwerken van de hoofdfietsroutes in de Achterhoek op tracé- en knelpuntniveau ten behoeve van het opstellen en realiseren van het regionale uitvoeringsprogramma ‘Fiets’. 3.2: Verkennen en uitwerken van de prioritaire toevoerroutes.

    ⇨ Een compleet regionaal fietsnetwerk met herkenbare hoofdfietsroutes.

    Goede doorstroming op het hoofdwegennet voor de regio.

    4.1: Schetsontwerp opstellen van het eindbeeld van de N18, inclusief effectbeoordeling.Onderzoek naar prioritering van concrete maatregelen voor de korte en middellange termijn met een kostenindicatie. 4.2: Voorbereiden en uitvoeren projecten ter verbetering doorstroming Europaweg en aansluitingen A18 - N316.Voorbereiden aanleg spoortunnel Europaweg als onderdeel van de planvorming spoor Arnhem - Doetinchem - Winterswijk.Onderzoek naar de benodigde maatregelen voor een oplossing van het knelpunt sluipverkeer Laag Keppel.4.3: Samen met de provincie en de gemeente Montferland maatregelen uitwerken en realiseren voor de N316. Dit gebeurt op basis van het onderzoek door de regio Arnhem Nijmegen.4.4: Uitvoeren verbreding N825 en N315 tussen de N18 en Neede.Aansluiten bij de planvorming voor de rondweg Lochem.Onderzoek naar de benodigde maatregelen om ‘oneigenlijk’ gebruik van de Deventer Kunstweg te voorkomen, alsmede om de verkeersveiligheid op deze weg te vergroten.4.5: Aanhaken bij de planvorming voor de trajectaanpak N313 en N318 richting uitvoering in 2021.Onderzoek naar de gewenste verbeteringen van de Vredenseweg in samenhang met de ontwikkelingen rond Vreden en verbeteringen van de verbinding Laarberg - Vreden in Duitsland.

    ⇨ Een robuust en betrouwbaar wegennet met herkenbare verbindingen van, naar en door de regio.

    Het aantal verkeersdoden terugbrengen naar nul.

    5.1: ‘SVG-Werkplan ‘ opstellen dat aansluit op het SPV, samen met de provincie en het Rijk. ⇨ Regionale uitvoeringsagenda SPV Achterhoek met

    concrete maatregelen.

    10. Alle Acties in beeld

  • Regio Achterhoek | 47

    Ambitie Actie Resultaat

    Verbeteren en versnellen van de OV-verbindingen.

    6.1: Samenwerken aan de planstudie en verdere voorbereiding en realisatie van de RegioExpres.6.2: Tijdens de regionale spoortafels en in het kader van de uitwerking van het landelijke Toekomstbeeld OV 2040 aandacht blijven vragen voor het versnellen van de treinverbinding Apeldoorn - Winterswijk.Bij de voorbereiding van de nieuwe OV-concessie aandacht vragen voor de treinkoppeling Apeldoorn - Winterswijk.Verbeteren van de overstapmogelijkheden (transfer) tussen de treinverbindingen op station Zutphen.6.3: Uitvoeren van infrastructurele maatregelen op de corridor Enschede - Doetinchem conform de verkenning. Uitvoeren van infrastructurele maatregelen op de corridor Zutphen - Doetinchem conform de verkenning. Verdere verkenning van benodigde infrastructurele maatregelen voor de corridor Gendringen - Doetinchem - Dieren en de corridor Borculo - Lochem - Deventer uitvoeren. 6.4: Goede voorzieningen bij de OV-knooppunten realiseren.

    ⇨ Realisatie van de RegioExpres. ⇨ Snellere treinverbinding Apeldoorn - Winterswijk. ⇨ Optimalisatie van de verbindende buslijnen die

    onderdeel zijn van het kernnet OV.

    Samen met de Duitse partners het landsgrens-overschrijdende openbaar vervoer verbeteren.

