typologie van de nederlandse gemeenten naar urbanisatiegraad op 28 februari 1971

centraal bureau voor d e statistiek hoofdafdeling sociale rekeningen

's-gravenhage, staatsuitgeverij, 1983

VERKLARING DER TEKENS . = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer x = geheim - = nihil - = (indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met

0 (0.0) = het getal is minder dan de helft van de gekozen eenheid niets (blank) q een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen

< = minder dan, respectievelijk kleiner dan > = meer dan, respectievelijk groter dan

1981 - 1982 = 1981 tot en met 1982 1981/1982 = het gemiddelde over de jaren 1981 tot en met 1982 1981/ ‘82 = oogstjaar, boekjaar, schooljaar enzovoort, beginnend

in 1981 en eindigend in 1982 1970/‘71 - 1981 1’82 = boekjaar enzovoort, 1970/‘71 tot en.met 1981/‘82

Ingeval van afronding kan het voorkomen, Uat de totalen niet geheel overeenstemmen met de som der opgetelde getallen.

Verbeterde cijfers in staten en tabellen zijn niet als zodanig gekenmerkt.

EXPLANATION OF SYMBOLS . = data not available * = provisional tïgures x = publication prohibited (confidential figure) - = nil - = (between two figures) inclusive

0 (0.0) = less than half of unit employed a blanc = category not applicable

< = less than, resp. smaller than > = more than. resp. greater than

1981 - 1982 = 1981 to 1982 inclusive 198111982 = average for the year 1981 up to and including 1982

19811’ 82 = crop year, financial year, school year etc. beginning in 1981 and terminating in 1982

1970/‘71 - 19811’82 = financial year etc. 19701’71 up to and including 19811’82

Detailed items in tables do not necessarily add to totals because of rounding

Revised figures are not marked aa such

Kengetal: AZ 14/1971 Key figure: AZ 1411971

AUTEURSRECHT VOORBEHOUDEN COPYRIGHT RESERVED

“Gebruik van inhoud van deze publikatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Gehele of gedeeltelijke herdruk is mogelijk na verkregen schriftelijke machtiging van de Directeur-Generaal van de Statistiek”.

Verkrijgbaar bij de Staatsuitgeverij, ‘s-Gravenhage en de boekhandel.

Obtainable from the Staatsuitgeverij, The Hague and from booksellers.

Prijs : f 15,30 (incl. B.T.W.) Price: f 15,30 (V.A.T. incl.)

Bestelnummer: 801-014-71 Quote nr.: 801-014-71

Voorbericht

Evenals bij vorige volkstellingen zijn ook bij de 14e algemene volkstelling van 28 februari 1971 gegevens beschikbaar gekomen om de gemeenten te groeperen naar de mate van verstedelijking. Een eerste beknopte toelichting op deze typologie van Nederlandse gemeenten naar urbanisatiegraad is gepubliceerd in de CBS-publikatie "De bevolking der gemeenten van Nederland op 1 januari 1977". Als gevolg van velerlei verzoeken is in een later stadium besloten toch nog een meer uitgebreide toelichting op deze typologie te doen ver- schijnen. Deze publikatie is samengesteld door de Hoofdafdeling Sociale Rekeningen.

De Directeur-Generaal van de Statistiek

prof. dr. W. BEGEER

Voorbur gIHeer1en , juli 1983,

Inhoud

VOORBERICHT 3

TOELICHTING 6

1 . Inleiding 6

2. Theoretische overwegingen die aan de typologie ten grondslag liggen 6

3. Van theorie naar praktische toepassing 3 . 1 De gemeente als classificatie-eenheid 3 .2 Gehanteerde indelingscriteria

4. Beschrijving van de typologie 8

5. De urbanisatiegraad van gemeenten op 28 februari 1971 11 5 . 1 Lijst van gemeenten 11 5 . 2 Aantal gemeenten naar urbanisatiegraad 11 5 . 3 Bevolking van de gemeenten naar urbanisatiegraad l 1 5.4 Verandering in de urbanisatiegraad tussen 31 mei 1947

en 28 februari 1971 13 5 . 5 Cartogram 14 5 . 6 Periodieke bijstelling van de urbanisatiegraad 14

BIJLAGEN

Bijlage 1 . Lijst van gemeenten in Rijksalfabetische volgorde met vermelding van de urbanisatiegraad op 28 februari 1971 16

Bijlage 2. Lijst van gemeenten, gerangschikt per provincie naar urbanisatiegraad op 28 februari 1971 22

Bijlage 3. Lijst van gemeenten in alfabetische volgorde per provincie, met vermelding van de urbanisatiegraad op resp. 31 mei 1947, 30 juni 1956, 31 mei 1960 en 28 februari 1971 38

CARTOGRAM

Typologie van de gemeenten naar urbanisatiegraad (los bij- gevoegd ) .

Contents

PREFACE

EXPLAN ATION

1. Introduction

2. Theoretica1 considerations underlies the T ypology

3. Erom theory to practica1 appiication 3.1 The municipaiity as a classification unit 3.2 Used classification criteria

4. Description of the Typology

5. The degree of urbanisation by municipalities on February 28th 1971 5.1 List of municipalities 5.2 Number of municipalities by degree of urbanisation 5.3 Population of the municipalities by degree of

urbanisation 5.4 Changes in the degree of urbanisation between

May 31st 1947 and February 28th 1971 5.5 Cartogram 5.6 Periodical revision of the degree of urbanisation

ANNEXES

Annex l. List of municipalities in alphabetical order by the degree of urbanisation on February 28th 1971

Annex 2. List of municipalities according to degree of urbanisation, per province on February 28th 1971

Annex 3. List of municipalities in alphabetical order by the degree of urbanisation on May 31st 1947, June 30st "1956, May 31st 1960 and February 28th 1971"

CARTOGRAPH

Typology of the municipalities according to the degree of urbanisation (attached separately).

Toelichting

1. INLEIDING

De onderhavige typologie vormt de vierde in een reeks van moment- opnamen betreffende de urbanisatiegraad van de Nederlandse gemeen- ten. Voor de eerste maal vond een dergelijke opname plaats bij ge- legenheid van de 12e Algemene volks- en woningtelling van 31 mei 1947. De uitkomsten van de Algemene woningtelling van 30 juni 1956 maakten het mogelijk een indruk te geven van de verschuivingen, die zich sedert 1947 hadden voorgedaan. Bij het beschikbaar komen van de gegevens van de 13e Algemene volkstelling van 31 mei 1960 werd het mogelijk om aan beide voorafgaande momentopnamen een nieuwe toe te voegen. Aangezien bij deze volkstelling meer uitvoe- rige gegevens per gemeente beschikbaar zijn gekomen dan voordien, was het mogelijk om binnen het oorspronkelijke stramien van deze indeling enkele verfijningen toe te passen; met name ten aanzien van de invloed van het forensisme op het urbanisatieproces. Ten behoeve van de continuiteit is bij de laatste herziening van de onderhavige typologie naar de toestand op 28 februari 1971, uitge- gaan van de in 1960 gehanteerde criteria ter vaststelling van de ur- banisatiegraad van gemeenten. De huidige typologie beoogt een beeld te geven van de tussen de gemeenten staande verschillen in de mate en vorm, waarin het proces van verstedelijking op een bepaald tijd- stip is voortgeschreden. De met het verstedelijkinggsproces samen- hangende graad van verstedelijking duidt aan welke gemeenten tot een stad, het platteland of tot een tussenvorm gerekend moet worden De in deze publikatie naar voren gebrachte typologie mag niet als een standaardindeling worden beschouwd. De typologie naar urbani- satiegraad is namelijk slechts voor een beperkt aantal doeleinden bruikbaar. Te denken valt hierbij aan onderzoekingen en analyses, waarbij de invloed van de factor verstedelijking een mogelijke verkla- rende variabele vormt. Verder kan de typolopje gebruikt worden voor de stratificatie van steekproeven en ten behoeve van het regionaal ver- gelijkend onder zoek.

2. THEORETISCHE OVERWEGINGEN DIE AAN DE TYPOLOGIE TEN GRONDSLAG LIGGEN

De urbanisatie ofwel het verstedelijkingsproces wordt vanuit wisse- lende gezichtspunten benaderd, waarbij verschillende specifieke ken- merken naar voren komen. De kenmerken die het multi-dimensionale verschijnsel urbanisatie bepalen, zijn globaal te herleiden tot vier groepen van benaderingswijzen. Zo kan onderscheid gemaakt worden tussen verstedelijking in : 1. fysieke of morfologische zin;

Hierbij gaat het om de uiterlijke verschijningsvorm van de ruimte- eenheid.

2. sociaal-economische zin ; Van primaire betekenis is in dit verband de beroeps structuur en de samenstelling van de beroepsbevolking naar bedrijfstak.

3. functionele zin; Hierbij wordt gewezen op de betekenis van regionaal verzorgende functies.

4. sociaal-psychologische zin ; Bij deze benaderingswijze valt het accent op het gedragspatroon en de mentaliteit van de bevolking.

Bij de opzet van de huidige typologie is gebruik gemaakt van een combinatie van?x?naderingswijzen, Daarbij is het accent ~ e l e g d op die urbanisatiekenmerken, die primair verband houden met de verstede- lijking in morfologische en sociaal-economische zin. Aanvullend is nog zoveel mogelijk rekening gehouden met de functionele aspecten van de urbanisatie.

Het verstedelijkingsproces heeft zich in de laatste jaren niet meer -zoals in het verleden- gemanifesteerd in de vorm van een uitbrei- ding van de steden, maar meer in de vorm van sub-urbanisatie van het rondom de steden gelegen landelijk gebied. Daarnaast hebben ook van origine agrarische gebieden een verstedelijkingsproces onder- gaan door industrialisatie ter plaatse entof door pendel op korte of langere afstand van de autochtone beroepsbevolking naar stedelijke werkcentra. Dit transformatieproces over een steeds uitdijend ruim- telijk gebied is o. a. bewerkstelligd door: - groei van steden in morfologische zin; - industriële vestiging in oorspronkelijk rurale gebieden, alsmede

bedrijfsverplaatsing vanuit donorstad ; - vestiging van allochtone forensen in rurale gebieden; - pendelverkeer van autochtonen naar stedelijke gebieden. Deze toenemende geografische mobiliteit van de bevolking en econo- mische activiteiten heeft geleid tot zowel landschappelijke als sociaal- economische en sociaal-culturele veranderingen. Deze structurele wijzigingen leiden o. a. tot : - groei in inwonertal; - toenemende bevolkingsdichtheid; - verandering in bouwwijze ; - verandering in sociaal-economische structuur.

Bovengenoemd proces van veranderingen op maatschappelijk en ruim- telijk terrein vormt de achtergrond waartegen de huidige typologie inzicht poogt t e geven in de mate en vorm waarin het verstedelij- kingsproces is voort geschreden.

