Trends in Veiligheid 2013€¦ · cybersecurity en de inzet van sociale media bij evenementen. Maar...

Trends in Veiligheid 2013Een digitale samenleving kan niet zonder digitale veiligheid

Trends in Veiligheid 2013Een digitale samenleving kan niet zonder digitale veiligheid

1 Trends in Veiligheid 2013

Utrecht, maart 2013

Voorwoord

Veiligheid en de algemene trend tot digitali-sering van onze samenleving zijn sterk met elkaar verbonden. De meeste artikelen in deze editie van Trends in Veiligheid reflecteren het belang, de dreiging en kwetsbaarheid van digitalisering.


geven van dit model is mijns inziens de grootste uitdaging van de nabije toekomst.

Met de artikelen dragen de auteurs van Capgemini bij aan deze discussie. Het belang van digitalisering wordt duidelijk als we kijken naar de strafrechtketen, naar cameratoezicht of naar crisismanagement. De uitdagingen blijken uit de artikelen inzake big data, het gebrek aan professionals op het gebied van cybersecurity en de inzet van sociale media bij evenementen. Maar bovenal zorgt deze publicatie van Trends in Veiligheid voor het verhogen van het bewustzijn.

De digitalisering van onze samenleving gaat zo snel dat het bewustzijn over nieuwe risico’s en kwetsbaarheden achterblijft. Een veilige digitale samenleving is een gezamenlijke verant-woordelijkheid, waarin nieuwe coalities gevormd moeten wor-den. Willen we deze verantwoordelijkheid waarmaken, dan begint het bij bewustzijn. Bewustzijn bij burgers, bedrijven en overheden.

Drs. ing. W.M. van Gemert Directeur Cyber Security van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid

Bij een veilige digitale samenleving draait alles om de ver- trouwelijkheid, betrouwbaarheid, integriteit en continuïteit van gegevens. Als het gaat om digitalisering zijn er een aantal wereldwijde trends te onderscheiden: 1. Big data: de enorme hoeveelheid data die voortdurend

opgeslagen wordt en die dagelijks toeneemt. Hoe kunnen we daar op een goede manier mee omgaan?

2. Hyperconnectiviteit: het aantal digitale (internet)verbindingen neemt exponentieel toe. Zo ontstaat een ‘Internet of Things’. Nederland heeft de een na hoogste internetdichtheid ter wereld; dat geeft Nederland op dit terrein een bijzondere positie.

3. Het verdwijnen van grenzen, zowel in tijd en afstand als qua werk/privé.

Deze trends vereisen een verandering in zowel de manier waarop bedrijven zakendoen als de rol van de overheid bij het waarborgen van een veilige samenleving. Een belangrijk aspect daarbij is het gebrek aan een cybersecurity-concept van onze samenleving. Nederland is een land van zeeën en dijken: als het water doorsijpelt, bouwen we er een dijk omheen. Die klassieke manier van crisisbeheersing (containment, ofwel indammen) is in cyberspace bijna onmogelijk. Bedrijven weten vaak niet waar hun data zich precies bevindt, hoe het met elkaar verbonden is en welk effect het heeft als er ergens uitval is. Naast de menselijke factor kennen platforms, applicaties en infrastructuren allemaal hun eigen problemen, en door de interactie tussen die vier niveaus wordt een securityprobleem vaak heel omvangrijk. In de fysieke wereld kennen we een safetyconcept; denk bijvoorbeeld aan de veiligheidsregels op een bouwplaats. Maar geldt er in cyberspace ook een security-concept? En welke rollen hebben de overheid, de private sector en de burger daarin? Momenteel is dat nog onvoldoende helder. Op de snelweg gelden bepaalde veiligheidseisen en verkeersregels. Maar iedere burger kan een computer kopen en onbeveiligd de digitale snelweg op. Het met elkaar vorm-

3

the way we see it

Inhoudsopgave

Managementsamenvatting Trends in Veiligheid 2013 Drs. Erik Hoorweg MCM

Versterken van de strafrechtketen? Regisseer de ruimte voor resultaat! Wender van Mansvelt MSc en drs. Eelco Smid

De keten voorbij Drs. Con Sadée en Eva Miltenburg MSc

Grip op data: pleidooi voor inrichting van een Digital Operating Model en uniforme dataprocessen Drs. Edwin Kok MBA en Ir. Marijke de Jong-Bultsma

Big data in opsporing: nu pompen om niet te verzuipen Marcel Kordes, ing. Rob Vernooij en drs. Paul Lengkeek

De menigte onder (online) controle Karin van de Laar MSc, Eva Miltenburg MSc en Evelien van Zuidam MSc

Meer rendement uit cocreatie met burgers en bedrijven: een Digital Capabilities Center Drs. Erik Staffeleu, Roy Oudeman MA en Herman-Jan Carmiggelt

Cameratoezicht: efficiënter in de veiligheidsketen Ing. Bart Kusse MSc, Prof. dr. Henk Scholten en Peter van den Ende MPA ba

De kracht van verbinden Drs. ing. Erik van den Berg en dr. Niek Wijngaards

De veilige ‘digitale samenleving’ bestaat niet Drs. Roeland de Koning en Evelien van Zuidam MSc

Cyber resilience in het jaarverslag? Annemarie Zielstra MES, drs. Tjarda Krabbendam-Hersman en mr. Patrick de Graaf

Borging van continuïteit in het veiligheidsdomein Drs. Abderrahman Kaouass en Klaas Hagoort

Meer vissen in de vijver met de White Hat Office Mr. Patrick de Graaf en drs. Erik Hoorweg MCM

Thoughtleadership

06

12

17

21

26

30

35

39

44

47

51

56

62

67

5

the way we see it

Managementsamenvatting Trends in Veiligheid 2013Een digitale samenleving kan niet zonder digitale veiligheid


Figuur 1: Het is terecht dat de overheid (de politie) extra bevoegdheden krijgtvoor het terughacken van computers van verdachten.1

Weet niet

Mee oneens

Mee eens

Helemaalmee eens

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Helemaalmee oneens

Niet meeeens of oneens

3%

1%

10%

33%

3%

50%

terughacken van computers van ver-dachten. Deze derde editie van Trends in Veiligheid staat dan ook vooral in het teken van digitalisering. • Eenaantalartikelenbeschrijftde

oplossingen en kansen die digitalise-ring kan bieden voor actuele proble-men in het veiligheidsdomein.

• Vervolgenswordtingegaanopdewijze waarop organisaties de vele initiatieven en innovaties beter met elkaar kunnen verbinden. Hierdoor kan de effectiviteit en efficiëntie van de verschillende afzonderlijke innova-ties worden vergroot.

De Nederlandse bevolking acht zichzelf steeds beter op de hoogte van de gevaarlijke kanten van internet-gebruik, waaronder cybercrime, virussen, spam en phishing.

Dit blijkt uit het Capgemini-onderzoek uitgevoerd door TNS NIPO voor deze derde editie van Trends in Veiligheid. Met een stijging van 15% ten opzichte van 2011 naar 66% lijkt hiermee het bewustzijn en de kennis onder burgers behoorlijk hoog. Toch gaat er geen week voorbij zonder dat cybersecurity- incidenten de krantenkoppen vormen. Klaarblijkelijk gaat de digitalisering van onze samenleving en de daarmee gepaard gaande criminaliteit sneller dan de (beschermende) maatregelen die we nemen.

Als het aan de Nederlandse bevolking ligt, mag de overheid dan ook een stuk actiever optreden met betrekking tot cybercriminaliteit. Zelfs 83% van de Nederlanders staat achter de beslissing van minister Opstelten om de overheid meer bevoegdheden te geven voor het

• Verbindingstaatookcentraalin het laatste deel van deze publicatie. Namelijk de verbinding tussen de fysieke en digitale samenleving. Betoogd wordt om deze niet als aparte werelden te zien maar zo veel mogelijk te integreren. Zowel in beleidsontwikkeling, risicomanage-ment als in continuïteitsmanagement.

• Totslotwordtnogeenvoorstelgedaan voor de realisatie van één belangrijke randvoorwaarde: het ver-groten van het aantal cybersecurity-professionals.

7

the way we see it

Onderstaand zijn deze onderdelen kort samengevat.

Oplossingen en kansen voor het veiligheidsdomeinEen zeer ruime meerderheid van de Nederlanders (93%) is van mening dat de overheid ondanks de bezuinigingen toch zeker dezelfde kwaliteit van veilig-heid moet garanderen. Het onderzoek van de Rekenkamer naar het functione-ren van de strafrechtketen is in dit ver-band een tegenvaller. De Rekenkamer wijst er namelijk op dat de strafrecht-keten niet goed functioneert. Met het programma ‘Versterking Prestaties Strafrechtketen’ werkt het ministerie van Veiligheid en Justitie aan verbetering. De regie op de ketenpartners is een uit-daging. Door hierbij expliciet aandacht te besteden aan het faciliteren van beleidsrealisatie ontstaat meer grip op het resultaat.

Op het niveau van complexe zaken in de strafrechtketen is een ketenbenade-ring niet langer afdoende. Bij complexe zaken zijn meerdere partijen betrokken die situationeel, en wederzijds afhan-kelijk, wel of geen actie moeten onder-nemen. Dit vraagt om een actueel totaalbeeld van de betreffende casus. Informatie van alle betrokken partijen dient gedeeld te worden op basis van een ‘need to know’ basis en toegesne-den op de specifieke rol en verantwoor-delijkheid van de betrokkene. Hiertoe is een integrale netwerkbenadering nodig waarbij digitalisering vanuit het ecosys-teem van Veiligheid en Justitie wordt gerealiseerd. Vanuit een integraal infor-matiebeeld wordt de ontsluiting geregis-treerd naar de belanghebbenden.

Deze integrale benadering vereist wel betrouwbare, onbetwiste data. Een ‘Digital Operating Model’ geeft antwoord op de vraag van wie welke data is en wie de meest actuele en juiste data heeft. Het beëindigt dubbele inwin-ningsprocessen en vergroot zo de efficiëntie van de bedrijfsvoering en de betrouwbaarheid van data. Dat leidt tot onbetwiste data. Data is onbetwist

als de bruikbaarheid ervan voor een bepaald doel steeds eenduidig is vast te stellen. Wanneer vervolgens ook uniforme dataprocessen worden inge-voerd, wordt echt grip verkregen op data uit diverse interne en externe bron-nen. De waarde die ligt besloten in data bij alle verschillende partijen, kan dan echt worden benut voor versnelling en verbetering van bestaande ketens en netwerken.

