Uit het dal

Marcel CanoyChief economist and managing partner ECORYSProfessor zorgeconomie TILEC Universiteit van TiIburg

Intro

• Positief verhaal• Nodig, energiecrisis, kredietcrisis,

politieke crisis, milieucrisis, voedselcrisis, watercrisis, gedoe met moslims

• Als je niet beter zou weten zou je denken dat we naar de verdoemenis gaan

• Positief is niet Emiel Ratelband (wie kent hem nog), maar gebaseerd op economische-sociale logica

Context economisch

• Crisis geen nieuws• Totale welvaart steeds hoger, ook in crisis• Bezuinigen, bezuinigen, bezuinigen• Verschralen? verschralen? verschralen?• Formatie moeizaam, kans op flitsend of inspirerend

regeerakkoord klein• Ondertussen schreeuwen aantal sleuteldossiers om actie

– File– Ruimte– Zorg– Wonen– Onderwijs

Context sociaal

– Gezonder, langer leven– Hoger opgeleid– Criminaliteit daalt– Gelukkig, maar bezorgd over anderen en de wereld– Sociale risicos gecombineerd: obese man zonder

startkwalificaties en sociaal vangnet (kerk, gezin)– Wereld en leven complexer– Angst voor veranderingen en onbekende– Tegelijk: risico’s willen uitsluiten– Internetfora, ‘dikke middelvinger’– Sociale cohesie als smeermiddel samenleving kwetsbaar

Context politiek

– Politiek kan risicos niet allemaal uitsluiten– Maar draagt bij aan illusie (je hoort zelden

iemand roepen, dat weet ik niet los het zelf op) – Media idem– Gevolg: vertrouwen in politici all time low– Electoraat is hopeloos versplinterd, partijen wil

niet fuseren omdat ze het allemaal beter denken te weten

– Ouderwetse politicus (doet wat die goed dunkt voor t land en legt het uit, type Klink) geraakt op zijspoor of sterft uit

Dus?

– Klagen, boe roepen– PVV stemmen– Emigreren– Kont tegen de krib– Of….

Drie pijlers, ambities

– Speelgoed, bezuinigen zonder te verschralen– Zelfreflectie en mededogen– Open ramen

Speelgoed

– Ingebakken conservatisme, AOW, file, hypotheek, zorg, huren, ontslag

– In combinatie met het ontbreken van ruggegraatpolitici leidt dat tot

• Ministers die de anwb leden raadplegen voor ze rekeningrijden invoeren (het ontbreekt er nog aan dat we een geenstijl poll raadplegen voor er een belsuit genomen wordt)

• over de uitbreiding van de A4 wordt al 40 jaar gepraat (maar het gerucht gaat dat hij er nu echt gaat komen)

• AOW besteden we uit aan de SER• Bezuinigen: ambtenarenclub

Speelgoed

– Hoe doorbreek je dit nu?– Ik ga niet over draagvlak– Daar zijn al poldertijgers genoeg voor– Ik ga wel over ideeen om de kwaliteit van de

samenleving overeind te houden en tegelijk te staatskas aan te vullen

– hoeft niet morgen, beter structureel dan oppervlakkig, cosmetisch en snel

Zorg

– Veel geklaagd– Medicijnen, marktwerking, specialisten,

operatiekamers, mislukte fusies– Baten: langer gezond leven, kosten over leven

280.000 euro, baten 450.000 euro– Chronisch zieken, vergrijzing, technologie,

belangrijk om elke euro goed uit te geven, ook al om dat anders andere publieke voorzieningen in het geding komen