3. VAN THEORIE NAAR PRAKTISCHE TOEPASSING

3.1. De gemeente als classificatie-eenheid

Ten behoeve van de onderhavige typologie is evenals ten aanzien van voorafgaande momentopnamen uitgegaan van de gemeente als classificatie-eenheid. Hieraan zijn in bepaalde gevallen echter nade- len verbonden. Deze nadelen gelden met name voor qua oppervlakte grote gemeenten, voor zover die binnen hun grenzen naast een! ste- delijk ook een landelijk gebied omvatten. Aangezien het urbanisatie- proces een gemeentegrensoverschrijdend karakter draagt, waardoor bij grote steden sprake is van agglomeratie- of stadsgewestvorming, levert de gemeente als classificatie-eenheid ook in deze gevallen pro- blemen op. Bovendien bemoeilijken grenswijzigingen en gemeentelijke herindelingen vergelijkingen in de tijd, vooral indien daarbij sprake is van overgang van delen van de gemeente, die niet samenvallen met bij een volkstelling onderscheiden wijken en buurten. Doordat bij de vaststelling van de huidige urbanisatiegraad is uitge- gaan van het inwonertal van de grootste woonkern binnen een ge- meente, is de vertekening van een classificatie op gemeente-niveau enigszins beperkt.

3.2 . Gehanteerde indelingscriteria

Teneinde de mate en vorm van het verstedelijkingsproces vast te stellen, is gebruik gemaakt van een aantal criteria waarvan de gege- vens aan de volkstelling van 1971 ontleend kunnen worden. In con- creto gaat het hierbij om de volgende gegevens:

a. Percentage beroepsbevolking naar bedrijfstak.

Het percentage van de totale beroepsbevolking dat werkzaam is in de bedrijfstak landbouw (incl. jacht en visserij) is van grote betekenis als maatstaf voor de sociaal-economische structuur van een gemeente. Bij volkstellingen is gebleken dat in de vraagstel- ling met betrekking tot het beroep de opgave voor vrouwen af- hing van regionale omstandigheden en dientengevolge een regio- nale variatie vertoonde. Terwille van de vergelijkbaarheid is

derhalve bij de bepaling van het percentage beroepsbevolking in de landbouw in principe uitgegaan van de mannelijke beroepsbe- volking. Naast de bedrijfstak landbouw is de sociaal-economische structuur van een gemeente eveneens benaderd vanuit de mannelijke en vrouwelijke beroepsbevolking werkzaam in de bedrijfstak nijver- heid (delfstofwinning, industrie, nutsbedrijven, bouwnijverheid en installatiebedrijven).

b. Percentage woonforensen.

Hierbij gaat het om het aandeel van de dagelijkse en niet-dage- lijkse heen en weer gaande forensen onder de totale beroepsbe- volking, die werkzaam zijn in één andere gemeente. Voor de typo- logie naar urbanisatiegraad wordt de betekenis van het woon- werk- verkeer gemeten door het aandeel van de beroepsbevolking dat in één andere gemeente een vast werkadres of vast meldingspunt heeft (woonforensen). De verhouding tussen autochtone en al- lochtone woonforensen geeft aan in hoeverre de niet ter plaatse geboren bewoners zich in randgemeenten of meer perifere gebie- den hebben gevestigd. De allochtone woonforensen kunnen zeker als ze uit stedelijke gebieden afkomstig zijn het gedragspatroon en mentaliteit van de oorspronkelijke bevolking beïnvloeden en een veranderde maatschappelijke structuur veroorzaken. Als indi- catie van de maatschappelijke structuur is uit gegaan van het aan- tal employés per 100 arbeiders. Dit criterium wijst op een speci- fieke woonfunctie voor met name de volgens de sociale groep on- derscheiden employés onder de personen in loondienst.

c. Mate van concentratie van de bevolking.

Ten aanzien van de morfologische structuur wordt de mate van concentratie van de bevolking gemeten middels het inwonertal van de grootste woonkern binnen een gemeente. Tot de grootste woonkern wordt gerekend, die territoriale groepering van huizen met een min of meer aaneengesloten bebouwing en bekend staat onder een gemeenschappelijke naam, waarin de meeste inwoners van de gemeente woonachtig zijn. De bevolking in de grootste woonkern wordt zowel in absolute aantallen als in percentage van de totale gemeentelijke bevolking uitgedrukt. Bij het onderscheid tussen stad en platteland wordt tevens rekening gehouden met de bevolkingsdichtheid (aantallen inwoners per km land ) .

4. BESCHRIJVING VAN DE TYPOLOGISCHE INDELING

Evenals in de voorafgaande typologieën van gemeenten naar urbani- satiegraad zijn ook thans de gemeenten onderscheiden in drie hoofd- categorieën, t . w . :

A. Plattelandsgemeenten ; B. Verstedelijkte plattelandsgemeenten ; C. Stedelijke gemeenten.

Elk van deze hoofdcategorieën is weer in een aantal sub-I categorieën onderverdeeld. Overeenkomstig de typologie van 1960 zijn 12 catego- rieën of typen van gemeenten onderscheiden, waarvan de navolgen- de kenmerken gelden.

Hoofdcategorie A . PlatteIandsgemeenten

Als algemeen kenmerk van deze gemeenten geldt dat méér dan 20% van de mannelijke beroepsbevolking in de bedrijfstak landbouw werk- zaam is. Daarnaast worden deze gemeenten door een nog overwegend landelijk karakter gekenmerkt, hetgeen o. m. tot uitdrukking komt in het feit, dat de bevolkingsdichtheid als regel minder dan 300 in- woners per km2 bedraagt, terwijl de grootste woonkern als regel minder dan 5 000 inwoners telt. Uitzonderingen hierop vormen enkele specifieke tuinbouwgemeenten (m. n. in het Westland en in de Bollen- streek) en enkele visserij-gemeenten (bijv. Urk) .

De graduele onderscheiding tussen de sub-categorieën Al t/m A4 berust op het percentuele aandeel van de mannelijke agrarische be- roepsbevolking, t .w. :

A l Plattelandsgemeenten met > 50% mannelijke agrarische beroeps- bevolking ;

A 2 Plattelandsgemeenten met 40 - < 50% mannelijke agrarische be- roepsbevolking ;

A3 Plattelandsgemeenten met 30 - < 40% mannelijke agrarische be- roeps bevolking ;

A 4 Plattelandsgemeenten met 20 - < 30% mannelijke agrarische be- roepsbevolking.

Deze vier sub-categorieën binnen de hoofdcategorie A typeren de gemeenten van zuiver agrarisch platteland ( A l en AZ) tot overgangs- typen van "agrarisch" naar het "verstedelijkt" platteland (A3 en A4). De A l - en Al-gemeenten hebben dan ook qua uiterlijke verschijnings- vorm een sterker landelijk karakter dan de A3- en A4-gemeenten. Hoewel bij de meeste plattelandsgemeenten het forensisme nog be- trekkelijk gering ontwikkeld i s , blijkt dat met name in d e A 4 gemeen- ten het pendelverkeer onder de ter plaatse wonende beroepsbevol- king naar elders gelegen industriële enlof stedelijke centra aan be- lang heeft gewonnen. Hierbij zij opgemerkt dat het merendeel van de gemeenten met dit dualistisch karakter gekenmerkt wordt door een overwegend autochtoon forensisme , w aar bij specifieke kenmerken van de eigenlijke forensengemeenten ontbreken. Indien echter sprake is van een plattelandsgemeente waarbij het forensisme overwegend allochtoon is en ruimschoots aan de criteria van specifieke forensen- gemeente voldoet, is bij de typering de voorkeur gegeven om deze "rurale" forensengemeente te benoemen als B3 (specifieke forensen- gemeente). In concreto gaat het hierbij om de gemeenten: Berkel en Rodenrijs, Mijnsherenland, Nootdorp, Pijnacker en Rockanje. In af- wijking met 1960 is voor deze toedeling gekozen omdat juist deze ru- rale forensengemeenten gelegen zijn in de nabijheid van een stad of in een industriële zône.

Hoofdcategorie B. Verstedelijkte plattelandsgemeenten

Tot deze hoofdcategorie zijn in het algemeen gerekend de gemeenten, die uit het oogpunt van de beroepsstructuur een overwegend niet- agrarisch karakter bezitten (80% niet-agrarische beroepsbevolking), doch qua nederzettingsvorm nog in hoofdtrekken een landelijk aan- zien hebben behouden. Binnen de hoofdcategorie B wordt onderscheid gemaakt tussen enerzijds BI- en B2-gemeenten en anderzijds B3-ge- meenten (specifieke forensengemeenten). De BI- en BZ-gemeenten zijn gradueel van elkaar onderscheiden doordat de hoofdwoonkern in de BI-gemeente minder dan 5 000 inwo- ners telt , terwijl dit in de B2-gemeente varieert van 5 000 - 30 000 inwoners. Het gemeenschappelijke kenmerk van de BI- en BZ-gemeenten be- treft een hoog percentage van de beroepsbevolking werkzaam in de nijver heid. Het in 1960 gehanteerde percentage van méér dan 50% van de totale mannelijke beroepsbevolking werkzaam in de nijverheid, geldt niet meer in 1971 voor alle BI- en BZ-gemeenten. Als gevolg van de toe- name sinds 1960 van de beroepsbevolking werkzaam in de diensten- sector (met name autochtone forensen) en de daarmee samenhangende daling van het aandeel werkzame personen in de nijverheid, voldoen niet alle B 1- en B 2-gemeenten aan laatstgenoemd criterium. Een groot aantal BI-gemeenten is te beschouwen als een overgangsvorm naar de BS-gemeenten. Deze overgang moet gezien worden als gevolg van de daling van de agrarische beroepsbevolking en de daaruit voort- vloeiende sterkere oriëntatie op nabijgelegen steden. In tegenstel- ling tot de specifieke forensengemeenten wordt een groot aantal B1- gemeenten gekenmerkt door een hoog percentage autochtone

woonforensen. Hoewel deze gemeenten een woonfunctie vervullen voor de oorspronkeîijke bewoners, kunnen zij aangemerkt worden als potentiële specifieke forensengemeenten. De BZ-gemeenten zijn in het algemeen meer geindnstrialiseerd en vertonen een tendentie naar de C2-groep (kleine steden). Tot de sub-categorie B3 zijn gerekend de gemeenten met een uitge- sproken woonfunctie voor allochtone woonforensen. Doordat de van origine agrarische gemeenten steeds meer de functie vervullen van vestigingsplaatsen voor in de steden werkende beroepsbevolking, is het forensisme als één van de belangrijkste factoren te beschouwen die de verstedelijking van het platteland bewerkt hebben. Als be- langrijkste statistische indicatoren voor de specifieke forensenge- meenten gelden : - méér dan 30% woonforensen onder de totale beroepsbevolking; - méér dan 60% elders geborenen onder de woonforensen; - méér dan 80 employés per 100 arbeiders onder de totale beroeps-

bevolking.