De enorme hoeveelheid data kunnen echter ook een nieuwe uitdaging vormen. Het Nederlands Forensisch Instituut onderzoekt tegenwoordig tweeduizend keer zoveel data als in 1998. Het aantal onderzoekers is echter slechts vertienvoudigd. Aangezien de data wel be-schikbaar is, moeten opsporingsinstan-ties een manier vinden om er betekenis aan te geven. Immers, het afbreukrisico is groot als achteraf bekend wordt dat

Figuur 2: In hoeverre bent u op de hoogte van de gevaarlijke kanten van internetgebruik, zoals cybercrime, virussen, phishing mail, spam of het bezoek aan fake websites?1

Helemaal nietop de hoogte

Matig op dehoogte

Heel goedop de hoogte

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Slecht opde hoogte

Redelijk goedop de hoogte

2%

52%

6%

26%

14%

Figuur 3: De overheid heeft op dit moment voldoende middelen beschikbaar om digitale veiligheid in Nederland te garanderen1

Weet niet

Mee oneens

Mee eens

Helemaalmee eens

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Helemaalmee oneens


5% 15% 25% 35% 45% 55%

1%

9%

23%

39%

5%

24%


criminaliteit voorkomen had kunnen worden omdat informatie aanwezig was maar niet goed is behandeld. En 75% van de bevolking verwacht ook dat de kansen om verdachten op te sporen, toenemen als gevolg van big data. De oplossing is gelegen in het gebruik van een ontologie om big data te structure-ren en een geautomatiseerde opspo-ring om sneller te detecteren.

Naast het vergroten van de pakkans, verwacht ruim driekwart van de Nederlanders dat de overheid sociale media zou moeten gebruiken om pre-ventieve maatregelen te nemen tegen uit de hand lopende feesten zoals Project X. Online crowd control blijkt mogelijk mits de veiligheidsorganisaties naast fysieke aanwezigheid ook zelf interacteren in de online community. Mogelijke geruchten en paniek kunnen door goede monitoring en interactie met een eenduidige boodschap worden voorkomen. Dat hier nog een wereld te winnen valt, blijkt uit het voorbeeld van Project X Haren. Daarbij vindt ruim de helft van de Nederlanders (59%) dat de politie onvoldoende inzicht heeft in de positieve en negatieve effecten die sociale media teweeg kunnen brengen.

Verbinden van innovaties en initiatievenOrganisaties in het veiligheidsdomein hebben de laatste jaren niet stilgeze-ten. Waar mogelijk zijn initiatieven ont-plooid om de kansen van digitalisering te benutten en kwetsbaarheden te beperken. Wij zien echter zowel binnen als tussen organisaties inefficiënties als gevolg van beperkte samenwerking en verbinding tussen initiatieven.

De politie is bijvoorbeeld sinds jaar en dag bezig met de inzet van nieuwe technologieën om burgerparticipatie vorm te geven. Het blijkt dat er tal van goede voorbeelden zijn waarbij digitale technieken zoals social media worden ingezet om cocreatie of burgerparti-cipatie verder vorm te geven. Echter, het valt ook op dat dergelijke initiatie-ven vaak lokaal van aard zijn en lang-

zaam tot wasdom komen. Onderzoek van Capgemini Consulting en MIT (Massachusetts Institute of Technology) heeft aangetoond dat succesvolle digitale transformaties beginnen met een overkoepelende visie en top-down worden aangestuurd. Een Digital Capabilities Center (DCC) bundelt diverse digitale capaciteiten vanuit ver-schillende onderdelen van een organi-satie en vormt een centraal aanspreek-punt voor digitale expertise en kennis. Daarmee functioneert het DCC als een vliegwiel voor lopende initiatieven.

Verbinding wordt ook bepleit in het artikel over cameratoezicht. Op dit moment wordt nog niet ten volle gebruikgemaakt van de mogelijkheden die cameratoezicht in combinatie met andere sensoren biedt. Door het gebruik van proeftuinen kunnen over-heid, bedrijven en kennisinstellingen samenwerken om de verbinding tussen camera’s, brandalarm, inbraakbeveiliging en mogelijke andere sensoren in de praktijk te toetsen.

Verbinden van de digitale en fysieke wereldDe samenleving doorgaat een digitale transformatie en deze kan alleen maar succesvol verlopen als de digitale veilig-

De samenleving doorgaat een digitale transformatie en deze kan alleen maar succesvol verlopen als de digitale veiligheid daar gelijk mee op gaat.

Figuur 4: Heeft de politie volgens u voldoende inzicht in de positieve ennegatieve effecten die sociale media teweeg kunnen brengen?1

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Zeeronvoldoende

Weet niet

Onvoldoende

Voldoende

Ruimvoldoende

18%

2%

21%

6%

53%

9

the way we see it

heid daar gelijk mee op gaat. Dit vraagt om een besef binnen zowel de overheid als het bedrijfsleven dat cybersecurity-vraagstukken onlosmakelijk zijn verbon-den met de taakopvatting en kernpro-cessen van de eigen organisatie. Tot op heden zien we binnen de overheid de tendens om nieuwe instituties op te richten zoals de Cyber Security Raad, het Nationaal Cyber Security Centrum en de Cyber Taskforce bij Defensie. Deze instituties dragen zeker bij aan een hogere digitale veiligheid maar mogen geen excuus zijn om binnen de bestaande organisaties geen maat-regelen te nemen. Goed begrip van de wijze waarop de fysieke samenleving is gedigitaliseerd, moet leiden tot een integrale regelgeving en aanpak van veiligheidskwesties. Digitale veiligheid zou een integraal onderdeel moeten vormen van reguliere beleidsvorming en mag daarop geen uitzondering meer zijn.

Deze integrale benadering wordt ook bepleit in het artikel over cyber resilien-ce. Hierin wordt het topmanagement van publieke en private organisaties aangemoedigd om cyberrisico’s in te passen in het strategisch risicomanage-ment. Dit sluit aan bij de woorden van Neelie Kroes: “Net als in de gewone maatschappij, moeten we ook in de

digitale wereld leren begrijpen wat de risico’s zijn”. En dat deze risico’s reëel zijn, blijkt ook uit recent onderzoek waarin wordt aangetoond dat cyber-dreiging rechtstreeks van invloed is op de beurswaarde van een organisatie. Transparantie richting de stakeholders hoe met digitale dreigingen wordt omgegaan, geeft vertrouwen in de con-tinuïteit van de betreffende organisatie.

De wijze waarop deze continuïteit kan worden geborgd, is nader toegelicht in het volgende artikel. Met een raamwerk voor continuïteitsmanagement kunnen organisaties in kaart brengen waar zij staan in de ontwikkeling van continuï-teitsbeheersing. Daarbij wordt gecon-stateerd dat het juist vaak organisaties in het veiligheidsdomein zijn, die de eigen bedrijfscontinuïteit hebben gene-geerd. Organisaties die gericht zijn op het beheersen van externe incidenten en rampen. Het besef dient door te dringen dat als zij zelf uitvallen door verstoringen van de eigen bedrijfspro-cessen, zij ook niet hun externe taak kunnen vervullen.

Zonder technische cyberprofes-sionals geen digitale veiligheidIn deze Trends in Veiligheid 2013 loopt als rode draad door de artikelen het adagium dat een digitalisering van de samenleving alleen duurzaam kan zijn indien de digitale veiligheid gelijke tred houdt. Vertrouwen van burgers, bedrij-ven en overheden in het veilig gebruik van internet staat dan ook centraal in de Nationale Cyber Security Strategie. Maar wie zorgt nu eigenlijk voor die digitale veiligheid? Uiteraard is bewust-zijn bij de top van publieke en private organisaties onmisbaar voor aandacht en initiatieven om de weerbaarheid en veerkracht op het gebied van cyber-security te vergroten. Maar zoals Erik Akerboom in 2011 al aangaf: “Er is een tekort aan mensen die ook kunnen doen en niet alleen bedenken wat er zou moeten gebeuren”. Momenteel bestaat er een groot verschil tussen de vraag en aanbod van cyberprofes-sionals op de arbeidsmarkt. Het aantal

Figuur 5: De overheid zou actiever moeten optreden tegen cybercriminaliteit1

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Mee oneens

Weet niet

Onvoldoende

Voldoende

Ruimvoldoende

2%

28%

59%

1%

10%


w.o.- en hbo-afgestudeerden is te laag en opleiding sluit vaak onvoldoende aan bij de beroepspraktijk.

In het slotartikel ‘White Hat Office’ wordt gepleit voor een publiek-private cyberacademy waar integere hackers worden opgeleid. Hackers die buiten het reguliere opleidingstraject vallen en die worden gerekruteerd vanuit de eigen ‘scene’. Het zijn vaak die jonge talenten die nachtenlang autodidactisch lekken aan het blootleggen zijn bij gere-nommeerde bedrijven. De White Hat Office geeft hen een specifieke leer-omgeving en voorziet daarmee in een groeiende behoefte in Nederland.

Figuur 6: Heeft u er vertrouwen in dat de overheid veilig met uw gegevens omgaat?1

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Houd ik me nietmee bezig\weet ik niet

Anders, namelijk

Nee, ik vreesvoor mijn gegevens

Ja, maar er moet echtmeer gebeuren om deveiligheid te vergroten

Ja, de overheidweet goed om te gaan

met mijn gegevens

1%

8%

48%

17%

26%

Figuur 7: Cyberbeveiliging wordt ongetwijfeld de komende jaren een steeds belangrijker issue. Verhoging van het kennisniveau van de overheid en in het bijzonder de politie is dan ook absoluut noodzakelijk1

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Mee oneens

Weet niet


Mee eens

Helemaalmee eens

2%

41%

53%

0%

3%

1 Bron: Onderzoek Capgemini, Trends in Veiligheid november 2012

Meer informatie over openbare orde en veiligheid vindt u op www.trendsinveiligheid.nl

Over de auteurDrs. Erik Hoorweg MCM is vice president bij Capgemini Consulting en actief op het gebied van openbare orde en veiligheid.

11

the way we see it

Versterken van de straf-rechtketen? Regisseer de ruimte voor resultaat!


Hoe regisseert het kerndepartement zijn uitvoeringsorganisaties tot betere prestaties?

Highlights

•93%vandeNederlandersmeentdatdeoverheidondanksdebezuinigingen toch zeker dezelfde kwaliteit van veiligheid moet garanderen.

•Het realiseren van een beter presterende strafrechtketen vraagt om een ministerie dat strak regie voert, maar tevens voldoende ruimte biedt aan de uitvoeringsorganisaties om zelfstandig resultaten te boeken.

•Hetdepartementzaldaarbijderuimtediehetdeuitvoeringsorganisatiesbiedt transparant moeten definiëren, zowel inhoudelijk als financieel.

•Deuitvoeringsorganisatiesdienenzichteverantwoordenvoordeverbeteringen die binnen deze ruimte worden gerealiseerd.

