Rapportage

LEERWIJZER JEUGD UITKOMSTEN VAN EEN ENQUÊTE ONDER DE BEZOEKERS VAN HET CONGRES TOEKOMST VAN DE JEUGDZORG

Aan

Deelnemers congres ‘Toekomst van de Jeugdzorg’

Van

Partners+Pröpper

drs. Mark Rouw, telefoon: 06 – 433 71 236, m.rouw@partnersenpropper.nl

drs. Bart Litjens

www.jeugdzorginbeeld.nl

Vught, 28 november 2012

Inhoudsopgave

1 Leerwijzer Jeugd ............................................................................. 1

2 Uitkomsten digitale enquête .......................................................... 4

1

1 Leerwijzer Jeugd Op 29 november vindt het congres “Toekomst van de Jeugdzorg” plaats.

Opgave

Gemeenten zijn met ingang van 1 januari 2015 verantwoordelijk voor alle vormen van

jeugdhulp. Momenteel bereiden de gemeenten zich daar met maatschappelijke partners

op voor.

Vanuit ‘jeugdzorginbeeld.nl’ ondersteunen we een groot aantal gemeenten en

maatschappelijke partners bij de voorbereidingen op deze ontwikkelingen. We zien een

aantal relevante consequenties die van belang zijn voor een goede voorbereiding:

� Van gemeenten en partners vraagt dit onder meer om het versterken van integraal

werken. Opgaven rond jeugdhulp, maatschappelijke ondersteuning en werk en

inkomen groeien steeds meer naar elkaar toe. De omvang van de taken neemt

substantieel toe en daarmee ook de risico’s. De noodzaak voor preventief werken en

risicobeheersing neemt toe.

� De omvang van de taken neemt substantieel toe en daarmee ook de risico’s. De

noodzaak voor preventief werken en risicobeheersing neemt toe.

� Afname van de financiële basis vanwege van doelmatigheidskortingen door het Rijk.

Gemeenten en partners moeten de taken doelmatiger en doeltreffender uitvoeren

dan nu het geval is. Samen meer realiseren!

� Doorontwikkeling van een garantie-/ zelfredzame samenleving naar een

participatiesamenleving (civil society) is nodig mede in het licht van ontwikkelingen

als Welzijn Nieuwe Stijl en Kanteling van de Wet maatschappelijke ondersteuning.

� Burgerparticipatie, wijk gericht werken en het versterken van de civil society gaan

steeds meer in elkaar over. De uitdaging bestaat uit het formuleren van een nieuwe

visie op sociaal beleid én een antwoord op de vraag: ‘wanneer ben ik een goede

samenwerkingspartner voor burgers en andere maatschappelijke partijen?’

� De opgaven zijn uitdagend. Ze vragen om gerichte (politieke keuzes) en consistent

en duurzaam beleid in samenspel met een groot aantal partijen. Professionele

regievoering is vereist.

� Focus op de maatschappelijke opgaven: opgaven gestuurd werken. Er is inzicht in de

ambities en de mijlpalen, de hiervoor benodigde middelen (zoals budget, tijd,

benodigde competenties en informatie), het opgaveteam (de mensen wiens inzet en

competenties die nodig zijn om de opgave te realiseren, de externe organisaties (en

die al dan niet deel uit maken van het opgaveteam), voortgang en resultaten.1

1 Zie ook: Partners+Pröpper, Naar een opgaven gestuurde organisatie: Samen meer

realiseren, november 2012 (beschikbaar via www.partnersenpropper.nl)

2

Een partij voert professionele regie wanneer hij invulling geeft aan de vijf

prestatievelden voor regie. 1 Het geheel afbakenen: onderwerp afbakenen naar inhoud, actoren en proces. Waar

richt regievoering zich wél en nadrukkelijk niet op? 2 Overzicht krijgen over het geheel: actoren bevragen op relevante informatie.