Zorg

(i) Patient, eigen bijdrage, genuanceerd, mentaliteit

(ii) Preventie, pps verzekeraars overheid patienten

(iii) Admin lasten, vertrouwen, consequent zijn

Ruimte, wonen

– Genoeg woningen, kwaliteit– Geen doorstroom plus prisoners dilemma– Leegstand, arbeidsmobiliteit beperkt,

onrechtvaardigheden

(i) Begin met private huurmarkt

(ii) Stop met bouwen

(iii) Gebiedsontwikkeling op hoger plan, overheid spreekt met een mond

Mobiliteit

– Treingebruik en files groeien– Dure maatregelen lijken nodig, maar geld is er

niet

(i) Gebruiker betaalt

(ii) Mobiliteitslease

(iii) Gebruik technologie om doorstroom en gebruik te monitoren en beinvloeden

Onderwijs

– Knuffelig– Maar knuffelen betekent niet met rust laten– Schooluitval vmbo, hoger onderwijs fabriek en

versnipperd

(i) Vakanties

(ii) Prestaties zijn niet vies

(iii) Vakschool, onderwijs-arbeidsmarkt

Resume

– Er kan een hoop– Je hebt wat uit te leggen om ingebakken

conservatisme gecombineerd met ‘dikke middelvinger’ te weerstaan, daar gaan de volgende twee pijlers over

Zelfreflectie en mededogen

– Dynamiek en nadruk op eigen verantwoordelijkheid vereisen andere aanpassing.

– Van alles deugt niet aan anderen• Moslims, politici, Europa, de media, bankiers maar te

zwijgen, collega’s hebben hun werk niet goed gedaan en de andere kinderen in de klas doen weer flauw.

– Hoe zit het met onszelf?

– Ongerijmd als iedereen vindt dat de ander niet deugt maar zelf wel deugt.

– Leidt niet tot vruchtbare dialogen of vooruitgang.

Zelfreflectie en mededogen

– Merites van zelfreflectie en mededogen niet nieuw– Centraal in alle godsdiensten. De Bijbel en de Koran

verwijzen er naar. Het vormt de basis van het Boeddhisme– 13e e Perzische filosoof Jalal ad-Din Rumi: “Your task is not

to seek for love, but merely to seek and find all the barriers within yourself that you have built against it.”

– Zwaarder beroep op eigen verantwoordelijk en keuzevrijheid, handig als mensen verantwoordelijkheid nemen voor de eigen keuzes en falen van andere niet meteen bestraffen

– Samenleving duurzaam dynamisch: stabiliteit. – Geen rat race waarin iedereen die het niet redt er aan de

onderkant uitvalt– Handiger te appeleren aan eigenbelang dan een moreel

appel

Open ramen

– Nederland stemde in 2005 in grote getale tegen het Lissabon verdrag

– Discussie in het Parlement over een kosten baten analyse voor niet westerse allochtonen

– We willen de IJslanders verder de Noordelijke IJszee induwen terwijl we zelf hebberig op hoge rentes gingen jagen

– We hebben een (vml) staatssecretaris die een pleidooi voor vakantie in eigen land houdt

– Allemaal manifestaties van navelstaren

Open ramen

– Waar leidt het toe? – De internationale solidariteit erodeert– Nederland wordt minder aantrekkelijk voor hoog

opgeleide migranten, en verliest daarmee ook haar naam als goede vestigingplaats van buitenlandse bedrijven (geen bangmakerij, Denemarken van 5 naar 10)

– De Nederlandse positie in Brussel wordt uitgehold en we verliezen onze traditionele faam als tolerant land

Open ramen

– Om dynamisering, zelfreflectie en solidariteit te realiseren, moeten de ramen open

– Veel problemen kunnen we niet zelf oplossen– Dat betekent vooral een constructieve houding op

wat we gemeenschappelijk kunnen bereiken op globale thema’s als migratie, energie en milieu, veiligheid en honger

– Een constructieve houding stelt ons tevens in staat geloofwaardig eisen aan anderen te stellen

– Daarmee vormt het openen van de ramen het sluitstuk van mijn ambities

Conclusie

• Tijd vraagt om positieve boodschap

• Adviezen om kwaliteit van de samenleving overeind te houden, herbezinning op de rol van de overheid en de burger

• Zelfreflectie en mededogen, om sociale cohesie te verstevigen en angst voor verandering tegen te gaan

• Ramen wijd open verantwoordelijkheden op mondiaal niveau