13

the way we see it

Net als de voorgaande termijn staat ook de komende kabinetsperiode weer in het teken van bezuinigingen en een kleiner ambtenarenapparaat. Hoewel het ministerie van Veiligheid en Justitie de afgelopen periode aan bezuinigingen wist te ontkomen, is dat de komende kabinetsperiode onvermijdelijk; tot 235 miljoen euro in 2017 (exclusief DG politie). Ongeacht de bezuinigingen vragen zowel de maatschappij als de politiek dat een hoog niveau van vei-ligheid gewaarborgd blijft. Het Trends in Veiligheid Onderzoek 2012 van Capgemini, uitgevoerd door TNS NIPO, wijst uit dat een zeer ruime meerderheid van de Nederlanders (93%) van mening is dat de overheid ondanks de bezuini-gingen toch zeker dezelfde kwaliteit van veiligheid moet garanderen. Met het oog op deze hoge verwachtingen is het rapport van de Algemene Rekenkamer van maart 2012 een tegenvaller. De Rekenkamer wijst erop dat een van de randvoorwaarden voor veiligheid, namelijk een goed functionerende straf-rechtketen, slecht presteert.

Het ministerie staat dus voor een belangrijke opdracht: de prestaties in de strafrechtketen versterken om op die manier de veiligheid te vergroten. Deze opdracht is echter een lastige, gezien de complexe sturingsrelatie tussen ministerie en zijn uitvoeringsor-ganisaties. Een sturingsrelatie die als gevolg van de bezuinigingen binnen de strafrechtketen nog verder onder druk is komen te staan. Het realiseren van een beter presterende strafrechtketen vraagt om een ministerie dat strak regie voert, maar tevens voldoende ruimte biedt aan de uitvoeringsorganisaties om zelfstandig resultaten te boeken.

Realiseren van betere prestaties in de strafrechtketen vereist van het ministerie om de gulden middenweg te vinden tussen regie voeren en het geven van ruimte.

Regie is het nieuwe sturenAl in 1979 constateerde de ‘Commissie Hoofdbestuur Rijksdienst’ (commissie-Vonhoff) als voornaamste probleem dat een groeiende behoefte bestond aan centrale sturing van maatschappelijke ontwikkelingen, terwijl het sturend ver-mogen van de overheid zelf juist was afgenomen. Dat was dertig jaar gele-den; anno 2012 is dit vraagstuk nog steeds actueel.

Voornoemd vraagstuk, ook wel de ver-zelfstandigingparadox genoemd, wordt door Sandra van Thiel1 geïllustreerd door de metafoor van een kind dat uit huis gaat en op zichzelf gaat wonen; niet alleen het kind moet leren omgaan met nieuwe vrijheden en verantwoorde-lijkheden, maar ook de ouders moeten leren om te gaan met de nieuwe zelf-standigheid van het kind. Zo’n leerpro-ces kost tijd.

Een van de constateringen van de afge-lopen tijd is dat regie vanuit de over-heid het nieuwe instrument is om meer horizontaal, samen met de uitvoerings-organisaties, beleid te realiseren. Als we nu constateren dat regie het nieuwe sturen is, dan is de vervolgvraag hoe die regierol zo kan worden ingevuld dat ook in tijden van grote bezuinigingen de gestelde beleidsdoelen worden behaald. Om te voorkomen dat we ons blind staren op traditionele sturingsinstrumenten die niet meer functioneren, richten we ons vanaf nu op wat wel werkt.

Leren van wat werktRegie voeren vraagt om een veel inten-sievere samenwerking tussen kernde-partement en uitvoeringsorganisaties. In de afgelopen jaren zijn er vanuit ver-schillende beleidsdirecties projecten en programma’s uitgevoerd die een goede

proeftuin waren voor hoe regie kan worden vormgegeven. Bij de uitvoe-ring van de verschillende programma’s en projecten is het departement sterk afhankelijk van de inzet en betrokken-heid van de verschillende uitvoerings-organisaties. Deze betrokkenheid kan worden vergroot door medewerkers uit de organisaties te mobiliseren en te vragen mee te denken over het nieuw te voeren beleid, het maken van onder-linge werkafspraken en bij te dragen aan de implementatie van bijbehorende taken. Uit het regeerakkoord Rutte II lijkt de ingezette lijn van het vorige kabi-net, ten aanzien van het investeren in verbeterprojecten, te worden doorge-zet. Dit geeft blijk van vertrouwen in de nieuwe regierelatie en getuigd van een lange termijnvisie.

Regie en ruimte voor eigen verantwoordelijkheidMet de vervanging van sturing door regie is de reikwijdte van het departe-ment in de praktijk scherp ingeperkt tot een proces van richting geven (opstellen van beleid) en verantwoording afleggen. Een belangrijk aandachtspunt is dat met het opstellen van het beleid ook de handelingsruimte gedefinieerd wordt, waarbinnen het beleid zich dient te bewegen. Aan het einde van de cyclus heeft het departement immers de democratische taak om rekenschap te geven (beleidsverantwoordelijkheid) over het behaalde resultaat. En wie rekenschap moet afleggen, wil het liefst ook goede resultaten laten zien. Op dit moment nemen de uitvoerings-organisaties in de strafrechtketen volgens ons onvoldoende verantwoor-delijkheid om de resultaten of doelstel-lingen te bereiken. Ze worden hiertoe ook niet of onvoldoende aangespoord door het ministerie. Om terug te grijpen

1 Dr. S. van Thiel is hoogleraar bestuurskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen. 2011


op de metafoor van het kind dat uit huis gaat: de verschillende uitvoeringsorga-nisaties vinden alle vrijheid wel prettig, maar ze komen nog graag naar huis met een zak vuile was en het verzoek om zakgeld. Een succesbepalende voorwaarde voor regie is dus een juiste definiëring van de ruimte voor eigen verantwoordelijkheid, zowel inhoudelijk als financieel. Dat brengt ook met zich mee dat in tijden van bezuinigingen dui-delijke keuzes moeten worden gemaakt over waar het beschikbare budget aan te besteden. Op dit vlak kan vanuit de regierol de ruimte nog veel duidelijker worden gedefinieerd. De uitvoerings-organisatie kan vervolgens een verant-woorde keuze maken binnen de gebo-den ruimte. Beide partijen hebben hierin dus nog een slag te maken.

Realisatie van beleid als 5e RHet idee van richting geven, ruimte bieden en rekenschap afleggen op basis van resultaat, beter bekend als het 4R-model, is van oorspronkelijk bedacht door Paul Schnabel2. Dit model is zeer bruikbaar om de nieuwe regierol, meer horizontaal opererend, van de overheid te beschrijven. Een belangrijk aspect dat daarin echter ach-

terwege blijft, is de realisatie van beleid door de uitvoeringsorganisaties. Om het belang van dit aspect in de beleids-realisatiecyclus te benadrukken, is als 5e R aan het model toegevoegd.

Regievoering volgens dit model bete-kent enerzijds dat de uitvoeringsorga-nisaties meer verantwoordelijkheid krijgen om de gemaakte beleidsdoel-stellingen te realiseren. Anderzijds zal het departement de uitvoeringsorga-nisatie strikter moeten aanspreken op de resultaten en gemaakte afspraken. Hernieuwde invoering van een instru-ment als VBTB (Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording) en de focus op de rollen, taken en beschikbare regie-instrumenten van het ministerie, is hier wellicht op zijn plek.

Dat het groeien naar deze nieuwe regie- en samenwerkingsrelatie niet vanzelf gaat, spreekt voor zich. Volgens ons is een aantal randvoorwaarden noodza-kelijk. Wij stellen een stappenplan voor langs welk pad het departement en partners in de strafrechtketen kunnen groeien naar de gewenste situatie.

2 Prof. dr. Paul Schnabel is directeur van Sociaal Cultureel Planbureau

1. Richting geven Als eerste stap zien wij het geza-

menlijk herdefiniëren van de eigen rollen en verantwoordelijkheden door ministerie en partners in de strafrechtketen. Hierbij is volgens ons het departement primair verant-woordelijk voor beleidsvorming. Zij heeft een helikopterview voor de ontwikkelingen in de maatschappij en strafrechtketen. Zij anticipeert hierop met het initiëren en ontwik-kelen van nieuw beleid. Hiermee worden de kaders aangegeven waar-binnen de uitvoeringsorganisaties het beleid verder kunnen vormgeven en uitvoeren.

2. (Handelings)ruimte bepalen Vervolgens maken ministerie en de

uitvoeringsorganisaties afspraken over de ruimte voor beleidsrealisatie en leggen deze vast in een conve-nant. Er dient een cultuur te worden gecreëerd waar men elkaar op basis van de benutte ruimte en behaalde resultaten kan aanspreken. Dit past ook in de lijn met een vernieuwde sturings - en verantwoordingsrelatie.

3. Realiseren van beleid Na het neerzetten van de kaders en

het maken van de afspraken over de beschikbare ruimte, kunnen de uitvoeringsorganisaties aan de slag met het realiseren van nieuw beleid. De regierol biedt ruimte voor eigen verantwoordelijkheid van de uitvoer-ders. Deze ruimte is echter geen ‘carte blanche’, maar dient door de regievoerder strak te worden afge-bakend. De regievoerder bepaalt de randvoorwaarden en geeft ver-volgens de ruimte (ook budgettair) aan de uitvoering om deze vrijheden verantwoord toe te passen.

4. Resultaten rapporteren Om inzicht in de prestaties in de

strafrechtketen te vergroten, dient de ingeslagen weg van verbeterde informatievoorziening te worden

Versterken van de strafrechtketen? Regisseer de ruimte voor resultaat!

Richting geven Ruimte bepalen

Ruimte voorresultaat

Realiseren van beleid

Resultaten rapporteren

Rekenschapa�eggen

15

the way we see it

Over de auteursWender van Mansvelt MSc en drs. Eelco Smid zijn management consultant bij Capgemini Consulting. Eelco Smid houdt zich vooral bezig met vraagstukken op het terrein van beleidsrealisatie, verandermanagement en commu-nicatie. Wender van Mansvelt is gespecialiseerd in het begeleiden van implementatietrajecten rond nieuwe wetgeving en het faciliteren van ketensamenwerking ter verster-king van gezamenlijke prestaties.

te leggen en te kijken welke elementen al wel gerealiseerd zijn en op welke onderwerpen vooruitgang kan worden geboekt. Er valt veel winst te behalen met een doorontwikkeling van de regie-relatie tussen departement en uitvoe-ringsorganisaties. Het departement zal daarbij de ruimte die zij de uitvoerings-organisaties biedt transparant moeten definiëren, zowel inhoudelijk als finan-cieel. Op hun beurt dienen de uitvoe-ringsorganisaties zich te verantwoorden over de verbeteringen die binnen deze ruimte worden gerealiseerd. Door ver-volgens open te communiceren volgens de cyclus van rapportage en verant-woording, wordt het mogelijk om zelfs in tijden van bezuinigingen belangrijke verbeteringen in de strafrechtketen te realiseren.

vervolgd. Naast een betrouwbare registratie bevordert dit ook de stu-ring en monitoring van productie en beleidsrealisatie. Zonder een deug-delijke monitoring valt immers door de uitvoeringsorganisaties niet te regisseren. Met het versterken van de eigen verantwoordelijkheid van uitvoeringsorganisaties als keten-regisseur en ketenpartners kunnen medewerkers binnen deze organi-saties ook beter gestimuleerd wor-den om doelstellingen te realiseren. Immers de betrokkenheid wordt versterkt. Het management dient hiertoe wel geëquipeerd te worden. Nieuwe (digitale) vormen van pres-tatiemanagement kunnen hierbij van pas komen.