Verkrijgen van goed en omvattend beeld van situatie. 3 Beleidslijnen uitzetten voor het geheel: stimuleren van visievorming over

beleidskoers. Problemen thematiseren. Beleidslijnen onder woorden brengen en uitdragen. Toezicht houden op voortgang proces en bijsturen.

4 Organiseren van samenwerking voor het geheel: actoren mobiliseren, enthousiasmeren en inspireren om bij te dragen aan het geheel. Actoren koppelen. Toezicht houden op inzet, inbreng én resultaten van samenwerking. Bevindingen terugkoppelen naar actoren.

5 Verantwoording afleggen over het geheel: verantwoorden van handelen en resultaten van het geheel van actoren. Tonen van commitment en betrokken zijn.

Digitale enquête: wat valt op?

Er is kortom veel te doen en we kunnen daarbij veel van elkaar leren. Doen en leren gaan

hand in hand. Tijdens het congres willen daaraan een bijdrage leveren.

Ter voorbereiding is daartoe onder de deelnemers een korte digitale enquête uitgezet die

door 50% van de deelnemers is ingevuld. De vragenlijst is ingevuld door een gevarieerd

groep. Naast gemeenten gaat het om allerlei maatschappelijke partners zoals Bureau

Jeugdzorg, welzijns- en zorgorganisaties. In hoofdstuk 2 geven we de uitkomsten per

vraag weer.

Wat valt op in de respons van de deelnemers aan de enquête?

– Er bestaat volgens de deelnemers aan de enquête een redelijk zicht op het speelveld

in termen van de jeugdproblematiek, de effectiviteit van beleid en maatregelen. Een

aandachtspunt vormt het zicht op de maatschappelijke partners die actief zijn in de

gemeente.

– Het is belangrijk dat gemeenten bij de voorbereiding en uitvoering partijen

betrekken die voorheen geen ‘natuurlijke’ samenwerkingspartners waren, zoals

Bureau Jeugdzorg en jeugdzorgaanbieders. Naast deze ‘nieuwe’

samenwerkingspartners zouden gemeenten ook de voorliggende voorzieningen,

ouders en jongeren moeten betrekken bij de transitie Jeugdzorg.

– Om invulling te geven aan professionele regievoering zouden gemeenten vooral

moeten ‘loslaten’. Dat betekent bijvoorbeeld dat gemeenten inzetten op een proces

van gemeenschappelijke beeldvorming en inzicht. In dit proces inspireren

gemeenten de partners om op eigen wijze bij te dragen aan de transitie Jeugdzorg .

– Deelnemers aan het congres zien een belangrijke rol weggelegd voor het Centrum

voor Jeugd en Gezin in de toekomstige jeugdzorg. Het gaat wat daarbij onder meer

op de coördinatie van jeugdhulp, het vervullen van een informatie en adviesfunctie

en het functioneren als inlooppunt.

– Deelnemers zien in het CJG geen nieuw indicatieorgaan. Wel zien zij binnen het CJG

er een inhoudelijke adviesrol weggelegd voor Bureau Jeugdzorg. Bureau Jeugdzorg

blijft volgens de deelnemers aan het congres ook verantwoordelijk voor de

3

Jeugdbescherming en –reclassering. Belangrijk is dat Bureau Jeugdzorg nauw

samenwerkt met de gemeente en aansluit op de gemeentelijke visie.

– Uit de enquête volgt een aantal inhoudelijke accenten voor het nieuwe

jeugdzorgbeleid, namelijk het bestrijden van overlast en verbeteren van veiligheid,

het bevorderen van de eigen kracht en zelfredzaamheid van gezinnen en het

voorzien in faciliteiten voor vrije tijdsbesteding van jongeren. In het nieuwe

jeugdzorgbeleid moet een goede balans aanwezig zijn tussen preventie en

repressie.