In afwijking van de typologie van 1960 heeft de huidige sub-cate- gorie B3 betrekking op het percentage woonforensen onder de man- nelijke én vrouwelijke beroepsbevolking; het aantal allochtonen geldt nu uitsluitend voor de woonforensen en de drempelwaarde van de verhouding employés op 100 arbeiders is verhoogd van 60 naar 80. Laatstgenoemde verhoging moet gezien worden in het kader van de toename van het aantal employés. Bij de typologie van 1947 bedroeg dit verhoudingscijfer 40, in 1960 60 en bij de huidige typologie is een verhoging van deze drempelwaarde tot 80 doorgevoerd. De kleinere BS-gemeenten (in regel hoofdwoonkern minder dan 20 000 inwoners) zouden in zekere zin als "tuin- of villadorpen" aangeduid kunnen worden, terwijl de grotere B3-gemeenten (hoofd- woonkern méér dan 20 000 inwoners) als "forensensteden" in een grootstedelijke agglomeratie beschouwd kunnen worden. Hoewel een aantal van de po te re specifieke forensengemeenten onder de B 3-cate- gorie valt, zouden deze gemeenten eveneens tot de hoofdcategorie C kunnen behoren. Voorbeelden hiervan zijn Amstelveen, Bussum, Rijswijk en Voorburg. Gelet op het sociaal-economische criterium van de verstedelijking (hoog percentage allochtone woonforensen) is de voorkeur gegeven om deze gemeenten als specifieke forensen- gemeenten te blijven rangschikken. De B3-gemeenten vormen dan ook een duidelijke overgangsvorm van platteland naar stad.

Hoofdcategorie C . Stedelijke gemeenten

Deze hoofdcategorie kenmerkt zich door: - dichte aaneengesloten bebouwing, met in het algemeen voor de

bebouwde kom een bevolkingsdichtheid van meer dan 2 000 inwo- ners perkm2en voor het totale grondgebied van de gemeente van meer dan 300 per km ;

- binnen de bebouwde kom van de stedelijke woonkern woont als regel tenminste 708 van de totale gemeentelijke bevolking;

- een gering percentage agrarische beroepsbevolking, in het alge- meen minder dan 10%;

- de aanwezigheid van typisch stedelijke diensten en instellingen.

Bij het onderscheiden van deze tot de hoofdcategorie C gerekende gemeenten naar de sub-categorieën C 1 t/m C 5 is van de grootte van het inwonertal binnen de eigenlijke stedelijke woonkern uitge- gaan. Daarbij zijn de volgende klassegrenzen aangehouden:

C 1 Plattelandsstadjes

De stedelijke woonkern heeft een inwonertal van 2 000 tot 10 000. Tot deze sub-categorie zijn vooral gemeenten qerekend , die gezien hun historie zich als stadjes hebben ontwikkeld en tevens een ver- zorgende functie ten opzichte van het omringende platteland vervul- len. Een aantal Cl-gemeenten die in de nabijheid van grote steden

gelegen zijn, voldeden in 1971 tevens aan de voorwaarde van speci- fieke forensengemeenten, bijvoorbeeld Vianen , Brielle , Muiden en Monnickendam . Gelet op de duidelijke centrumfunctie van deze gemeenten en uit oogpunt van vergelijkbaarheid in de tijd zijn deze gemeenten met een dualistisch karakter gerekend tot de C-categorie.

C2. Kleine steden

Het inwonertal van de grootste woonkern bedraagt tussen de 10 000 en 30 000 inwoners. De verzorgende functie van de kleine steden heeft - evenals die van de plattelandsstadjes - een beperkte reikwijdte ten opzichte van het ommeland.

C3. Middelgrote steden, met grootste woonkern 30 000 tot 50 000 inwoners.

C4. Middelgrote steden, met grootste woonkern 50 000 tot 100 000 inwoners.

Tot de middelgrote steden behorende gemeenten zijn te beschouwen als concentratiepunten van typisch regionaal-stedelijke functies (bijvoorbeeld : aanwezigheid van scholen, overheidsinstellingen, schouw burgen, e . d. ) . C5. Grote steden

De stedelijke woonkern telt meer dan 100 000 inwoners. De grote steden oefenen culturele, politieke, administratieve en industriële functies uit op nationaal of regionaal niveau.

5. DE URBANISATIEGRAAD VAN GEMEENTEN OP 28 FEBRUARI 1971

5.1. Lijst van gemeenten

Het resultaat van de groepering van alle Nederlandse gemeenten naar urbanisatiegraad op 28 februari 1971 is weergegeven in bijla- ge 1. Deze bijlage bevat een opsomming van alle op het tijdstip van de 14e Algemene volkstelling bestaande gemeenten in rijksalfabetische volgorde gerangschikt naar urbanisatiegraad. Daarnaast geeft bijla- ge 2 een nominatieve opsomming van alle gemeenten naar de toestand op 28 februari 1971 met vermelding van de urbanisatiegraad, waarbij de gemeenten per provincie gerangschikt zijn.

5.2. Aantal gemeenten naar urbanisatiegraad

Volgens de in staat 1 opgenomen verdeling van de in totaal 873 ge- meenten naar de 12 sub-categorieën zijn op de volkstellingsdatum van 1971 269 gemeenten getypeerd als plattelandsgemeenten, 347 als verstedelijkte plattelandsgemeenten (exclusief specifieke foren- sengemeenten en 120 als stedelijke gemeenten. Verhoudingsgewijs zijn plattelandsgemeenten het sterkst vertegen- woordigd in de provincies Drenthe en Overijssel, terwijl de speci- fieke forensengemeenten in verhouding het meest voorkomen in de provincie Utrecht.

5.3. Bevolking van de gemeenten naar urbanisatiegraad

In staat 2 wordt een overzicht gegeven voor Nederland als geheel en per provincie van de verdeling van de in de gemeenten woonachtige bevolking naar de drie hoofdcategorieën van urbanisatiegraad, met een afzonderlijke vermelding van de specifieke forensengemeenten. Uit deze staat blijkt dat op 28 februari 1971 11% van de Nederlandse bevolking in plattelandsgemeenten woonde, 34% in verstedelijkte plat- telandsgemeenten (excl. specifieke forensengemeenten), 13% in spe- cifieke forensengemeenten en 55% in stedelijke gemeenten. Neemt men de specifieke forensengemeenten te zamen met de stedelijke gemeenten,

Staat 2. Procentuele verdeling van de bevolking over de hoofdcategorieën van gemeenten naar urbanisatiegraad, per provincie, 28 februari 1971

Staat 1. Aantal gemeenten - per provincie - naar urbanisatiegraad, 28 februari 1971

Groningen Friesland Drent he Overijssel

A l

Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland

Zeeland Noord-Brabant Limburg

Groningen Friesland Drent he Overijssel

Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland

Zeeland Noord-Brabant Limburg Z. I J . Polders

Totaal

B1 A 2

Specifieke forensen- gemeenten (B31

Plattelands- gemeenten ( A l t/m A 4 )

Stedelijke gemeenten ( C l tlm C5)

Tot aal

B3

4 2 1 1 4 4 3 4 1 51 8 1 4 11 4 3 2 1 1 4 4

2 10 10 4 3 3 2 34 1 2 9 15 6 10 2 3 4 1 5 3

1 3 22 31 19 10 7 8 1 3 105 1 3 7 6 2 23 4 1 1 1 1 50

1 2 12 21 1 2 5 35 4 4 1 5 2 10 4 1 2 10 31 35 10 42 3 8 2 5 2 151

4 11 13 3 1 4 36 5 16 57 34 13 3 3 4 1 3 139 1 18 52 15 8 1 3 4 2 1 105

1 1

3 10 69 187 2 4 1 106 137 28 43 1 6 19 1 4 873

B2 A3 A 4

Verstedelijkte plattelands- gemeenten (E1 + B2)

r Tot aal

dan blijkt dat beide categorieën van gemeenten méér dan 68% van de totale Nederlandse gemeenten omvatten. In de provincie Friesland en Drenthe is de verstedelijking nog het minst ver voortgeschreden, aangezien in beide provincies méér dan 11 3 van de bevolking in plattelandsgemeenten woonachtig is. Voorts worden de provincies Overijssel, Zeeland en Groningen eveneens ge- kenmerkt door een agrarisch karakter, gelet op het feit dat in deze provincies rn'éér dan 20% van de bevolking in plattelandsgemeenten woont (landelijk is dit 11,1%). De hoogste verstedelijkingsgraad wordt bereikt in de provincies Noord- en Zuid-Holland met bijna 213 van de bevolking in de stede- lijke gemeenten. Dit aandeel wordt nog hoger (boven de 80%) indien men de bevolking in de specifieke forensengemeenten mede in be- schouwing neemt. De bevolking in de verstedelijkte plattelandsge- meenten (excl. specifieke forensengemeenten) is vooral geconcentreerd in Noord-Brabant en Limburg, terwijl in de provincie Utrecht meer dan 11 3 van de bevolking in specifieke forensengemeenten woont.

C1 C4 C2 C5 C 3

Deze provinciale cijfers geven slechts een eerste globale indruk van de binnen ons land bestaande regionale verschillen in verstedelij- king. Een meer gedetailleerd beeld hiervan verschaft het aan deze publikatie los toegevoegd cartogram, waarin de urbanisatiegraad van elke gemeente afzonderlijk is weergegeven.

5.4. Verandering in de urbanisatiegraad tussen 31 mei 1947 en i28 februari 1971

Door onderlinge vergelijking van de beschikbare momentopnamen van de urbanisatiegraad der gemeenten op resp. 31 mei 1947, 30 juni 1956, 31 mei 1960 en 28 februari 1971 is het mogelijk een beeld te geven van de veranderingen in de urbanisatiegraad voor deze pe- riode. Voor wijzigingen die de gemeenten hierbij individueel hebben ondergaan, zij verwezen naar bijlage 3. Hoewel de urbanisatiegraad in eerste instantie is vastgesteld aan de hand van gegevens voor de grootste woonkern van een gemeente, kunnen tussentijdse gemeentegrenswijzigingen eenvergelijking in de tijd verstoren. Een wijziging van de urbanisatiegraad kan derhalve veroorzaakt zijn door externe factoren, zoals door een gemeentelijke annexatie. Voor een over zicht van grenswij zigingen , opheffing en nieuwvorming van gemeenten in de periode van 31 mei 1960 en 28 februari 1971 zij verwezen naar Aanhangsel I1 van de publikatie 14e Algemene volkstelling, Serie B, deel 1 A, Plaatselijke indeling. In bijlage 3 zijn voor de in 1971 nieuwgevormde gemeenten schattin- gen gemaakt van de urbanisatiegraad van voorgaande momentopna- men. Deze geraamde urbanisatiegraden zijn tussen haakjes achter de gemeenten vermeld.

De in staat 3 opgenomen algemene vergelijking van de verschuivingen tussen 1947 en 1971 geeft een sterke daling van het aantal platte- landsgemeenten te zien, terwijl het aantal specifieke forensengemeen- ten sinds 1947 meer dan verviervoudigd is (van 34 in 1947 tot 137 in 1971). Het aantal verstedelijkte plattelandsgemeenten (excl. specifieke fo- rensengemeenten) is toegenomen van 131 in 1947 tot 347 in 1971. De toename van het aantal verstedelijkte plattelandsgemeenten vloeit in hoofdzaak voort uit de overgang van de vroegere plattelandsge- meenten. Het aantal specifieke forensengemeenten is met name nà 1960 sterk gestegen, t . w . : 53 gemeenten in 1960 tegen 137 in 1971. Deze toename is vooral het gevolg van een verschuiving van de verstedelijkte plattelandsgemeenten naar de specifieke forensenge- meenten. Het aantal stedelijke gemeenten is sinds 1947 slechts weinig toegeno- men, van 108 in 1947 tot 120 in 1971. Hierbij dient wel rekening te worden gehouden met vermindering van het totaal aantal gemeenten sinds 1947. Verschuivingen van gemeenten naar een andere urbanisatiegraad kunnen zowel het gevolg zijn van een gewijzigde sociaal-economische structuur, alsmede tengevolge van annexaties.