5. Rekenschap afleggen Als alle hiervoor genoemde (rand)-

voorwaarden zijn ingevuld, kan op basis van regie en de daartoe gemaakte afspraken beleid worden uitgevoerd. Dit gebeurt door middel van periodieke overleggen, waar op basis van monitoringsinformatie wordt geregisseerd door departe-ment en uitvoeringsorganisaties. Men spreekt elkaar aan indien de gemaakte afspraken niet worden nagekomen. In eerste instantie dient de verantwoordelijke organisatie het probleem dan zelf op te lossen. Indien

dat niet gebeurt of de gepleegde interventie niet tot gewenste resul-taten leidt, kunnen passende maat-regelen worden getroffen.

Wat levert deze aanpak op?Ondanks alle bezuinigingen vraagt de Nederlandse burger van de overheid dat eenzelfde niveau van veiligheid wordt gegarandeerd. Het ministerie zal moeten putten uit de sturingsinstru-menten die in de huidige, meer hori-zontaal georganiseerde sturingsrelatie nog tot zijn beschikking staan. Het ‘5R- model’ biedt handvatten om de regie-relatie tussen departement en zijn uit-voeringsorganisaties optimaal te benut-ten. Een eerste concrete actie kan zijn om dit model langs de huidige situatie

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via twitteradres @wvmansvelt en @eelcosmid


De keten voorbij

Is er een alternatievebenadering die een integrale effectieve behandeling van complexe problemen door justitie, verbonden met de maatschappij, mogelijk maakt?

17

the way we see it

Highlights

•Organisatiesbinnenveiligheidenjustitiemaken onderdeel uit van de maatschappij en verbinden zich meer en meer met hun omgeving.

•Voordemaatschappijstaatdebehandelingvan een verdachte voorop en minder de behandeling van een zaak.

•Indecomplexe,veranderlijkemaatschappijwaarin een integrale aanpak van complexe problemen nodig is, loopt de toepassing van het ketenconcept tegen zijn grenzen aan.

•Enkeleenketenbenaderingbijdebehandelingvan justitiabelen is te beperkt.

•Debehandelingvancomplexeproblemenvraagt om een integrale benadering.

•Detransformatienaareenmoderneorganisatie van veiligheid en justitie kan alleen met een transformatie van de digitalisering.

Een moderne, ‘van buitenaf’ benadering bij het organiseren van het domein van veiligheid en justitie kan niet zonder ver-gaande digitalisering.

De samenleving verandert steeds sneller en wordt complexer, wat consequenties heeft voor de relatie tussen overheid en samenleving. Een complexere samen-leving betekent ook complexere proble-men. Van de overheid wordt geëist om effectiever en efficiënter te werk te gaan zodat ’meer met minder’ wordt gerea-liseerd. De overheid probeert aan deze vraag tegemoet te komen door een en ander binnen de overheid beter te organiseren. De huidige verbeterslag classificeren we als een ‘van binnenuit’ benadering: door de verbeteringen in de processen binnen de overheid te organiseren, worden positieve effecten in de samenleving verwacht.

Dit is echter niet voldoende. Om in te kunnen spelen op de actualiteit in de maatschappij moet de overheid ook haar relaties met de samenleving ver-nieuwen. Burgers vragen om meer transparantie, inspraak en mogelijk-heden om zelfredzaam te zijn. Daarom is een benadering ’van buitenaf’ nodig, leidend tot een overheid die bestaat uit - in netwerken opererende - organisa-ties die zichzelf permanent verbeteren en zich soepel kunnen aanpassen aan de steeds veranderende eisen uit maat-schappij en politiek.

In het justitiedomein wordt hard getrok-ken aan de interne verbeterslag in zijn ketens, zoals de vreemdelingenketen en de strafrechtketen. Er worden dwars-verbanden gelegd tussen ketens ín en buiten het justitiedomein (vreemdelin-gen- en strafrechtketen, jeugdstraf-, jeugdzorg- en jeugdbeschermingske-ten). De verbeterrichting wordt echter bepaald door de interne organisatie

van het veiligheids- en justitiedomein en in mindere mate door de samenleving of door het subject van de justitiepro-cessen: de verdachte of vreemdeling. Terwijl diezelfde samenleving vraagt om actief deel uit te kunnen maken van deze uitvoeringsprocessen. Het slacht-offer wil bijvoorbeeld spreekrecht om het verhaal zelf te kunnen vertellen en tevens op de hoogte gehouden worden van het strafverloop van de dader. Uit het Trends in Veiligheid onderzoek 2012 van Capgemini, uitgevoerd door TNS NIPO, blijkt dat 87% van de onder-vraagden meer aandacht voor het slachtoffer belangrijk vindt. Van orga-nisaties zoals de rechtspraak en het openbaar ministerie wordt verwacht dat zij uit hun ivoren torens komen en dich-ter bij de samenleving gaan staan.

Daarnaast wordt het domein van vei-ligheid en justitie geconfronteerd met complexe problemen waarvan de aan-pak zich niet beperkt tot het justitiedo-mein maar waar een integrale aanpak met overheidsorganisaties buiten het domein voor nodig is. Bijvoorbeeld de jeugdige crimineel die dakloos is en slachtoffer van kindermishandeling.

Om de samenleving actief te betrek-ken bij justitieprocessen en een inte-grale aanpak van complexe problemen mogelijk te maken, is een benadering van buitenaf nodig. Het doel is om de burger te betrekken bij het werk in het domein van veiligheid en justitie en de verdachte met een complexe proble-matiek die meerdere uitvoeringsorga-nisaties raakt, centraal te stellen in de behandeling.


De keten voorbij

De benadering van buitenaf lichten wij toe aan de hand van een aantal ont-wikkelingen in het justitiedomein. In de strafrechtketen wordt hard gewerkt aan een snellere behandeling van zaken. De komst van bijvoorbeeld ZSM zet hier flinke stappen in. Het merendeel van de eenvoudige zaken wordt binnen zes uur na aanhouding beoordeeld. Voor complexe zaken ligt dit ingewikkelder. Complexe zaken zijn zaken waarbij ver-schillende, onderling samenhangende problemen bij een persoon spelen die om een integrale behandeling vragen. Dit maakt dat meerdere partijen betrok-ken zijn die situationeel en afhankelijk van elkaar actie moeten ondernemen. Het enkel denken vanuit het ketencon-cept blijkt vooral voor die complexe zaken, die vragen om een actueel totaalbeeld van de verdachte, niet meer te voldoen. Aan dat actuele totaalbeeld is een gebrek. Veiligheidsregio’s zet-ten met de invoering van netcentrische informatievoorziening al een stap om

dit totaalbeeld op te kunnen bouwen. Hierin loopt informatie niet via hiërarchi-sche lijnen, maar wordt zo snel mogelijk gedeeld met iedereen voor wie de infor-matie relevant kan zijn. Deze relevantie is niet beperkt tot de staande organisa-ties, maar men betrekt ook burgers als dat wenselijk blijkt.

Het versterkende karakter van informa-tie voor alle betrokken partijen zit hem juist in het completeren van elkaars informatie. Voor slachtoffers betekent dit bijvoorbeeld dat zij informatie mogen inbrengen die voor een reclasseringsor-ganisatie van belang kan zijn. Op basis van deze informatie kan een meer over-wogen keuze gemaakt worden over het behandelingsproces van de veroordeel-de. Hiervoor het is het nodig dat alle betrokken partijen, dus zowel politie en openbaar ministerie als slachtoffers en burgemeesters, weten wat de informa-tie is die van waarde kan zijn voor een andere partij en welke informatie zij

kunnen inbrengen. Van buiten naar binnen kijken naar de informatiepositie en -behoeften van betrokkenen binnen en buiten ketens, waar het cocreëren van gefundeerde en waardevolle informatie leidend is.

Bij de benadering van buiten naar bin-nen staat niet de organisatie of keten centraal, maar de persoon die met de informatie handelingsperspectief ver-krijgt om gefundeerde beslissingen te nemen. Dit kan zowel de functionaris zijn die een beslissing moet nemen over een persoon (een jeugdige delinquent, een volwassen delinquent, een vreem-deling met of zonder strafrechtelijke antecedenten etcetera), maar ook de burger, het slachtoffer, de burgemeester. Het is zaak ervoor te zorgen dat deze personen over de informatie beschikken die ze nodig hebben om een beslissing te nemen.

Van een benadering in ketens.... .....naar een integrale actuele aanpak

KMar = Koninklijke Marechaussee, NVWA = Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, IVW = Inspectie Verkeer en Waterstaat, AI = Arbeidsinspectie,

VHH = Veiligheidshuizen, GGZ = Geestelijke gezondheidszorg, ZM = Rechterlijke macht

meerderjarige persoon

JutID

KMar

OM

CJIB

DJI

BuZa

Medici

IND

ZSM

VHH

COA

Douane

NVWA, IVW en AI

3RO

NIFP

GGZGemeenten

Politie

ZM

19

the way we see it

Over de auteursDrs. Con Sadée en Eva Miltenburg MSc zijn consultant bij Capgemini Consulting. Con Sadée is gespecialiseerd in de transformatie van publieke orga-nisaties en de mogelijkheden die digitalisering daarbij biedt. De organisatie van samenwerking in ketens, netwerken en andere samenwerkingsverbanden maakt daar deel van uit. Eva Miltenburg richt zich op samenwerkingsvraagstukken, optimalisatie van ketenprocessen en wetgevingstrajecten.

Deze benadering kan niet zonder digi-talisering. De huidige digitalisering bin-nen het domein van veiligheid en justitie wordt gekenmerkt door ondersteunende ICT voor de individuele justitieorgani-saties en de informatisering van de ver-schillende ketens. De digitalisering die voor deze benadering nodig is, heeft andere karakteristieken.