– Deelnemers aan de enquête wijzen op een aantal belangrijke voorwaarden om van

de transitie Jeugdzorg een succes te maken:

– De transitie Jeugdzorg moet in samenhang worden opgepakt met de andere

transities binnen het sociale domein en het onderwijs;

– Er moet gewerkt worden volgens het één gezin, één plan, één regisseur

principe;

– De Jeugd GGZ moet worden betrokken.

4

2 Uitkomsten digitale enquête

In welke mate hebben gemeenten zicht op het speelveld van de jeugdzorg?

18%

29%

22%

6%

53%

47%

50%

44%

29%

24%

28%

50%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

De jeugdproblematiek

Binnen gemeente actieve

partners

Het aanbod voor jeugdhulp

Effectiviteit huidige beleid en

aanbod

Slecht

Matig

Goed

Figuur 1: aspecten waar gemeenten volgens respondenten zicht op hebben (n=17).

1 94% van de respondenten geeft aan dat het zicht op de effectiviteit van het huidige

beleid en aanbod matig tot goed is. Hiervan geeft 50% aan dat het zicht van

gemeenten op de effectiviteit goed is.

2 Gemeenten hebben matig zicht op het aanbod gericht op jeugdhulp. 50 % van de

respondenten geeft aan dat het zicht matig is. De overige 50 % is verdeeld. 22 %

vindt dat gemeenten slecht zicht heeft op het aanbod en 28% geeft aan dat

gemeenten het aanbod voor jeugdhulp goed in beeld hebben.

3 Gemeenten hebben een matig tot slecht beeld van de partners die op het speelveld

van de jeugd in de eigen gemeenten actief zijn. 76% van de respondenten geeft aan

dat het zicht op de partners matig tot slecht is. 29% geeft aan dat het beeld slecht is.

4 Gemeenten hebben een matig tot goed zicht op de jeugdproblematiek. Dit geeft

82% van de respondenten aan. 29% geeft aan dat gemeenten een goed zicht

hebben op de jeugdproblematiek.

Wie moeten gemeenten bij de totstandkoming en uitvoering van de transitie

van de Jeugdzorg betrekken?

1 Alle respondenten geven aan dat gemeenten de voorliggende voorzieningen en de

jeugdzorgaanbieders moeten betrekken in de transitie van de Jeugdzorg.

2 Ruim driekwart van de respondenten vindt ook dat ouders en jongeren moeten

worden betrokken.

3 83% van de respondenten vindt een regionale aanpak belangrijk bij de

totstandkoming van de transitie Jeugdzorg.

4 Overige partijen die de gemeenten volgens de respondenten moeten betrekken zijn

onder meer de huisartsen, Jeugd-GGZ, zorgverzekeraars, veiligheidshuizen en

vrijwilligersorganisaties.

5

100% 100%

89%83% 83%

67%

56%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figuur 2: partijen die gemeenten bij de transitie van de jeugdzorg moeten betrekken (n=18).

Waar moeten de accenten in het nieuwe jeugdzorgbeleid komen?

12%

6%

47%

41%

22%

28%

35%

35%

77%

41%

53%

78%

72%

65%

65%

23%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

gezondheid

educatie en werk

veiligheid en overlast

eigen kracht en zelfredzaamheid

aanpak multiprobleem gezinnen

vrije tijd

opvoeding

niet

weinig

gemiddeld

zeer veel

Figuur 3: accenten in het nieuwe jeugdzorgbeleid volgens respondenten (n=17).

1 Respondenten geven aan dat er binnen het nieuwe jeugdzorgbeleid veel aandacht

moet zijn voor veiligheid en overlast, eigen kracht en zelfredzaamheid, aanpak van

multiprobleem gezinnen en vrije tijdsbesteding.

2 Respondenten vinden dat de onderwerpen opvoeding, gezondheid, educatie en

werk onderdeel uitmaken van het nieuwe jeugdzorgbeleid maar om een gemiddelde

aandacht vragen. Daarbij valt op dat een klein deel van de respondenten vindt dat

gezondheid, educatie en werk om weinig aandacht binnen het nieuwe

jeugdzorgbeleid vragen.

