31

U vraagt?MOs ANTWOOrdT

Kritische vragen en antwoorden over milieukwestiesPaul Renders

VRAAG: leidt meer recyclage automatisch tot minder ge-bruik/ontginning van grond-stoffen?ANTWOORD: Door recyclage kan het teruggewonnen materi-aal weer een nuttige toepassing krijgen. op die manier wordt er nieuw ontgonnen materiaal bespaard. voorbeelden van suc-cesvolle recyclagecircuits zijn glas en papier. Bij glas kan het gerecycleerde materiaal het nieuwe glas praktisch volledig vervangen. voorwaarde hiervoor is een goed gescheiden inzameling en eventueel selectie op kleur. het gerecycleerde materiaal kan niet altijd het nieuw gewonnen materiaal volledig vervangen. in het geval van papier bijv. is er naast de gerecycleerde vezels nog een percentage nieuwe pa-piervezels nodig om het papier voldoende sterkte te geven. Bij papier is het gebruikelijk dat de

beste kwaliteiten ingezameld papier eerst worden gebruikt voor papier in kantoor-toepassingen. Die kunnen dan weer worden gebruikt in kran-tenpapier. het ingezamelde krantenpapier vindt zijn weg in krantenpapier en karton. in al die gevallen spaart de inzet van gerecycleerd materiaal het ge-bruik van nieuw materiaal uit. er moeten dus minder grond-stoffen te worden ontgonnen. let op: bij de inzamelings- en opwerkingsprocessen worden ook grondstoffen gebruikt (fossiele brandstoffen voor transport en recyclingsproces-sen). enkel indien het gebruik van de fossiele brandstoffen in het recycling circuit op een lager niveau ligt dan dat van de fossiele brandstoffen voor de ontginning van nieuwe grond-stoffen, kunnen we stellen dat er minder grondstoffen nodig zijn dankzij recycling.

het antwoord op de vraag of meer recyclage automatisch tot minder gebruik en ontginning van grondstoffen leidt, is dus neen: je weet het antwoord pas nadat de volledige levenscyclusanalyse (lCa), inclusief alle gebruikte grond- en hulpstoffen in kaart is gebracht.

VRAAG: Bij milieubeheer en groenvoorziening spreekt men altijd van streekeigen bomen, struiken of planten en dieren. Waarom ligt de nadruk op streekeigen? als streekeigen flora voor onze natuur zo veel beter is, bestaat dan niet het gevaar dat sommigen die lijn doortrekken naar ‘streekeigen mensen’? een pleidooi voor ras-senonderscheid of racisme? of zit het met bomen en planten anders?ANTWOORD: een eerste reden waarom wij kiezen voor streekeigen bomen, struiken ofplanten en dieren is dat ze het best aangepast zijn aan de heersende omstandigheden (o.a. klimaat, bodemgesteld-heid). Zij hebben duizenden jaren lang het mechanisme van natuurlijke selectie onder-gaan. Dat betekent dat bij de nakomelingen steeds de best aangepaste aan de heersende omstandigheden overleeft. hoewel de ontwikkelde soorten voortdurend te kampen hebben met een invasie van ‘vreemde’ individuen, is het steeds de best aangepaste die overleeft.een tweede reden waarom

mosterd U vraagt? MOS antwoordt

32

we voor streekeigen soorten kiezen, is dat er door jarenlange evolutie een ecosysteem is ontstaan waardoor soorten op elkaar zijn afgestemd en elkaar nodig hebben om te overleven. het gebruik van niet-streekei-gen soorten kan een heel eco-systeem vernietigen.er is geen enkele relatie met “menselijk” racisme: de mens kan zich “overal” aanpassen. het argument van de onaange-pastheid gaat hier dus totaal niet op.

VRAAG: voor veel mensen is de klimaatverandering zo ‘ver van hun bed’ omdat de termijnen waarover wordt gesproken, zo ver in de toekomst liggen. Zijn er dan geen andere redenen om toch volop in te zetten op zorg voor de planeet?Zelfs voor de “non-believers” zijn er nog honderden redenen

te bedenken om zorg te dragen voor de planeet.onze huidige manier van leven zorgt ervoor dat we de mogelijkheid voor de volgende genera-ties om ook in hun behoeften te voorzien ernstig in het gedrang brengen.