Capgemini Consulting hanteert voor transformaties van organisaties met digitalisering de term ‘Digital Transfor-mation’. Digitale Transformatie gaat over het radicaal verbeteren van de perfor-mance en de invloed van organisaties door de toepassing van technologie. Karakteristiek voor deze benadering is: •denkenvanuitklanteninnieuween

veranderende behoeften;•denkeninecosystemen;•denkeninproductenendiensten;•denkeninsamenwerkingsmogelijk-

heden met derden;•denkenindemogelijkhedenvan

nieuwe technologieën.

De rode draad door de benadering van deze digitale transformatie, vertaalt naar het justitiedomein, zit erin dat de digi-talisering vanuit het ecosysteem van veiligheid en justitie wordt benaderd. De verdachte en het slachtoffer behoren tot dat ecosysteem, maar ook de justi-tiemedewerker. Elke partij in dat ecosys-teem kent een kenmerkende informa-tiepositie. Het integrale informatiebeeld van de verdachte wordt opgebouwd aan de hand van de beschikbare infor-matie van alle stakeholders. Dit informa-tiebeeld wordt niet alleen gekenmerkt door ‘harde’ gegevens (persoonsge-gevens, gegevens over strafrechtelijke beslissingen en de voortgang in de afhandeling en dergelijke.) maar ook ‘zachte’ informatie (bijvoorbeeld over de leefomgeving van een verdachte). Afhankelijk van wat een partij (de reclas-seringsmedewerker, het slachtoffer, de burgemeester) nodig heeft en mag weten, wordt (een deel van) dit infor-matiebeeld ontsloten naar die partij. Het integrale informatiebeeld wordt daarmee op maat gesneden op basis

van diens ’need to know’. De kanalen waarlangs het integrale informatiebeeld kan worden ontsloten, kunnen variëren van papier tot mobiele toepassingen en sociale media. Informatie van binnen en buiten het domein van veiligheid en justitie zijn het vertrekpunt om het inte-grale informatiebeeld op te bouwen. Er is vervolgens een vorm van orchestratie nodig in de ontsluiting van de informa-tiebronnen via de geselecteerde kana-len om de informatiepositie van de sta-keholders in te vullen. Met orchestratie wordt het in samenhang arrangeren en coördineren van de ontsluiting van de informatie bedoeld.

De digitalisering ondersteunt eveneens een flexibilisering in samenwerkings-relaties en tijden plaatsonafhankelijk werken en draagt daarmee bij aan een wendbaardere justitiële organisatie. Nieuwe samenwerkingsrelaties, zowel binnen het domein van veiligheid en justitie als met partijen daarbuiten, of wijzigingen in samenwerkingsrelaties kunnen direct ondersteund worden en de ontsluiting van het informatiebeeld is door mobiele toepassingen niet meer afhankelijk van een werkplek. Overal kan het integrale informatiebeeld opge-bouwd en ontsloten worden afhankelijk van de rechten die de al of niet samen-werkende partijen in het ecosysteem daartoe hebben.

ConclusieEen moderne, ‘van buitenaf’ benade-ring bij het organiseren van het domein van veiligheid en justitie kan niet zonder vergaande digitalisering. Ketens blijven nodig maar voldoen niet meer alleen. Moderne digitalisering geeft justitie de kans om in verbinding te staan met de samenleving, flexibel in te spelen op veranderingen in die samenleving en complexe problemen effectief op te los-sen. Een digitalisering met de inzet van moderne ICT-middelen naast de oude ICT biedt hiervoor een oplossing. De transformatie naar die moderne organi-satie van het domein van veiligheid en justitie gaat gelijk op met de transforma-tie van de digitalisering. Zij zijn niet los

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via twitteradres @evamburg, [email protected] en e-mail con.sadee@ capgemini.com

van elkaar te zien. Het gaat hier om een transformatieproces waarbij de omslag gaande weg gemaakt wordt. De governance hiervan is de grote uitdaging.


Wat is nodig om betrouwbaredata te kunnen leveren en gebruiken?

Grip op data: pleidooi voorinrichting van een Digital Operating Model en uniforme dataprocessen

21

the way we see it

Highlights

•Samenwerkingin ketens vereist betrouwbare data, hiertoe dient data ‘onbetwist’ te zijn.

•EenDigitalOperatingModel schept de randvoorwaarden om onbetwiste data te kunnen realiseren, onder andere door de inrichting van data governance.

•Uniforme dataprocessen resulteren in grip op het gebruik van data, van zowel interne als externe bronnen.

In een wereld die steeds digitaler wordt, wordt data steeds belangrijker en omvangrijker. Het mes snijdt voor de overheid aan twee kanten: aan de ene kant biedt alle nieuwe data nieuwe mogelijkheden. Denk bijvoorbeeld aan opsporing. Uit het Trends in Veiligheid 2012 onderzoek van Capgemini, uitge-voerd door TNS NIPO, blijkt dat drie-kwart van de Nederlandse bevolking denkt dat de steeds toenemende hoe-veelheid informatie die via internet, social media en het koppelen van bestanden beschikbaar komt, van invloed is op de opsporingskansen van criminaliteit.

Aan de andere kant is de overheid een van de dataleveranciers. Overheden wis-selen onderling gegevens uit, zoals bin-nen de strafrechtketen en vreemdelin-genketen, maar delen ook informatie via websites. Met de open datarichtlijnen zal de rol van overheid als leverancier alleen maar verder toenemen. Voor de overheid, zowel als consument of leve-rancier van data, geldt de vraag: hoe zorg je als overheid ervoor dat de data die je gebruikt en levert betrouwbaar is?

Binnen het domein van veiligheid en justitie is er ruime ervaring met het delen van gegevens binnen de ketens. En ook met de moeilijkheid om dit op een efficiënte manier te doen, zoals blijkt uit het programma Versterking Prestaties in de Strafrechtketen, waar-onder in 2013 tal van maatregelen en nieuwe werkwijzen worden doorge-voerd die moeten leiden tot kortere doorlooptijden, minder uitval en een kwalitatief betere afdoening van zaken.

Verbetering van de ketens betekent dat er steeds meer geïntegreerd wordt gewerkt: van het denken in losse taken naar denken in het functioneren van processen. Dit heeft invloed op de omgang met data, omdat veel intensie-

Pleidooi voor de inrichting van een Digital Operating Model en uniforme dataprocessen

ver gegevens worden uitgewisseld tus-sen taken, processen en organisaties. Dit stelt eisen aan de data.

Een van de belangrijkste eisen aan data is dat deze betrouwbaar is. Hergebruik van gegevens in een keten vraagt dat de data juist is, dat deze bruikbaar is voor alle partijen en dat met een gege-ven door alle partijen hetzelfde wordt bedoeld (= ontologie, zie tevens artikel Big data in de opsporing: nu pompen om niet te verzuipen).

Wanneer is data betrouwbaar? Betrouwbaarheid is een subjectief begrip. Het hangt af van het doel waarvoor een gegeven wordt gebruikt hoe de betrouwbaarheid wordt erva-ren. Door te spreken over onbetwiste data, kan grip worden verkregen op de betrouwbaarheid van data. Data is onbetwist als de bruikbaarheid ervan voor een bepaald doel steeds eendui-dig is vast te stellen, en wel zo, dat alle betrokkenen het over de bruikbaarheid eens zijn. Onbetwistheid doet dus geen uitspraak of de kwaliteit van data pas-send is. Maar wel of de kwaliteit bekend is: de betrouwbaar is dan te bepalen doordat bekend is aan welke kwaliteits-eisen de data voldoet en vervolgens te bepalen of dit past bij het doel waar-voor de data zal worden gebruikt.

Om ervoor te zorgen dat data onbetwist wordt, moet aan een aantal voorwaar-den worden voldaan:•Allegeregistreerdegegevenszijnvol-

ledig beschreven, de betekenis ervan en de toegevoegde waarde voor de gebruiker zijn eenduidig en bekend. Hiermee wordt discussie over de betekenis van een registratie voor-komen en is het mogelijk gegevens binnen een keten uit te wisselen.

•Eengegeveniseenkeergeregi streerd: dubbele registraties leiden

tot consistentieproblemen en een ex- ploderende onderhoudsinspanning.

•Desamenhangtussengeregistreerde gegevens is eenduidig en bekend. Dit maakt eenvoudige verificatie en validatie van gegevens mogelijk en wordt transparantie bereikt.

•Dejuistheidvanelkgeregistreerd gegeven is bekend.

•Deactualiteitengeldigheidvanelk gegeven is bekend.

•Deherkomstvanelkgegevenis bekend.

•Hetgegeveniseenduidigbeheerd en eenduidig in eigendom. Dit is nodig voor escalatie en kwaliteits- borging.


Impact van onbetwiste data In de praktijk blijkt in organisaties data dubbel te worden ingewonnen en vast-gelegd. Eigenaarschap is vaak niet dui-delijk en het is niet eenduidig bekend waar welke data is vastgelegd en vol-gens welke definitie. Dit maakt herge-bruik binnen een organisatie moeilijk, maar is bovenal een belemmering voor goede samenwerking in een keten.

Onbetwiste data heeft impact op alle onderdelen van een organisatie. Het is niet iets wat door een ICT-afdeling ingeregeld kan worden. Juistheid en actualiteit van data vragen dat iedereen bewust is van het belang van juiste en nauwkeurige verwerking van data. Aan de ICT-kant vraagt onbetwiste data wel om een architectuur die enkelvoudige registratie ondersteunt en het delen van data mogelijk maakt.

Gezien de organisatiebrede impact die realisatie van onbetwiste data heeft, is inzage in de samenhang van orga-

nisatieonderdelen, processen en data noodzakelijk. Het middel hiervoor is een Digital Operating Model.

Digital Operating Model Een Digital Operating Model brengt alle componenten samen die nodig zijn om grip te krijgen op data. Het omvat de middelen, mensen en processen om de digitale strategie te realiseren.

De digitale strategie kan zijn de uitwisse-ling van gegevens binnen de bestaande ketens, maar bijvoorbeeld ook hoe deze gegevens breder te delen en informa-tie van verschillende partijen samen te brengen. De dimensies die nodig zijn om de strategie te realiseren, worden in een overzicht weergeven in een operating model; het maakt het omgaan met data transparant.

Het Digital Operating Model is opge-bouwd uit zes architectuurdimensies en drie integratiemechanismen.

Architectuurdimensies:•Kanalen worden gebruikt voor data-

uitwisselingen binnen de organisatie en met externe partijen. De kanalen dienen te passen bij de behoefte van de afnemer.

•Businessprocessen omvatten de dataprocessen en processen die waarborgen dat data efficiënt wordt gebruikt ten dienste van de strategie.