Staat 3. Groepering van gemeenten en bevolking naar urbanisatiegraad op 31 mei 1947, 30 juni 1956, 31 mei 1960 en 28 februari 1971

l

Type gemeente

A l t/m A 4 Bl+B2 (+B4) 1) B 3 C1 tlm C5

Aantal gemeenten

1947 1956 1 960 1971

Procentuele verdeling van de bevolking

1947 1956 1960 1971

Totaal

743 670 612 269 29,4 24,7 21,8 11 , l 131 193 211 347 11,2 15,3 15,6 20,8 3 4 32 5 3 137 5,O 593 7 , 1 13,2

108 10 8 117 120 54,4 54,7 55,5 54,9

1 016 1 003 993 87 3 100 100 100 100

1) B4, zgn. heterogeen samengestelde gemeenten in 1947 en 1956.

In de 743 plattelandsgemeenten woonde in 1947 29,490 van de totale bevolking, hetgeen geleidelijk is gedaald tot 11,1% in 1971 voor 269 agrarische gemeenten. Het aandeel van de bevolking in verstede- lijkte plattelandsgemeenten is sinds 1947 toegenomen van 16,2 tot 34,O in 1971 waarbij de specifieke forensengemeenten de grootste bevolkingstoename kende. Het aandeel van de Nederlandse bevolking woonachtig in stedelijke gemeenten is sinds 1947 vrijwel constant gebleven.

5.5. Cartogram

In het los bij deze publikatie gevoegde cartogram is een overzicht gegeven van de urbanisatiegraad voor elk van de 873 op het mo- ment van de telling van 1971 bestaande gemeenten. Dit cartogram is tevens als kaartblad XI-14-S in het supplement van de Wetenschap- pelijke Atlas van Nederland opgenomen. In afwijking met de in de publikatie vermelde sub-categorieën zijn op het cartogram de specifieke forensengemeenten verder onderschei- den naar de grootste woonkern, t . w . de grotere forensengemeenten met meer dan 20 000 inwoners, dan wel de kleinere forensengemeen- ten met minder dan 20 000 inwoners. Aangezien de urbanisatiegraad gebaseerd is op de gemeente als ge- biedseenheid kunnen zich cartografische vertekeningen voordoen. Om die reden zijn op de kaart ten aanzien van gemeenten met een landoppervlakte van meer dan 100 km2 en een heterogene structuur, de voornaamste woonkernen afzonderlijk getypeerd en afgebeeld. Het cartogram laat zien dat de plattelandsgemeenten vooral gelegen zijn in Drenthe, Het Friese Weidegebied, Noordoost-Overijssel, de Achterhoek, de Kop van Noord-Holland, Beveland en de Peel. Aan- eengesloten gebieden van verstedelijkte plattelandsgemeenten (excl. specifieke forensengemeenten) zijn sterk vertegenwoordigd in grote delen van Noord-Brabant, Midden- en Zuid-Limburg, Oostelijke Betuwe, Krimpener- en Alblasserwaard en de Groninger Veenkolo- niën. De specifieke forensengemeenten zijn met name rondom de grote ste- den geconcentreerd, alsmede verspreid in de provincie Utrecht. De stedelijke gemeenten komen verspreid over het hele land voor, met een aantal duidelijke concentraties in het Westen van Nederland.

5. 6. Periodieke bijstellingen van de urbanisatiegraad

In hoofdstuk 1 van deze publikatie is gesteld, dat bijstelling van de urbanisatiegraad van gemeenten alleen bij gelegenheid van een algemene volkstelling kan geschieden. Gelet op de nieuw-gevormde gemeenten ná het tijdstip van de laatstelijk gehouden volkstelling bestaat e r behoefte om voor die gemeenten de urbanisatiegraad te herzien. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de uitkomsten van de volks telling 197 1 voor gemeenten of onderdelen daarvan, aangevuld met recentere gemeentelijke bevolkingsaantallen. Op deze wijze is het mogelijk een schatting te geven van de urbanisatiegraad van de n& 1971 nieuw-gevormde gemeenten, die jaarlijks gepubliceerd wordt in de CBS-publikatie "De bevolking der gemeenten van Nederland". Uit het voorgaande mag niet worden afgeleid, dat jaarlijks de urba- nisatiegraad van alle gemeenten wordt bijgesteld. Voor een integra- le vernieuwing van de typologie zal zowel de theoretische grond- slag als de praktische uitwerking opnieuw in ogenschouw moeten worden genomen.

Bijlagen

Bijlage 7 .

Lijst van gemeenten in Ftijksalfabetische volgorde met vermelding van de

urbanisatiegraad op 28 februari 1971.

Gemeen ten

Aal smeer Aalten Aar, ter Aardenburg Aarle-Rixtel Abbekerk Abbenbraek Abcoude Achtkarspelen Adorp Aduard Aker sloot Alblasserdam Alkernade Alkmaar Almelo Almkerk Alphen c.a. ( N . B . ) Alphen a/d Rijn Ambt-Delden Ameide Ameland Amerongen Amersfoort Ammerstol Ammerzoden Amstelveen Amstenrade Amsterdam Ande l Andi jk Angerlo Anloo Anna Paulowna Apeldoorn Appeltern Appingedam Arcen en Velden Arke1 Arnemuiden Arnhem Asperen Assen Assendelft Asten Avenhorn Avereest Axel

Baarderadeel Baarle-Nassau Baarn

Urban . graad

A3 B2 A4 A4 B 1 k4 B1 B3 B 1 A4 A4 B3 B2 A4 c4 C4 B 1 A4

Gemeenten

Baexem Ba£ 10 Bakel en Milheeze Barendrecht Barneveld Barradeel Barsingerhorn Batenburg Bathmen Bedum Beegden Beek (L. ) Beek en Donk (N.U. 1 Beems ter Beers Beerta Beesd Beesel Beilen Belfeld Bellingwedde Bemelen Bemme l Bennebroek Benschop Benthuizen Berg en Terbli jt Bergambacht Bergen (L. ) Bergen (N. H. ) Bergen op Zoom Bergeyk Bergh Bergharen Berghem Bergschenhoek Berkel (N.B.) Berkel en Rode* rijs (Z.H.) Berkenwoude Berkhout Berlicum Best Beuningen Beusichem Beverwijk Bierum Bildt, het (Fr.) Bilt, de (U.) Bingelrade Bladel en Netersel Blankenham Blaricum

Urban . graad

A4 A 4 A4 B3 B2 A4 A4 A4 A3 BI B1 B 3 B1 A4 A4 A4 A4 B2 A4 B1 A4 A3 B1 B3 A3 B3 B1 B1 B1 B 3 C 3 B2 B2 A4 B 1 B3 B 3

B3 A3 A4 B 1 B3 B 1 B1 C3 A4 A4 B3 B1 B2 A l B3

Gemeenten

Bleiswi jk Bleskensgraaf c.a. Bloemendaal Blokker Blokzi j l Bocholtz Bodegraven Boekel Boer, ten Bolsward Borculo Borger Born (L.) Borne (O.) Borsele Boskoop Bovenkarspel Boxmeer Boxtel Brakel Brandwi j k Breda Breukelen Brielle Broek in Waterland Broekhuizen Brouwershaven Bruinisse Brummen Brunssum Bude l Bunde Bunnik Bunschoten Buren Bussem Buurmalsen

Cadier en Keer Callantsoog Capelle a/d IJssel Castricum Chaam Coevorden Cothen Culemborg Cuyk en St.Agatha

Dalen Dalf sen Dantumadee l Dei1

Urban . graad

A3 i3 l B3 B 1 A3 B1 C2 A4 B l C 1 A4 A4 B1 B2 A4 A2 B 1 C 1 B2 A4 A4 C5 B3 C1 B3 A4 A4 A4 B2 C2 B1 B 3 B 3 B2 B1 B3 B1

B3 A4 B3 B 3 A4 C2 B1 C 2 C 1

A3 A3 B1 A4

Gemeenten

Delft Delfzijl Denekamp Deurne Deventer

f

Didam Diemen Diepenheim Diepenveen Diessen Diever Dinteloord en Prinsenland Dinxperlo Dirksland Dodewaard Doesburg Doetinchem

Dokkum Domburg Dongen ~oniawerstaì Dwrn Doornspi jk Dordrecht Dreumel ~riebergen-Rijsen-

burg Driebruggen

Drunen Druten Duiveland Duiven m g e n , den Dussen Dwinge loo

Echt Echteld Edam Ede Ee lde Eemnes Eenrum Eersel Ee then Egmond aan Zee ~gm>nd-Binnen Eibergen Eindhoven Elburg

Urban . graad

C4 C2 A4 B2 C4 B2 B3 A3 A4 A4 A3

B1 B 1 B1 B1 C1 C2

C1 B l B2 A3 B3 B1 C4 B1

B3 A4

B2 B2 A3 B 1 B1 B1 A3

B2 B 1 B2 C3 B3 B1 A4 B1 A4 B2 B1 A4 c5 C1

B2 B2

Gemeenten

Emmen -1 en Meerwijk Engelen Enkhuizen Enschede

Epe Ermelo ErP Esch ~ s t en ûpijnen Etten-Leur Everdingen Ewi jk Eijgelshoven Ei j sden Ezinge

Ferwerderadeei Finsterwolde Franeker Franekeradeel

Urban . - graad

C 3 B1 B3 C2 C5 B2 B2 A4 B 1 A4 B2 A4 A4 B2 B 1 A4

A4 B 1 C 1 A3

Fijnaart en Heijningen B1

Gaasterland Gasselte Geertruidenberg Geervliet Geffen Geldermal sen Geldrop Ge leen Gemer t Gendringen Gendt Genemuiden Gennep Geulle Giessen Giessenburg Gieten Giethoorn Gilze en Reijen Goedereede Goe s Goirle Goor Gorinchem Gorssel Gouda Gouderak Goudriaan Goudswaard Graf t-De Rijp

Gramsbergen Gr athem Grave q s-Grave land s- ravend deel 's-Gravenhage qs-Gravenmoer

's-Gravenzande Grevenbicht Groen10 Groesbeek Groningen Gronsve ld Groot-AmmerS root eb roek Grootegast Grubbenvorst Gri jpskerk (Gr Gulpen

Haaf ten h aaks bergen Haaren (N.B.) Haarlem ~aarlernrnerliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Haastrecht Haelen Hagestein Halsteren Ham, den Haps Hardenberg Harderwijk Hardinxveld- Giessendam Haren (Gr.) h aren kar spel Har lingen Harmelen Hasker land Hasselt Hattem Have1 te Hazerswoude Hedel Heel en Panheel Heemskerk Heemstede Heenvlie t

Urban . graad

A4 A4 C1 B 3 B2 C5 A4

A3 B1 C 1 B2 C5 B1 B1 A3 A4 A4 B1 B1

B 1 B2 B 1 c 5

B 3 B2 B1 B1 A4 B2 B2 A4 B 1 C 2

B2 B 3 A4 C 2 B3 B2 B 1 C 1 1\4 A4 n1 B1 8 3 B3 B 3

Gemeenten

Heerde

Heerenveen Heerewaarden Heerhugowaard Heerjansdam Heerlen Hee sch Heeswijk-Dinther Heeze Hei- en Boeicop Heiloo Heinenoord

Heino Helden Helder, Den Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Helvoirt Hemelumer Oldeferd

Urban . graad.