Enkele voorbeelden:

Grondstoffen.veel grondstoffen geraken uitgeput. niet enkel aardolie, maar ook uranium, zilver, tinerts en andere stoffen zullen over enkele tientallen jaren, aan het huidige tempo van ontginning, vrijwel onontginbaar worden.

Milieuvervuiling.onze manier van produ-ceren en consumeren veroorzaakt enorme hoeveelheden afval. Zelfs in de meest afgelegen gebieden vindt men elders gemaakt afval terug. De plastic-kolk in de oce-aan of de maaginhouden –plastic dopjes, stukjes metaal - van vogels op afgelegen plaatsen, tonen aan dat milieuproblemen zich niet beperken tot de eigen regio, maar wereld-wijd worden verspreid.

Watervervuiling.alle grote rivieren zijn door afval vervuild. ook door chemische stoffen, rioolwater, koelwater. Dik-wijls de reden waarom het waterleven verdwijnt. Daar-naast verliest de rivier tal van functies (zoals recreatie, zwemwater of voedselbron). Vernietiging

van de biodiversiteit.het verlies van biodi-versiteit kost de wereld-economie volgens de schattingen van het onderzoeksproject “the economics of ecosystems and Biodiversity” jaarlijks 70 miljard dollar. eco-systemen leveren gratis zogenaamd onopvallende ‘diensten’ als waterhuis-houding of zuivering. Daarom kosten ontbos-sing en andere ecologische schade veel geld omdat die diensten dan niet of minder kunnen worden geleverd.

We versnipperen de wereld.Dat heeft niet enkel nefaste gevolgen voor de biodiversiteit, maar bedreigt ook de mens zelf. Denk maar aan ondergelopen huizen in overstromingsgebieden en rampen door modderstromen als gevolg van ontbossing.

Luchtvervuiling.Fijn-stof alarm, infecties aan de luchtwegen, smog, zure regen. geen enkel continent blijft ervan verstoken.

Verdeling tussen arm en rijk.De welvaart in de wereld is ongelijk verdeeld: 20% van de wereldbevolking verbruikt 80% van de grondstoffen en energie. De ecologische voetafdruk is voor te veel mensen te groot en voor nog meer te klein.

mosterd U vraagt? MOS antwoordt

33

VRAAG: Bijna iedereen op onze school drinkt kraantjeswater. Bij tests blijkt alles in orde te zijn. Mogen wij dus op onze twee oren slapen?

ANTWOORD: Watermaat-schappijen leveren kraantjeswa-ter af dat aan alle normen vol-doet. De staalname gebeurt op de plek waar het water wordt verbruikt: de keukenkraan. voor zover ben je gerust. Kan er dan niets meer mislopen?soms heeft het water een slechte smaak of verkleurt het. Meestal ligt de oorzaak dan ergens tussen de hoofdkraan, waar het water de school bin-nenkomt, en de keukenkraan. hiertussen kan van alles mis-lopen. Kleine oorzaken hebben dikwijls grote gevolgen.Waarop moet je letten?

Warmte.een drinkwaterleiding moet koel zijn, anders is de leiding een ideale kweek-bak voor bacteriën. Daar-om mogen buizen niet boven radiatoren lopen of is water drinken uit de warmwaterboiler uit den boze. om dezelfde reden moet je de kraan geregeld gebruiken. voor het eerste gebruik van de dag, laat je ze best even lopen totdat al het water een constante, koele temperatuur heeft.

Filters en ontkalkers.Je moet ze regelmatig vervangen. Meestal zijn filters en ontkalkers op de leidingen niet nodig, maar als je ze hebt, vergen ze speciale aandacht. ook het kleine filtertje aan de kraanmond moet je ge-regeld reinigen.

Gedrag van de gebruiker. De gebruiker zelf draagt ook een grote verant-woordelijkheid. Zelf on-oordeelkundig leidingen bijplaatsen of de ther-mostaat van boilers lager zetten dan 50° of doeken te drogen hangen op de kraan zelf, kan de kwaliteit van het geleverde water beïnvloeden. het gezond verstand gebruiken, levert gezond drinkwater op.

Zie ook “laat je niet uit het lood slaan” p. 17

mosterd U vraagt? MOS antwoordt