•Organisatiestructuur geeft weer welke organisatieonderdelen betrokken zijn bij de dataprocessen en verdeelt man-daat en resources voor uitvoering van de dataprocessen.

•Fysieke infrastructuur biedt de midde-len en faciliteiten die nodig zijn bij het verkrijgen, verwerken en distribueren van data.

•ICT-architectuur coördineert ICT-applicaties en infrastructuur om de dataprocessen te ondersteunen.

•Data & informatie omvat het data- en informatiemodel van de eigen organi-satie en externe bronnen.

Het Digital Operating Model is opgebouwd uit zes architectuurdimensies en drie integratie-mechanismen.

Figuur 1: Het Digital Operating Model

Channels

Culture &Leadership

EnterprisePerformanceManagement

Governance

Dat

a &

Info

rmat

ion

IT

Arch

itect

ure

Business

Processes

Organisation

Structure

PhysicalInfrastructure

CUSTOMER

Digital Strategy and Business Model

DIGITAL OPERATING MODEL

Custo

mer Exprience

23

the way we see it

Integratiemechanismen:•Cultuur & leiderschap bevat een dui-

delijk beeld van gewenste mentaliteit en gedrag voor de omgang met data.

•Enterprise performance management controleert de performance met betrekking tot data, zoals de mate waarin onbetwiste data wordt geleverd.

•Governance zorgt voor duidelijkheid en eenduidigheid aangaande de besluitvorming rondom data.

Prioriteren, uniformeren, consolideren De beschrijving van het Digital Operating Model kan de suggestie wekken dat een uitgebreid programma noodzakelijk is, voordat er resultaten kunnen worden geboekt. In een tijd waar ontwikkelingen elkaar steeds sneller opvolgen en de hoeveelheid data die ter beschikking komt snel toeneemt, is het noodzakelijk pragmatisch te werk te gaan. Geen uitgebreide methodes, maar kort-cyclische, iteratieve stappen, waarbij de resultaten en voortgang continu getoetst worden aan de beoogde doelstelling.

De beoogde doelstelling wordt vastge-steld door het ontwerpen van een high level Digital Operating Model. Tijdens elke volgende stap worden de details van het operating model verder uitge-werkt. De vervolgfasen worden bepaald volgens de mantra: prioriteren, unifor-meren, consolideren. Prioriteitstelling vindt plaats op basis van de verwachte positieve bijdrage aan de bedrijfsvoering. Uniformeren verwijst naar het toepassen van standaarden in normalisatie, tooling en werkwijzen. Consolideren brengt vervolgens identieke activiteiten samen.

Dataproces Essentieel onderdeel van het operating model zijn de dataprocessen. Hierin komen mensen, middelen en verant-woordelijkheden samen. Goed inge-richte dataprocessen zorgen ervoor dat data van een kwaliteitsstempel kunnen worden voorzien en waarborgen dat data onbetwist is. Het is dan wel rand-voorwaardelijk dat binnen een organisa-

tie op dezelfde manier wordt gewerkt; uniforme dataprocessen voorkomen dat er eigen informatiebronnen ontstaan en het zicht op waar welke data is vast-gelegd, vertroebeld. Uniforme dataprocessen maken centrale regievoering over de verwerking en distributie van gegevens mogelijk.

Het dataproces bestaat uit drie hoofdstappen: inwinnen, bewerken en distribueren.

Inwinnen zorgt ervoor dat gegevens beschikbaar komen. Dit kan variëren van simpele registratie van een feit tot uitlezen van sensordata of ontvangen van externe gegevens, zoals van ketenpartners. Het resultaat van inwinnen zijn registraties van ruwe data. Inwinnen zorgt voor recordmanagement: garanderen dat de herkomst van alle geregistreerde gege-vens traceerbaar is.

De stap bewerken maakt van ruwe data informatie. Hiertoe worden de gegevens

Figuur 2: Stappen binnen het Digital Operating Model

Channels

Culture &Leadership

EnterprisePerformanceManagement

Governance

Dat

a &

Info

rmat

ion

IT

Arch

itect

ure

Business

Processes

Organisation

Structure

PhysicalInfrastructure

CUSTOMER

Digital Strategy and Business Model

DIGITAL OPERATING MODEL

Custo

mer Exprience

Digital Operating Model

Uniformeren

PrioriterenConsoliderenIte

ratie

s

IteratiesIteratiesIte

ratie

s

Figuur 3: Dataproces: de keten voorbij

Inwinnen Bewerken Distribueren


gecontroleerd op bruikbaarheid en plausibiliteit. Vervolgens kunnen infor-matieproducten worden gemaakt door het uitvoeren van bewerkingen op basis van de onbetwiste gegevens. Een infor-matieproduct kan bijvoorbeeld zijn de doorlooptijd van een strafzaak. Hiertoe worden de gegevens startdatum van een strafzaak en datum afdoening van de zaak gebruikt. Deze gegevens kun-nen in verschillende bronnen zijn vast-gelegd. Het datamodel zorgt ervoor dat de gegevens eenduidig zijn vastgelegd en vindbaar zijn. De data en informatie-modellen zijn leidend om ervoor te zor-gen dat informatie op de goede manier wordt opgeslagen, zodat deze vindbaar en bruikbaar wordt en dubbelingen wor-den voorkomen.

Distribueren zorgt ervoor dat het infor-matieproduct op de juiste wijze, op het juiste moment met de juiste kwaliteit via het juiste kanaal aan de juiste afnemer wordt afgeleverd. De afnemer kan een externe partij of bron zijn zoals een web-site of ketenpartners, maar ook eigen medewerkers of systemen die de data gebruiken.

Elke stap van het dataproces draagt bij aan naleving van de kwaliteitsregels. Daarnaast zijn er een aantal ondersteu-nende processen die ingericht dienen te worden om leveren en behouden van onbetwiste data te kunnen blijven garan-deren. Een belangrijke is inrichten van een terugmeldproces; wanneer iemand in de keten kwaliteits-issues constateert, kan dit teruggemeld worden aan de eigenaar van de data. Het issue kan hierdoor direct opgepakt en verholpen worden.

Grip op dataHet Digital Operating Model geeft ant-woord op de discussie van wie welke data is, wie de meest actuele en juiste data heeft. Het beëindigt dubbele inwin-ningsprocessen en vergroot zo de efficiëntie van de bedrijfsvoering en de betrouwbaarheid van data. Dat leidt tot onbetwiste data. En onbetwiste data leidt tot voordelen, zoals snellere

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via [email protected] en marijke.dejong-bultsma @capgemini.com

en betere informatieuitwisseling in de bestaande ketens, maar ook met andere partijen. Wanneer vervolgens ook uni-forme dataprocessen worden ingevoerd, wordt echt grip verkregen op data uit diverse interne en externe bronnen. De processen borgen dat data gecontro-leerd wordt en vervolgens op een manier wordt opgeslagen, zodat het vindbaar en herbruikbaar is. De waarde die ligt besloten in data die bij alle partijen ligt opgeslagen, kan dan echt worden benut voor versnelling en verbetering van bestaande en nieuwe ketens.

Over de auteursDrs. Edwin Kok MBA is client direc-tor voor het ministerie van Veiligheid en Justitie bij Capgemini. Ir. Marijke de Jong-Bultsma is management consultant bij Capgemini Consulting. Marijke de Jong-Bultsma is gespecialiseerd in de samenwerking tussen busi-ness en ICT en richt zich daarbij specifiek op vraagstukken rondom data en informatievoorziening.

25

the way we see it

Big data in opsporing: nu pompen om niet te verzuipen

Highlights

•Datastromeninopsporinggroeienexponentieel.

•Opsporingsinstantiesmoetennustartenmetpompenom niet te verzuipen in big data.

•Ontologieisderandvoorwaardeombigdatate structureren.

•Geautomatiseerdeopsporingkaninterabytesaandatade gewenste informatie detecteren.

•Deanalistkrijgtmeerruimtevooranalyse-informatie, door minder handmatig structureren van data.

Wat te doen aan de verstikking door de exponentieel groeiende data binnen de opsporing?


Uit recente ervaringen blijkt dat opsporings-instanties alleen met ontologie en geauto-matiseerde opsporing kunnen voorkomen dat ze verzuipen in big data.

Big data is het buzzword voor dataver-zamelingen die groot en complex zijn, maar ook snel groeien. We genereren steeds meer data door het gebruik van internet, social media, smartphones en camera’s. Ook zien we steeds meer in, dat deze vorm van data in de opsporing belangrijke feiten kan opleveren, als je maar in staat bent om de speld in de hooiberg te vinden1.

Erwin van Eijk van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) wijst er in De Telegraaf2 (april 2012) op dat er bij het NFI tegenwoordig 2.000 keer zoveel data wordt onderzocht als in 1998. “Het aantal digitale onderzoekers is sindsdien slechts vertienvoudigd. We moeten dus slimme methoden bedenken om die datagroei bij te benen.”

Het aantal digitale onderzoekers is sindsdien slechts vertienvoudigd. We moeten dus slimme methoden bedenken om die datagroei bij te benen. ’’

Traditionele verwerking en analyse van deze data is niet langer toereikend. Opsporingsinstanties hebben bij uitstek behoefte om zo veel mogelijk data te verzamelen om criminaliteit te ontdek-ken, te analyseren en te vervolgen.

Het wordt verzuipen…Bij onderzoek naar criminele activiteiten krijgen opsporingsinstanties te maken met exponentieel groeiende hoeveelheden data in diverse vormen en maten. Niet alleen (in beslag genomen) compu-ters en telefoons waarop veel bestanden staan, maar ook externe databronnen zoals e-mailverkeer, sms’jes, internet-fora en andere multimedia. Juist deze grote hoeveelheden, ongestructureerde data levert opsporingsorganisaties veel ongemak op3.

In de spraakmakende kinderporno-zaak tegen Robert M. meldde RTL Nieuws in maart 2012 dat het digitale onderzoek in de Amsterdamse zedenzaak een enorme klus was. De politie trof in de woning van Robert M. en Richard van O. een groot aantal datadragers aan die zeer goed beveiligd waren. In de woning van de verdachten vond de politie onder meer 4 computers, 3 externe harde schijven, 2 USB-sticks, 2 geheugenkaarten, 2 videocamera’s, een fotocamera, 4 mobiele telefoons, 246 cd-roms en 74 diskettes. De ‘datadragers’ van M. bleken vol te staan met acht terabyte aan kinderporno.

Het in 2012 uitgevoerde Trends in Veiligheid onderzoek van Capgemini, uitgevoerd door TNS NIPO, wijst uit dat het publiek ver-wacht dat opsporingsinstanties al deze verschillende media gebruiken om criminelen te pakken4. Sterker nog: het afbreukrisico is groot als achteraf bekend wordt dat criminali-teit voorkomen had kunnen worden, omdat informatie al aanwezig was, maar nog niet goed op het netvlies van de opsporingsinstantie stond.