B2

B2 B1 B 3 B 3 C4 B 1 B1 B2 A4 B3 B1

A4 A4 C4 B2 B3 C 3 B1 A3

Hendrik- Ido Ambacht B3 Hengelo (Gld. 1 Hengelo (O.) Hennaarderadeel Hensbroek Herten ' s-Hertogenbosch Hemen en Aerdt Hemi jnen Heteren Heukelum Heurnen Heusden Heythuysen Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hindeloopen

Hoensbroek Hoevelaken Hoeven Holten Hontenisse Hoogblokland Hoogeloon c.a.

Hooge en Lage Mierde A4 Hoogeveen C2 Hoogezand-Sappemeer B2 Hooge en Lage Zwaluwe B1 Hoogkarspel A4 Hoogland A4

Gemeenten

Hoogwoud Hoorn Hoornaar Horn Horssen Horst Houten Huissen (Gld. ) Huizen (N. H. Hulsberg Hulst Hummelo en Keppel Hunsel Huijbergen

Idaarderadeel Ilpendam

Jabeek Jisp Jutphaas

Kamerik Kampen Kantens Kapelle

Katwoude Katwijk Kedichem Kerkrade Kerkwi jk Kessel Kesteren Klaaswaal Klimmen

Kloosterburen Klunder t Kockengen Koedi jk Kollumerland Koog a/d Zaan Kortgene Koudekerk a/d RF jn

Krimpen a/d Lek Krimpen a/d IJssel Krommenie

Kuinre

Urban . graad

A3 C2 B1 B 1 A3 A4 A4 B2 B 3 BI B2 A4 A4 B 1

B1 A4

B1 B3 B3

A4 C2 A3 B1

A l B2 B l C3

A4 A4 B 1 B 1 B1

A3 B1 A4 B1 A4

B 3 A4 B:

B 3 B 3 B 3

A4

Gemeenten

Landsmeer Langbroek Langedi jk Langerak Laren (Gld.) Laren (N.H.) Leek Leende Leens Leerbroek Leerdam Leersum Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp Leidschendam Leimuiden Lekkerkerk Lemsterland Leusden Lexmond Lichtenvoorde Liempde Lienden Lier, De Lieshout Limbricht Limmen Linne Linschoten Lisse Li th Lochem Loenen Loon op Zand Loosdrecht Lopik Loppersum Losser Luyksgestel

Maarheeze Maarn Maarssen Maartensdi jk (U. ) Maasbracht Maasbree Maasdam Maasdrie l Maasland Maassluis Maastricht

Urban . graad

B3 A4 B l A4 A2 B3 B2 B1 A4 A3 C2 B3 C4 A4 C4 B3 B3 A4 B 1 B2 B3 A4 B2 B1 A4 A 3 B1 B1 B l B1 B3 B2 B 1 C1 B3 B2 B3 B1 B1 B2 B1

B 1 B3 B3 B3 B1 A4 B3 A4 A4 C2 c 5

Gemeenten

Made en Drinnnelen Margraten Mariekerke Markelo Marken Marum Maurik Medemblik Meeden Meerkerk Meerlo-Wanssum Meerssen Megen c .a.

Urban . graad

B2 81 A3 A2 B1 A4 B1 C l B1 B l A4 B2 B1

Melick en Herkenbosch B1 Menaldumadeel Meppe 1 Merkelbeek Mei je1 Mheer Middelburg Middelharnis Middelstum Middenschouwen Midwolda Midwoud Mier10 Mil1 en St. Hubert Millingen a/d Rijn Hoergestel Moerkapelle Molenaarsgraaf Monnikendam Monster Montfoort (U. ) Montfort (L. 1 k o k Moordrecht Muiden Munstergeleen Muntendam Mi jdrecht ~ijnsheerenland

Naaldwijk Naarden Nederhorst den Berg Nederweert Neede Neer Nibbixwoud Niedorp Nieuw-Beijerland Nieuwenhagen . B2

Gemeen ten

Nieuwe-Pekela Nieuwerkerk a/d IJssel ie uwe schans Nieuw-Ginneken Nieuwkoop Nieuw land Nieuw-Lekkerland Nieuwleusen Nieuwolda N i e u p r t Nieuwstadt Nieuwveen Nieuw-Vossemeer Nigtevecht

Nistelrode Noorbeek Noordeloos Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Noo tdorp Norg Nuenen c.a. Nuland Numansdorp Nuth ~i jeveen Ni j kerk Nijmegen

Obbicht en Papenhoven Obdam Odoorn Oef felt Oegstgeest Oh6 en Laak Oirsbeek Oirschot Oisterwi jk Oldebroek Oldehove Oldekerk Oldemarkt Oldenzaal Olst (hmnen Oost-, West- en Middelbeers Oostburg Oostdongeradeel

Urban . graad

B1

B3 B1 B 1 B 3 A4 B2 A3 A4 B1 B1 A4 B 1 B3

B 1 A4 A3 A3 B2 A4 B 3 A4 B3 B1 B1 B1 A3 C2 C 5

B1 A4 A4 B1 B 3 A4 B 1 B2 B2 B1 A3 A4 A4 C2 B 1 A4

A4 B2 A3

Gemeenten

Oosterbroek Oosterhesselen Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostvoorne Oostzaan Ootmarsum Ophemert Oploo c.a. opmeer Opperdoes Opster land OSS Ossendrecht Ottersum Ottoland Oud-Alblas Oud-Beijerland

Oudenbosch Oudendi jk Oudenhoorn Oude-Pekela Ouder-Amstel

19

Urban . graad

B1 A3 C2 A4 A4 B3 B 1 C l A4 A3 A4 A2 A4 C3 B1 B1 A4 B1 C2

B2 B1 A4 B2 B3

Ouderkerk a/d IJssel B1 Oudewater C 1 Oud en Nieuw Gaste1 B1 Oudorp B3 Oud-Vosserneer B 1 Overasselt A4

Pannerden Papendrecht Peize Piershil Polsbroek Poortugaal Poortvliet Posterholt Prinsenbeek Purmerend Putte (N.B. ) Putten (Gld. 1 Puttershoek Pi jnacker

Raalte A4 Raamsdonk B2 Rauwerderhem A4 Ravenstein B1

Gemeenten

Reeuwi jk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel Rheden Rhenen Rhoon Ridderkerk Riethoven Rockan je Roden Roermond Roggel Rolde Roosendaal en Nispen (N.B.) Roosteren Rosmalen Rossem Rotterdam Rozenburg Rozendaal (Gld. ) Rucphen Ruinen Ruinerwold Ruur 10 Rijnsaterwoude Ri jnsburg Rij sbergen F t i j ssen Rijswijk (N.B. 1 Rijswijk (Z.H. )

Sassenheim Sas van Gent Schaesberg Schagen Schai jk Scheemda Schelluinen Schermer Scherpenisse Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schimmert Schinnen Schinveld Schipluiden Schoonebeek Schoonhoven

Urban . Gemeenten graad

B3 A4 B3 A4 B2 B3 B2 B3 B 3 B 3 B 3 B3 C3

A4 A3

C 3 B 1 B3 B1 C5 B 3 B3 B2 A3 A2 A3 A4 A4 A3 B2 B 1 B3

B2 B l B2 C 1 B l B1 B1

A4 A4 B3 C4 B 1 B1 B1 B 1 A3 B 1 C 1

Urban . - graad

tiemeenten

Schoonrewoerd A4 Schoor1 B3 Schi jndel B2 Sevenum ~4 Simpelveld B2 Sint Annaland A4 Sint Geertruid A4 Sint Maarten A3 Sint Maartensdijk (Z) B1 Sint Michielsgestel Sint Odiliënberg Sint-Oedenrode Sint Pancras Sint ~hilipsland Sittard Sleen Slenaken Sliedrecht Slochteren Sloten Sluis Smallingerland Smi lde Sneek Snelrewaard Soest Someren Son en Breugel Spaubeek Sprang-Capelle Spijkenisse Stad-Delden Stadskanaal Standaarbuiten Staphorst Stavenisse Staveren S tedum Steenbergen Steenderen S teenwi j k Steenwijkerwold Stein Stevensweert

Stolwi jk

Stramproi j Streefkerk Stri jen Sus teren Swalmen Sijbekarspel

Tegelen Terheijden Termun ten Terneuzen Terschelling Teteringen Texel Tholen Thorn Tiel Tienhoven Tietjerksteradeel Tilburg Tubbergen Twi sk

Ubach over Worms Ubbergen Uden Udenhout Uitgeest Uithoorn Uithuizen Uithuizermeeden Ulestraten Ulrum Urk Urmond Ur sum Usquert Utingeradeel Utrecht

Vaals Valburg Valkenburg (Z.H.)

Urban . graad

B2 B l B 1 C2 B1 B3 A 4 B1 B1 C 2 A4 B2 C5 A4 A3

B2 B3 B2 B1 B2 B 3 A4 A4 B3 A4 A3 B1 A4 A4 B 1 C 5

B2 B1 B3

Valkenburg-Houthem (L) B2 Valkenisse B1 Valkenswaard C2 Varik A4 veen B1 Veendam C2 Veenendaal C2 Veere A4 Veghel B2 Veldhoven B3 Velsen C4 Venhui zen A3 Venlo C4 Venray B2 Vessem c.a. A4 Vianen C l

Gemeenten

Vierlingsbeek Vierpolders Vinkeveen en Waverveen Vlaardingen Vlagtwedde Vledder Vleuten-De Meern Vlieland Vlissingen Vlist Vlodrop V U jmen Voerendaal Vollenhove Voorburg Voorhout Voor schoten Voorst Vorden Vreeswi jk Vries V r i ezenveen Vught Vuren

Waalre Waalwijk

Waardenburg Waddinxveen Wageningen Wamel Wanneperveen Wanroi j

Warffum Warmenhuizen Warmond Warnsveld Waspik Wassenaar Wateringen

Weer selo Weert Weesp

Urban . graad

A4 A4

B1 C4 A4 A4 B 3 B 1 C2 A 1 B1 B2 B1 B 1 B3 A 4 B3 B2 A4 B 3 A4 B2 B3 B 1

B3 C2

A4 B3 C 2 B1 A4 A3

B1 B 1 B1 B3 B1 B 3 A4

A4 C2 C2

Gemeenten

Wehl Werkendam Wervershoof Wessem Westdongeradeel Westerbork Westerhaven Westerschouwen Westervoort Westkapelle Westmaas weststellingwerf Westwoud Westzaan Wierden Wieringen Wieringermeer

Willemstad Willeskop Wilnis Winschoten Winsum Winterswijk wisch Wissenkerke Wittem Woensdrecht Woerden wognum

Wonseradeel Workum Wormer wormerveer Woubrugge Woudenberg Woudrichem wouw Wijchen Wij dewormer Wi jhe Wijk, de Wijk bij Duurstede Wijk en Aalburg Wij lre Wymbri tseradeel Wijnandsrade