3 Andere accenten die respondenten noemen zijn preventie, het anders werken door

professionals en de samenwerking met de GGZ.

6

Wat is een goede balans tussen preventie en repressie in het nieuwe

jeugdzorgbeleid?

PREVENTIE 1 2 3 4 5 REPRESSIE

Figuur 4: balans tussen preventie en repressie (n=18).

Respondenten vinden dat er een goede balans moet zitten in het nieuwe jeugdzorgbeleid

tussen preventie en repressie. Er is lichte neiging naar de inzet van preventieve

maatregelen.

Welke rol ligt er voor het Centrum voor Jeugd en Gezin nadat de transitie is

voltooid?

83%78%

67%

50%

22%

0%0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figuur 5: rol van het CJG na de transitie (n=18).

1 Alle respondenten zien een rol voor het Centrum voor Jeugd en Gezin binnen het

nieuwe jeugdzorgbeleid.

2 Respondenten vinden dat het CJG zich met name moeten gaan richten op de

coördinatie van jeugdhulp, het vervullen van een informatie en adviesfunctie en het

faciliteren van een inlooppunt.

3 Naast de rollen die genoemd zijn in figuur 5 geven enkele respondenten aan graag

te zien dat het CJG meer outreachend gaat werken en vooral geen nieuw

indicatieorgaan moet worden.

Gemiddelde score = 2,4

7

Verwachtingen ten aanzien van de gemeente(n) als de nieuwe regisseur voor alle jeugdhulp. Moet de gemeente vooral 'vastzetten' of 'loslaten'?

Onderwerp Vastzetten 1 5 Loslaten Opgave afbakenen

voorschrijven van de afbakening (inhoud, partijen en te zetten stappen)

3,3

Organiseren van een proces om tot gemeenschappelijke beeldvorming te komen

Overzicht verkrijgen

Vooropstellen van de eigen definitie van de situatie en op basis hiervan monitoren

3,3

Organiseren van gemeenschappelijke beeldvorming en inzicht

Beleidslijnen uitzetten

voorschrijven van doelen, middelen en tijdpad

3,3

Inspireren om op eigen manier en passend tempo bij te dragen aan een gemeenschappelijke opgave

Samenwerking organiseren

Medewerking organiseren inclusief controle (tussentijds en achteraf)

3,4

Duurzaam netwerk organiseren als uitvalsbasis om samen te werken en elkaar aan te spreken op afspraken

Verantwoording afleggen

Transparant maken in hoeverre normen en targets zijn gehaald

2,6

Delen van successen en lessen

Figuur 6: de balans tussen vastzetten en loslaten (gemiddelde scores per item op een schaal van 1 tot 5, n=18).

Regievoering kan betekenen loslaten en/ of vastzetten. Regie is voor de één vooral

afspraken maken, deze vastleggen, elkaar daar aan houden en ingrijpen wanneer het de

verkeerde kant uitgaat. Voor een ander is regie bovenal verbinden, ondersteunen, ruimte

geven en een kans geven aan ontwikkelingen.

Uit de resultaten van de enquête klinkt een voorkeur door voor maatwerk tussen

vastzetten en loslaten. Daarbij licht een accent op loslaten. Dat wil onder meer zeggen:

– het afbakenen van de opgave (transitie Jeugdzorg) en het verkrijgen van overzicht

door het organiseren van een proces om tot gemeenschappelijke beeldvorming en

inzicht te komen;

– het uitzetten van beleidslijnen door partijen te inspireren om op een eigen manier

en in een passend tempo bij te dragen aan het realiseren van de opgave;

– het organiseren van samenwerking via een duurzaam netwerk als uitvalsbasis om

samen te werken en elkaar aan te spreken op afspraken.

De respondenten verwachten van gemeenten dat ze ten aanzien van het afleggen van

verantwoording meer vastzetten door transparant te maken in hoeverre de doelen en

normen zijn gehaald.