1 Capgemini: Big Data: Next Generation Analytics 2 http://www.telegraaf.nl/binnenland/article20044368.ece 3 Capgemini: The deciding factor, big data & decision making 4 Onderzoek Capgemini, Trends in Veiligheid december 2012

27

the way we see it

Op de huidige voet voortgaan is geen optie meer. Steekproeven nemen is niet toereikend door het risico op gemiste kansen. Keuzes maken en zaken op de plank laten liggen vanwege gebrek aan tijd, geld en capaciteit, is ook niet acceptabel. Er is een andere aanpak nodig om te voorkomen dat opspo-ringsinstanties verstikken in de grote en diverse hoeveelheid data.

Ontologie: van pluriforme naar uniforme dataEr moet eerst een schifting worden gemaakt in alle data die tijdens een onderzoek beschikbaar komt. Welke data bevat bruikbare informatie voor de opsporing en geeft richting aan het onderzoek en welke data is slechts ruis? Want niets verkoopt zo slecht dan te moeten concluderen dat de verkeer-de sporen zijn onderzocht en er geen tijd meer is om de juiste sporen te ana-lyseren. Maar hoe kan dan het kaf van het koren op een verantwoorde manier gescheiden worden?

Om de data te kunnen scheiden in ruis en bruikbare informatie moet deze uniform zijn. Data is zonder bewerking in eerste instantie altijd pluriform van aard en kan dus niet zonder meer met elkaar vergeleken worden of van elkaar worden gescheiden. Aan alle data die beschikbaar is, moet een betekenis gegeven worden, wil deze waarde heb-ben. Hiervoor zullen organisaties intern afspraken moeten maken: er moet één definitie zijn, ofwel één ontologie waar-tegen alle data kan worden afgezet.

Een ontologie is een conceptueel sche-ma waarmee alle relevante entiteiten en relaties binnen een domein worden vastgelegd. Ongeacht welke data aan-wezig is en hoe het er uit ziet, het wordt interpretabel gemaakt en kan gebruikt worden voor analyse of automatische verwerking. Het gebruik van een onto-logie heeft grote voordelen. Als bij-voorbeeld verschillende providers tele-foonlijsten aanleveren in verschillende formaten en andere standaarden, dan kan deze informatie via een ontologie

gestandaardiseerd worden. Hierdoor worden telefoonnummers altijd op een-zelfde manier vastgelegd evenals tijd, locatie en duur van een gesprek.

Door data via een ontologie betekenis te geven, kan bepaald worden of deze van toegevoegde waarde is of niet. Door een gemeenschappelijk kader kan een opsporingsteam de data interpre-teren, stapelen of simpelweg negeren. Nog steeds ligt dan echter het gevaar, op de loer om te verstikken in de grote hoeveelheid data. Om snel richting te kunnen geven, moet de waardevolle data automatisch gedetecteerd worden.

Intelligence: geautomatiseerde opsporingDe razendsnelle ICT-ontwikkelingen in het afgelopen decennium hebben ervoor gezorgd dat er diverse oplos-singen op de markt zijn die relevante data automatisch kunnen detecteren. Hiermee zijn we in staat om in korte tijd (en veelal realtime) grote hoeveel-heid data te verwerken.

Hoe kunnen we met deze oplossingen het automatische proces zo inrichten dat de voor de opsporing relevante informatie boven komt drijven? Nadat de data met ontologie gestructureerd is, kan relevante data automatisch gedetecteerd worden, bijvoorbeeld door data te aggregeren. Zo kan er uit een grote hoeveelheid telefoonver-keer worden gedetecteerd met wie

de meeste contacten zijn geweest. Daarnaast is het ook mogelijk om kennisregels in te zetten: als binnen een uur een kenteken van een auto gesignaleerd wordt in Groningen en Maastricht kan dat automatisch gede-tecteerd worden als een verdachte combinatie van kenteken en locatie.

Toch blijkt dit makkelijker gezegd dan gedaan. De meeste oplossingen be-schikken over de mogelijkheid om op alle mogelijke variabelen in het systeem sturing te geven aan het geautomati-seerde proces en daarmee de uitkomst, bij voortschrijdend inzicht of nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen, nader te optimaliseren.

Doel bij het instellen van deze variabe-len is tweeledig: •Hetaantal‘falsenegatives’totnul

reduceren: het opsporingsfeit wordt als niet relevante data beschouwd en via het afvoerputje afgevoerd.

• Hetaantal‘falsepositives’beperken:niet relevante data wordt als opspo-ringsfeit getoond, met onnodige opsporingsactiviteiten als gevolg.

Met andere woorden: het optimum proberen te vinden. Dit optimum wordt bereikt met het koppelen van de juiste bronsystemen, het toepassen van onto-logie en het gebruik van geautomati-seerde analyseprocessen (intelligence).

Figuur 1: Big data in opsporing: nu pompen om niet te verzuipen

Eigenaar

Persoon PersoonTelefoon Telefoon

Belt naar

SMS’t naar

Gebruikt


Over de auteurs Marcel Kordes is als business consultant gespecialiseerd in risico- en informatiegestuurd wer-ken binnen de publieke sector. Ing. Rob Vernooij is als business consultant betrokken bij de inrichting en optimalisatie van (geautomatiseerde) processen in opsporingsomgevingen. Drs. Paul Lengkeek is projectleider in de public security sector en is gespe-cialiseerd in projecten op het snij-vlak van organisatieverandering en ICT.

Geautomatiseerde intelligence in de praktijkOp enkele luchthavens wordt gebruikgemaakt van moderne technologie bij de controle van passagiersgegevens. We kunnen ervoor kiezen om iedere passagier te controleren maar we kun-nen hier ook slimmer mee om gaan. Door bijvoorbeeld alle passagiersge-gevens automatisch te vergelijken met lijsten van mensen die bij de overheid bekend zijn. Het systeem controleert automatisch alle passagiers en infor-meert de organisatie indien een moge-lijk verdachte passagier aangetroffen wordt, de organisatie kan op basis van deze informatie acteren.

Recent is het risicodetectiesysteem RADAR bij het ministerie van Veiligheid en Justitie in gebruik genomen als mid-del om rechtspersonen niet alleen bij de oprichting, maar ook tijdens latere levensloopmomenten te controleren. RADAR is in staat om uit een aantal, nog niet eerder op deze schaal bij elkaar gebrachte, omvangrijke databa-ses gegevens te verzamelen en middels dynamische confrontatie van de gege-vens te analyseren op aspecten die mogelijk met zaken als fraude en wit-wassen te maken hebben. De signalen van misbruik van rechtspersonen die uit RADAR komen, worden in de vorm van een risicomelding gedeeld met relevan-te organisaties zoals de belastingdienst, politie en bijzondere opsporingsdien-sten. Met deze unieke oplossing loopt het ministerie van Veiligheid en Justitie voorop in Europa, waar criminaliteit met rechtspersonen een groeiend aandachtspunt vormt.

Door geautomatiseerde intelligence is het mogelijk om uit datastromen de waardevolle of potentieel interessante informatie volledig geautomatiseerd te herkennen en ter nadere analyse aan te bieden aan het opsporingsteam. Hierdoor geeft het automatische proces richting aan het onderzoek: het opspo-ringsteam kan zich direct richten op potentieel interessante of waardevolle informatie in plaats van te beginnen met

zoeken naar wat potentieel belangrijke informatie zou kunnen zijn. De infor-matieanalist die sturing geeft aan het geautomatiseerde proces krijgt hiermee een prominentere rol in het onderzoek.

Nu pompen!De datastromen in de opsporing groei-en exponentieel. Als de opsporings-instanties niets doen, verstikken zij op den duur in de toenemende hoeveelheid data. Wie niet wil verzuipen, moet zich nu gaan voorbereiden op het pompen.

Met geautomatiseerde opsporing kunnen we in terabytes aan data de gewenste informatie detecteren. De technologie is er. Het is alleen een kwestie van bepalen welke oplossing voor een spe-cifiek probleem het meest geschikt is. Ontologie is hierbij een randvoorwaarde om big data te structureren. De infor-matieanalist krijgt hierbij meer ruimte voor sturing aan het geautomatiseerde proces, omdat minder tijd wordt besteed aan het handmatig structureren van data.

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via marcel.kordes@ capgemini.com, rob.j.vernooij@ capgemini.com en paul. [email protected]

Figuur 2: Big data in opsporing: nu pompen om niet te verzuipen

@Etc.

Analyseren

Vervolging

Big data

Ontologie

Geautomatiseerdeopsporing

Opsporingsfeiten

Detecteren

Structureren

29

the way we see it

De menigte onder(online) controle!


Hoe kunnen we social media inzetten als sturingsmiddel van de online menigte?

Highlights

•Menigtenorganiserenzichsteedsvakeronline,omdaarna fysiek bij elkaar te komen.

•Publiekeenprivateorganisatiesdiebetrokkenzijnbij(ongeplande) evenementen kunnen de impact van social media niet meer negeren.

•Indebestuurlijkeenorganisatorischesturingdienthierop te worden geanticipeerd en een combinatie te worden gemaakt van fysieke en online crowd control.

•Ditbetekentnieuwerollen,verantwoordelijkhedenenwerkwijzen voor bestuur en organisatie.

•Uitdagingzitindesamenhangtussenonlineenfysiek besturen van menigten die zich online en fysiek organiseren.

31

the way we see it

Social media biedt mogelijkheden om voor en tijdens het (ongeplande) evenement de online crowd te monitoren en sturen.

Impact van social mediaDe afgelopen jaren is Nederland opge-schrikt door verschillende uit de hand gelopen evenementen die het ver-trouwen in overheidsoptreden hebben geschaad. De snelheid waarmee een ogenschijnlijk onschuldig verjaardags-feestje in Haren kan escaleren, leert ons dat veiligheidsorganisaties het niet meer redden met alleen traditionele middelen: we kunnen niet meer om de online wereld heen. Zoals Vasterman (2001: 299) stelt: “De constructie van afzonderlijke incidenten tot een sociaal probleem vindt plaats in een complex definiëringproces waarin allerlei maat-schappelijke actoren actief zijn1.”