Urban. graad

B1 B2 A3 B 1 A4 A3 B 1 B 1 B1 B 1 B 3 A4 A3 B 3 B2 A4 A3

Bi A3 B1 C2 B 3 C2 B2 A4 B 1 B2 C2 A4

A3 A4 B3 B3 B1 B3 B 1 A4 B2 A4 A4 A3 C 1 B1 B1

A3 B1

Gemeenten

Wijngaarden

IJsseImuiden IJsselstein

Zaandam Zaandi j k Zaltbomel Zandt, 't Zandvoort Zeeland Zeevang Zegveld Zeist Zelhem Zevenaar Zevenbergen Zevenhoven Zevenhuizen Zierikzee Zoelen Zoetermeer Zoeterwoude Zuid-Beijerland Zuidelijke IJssel- meerpolders Zuidhorn Zuidland Zuidlaren Zuidwolde Zunder t Zutphen Zwaag Zwartewaal Zwartsluis Zweeloo Zwolle Zwijndrecht Zijpe

21

Urban . graad

A2

B1

A4 C 1

C4 B3 C1 A3 B3 B1 B3 A4 C 3 A4 B3 B2 A3 A4 C1 A4 B3 B 1 A4

A4 B3 B1 B3 A3 A3 C2 A4 B3 B 1

A2 C4 C 3 A4

22

YiJlage 2 L i J s t van gemeenten, gerangschikt per provincie naar urbanisatiegraad op 28 februari 1971

- w-

Plattelandsgemeenten Verstedell.ikte plattelandsnerneenten - A l A 2 A 3 A4 B1 B2

PROVINCIE GRONINGEN

PROVINCIE FRIESLAND

Pi?ûVLNCIE DRENTHE

Ruinerwold

Zweeloo

Kantens

Kloosterburen

Oldehove

' t Zand t

i Baarderadeel

Doniawers t a l

Franekeradeel

Hemelurner-Oldeferd

Hennaarderadeel

Oostdongeradeel

Wonseradeel

Wymbritseradeel

Dalen

Diever

Dwingeloo

N i Jeveen

Oosterhesselen

Rolde

Ruinen

Westerbork

de Wijk

Zuidwolde

Adorp

Aduard

Baf 10

Beerta

Bellingwedde

Bierum

Eenrum

Ezinge

Grootegast

h e n s

Marum

Middelskm

Nieuwolda

Oldekerk

Slochteren

Stedurn

Uithuizen

Uithuizermeeden

U l n i m

Usquert

Vlagtwedde

Ameland

Barradeel

h e t Bi ld t

Ferwerderadeel

Gaasterland

Kollumerland

Leeuwarderadeel

Menaldumadeel

Ooststellingwerf

Opsterland

Rauwerderhem

Westdongeradeel

Weststellingwerf

Workum

Anloo

Bellen

Borger

Havelte

Norg

Odoorn

Peize

Sleen

Vledder

Vries

Bedum Hoogezand-Sappemeer

ten Poer Leek

Finsterwolde Oude Pekela

GriJpskerk Stadskanaal

Loppersum

Meeden

Midwolda

Muntendam

Nieuwe Pekela

Nieuweschans

Oosterbroek

Scheenda

Termunten

Warffum

Achtkarspelen

Dankirnadeel

Hindeloopen

Idaarderadeel

Schiermonnikoog

Sloten

Staveren

Terschelling

Utingeradeel

Vlieland

I J l s t

Gasselte

Gieten

Schoonebeek

Smilde

Haskerland

Heerenveen

Lemsterland

TietJerksteradeel

StedellJke gemeenten

Haren

W insum

Zu Ldhorn

Bolsward

Doidnim

Franeker

Eelde

Roden

Zuidlaren

Applngedam

Delf z i j 1

Veendam

Winschoten

Harlingen

Sneek

Coevorden

Hoogeveen

Meppel

Smallingerland Leeuwarden

Assen

Emnen

Groningen

Bij lage 2 (vervolg)

Plattelandsgemeenten Verstedel i jkte plattelandsgemeenten

Al A2 A 3 n4 BI B2

PROVINCIE OVERIJSSEL

Blankenham Markelo

Staphorst

PBJVINCIE GELDERLAND

Laren

Ambt Delden

Bathmen

Blokzi j l

Dalfsen

Diepenheirn

Giethoorn

Nieuwleusen

Nood Oostpolder

Urk

Horssen

Ruurlo

Steenderen

Denekamp

Diepenveen

Gramsbergen

He ino

Holten

Kuinre

Oldemarkt

Omen

Raal te

SteenwiJkerwold

Tubbergen

Wanneperveen

Weerselo

WiJhe

IJsselmuiden

Appeltern

Batenburg

Beesd

Bergharen

Borciilo

Brakel

Dei1

Eibergen

E s t en Opijnen

Ewijk

Hengelo

Hummel0 en Keppel

KerkwiJk

Lienden

Maasdriel

Ophemert

Overassel t

Var i k

Vorden

Waardenburg

Zelhem

Zoelen

Genemiden

Hardenberg

Hasselt

O l S t

Vollenhove

Zwartsluis

Ammerzoden

h g e r l o

Bemmel

Beuningen

Beusichem

&ren

E3mrmalsen

Dinxperlo

Dodewaard

DoornspiJk

Dreurnel

Duiven

Echteld

Gendt

Haaf ten

Hedel

Heerewaarden

Hemen en Aerdt

Herwijnen

Heteren

Kesteren

Maurik

Millingen a/d RiJn

Oldebroek

Pannerden

Rossum

Valburg

Vuren

Wamel

Wehl

Westervoor t

Avereest

Borne

Goor

Haaksbergen

den Ham

Hellendoorn

Losser

RiJssen

Vriezenveen

Wierden

Aalten

Barneveld

Bergh

Brunmien

Didm

D m ten

E l s t

Epe

Ermelo

Gendringen

Groesbeek

Heerde

Miissen

Lichtenvoorde

Neede

Putten

Voorst

Wisch

WiJchen

Stedelijke gemeenten -- B3 cl c2 c3 c4 c5

Gorssel

Heumen

Hoevelaken

Renkum

Rheden

Rozendaal

Scherpenzeel

Ubbergen

Warnsveld

Zevenaar

Ootmarsum Kampen

Stad Delden Oldenzaal

SteenwiJk

Doesburg Culemborg

Elburg Doetinchem

Geldermalsen HarderwiJk

Groen10 NiJkerk

Hattem Tiel

Lochem Wageningen

Zal tbommel Winterswijk

Zutphen

Almelo

Deventer

Hengelo

Zwolle

Ede

Ens &ede

Apeldoorn

Arnhem

Nijmegen

3iJ lage 2 (vervolg)

-- -

Plattelandsgemeenten Verstedel iJkte plattelandsgemeenten

A l A2 A3 A4 B1 B2

PROVINCIE U'IRECHT

Snelrewaard Benschop

Polsbroek

Willeskop

Hoogland Amerongcn Bunschoten

Hou ten Co then Rhenen

Kamer ik Eenmes

Kockengen Lopik

Langbroek Vinkeveen en Waver-

Renswoude veen

Zegveld Wilnis

Stedelijke gemeenten

Abcoude

Baarn

Montfoort

Oudewater

de B i l t Wijk biJ miurstede

' Breukelen IJsselstein

Winnik

Doorn

Driebergen-

Rij senburg

Harmelen

Jutphaas

Leersum

Leusden

Linschoten

Loenen

Loodrecht

Maarn

Maarssen

Maartensdijk

MiJdrecht

Nigtevecht

Soes t

Vleuten-De Meern

Vreeswijk

Woudenberg

Veenendaal Zeis t Amersfoort Utrecht

BiJlage 2 (vervolg)

-p-

Plattelandsgemeenten Verstedel i jkte plattelandsgemeenten

A l A2 A 4 B1 B2 ---- A 3

PROVïNCIE NOORD-HOLLAND

Katwoude Anna Paulowna Aalsmeer

Opperdoes Andijk

Grootebroek

Hensbroek

Hoogwoud

Sin t Maarten

SiJbekarspel

l-wisk

Venhuizen

Wervershoof

Westwoud

W ieringermeer

Abbekerk Blokker Assendelft

Avenhorn

Bars ingerhorn

Beernster

Berkhout

Callantsoog

Harenkarspel

Hoogkarspel

Ilpendam

Midwoud

Nibbîxwoud

Obdam

Opmeer

Schermer

Texel

Ursem

Wieringen

Wognum

Wijdewormer

Zwaag

ZiJpe

Bovenkarspel Edam

Egmond-Binnen Egmond aan Zee

Graf t-De RiJp Haarlemmermeer , Koedijk Uitgeest

Langedi Jk I

Llmmen

Marken

Niedorp

Oostzaan

Oudendi Jk

Warmenhuizen

---p

StedeLiJke gemeenten

Akersloot Medemblik Enkhuizen

Amstelveen Mornickendam Hoorn

Brnebroek Muiden Purmerend

Bergen Schagen Weesp

Blaricum

Bloemendaal

Broek in Waterland

IPlssum

Castricum

Diemen

' s-Graveland

Haarlemmerlíede en

Spaarnwoude

Heemskerk

Heems tede

Heerhugowaard

Heiloo

Huizen

J i s p

Koog 4 d Zaan

Kromenie

Landsmeer

Laren

Naarden

Nederhorst den Berg

Ouder- Amstel

üudorp

. Schoor1

S i n t Pancras

U i woorn

Westzaan

Wormer

Wormerveer

ZaandiJk

Zandvoort

Zeevang

Alkmaar

Den Helder

Hilversum

Velsen

Zaandam

Amsterdam

Haarlem

BiJlage 2 (vervolg)

Plattelandsgemeenten Verstedel i jkte plattelandsgemeenten - A l A2 fl3 n4 B1 B2

-----p .---

PROViNCIñ ZUID-HOLLAND

V l i s t Paskoop Berkenwoude

W i Jngaarden Bleiswijk

Goudriaan

' s-Gravenzande

Leerbroek

De Lier

NaaldwiJk

Noordeloos

Schipluiden

Zevenhoven

Ter A a r

Alkemade

Brandwi Jk

Driebruggen

Everdingen

Goedereede

Hagestein

Hazerswoude

Hei- en Boeicop

Langerak

Leimiden

Lexmond

Maas land

Monster

Nimwland

Nieuwveen

Noordwijkerhout

Oostflakkee

Ottoland

Oudenhoorn

P ie r sh i l

RiJnsaterwoude

R1 Jnsburg

Schoonrewoerd

StolwiJk

Tienhoven

Vierpolders

Voorhou t

Wateringen

Zevenhuizen

Zuid-BeiJerland

Abbenbroek

Ameide

Ammerstol

Arkel

Asperen

Bergambacht

Bleskensgraaf en

Hofwegen

Dirksland

Giessenburg

Gouderak

Goudswaard

Groot-Ammers

Haastrecht

Heinenoord

Heukelum

Hoogblokland

Hoornaar

Kedichern

Klaaswaal

Koudekerk a/d Rijn

Lekkerkerk

Meerkerk

Molenaarsgraaf

Nieuwpoort

Numansdorp

Oud-Alblas

Ouderkerk 8/d

I J s s e l

Puttershoek

Schelluinen

Streefkerk

S t r i Jen

Warmond

Woub-ugge

Zoeterwoude

Z.~idland

Alblasserdam

' s-Gravendeel

Hardinxveld-

Clessendam

Hillegom

Katwijk

Lisse

MiddeLharnis

Nieuw-Lekkerland

NoordwiJk

Sassenheim

Stedel i jke gemeenten ---

J33 c~ c2 c3 c4 C5

Barendre ch t

Benthuizen

Bergschenhoek

Berkel en RodenriJs

Capelle d d I J s s e l

Geervliet

Heenvlie t

HeerJansdam

Hellevoetsluis

Hendrik- Ido-Ambacht

Krimpen %/d Lek

Krimpen a/d I J s s e l

Leiderdorp

Leidschendam

Maasdam

Moerkapelle

Moordrecht

Mijnsheerenland

Nieuw-Beijerland

Nieuwerkerk a/d

I J sse l

Nieuwkoop

Nooîdorp

Oegstgeest

Oostvoorne

Papendrecht

Poortugaal

Pi Jnacker

ReeuwiJk

Rhoon

Ridderkerk

RockanJe

Rozenburg

RiJswiJk

Spi Jkenisse

Valkenburg

Voorburg

Voorschoten

Waddinxveen

Wassenaar

Westmaas

Zoetermeer

Zwar tewaal

E r i e l l e Alphen d d Rijn Gouda Del f t

Schomhoven Bodegraven Zwijndrecht Dordrecht

Vianen Gorinchem Leiden

Leerdam Schiedam

Maassluis Vlaardingen

Oud-BeiJerland

Sliedrecht

Woerden

' s-Gravenhage

Rotterdam

Bij lage 2 (vervolg)