    7.1: Samen met de Duitse partners een onderzoek starten naar de invoering van het beste betaalsysteem bij landsgrensoverschrijdend openbaar vervoer. 7.2: Realiseren van een structurele busverbinding tussen Aalten en Bocholt.Verkennen mogelijkheden voor het doortrekken van deze verbinding naar busstation Lichtenvoorde. Benutten kansen voor het verbeteren van andere grensoverschrijdende busverbindingen in de Oost- en Zuid-Achterhoek.7.3: Aansluiten bij de lobby en initiatieven voor het versterken van de treinverbindingen Nederland - Duitsland.

    ⇨ Drempelloos landsgrensoverschrijdend openbaar vervoer.

    Het invoeren van een ruraal MaaS-concept.

    8.1: We starten met een pilot (Netmobil) in de gemeente Oost Gelre.We schalen deze pilot op naar een regiobreed MaaS-concept.Onderzoek naar de grensoverschrijdende mogelijkheden van MaaS.Integreren van het vraagafhankelijke OV en “ZOOV Op Maat” binnen één vervoerssysteem en doorontwikkeling van het OV Vangnet.8.2: Ontwikkelen van een open-source MaaS Platform, dat wordt geëxploiteerd door een of meerdere marktpartijen.8.3: Een community gerichte aanpak om te komen tot de juiste opzet van MaaS.Borgen van coördinatie en synergie tussen projecten die worden uitgevoerd.Aansluiten bij landelijke aanpak van MaaS.

    ⇨ Aanbod- en vraaggestuurd personenvervoer van deur tot deur.

    ⇨ Reizigers kunnen de reis eenvoudig plannen, boeken en betalen.

    ⇨ Samenhang en samenwerking tussen bestaande en nieuwe initiatieven.

    Efficiëntere logistieke stromen van, naar en in de regio.

    9.1: Onderzoek naar het verbeteren en optimaliseren van de aansluiting van de RBT’s. (Zie opgave ‘doorstromend hoofdwegennet’.) 9.2: Samen met partners (mobiliteitsmakelaar, RDW en provincie) sluitend maken van het LZV-netwerk.Lobby voor het starten van een pilot bij de N316, waarbij het LZV-netwerk wordt uitgebreid naar Duitsland.De N18 monitoren in het Rijksprogramma voor de invoering van vrachtwagenheffing.9.3: Kansen benutten voor het beter inzetten van het spoor, water en de weg ten behoeve van het goederenvervoer.9.4: Samen met de provincie Gelderland (New Ways Gelderland) uitwerken van logistieke hubs voor emissieloze distributie.

    ⇨ Verbeterde ontsluiting van de RBT’s. ⇨ Een sluitend LZV-netwerk. ⇨ Pilot voor de logistieke HUB.

  • 48 | Uitvoeringsplan mobiliteit

    A18A12

    A50

    A1

    A1

    A35

    N317

    N335

    N317

    N316

    N314

    N338

    N336

    N319

    N346

    N339N348

    N345

    N315

    N312

    N347

    N330

    N313

    N312

    N319

    N319

    N18

    N18

    Zelhem

    Doetinchem

    Arnhem

    Zutphen

    Apeldoorn

    Deventer

    Enschede

    Hengelo

    Lochem

    Twello

    Eerbeek

    Brummen

    Dieren

    Rheden

    Velp

    Doesburg

    WestervoortDuiven

    Zevenaar

    Didam

    Wehl

    s-Heerenberg

    Ulft

    Gaanderen

    Varsseveld

    Terborg

    Silvolde

    Dinxperlo

    EmmerikBocholt

    Borken

    Stadtlohn

    Vreden

    Vorden

    Ruurlo

    Borculo

    Neede

    Goor

    Delden

    Haaksbergen

    Winterswijk

    Aalten

    NederlandDuitsland

    Lichtenvoorde

    Groenlo

    Eibergen

    1

    1

    1

    1

    3

    3

    3

    2

    4

    4

    22Hengelo

    1

    2

    2

    21

    3

    3 1

    Dinxperlo

    1

    1

    1

    5

    4

    2

    3

    1

    3

    2

    1 2

    2

    22

    2

    1

    2

    1

  • Regio Achterhoek |49

  • DeventerSnipperlingsdijk 4

    7417 BJ Deventer

    T +31 (0)570 666 222