Welke rol ligt er voor Bureau Jeugdzorg binnen de toekomstige Jeugdzorg?

1 Respondenten zien voornamelijk een rol weggelegd voor Bureau Jeugdzorg gericht

op inhoudelijke advisering binnen het CJG en het invullen van de Jeugdbescherming

en –reclassering. Bureau Jeugdzorg moet voor wat betreft de inhoudelijke advisering

aansluiten op de gemeentelijke visie.

8

78% 78%72%

50% 50%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figuur 7: rol van het Bureau Jeugdzorg na de transitie (n=18).

2 Eén respondent ziet voor Bureau Jeugdzorg in de toekomst geen rol meer. Er moet

wat deze respondent betreft een duidelijke keuze gemaakt worden tussen het CJG of

Bureau Jeugdzorg.

Welke rol(len) moeten jongeren spelen bij de transitie van de jeugdzorg?

0%

56%

72%67%

22%28%

11%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Figuur 8: de rol van jongeren bij de transitie (n=18).

1 Alle respondenten vinden dat jongeren een rol moet hebben in de transitie van de

Jeugdzorg. Verreweg het merendeel voorziet een rol voor jongeren als adviseur

eindspraak. Dat wil zeggen dat jongeren een reactie mogen geven om

(beleids)producten die ver zijn uitgewerkt.

2 Een groot deel van de respondent wil jongeren ook graag aan de voorkant betrekken

als adviseur beginspraak.

9

Welke voorwaarden zijn van belang voor het slagen van de transitie jeugdzorg?

89%

72%

61%

33%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Breder kijken naar

andere transities

(werk, zorg en

onderwijs)

werken conform de

aanpak van 'één

gezin, één regisseur,

één aanpak'

Betrokkenheid van de

Jeugd−GGZ

Voldoende

beleidsvrijheid voor

gemeenten

Figuur 9: cruciale voorwaarden voor het slagen van de transitie jeugdzorg (n=18).

1 Om de transitie Jeugdzorg te doen slagen, is het van belang de andere transities

(werk, zorg en onderwijs) te betrekken. Dit geeft 89% van de respondenten aan.

2 Een andere belangrijke voorwaarde is het werken conform de aanpak van één gezin,

één regisseur en één aanpak.

3 De betrokkenheid van de Jeugd GGZ wordt door 61% van de respondenten gezien

als voorwaarde voor het slagen van de transitie Jeugdzorg.

4 Een derde van de respondenten ziet het voldoende beleidsvrijheid voor gemeenten

als belangrijke voorwaarde.

10

Wat moeten gemeenten en andere partijen vooral doen om een goede

samenwerkingspartner voor elkaar te zijn?

Respondenten hebben de volgende antwoorden geformuleerd op deze open vraag:

– Bewaken en bewaren wat goed loopt op gebied van samenwerking tussen

jeugdzorgpartners. De samenwerking moet financieel beloond worden. Gemeenten

moeten niet op de stoel van de behandelaars gaan zitten.

– Elkaar informeren, kennen, vertrouwen en gebruik maken van elkaars expertise.

Tussen gemeenten en andere partijen moet duidelijk zijn welke doelen bereikt

moeten worden en onder welke randvoorwaarden.

– Alle partijen moet zich inhoudelijk zich op de hoogte stellen van de zorg en hulp die

nu aangeboden wordt.

– Er moet regelmatig overleg zijn. Gemeenten moeten eens meekijken en meelopen

in de praktijk van de hulpverleners.

– De bestuurlijke en organisatorische transitie moet gescheiden worden van de

inhoudelijke transformatie van de Jeugdzorg. De rol van de gemeente is beide

processen aan elkaar te verbinden.

– Vertrouwen hebben in elkaar en gezamenlijk, op basis van ieders deskundigheid en

verantwoordelijkheid, komen tot een werkwijze waarbij het belang van het kind en

het gezin voorop staat.