Plattelandsgemeen ten Verstedel iJkte plattelandsgemeenten

A l -- A2 A 3 A4. B1 B2

hi iveland Aardenburg Arnemiden

Mariekerke Borsele Domburg

Niddenschouwen Brouwershaven Hontenisse

Poor tv l i e t Eruinisse Kapelle

Kortgene Oud-Vossemeer

Reimerswaal Sas van Gent

Scherpenisse S i n t Maartensdijk

Sin t Annaland S i n t Phi l ipsland

Stavenisse S lu i s

Veere Tholen

Wissenkerke Valkenisse

Westerschouwen

Westkapelle

PROVINCIE NO3RD-B3ABANT

Baarle-Nassau Alphen c.a.

Op100 c.a. Bakel en Mllheeze

Ri jsbergen Beers

Wanroij Boekel

Zundert Chaam

Diessen

Eethen

E ~ P

' s-Gravenmoer

Haps

Hooge en Lage

Mierde

Oost-. West- en

Míddelbeers

S tanddaarbui ten

Vessem c.a.

Vierlingsbeek

Wouw

Aarle-Rixtel

Almkerk

Andel c.a.

Beek en Donk

Berghem

Berlicum

&del

Dinteloord en

Prinsenland

den Dungen

Dussen

Eersel

Empel en MeerwiJk

Esch

F i j n a a r t en

Heijningen

Geffen

Giessen

Haaren

Heesch

Heeswi Jk-Dlnther

Helvoír t

Heusden

Hoeven

Hoogeloon c.a.

Hooge en Lage

Zwaluwe

liui jbergen

Klundert

Leende

Liempde

Lieshout

Li th

Luijksgestel

Maarheeze

Axel

Hulst

oostburg

Asten

BereeiJk

Bladel en Netersel

Boxtel

Deurne

Dongen

Drunen

Etten-Leur

Geer truidenberg

Gemert

Gilze en RiJen

Goir le

Halsteren

Heeze

Mlvarenbeek

Loon op Zand

Made en Drimelen

Oirschot

01s terwijk

Oudenbosch

Raamsdonk

Reusel

Rucphen

Schf jndel

S i n t Michiels-

g e s t e l

Sint-Oedenrode

Someren

Steenbergen

Uden

Veghel

Vlijmen

Werkendam

Woensdrecht

Zevenbergen

StedeliJke gemeenten

B3 c1 c2 C 3 c4 C5 - --

Zierikzee Goes

Middelburg

Terneuzen

Vlissingen

Berkel

Bes t

Engelen

Geldrop

Nuenen c .a .

Prlnsenbeek

Riethoven

Rosmalen

Son en B e u g e l

Te teringen

Veldhoven

Vught

Waalre

Boxmeer Oosterhout

CuiJk en S int Valkenswaard

Agatha WaalwiJk

Orave

Bergen op Zoom ' s-Hertogenbosch Breda

Helmond Eindhoven

Oss Tilburg

Roosendaal en

Nlspen

Bijlage 2 (vervolg)

Plattelandsgemeenten VerstedeliJkte plattelandsgemeenten

A l A2 A3 A4 B1 B2

PROVDJCJE NM7RD-BSAWT (vervolg)

Megen c.a.

Mierlo

I v l i l l en Sint

fiber t

Moergestel

Nieuw-Ginneken

Nieuw-Vosserneer

Nistelrode

Nuland

Oeffelt

Ossendrecht

Oud en Nieuw Gastel

Putte

Ravenstein

Rijswijk

Schaijk

Sprang-Capelle

Terheijden

Udenhou t

Veen

Waspik

Westerhoven

Willemstad

Woudrichem

Wijk en Aalburg

Zeeland

Stedel i jke gemeenten

B3 C1 C2 C 3 C4 C5

36

Bijlage 2 (vemolg)

Plattelandsgemeenten- Verstedel i jkte plattelandsgemeenten

PROVINCIE LIMBURG

Bemelen Baexem

Broekhuizen

Grathem

Gnibbenvorst

Helden

Hors t

Ihinsel

Kessel

Maasbree

Meerlo-Wanssum

Weer

Nederneer t

Noorbeek

Oh6 en Laak

Roggel

Sevenum

S i n t Geertruid

Slenaken

Zuid. IJsselmeer-

polders

Arcen en Velden

Beegden

Beifeld

Bergen

Berg en T e r b l i j t

Bingelrade

Bocholtz

Bom

EiJsden

Geulle

Grevenbicht

Gronsveld

Gulpen

Haelen

Heel en Panheel

Hei J thuysen

Horn

Hulsberg

Jabeek

K 1 immen

Limbricht

Linne

Maasbracht

Margraten

Meliçk en Herkenbosch

Merkelbeek

Meijel

Montfor t

Nee=

Nieuwstadt

Nuth

Obbicht en Papenhoven

Oirsbeek

Ottersum

Posterhol t

Roosteren

Schitmnert

Schinnen

Schlnveld

S i n t Odililnberg

Spaubeek

Stevensweert

Stramproy

Susteren

!hom

Urmond

vlodrop

Voerendaal

Wessem

W i t t e m

Wij lre

W 1 jnandsrade

Beesel

Echt

Elsloo

E i Jgelshoven

Hou them

Meerssen

Nieuwenhagen

Schaesberg

Simpelveld

Stein

Swalmen

Tegelen

mach over Worms

Vaals

Valkenburg

Venray

--

StedeliJke gemeenten

B3 c1 c2 C 3 c4 C5 --p

Amstenrade Gennep

Beek

-de

Cadier en Keer

Herten

MOOk

Munstergeleen

Ulestraten

Brunssum

Hoensbroek

Weert

Geleen

Kerkrade

Roermond

Sittard

Heerlen

Venlo

Maastricht

Bijlage 3. Lijst van gemeenten in alfabetische volgorde per provincie, met vermelding van de urbanisa- tiegraad op resp. 31 mei 1947, 30 juni 1956, 31 mei 1960 en 28 februari 1971

PROVINCIE GRONINGEN

Adorp Aduard Appingedam Baflo Bedum

Beert a Bellingwedde Bierum Boer, Ten Delfzijl

Eenrum E zinge Finsterwolde Groningen Grootegast

Grijpskerk Haren Hoogezand-Sappemeer Kantens Kloosterburen

Leek Leens Loppersum Marum Meeden

Middelst um Midwolda Muntendam Nieuwe Pekela Nieuweschans

Nieuwolda Oldehove Oldekerk Oosterbroek Oude Pekela

Scheemda Slochteren Stadskanaal Stedum Termunten

Uit huizen Uit huizermeeden U lr um Usquert Veendam

Vlagtwedde Warffum Winschoten

Urbanisatiegraad

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Winsum Zandt, 't Zuid hor n

PROVINCIE FRIESLAND

Achtkarspelen Ameland Baarderadeel Barradeel Bildt , het

Bolsward Dantumadeel . Dokkum Doniawerstal Ferw erderadeel

Fr ane ke r Franekeradeel Gaaster land Harlin gen Haskerland

Heerenveen Hemelumer Oldeferd Hennaarderadeel Hindeloopen Idaarderadeel

Kollumerland Leeuwarden Leeuwarderadeel Lemsterland Menaldumadeel

Oostdongeradeel Ooststellingwerf Opsterland Rauwerderhem Schiermonnikoog

Sloten Smallingerland Sneek Staveren Terschelling

Tietjerksteradeel Utingeradeel Vlieland Westdongeradeel Weststellingwerf

Wonseradeel Wor kum Wymbritseradeel I Jlst

PROVINCIE DRENTHE

Anloo , Assen

Urbanisatiegraad

40

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Beilen Borger Coevorden Dalen Diever

D wingeloo Eelde Emmen Gasselte Gieten

Havelte Hoogeveen Meppel Nor g Nijeveen

Odoorn Oosterhesselen Peize Roden Rolde

Ruinen Ruinerwold Schoonebeek Sleen Smilde

Vledder Vries Westerbork Wijk, de Zuidlaren

Zuidwolde Zweeloo

PROVINCIE OVERIJSSEL

Almelo Ambt Delden Avereest Bathmen Blankenham

Blokzijl Borne Dalfsen D ene kam p Deventer

Diepenheim Diepenveen Enschede Genemuiden Giethoorn

Goor Gramsbergen Haaksbergen

Urbanisatiegraed

Bijlage 3 (vervolg) -- - -

Gemeenten

--

Ham, den Hardenberg Hasselt Heino Hellendoorn

Hengelo Holten Kampen Kuinre Losser

Mar ke 10 Nieuwleusen Noordoostpolder Oldemarkt Oldenzaal

Olst Ommen Ootmarsum R aalte Rijssen

Stad Delden Staphorst Steenwij k Steenwijkerwold T ubber gen

Urk Vollenhove Vriezenveen W anneperveen Weerselo

Wierden Wijhe I Jsselmuiden Zwartsluis Zwolle

PROVINCIE GELDERLAND

Aalten Ammerzoden Angerlo Apeldoorn Appeltern

Arnhem Barneveld Batenburg Beesd Bemmel

Ber gh Ber gharen Beuningen Beusichem Borculo

Urbanisatiegraad

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Brakel Brummen Buren Buurmalsen Culemborg

Dei1 Didam Dinxperlo Dodewaard Doesburg

Doetinchem Doornspijk Dreumel Druten Duiven

Echteld Ede Eibergen Elburg Elst

Epe Ermelo Est en Opijnen Ewijk Geldermalsen

Gendringen Gendt Gorssel Groen10 Groesbeek

Haaften Harderwijk Hattem Hedel Heerde

Heerewaarden Hengelo Herwen en Aerdt Herwijnen Heteren

Heumen Hoevelaken Horssen Huissen Hummelo en Keppel

Kerkwijk Kesteren Laren Lichtenvoorde Lienden

Lochem Maasdriel Maurik I

Urbanisatiegraad

1947 1956 1960 1971

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Millingen ald Rijn Neede Nijkerk Nijmegen Oldebroek

Ophemert Overasselt Pannerden Putten Renkum

Rheden Rossum Rozendaal Ruurlo Scherpenzeel

Steenderen T iel Ubbergen Valburg Varik

Voorst Vorden Vuren Waardenburg Wageningen

Wamel Warnsveld Wehl Westervoort Winterswijk

Wisch Wijchen Zalt bommel Zelhem Zevenaar

Zoelen Zutphen

PROVINCIE UTRECHT

Abcoude Amerongen Amersfoort B aar n Benschop

Bilt, De Breukelen Bunnik Bunschoten Cot hen

Doorn Driebergen-Rijsenburg Eemnes Harmelen

Urbanisatie graad

1947 1 1956 I 1960 1 1971

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Hoogland Houten Jutphaas Kamerik Kockengen

Langbroek Leersum Leusden Linschoten Loenen

Loosdrecht Lopik Maarn Maarssen Maartensdijk

Mont foort Mijdrecht Nigtevecht Oudewater 1) Polsbroek

Rens woude Rhenen Snelrewaard Soest Utrecht

Veenendaal Vinkeveen en Waverveen Vleuten-De Meern Vreeswijk Wille s kop

Wilnis Woudenberg Wijk bij Duurstede IJsselstein Zegveld

Zeist

PROVINCIE NOORD-HOLLAND

Aalsmeer Abbekerk Akersloot Alkmaar Amstelveen

Amsterdam Andijk Anna Paulowna Assendelft Avenhorn

Barsingerhorn Beemster Bennebroek Bergen Berkhout

1) Ingaand 1-9-1970

Urbanisatiegraad

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Beverwijk Blaricum Bloemend aal Blokker Bovenkarspel

Broek in Waterland Bussum Callantsoo g Castricum Diemen

Edam Egmond aan Zee Egmond-Binnen Enkhuizen Graft-De Rijp 1)

Graveland, 's- Grootebroek Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer

Harenkarspel Heemskerk Heemstede Heerhugowaard Heiloo

Helder, Den Hensbroek Hilversum Hoogkarspel Hoogwoud

Hoor n Huizen Ilpendam Jisp Katwoude

Koedijk Koog ald Zaan Krommenie Landsmeer Langedijk

Laren Limmen Marken Medemblik Mid woud

Monnickendam Muiden Naarden Nederhorst den Berg Nibbixwoud

Niedorp 1) Obdam

1) Ingaand 1-8-1970

Urbanisatiegraad

1947 1956 1960 1971

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Oost zaan Opmeer Opperdoes Oudendijk Ouder-Amstel

Oudorp Purmerend Schagen Schermer 1) Schoor1

Sint Maarten Sint Pancras Sijbe karspel Texel Twisk

Uit geest Uit hoorn Ursem Velsen Venhui zen

Warmenhuizen Weesp Wervershoof Westwoud West zaan

Wieringen W ieringermeer Wognum Wormer Wormerveer

Wijdewormer Zaandam Zaandijk Zandvoort Zeevang 1)

Zwaag Z i i ~ e

PROVINCIE ZUID-HOLLAND

Aar, Ter Abbenbroek Alblasserdam Alkemade Alphen ald Rijn

Ameide Ammerstol Arke1 Asperen Barendrecht

Bent huizen Bergambacht Bergschenhoek

1) Ingaand 1-8-1970

Urbanisatiegraad

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Berkel en Rodenrijs Berkenwoude Bleiswijk Bleskensgraaf en Hofwegen Bodegraven

Bos koop Brandwijk Brielle Capelle a/d IJssel Delft

Dirks land Dordrecht Driebruggen Everdin gen Geervliet

Giessenburg Goedereede Gorinchem Gouda Gouderak

Goudriaan Goudswaard Gravendeel, 's- Gravenhage, 's- Gravenzande, 's-

Groot-Ammers Haastrecht Hagestein Hardinxveld-Giessendam Hazerswoude

Heenvliet Heerjansdam Hei- en Boeicop Heinenoord Hellevoetsluis

Hendrik-Ido-Ambacht Heukelum Hille gom Hoogblokland Hoornaar

Katwijk Kedichem Klaaswaal Koudekerk a/d Rijn Krimpen a/d Lek

Krimpen a/d IJssel Langerak Leerbroe k Leerdam Leiden

Leiderdorp Leidschendam

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

-

Leimuiden Lekkerkerk Lexrnond Lier, De Lisse

Maasdam Maasland Maassluis Meerkerk Middelharnis

Moerkapelle Molenaars graaf Monster Moordrecht Mijnsheerenland

Naaldwijk Nieuw-Beijerland Nieuwerkerk a/d IJssel Nieuwkoop Nieuwland

Nieuw-Lekkerland Nieuw poort Nieuwveen Noordeloos Noordwijk

Noordwijkerhout Noot dorp Numansdorp Oegst geest Oost flakkee

Oost voorne Ottoland Oud-Alblas Oud-Beijerland Oudenhoorn

Ouderkerk a/d IJssel Papendrecht Piershil Poortugaal Puttershoek

Pijnacker Reeuw ijk Rhoon Ridderkerk Rockanje

Rotterdam Rozenburg Rijnsaterwoude Rijnsburg Rijswijk

Sassenheim Schelluinen

Urbanisatiegraad

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Schiedam Schipluiden Schoonhoven Schoonrewoerd Sliedrecht

Spijkenisse Stolwijk Streefkerk Strijen Tienhoven

Valkenburg Vianen Vierpolders Vlaardingen Vlist

Voorburg Voorhout Voorschoten Waddinxveen Warmond

Wassenaar Wateringen Westmaas Woerden Woubrugge

Wijngaarden Zevenhoven Zevenhuizen Zoetermeer Zoeterwoude

Zuid-Beijerland Zuidland Zwartewaal Zwijndrecht

PROVINCIE ZEELAND

Aardenburg Arnemuiden Axel Borsele Brouwershaven

Bruinisse Domburg Duiveland Goes Hontenisse

Hulst Kapelle Kort gene Mariekerke Middelburg

Middenschouw en

Urbanisatiegraad

C 4 A l C 1 A l B 2

A 4 A 2 A 3 A l A l

A l C 1 A l C 3 A l

B 3 A l B3 B2 A 3

B3 A l A l C2 A l

A l A l A l A 3 A 3

A l A l A2 B2

A 2 A 3 A3 A l A 3

A l A 3

( A l ) C2 A l

C 1 A l A l

(Al) C 2

( A l )

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Oostburg Oud-Vossemeer Poort vliet Reimerswaal Sas van Gent

Scherpenisse Sint Annaland Sint Maartensdijk Sint Philipsland Sluis S t avenisse

Terneuzen Tholen Valkenisse Veere Vlissingen

Westerschouwen Westkapelle Wissenkerke Zierik zee

PROVINCIE NOORD-BRABANT

Aarle-Rixtel Almkerk Alphen c.a. Andel c. a. Asten

Baarle-Nassau Bakel en Milheeze Beek en Donk Beers Bergen op Zoom

Bergeyk Berghem Berkel Berlicum Best

Bladel en Netersel Boekel Boxrneer Boxtel Breda

Budel C haam Cuijk en St. Agatha Deurne Diessen

Dinteloord en Prinsenland Dongen Drunen Dungen, den Dussen

Eersel

Urbanisatiegraad

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Eet hen Eindhoven Empel en Meerwijk Engelen Ere Esch Etten-Leur Fijnaart en Heijningen Geertruidenberg Geffen

Geldrop Gemert Giessen Gilze en Rijen Goirle

Grave Gravenmoer, 's- Haaren Halsteren Haps

Heesch Heeswijk-Dinther Hee ze Helmond Helvoirt

Hertogenbosch , 's- Heusden Hilvarenbee k Hoeven Hoogeloon c.a.

Hooge en Lage Mierde Hooge en Lage Zwaluwe Huij ber gen Klundert Leende

Liempde Lies hout Lit h Loon op Zand Luyksgestel

Maarhee ze Made en Drimmelen Megen c.a. Mier10 Mil1 en St. Hubert

Moergestel Nieuw-Ginneken Nieuw-Vossemeer Nistelrode Nuenen c. a.

Nuland Oeffelt

Jrbanisatiegraad

1960 1971 L947 1956

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

.

Oirschot Oisterwijk Oost-, West- en Middelbeers Oosterhout Oploo c.a.

Oss Ossendrecht Oudenbosch Oud en Nieuw Gaste1 Prinsenbeek

Putte Raamsdonk Ravenstein Reusel Riethoven

Roosendaal en Nispen Rosmalen Rucp hen Rijsbergen Rijswijk

Schaijk Schijndel Sint Michielsgestel Sint -0edenrode Someren

Son en Breugel Sprang-Capelle St anddaarbuiten Steenbergen Terheijden

Teteringen Tilburg Uden Udenhout Valkenswaard

Veen Veghel Veld hoven Vessem c. a. Vierlingsbeek

Vlijmen Vught W aalre Waalwijk W anroi j

Waspik Werkendam Westerhoven Willemstad Woensdrecht

Woudrichem Wouw

Urbanisatiegraad

1947 1956 1960 1971 l

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeenten

Wijk en Aalburg Zeeland Zevenbergen Zundert

PROVINCIE LIMBURG

Amstenrade Arcen en Velden Baexem Beegden Beek

Beesel Belfeld Bemelen Berg en Terblijt Bergen

Bingelrade Bocholt z Born Broekhuizen Brunssum

Bunde Cadier en Keer Echt Elsloo Eijgelshoven

Eijsden Geleen Gennep Geulle Grathem

Grevenbicht Gronsveld Grubbenvorst Gulpen Haelen

Heel en Panheel Heerlen Helden Herten Heyt huysen

Hoensbroek Horn Horst Hulsber g Hunsel

Jabeek Kerkrade Kessel Klim me n Limbricht

Linne

Urbanisatiegraad

Bijlage 3 (vervolg)

Gemeent en

Maasbracht Maasbree Maastricht Margraten Meerlo-Wanssum

Meerssen Melick en Herkenbosch Merkelbeek Meijel Mheer

Mont fort Mook Munstergeleen Nederweert Neer

Nieuwenhagen Nieuwstadt Noorbeek Nuth Obbicht en Papenhoven

Ohé en Laak Oirsbeek Ottersum Posterholt Roermond

Rogge1 Roosteren Schaesberg Schimmert Schinnen

Schinveld Sevenum Simpelveld Sint Geertruid Sint Odiliënberg

Sittard Slenaken Spaubeek Stein Stevens weert

Stramproy Susteren S w almen Tegelen Thorn

Ubach over Worms Ulestraten Urmond Vaals Valkenburg-Hout hem

Venlo Venray

Urbanisatiegraad

1947 1956 1960 1971

Bijlage 3 (slot)

Gemeenten

-

Vlodrop Voerendaal Weert Wessem Wittem

Wijlre Wijnandsrade

OPENBAAR LICHAAM I

Urbanisatiegraad

Zuidelijke IJsselmeerpolders I A3 A4

1971

A2 A 4 B1 B 1 B1 B 1 B 1 B 1 C 2 C2 C 2 C2 A 3 A4 B 1 B 1 A 3 A4 A 4 B 1

1960 1947 1956