In het artikel: Geen crisisbeheersing zonder social media in de voorgaande editie van Trends in Veiligheid (2012) is benoemd dat crisis- en beheersorga-nisaties social media concreet moeten opnemen in hun aanpak. De bewust-wording daarover groeit en organisaties zetten daadwerkelijke stappen. Recente ontwikkelingen zoals Project X laten zien dat we nog niet volledig in staat zijn om tijdig informatie uit social media te analyseren en hierop te acteren. Men is onvoldoende bekend met het stu-ringseffect dat social media bij grote groepen teweeg kan brengen. Uit het Trends in Veiligheid onderzoek 2012 van Capgemini, uitgevoerd door TNS NIPO, blijkt dat 45% van de ondervraagden vindt dat coördinatie en besturing bij veiligheidsincidenten niet goed geregeld is. Een deel van deze coördinatie en besturing dient online te worden uitge-voerd. Op social media dient informatie

gedeeld, maar ook verzameld te wor-den door organisatie en bestuur. Een groot deel van de ondervraagden ziet een rol voor social media weggelegd in het nemen van preventieve maatregelen tegen bijvoorbeeld spontane feesten.

Online crowd controlProject X Haren laat ons een nieuwe ont-wikkeling zien in het veiligheidsdomein. Social media maakt het mogelijk om in een zeer korte tijd grote groepen men-sen online en fysiek bij elkaar te bren-gen. Hoewel niet in elke oproep gevaar, dreiging of een daadwerkelijke crisis- situatie schuilt, laat Project X zien dat een per ongeluk publiekelijk op Facebook geplaatste uitnodiging duizen den mensen op de been kan brengen.

Gebruik van social media door groepen geeft de term crowd control een brede-re dimensie. Crowd control is samen te vatten als ‘het in goede banen leiden van grote menigten bij (publieks-) evenementen ter voorkoming van escalerende situaties’. Crowd control is daarmee een afgeleide van crowd management, de voorbereiding van het in goede banen leiden van het evenement. Gezien de nieuwe ontwikkelingen zou men echter kunnen spreken van een noodzaak om online crowd control vorm te geven. Hoe beheers je online en fysiek grote groepen mensen die online actief zijn én fysiek bij elkaar (gaan) komen?

Complexiteit van social media bij online crowd controlSocial media heeft miljoenen gebrui-kers en blijft in aanbod en gebruikers groeien. In de online crowd vormen zich virtuele netwerken tussen gebrui-kers. In deze netwerken wordt infor-matie gedeeld waar men (fysiek) naar toe gaat, tot aan hun exacte locatie toe (GPS), waar ze mee bezig zijn of wat hun mening is. Deze informatie is vooraf en tijdens een evenement/incident zeer waardevol voor het goed begeleiden van een crowd met zowel een fysieke als online aanwezigheid.

Social media is voor verantwoorde-lijke bestuurders meer dan een com-municatiekanaal. Zo biedt succesvolle social media inzet de mogelijkheid een menigte online te informeren over een situatie (‘capaciteit evenement is bereikt’), ze aan te sturen door te advi-seren (‘gebruik route B voor een snelle doorstroming richting het evenement’) of actief informatie te vragen en de dialoog aan te gaan (‘heeft iemand een beschrijving of foto van locatie C’). De bestuurder kan deze informatie gebruiken als input voor een beslissing. Zo had bijvoorbeeld in het geval van Project X Haren besloten kunnen worden dat een feest onder verant-woording van de gemeente werd georganiseerd om de menigte zo in gestructureerde banen te leiden.

Hier ligt een uitdaging. Hoe beoordeelt men in korte tijd berichtgeving op juist-heid en impact? Speculatie, onwaarhe-den of geruchten zorgen voor ruis en voor verkeerde informatie. Dit maakt het lastig om informatie een gedegen plaats in het besluitvormingsproces te geven. Ook rollen en verantwoordelijkheden in de online en fysieke wereld kunnen verschillend zijn. Hoe profileren bestuur-ders van veiligheidsorganisaties zich als sturend in deze ‘overactieve informa-tieomgeving’? Online herkenbaar zijn als bestuurder voor de menigte en als betrouwbare informatiebron worden

De constructie van afzonderlijke incidenten tot een sociaal probleem vindt plaats in een complex definiëringproces waarin allerlei maatschappelijke actoren actief zijn.”1

1 Vasterman, P. (2001), ‘Zinloos geweld als mediahype. De aanjagende rol van de media bij de sociale constructie van zinloos geweld’, Bestuurskunde, 10 (7), pp. 299-309.


gezien, ligt in de huidige bestuurlijke cultuur minder voor de hand dan fysieke herkenbaarheid. Voor het managen van de online crowd kan een transparante online bestuurlijke rol gewenst zijn. Dit kan grote impact hebben op de beeld-vorming over het optreden van verant-woordelijke veiligheidsorganisaties. Immers, social media maakt het situatio-nele beeld en daarop volgende bestuur-lijke maatregelen en communicatie inzichtelijk voor iedereen.

De kracht van online schakelen De veiligheidsketen biedt een stelsel van opeenvolgende en van elkaar onafhan-kelijke schakels. De vijf schakels van de keten zijn proactie, preventie, preparatie, repressie en nazorg, waar de eerste drie voorafgaand aan het incident liggen. Repressie speelt tijdens het incident, nazorg tijdens het herstel van de normale situatie. Elk van deze schakels betekent voor een bestuur een specifieke online interactie met de organisatie en menigte, naast de fysieke maatregelen die worden genomen. In dit artikel behandelen wij de online sturingsmaatregelen.

We gebruiken als voorbeelden Pukkelpop en Lowlands. Pukkelpop is een jaarlijks terugkerend popfestival in de zomer nabij het Belgische Hasselt. In 2011 werd het festival, met 60.000 bezoe-kers, getroffen door een zware zomer-storm. Hierbij kwamen vijf mensen om het leven, tien bezoekers raakten zwaargewond en honderd bezoekers lichtgewond. Lowlands is een verge-lijkbaar festival in Biddinghuizen, dat in augustus 2012 werd getroffen door een extreme hittegolf.

Proactie Proactie betreft de inspanningen die gericht zijn op het vermijden risicovolle situaties. In deze fase kan gedacht worden aan online voorlichting over risicovolle situaties en monitoren van social media over ongewenste groeps-vorming.

Proportionaliteit is hier belangrijk: maak een helder onderscheid tussen hoog

De positie van social media in de veiligheidsketen

Proactie

Nazorg

Socialemedia

Repressie Preparatie

Preventie

Online sturingsmaatregelen in de veiligheidsketen

Proactie •Zichtbaar als bestuurder; aanwezig op social media.

•Reageren op vragen, maar ook op het (ongewenste) gedrag van één persoon of een groep personen.

•Voorlichten over risicovolle situaties.

•Monitoren van social media over mogelijke ongewenste groepsvorming.

•Faciliteren van zelfstandige risicoanalyse door publiek.

Preventie •Communiceren over de consequenties van het online gesignaleerde (ongewenste) gedrag.

• Inzet op de-escalatie.

•Tijdig en locatiespecifiek personen informeren.

•Monitoren van effect communicatie en voor-lichting, met bijsturing waar nodig.

Preparatie •Ontwerpen van scenario’s voor mogelijke situaties van het evenement en daarbij horende bestuurlijke (online) maatregelen.

•Maatwerk in de online en fysieke wereld.

33

the way we see it

en laag risico en herijk waar nodig de reactie op een wijziging van het risico dan wel in reactie op een dreiging: extreme weersomstandigheden, zoals in het geval van Lowlands en Pukkelpop, impliceren een grote mate van dreiging en daarmee noodzaak tot voorlichting. Neem online de bezoekers mee in de overweging om het feest ondanks de dreiging toch door te laten gaan, zodat zij tevens zelf de risicoaf-weging kunnen maken.

PreventiePreventie omvat alle maatregelen die risicovolle activiteiten zo veilig mogelijk moeten maken. De fase betreft de (on-line) informerende sfeer: maak duidelijk hoe de veiligheid gewaarborgd wordt en geef ook duidelijk aan wat wel en niet geoorloofd is. Vooraf communice-ren over consequenties van het online gesignaleerde gedrag kan remmend werken. Belangrijk is ook het effect hier-van: wat zijn de interacties die plaatsvin-den na het stellen van regels? Kerndoel in de preventiefase is de-escalatie.

Uit een analyse2 naar tweets die zijn verstuurd tijdens Pukkelpop, blijkt dat een piekmoment van tweets bestaat 90 minuten voor de storm. Door de afwezigheid van de autoriteiten en eve-nementenorganisatie op social media werden alarmerende berichten van de menigte op snelle veranderende weerssituatie niet tijdig opgemerkt. Op Lowlands is wel actief gebruikgemaakt van social media, bijvoorbeeld door een applicatie voor smartphones. De organisatie kon zo beter, tijdiger en spe-cifieker bezoekers informeren over de extreme weerssituatie.

PreparatiePreparatie betreft de voorbereiding op rampen, als het vrij zeker is dat de crisis ook daadwerkelijk gaat plaatsvinden. Het monitoren van social media maakt het signaleren van potentiële ordever-stoorders, opruiers en risicovol gedrag

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via ons twitter-adres @karinvandelaar, @evamburg of @evelienvz

mogelijk. Hierdoor kan men specifieke maatregelen nemen. Maatregelen die voorkomen dat omstanders deelnemen aan ongeregeldheden, of die positief een ontstane grimmige sfeer kunnen weerleggen, kunnen bij uitstek online worden toegepast. Organisatie Lowlands 2012: “Zeker op Twitter kunnen heel snel de wildste geruchten ontstaan. Als je een eenduidige boodschap heel snel op verschillende kanalen kunt verspreiden, dan voorkom je dat.” (NOS, 15 augustus 2012). Door informatie verkregen via social media leidend te laten zijn, heeft de organisatie slim geanticipeerd en mogelijke escalatie voorkomen.

Zeker op Twitter kunnen heel snel de wildste geruchten ontstaan. Als je een eenduidige boodschap heel snel op verschillende kanalen kunt verspreiden, dan voorkom je dat.”

De online wereld en fysieke wereld ontmoeten elkaar onvermijdelijkIn elk van de benoemde fases in de veiligheidsketen kan een beoordeling van informatie en het profileren als stu-rende organisatie in de online wereld van invloed zijn op de menigte die zich (tevens) in de fysieke wereld heeft verza-meld. Het toverwoord daarbij is interac-tie. Waar in de fysieke wereld aanwezig-heid van bijvoorbeeld veiligheidsorgani-saties zichtbaar is, wordt een organisatie in de online omgeving pas zichtbaar als het reageert op anderen. De online en fysieke aspecten van een evenement kennen een versterkend karakter en kunnen niet meer los van elkaar worden gezien.

2 In opdracht van Stichting Flood Control is een analyse verricht naar de tweets die voorafgaand, tijdens en na de stom zijn verstuurd op Pukkelpop (Twitter in crisiscontrol, 2011)

Voor het sturen van grote menigten is zowel fysieke als digitale crowd control belangrijk, met goede analyses voor-afgaand, tijdens en na de crisis. Maak gebruik van de mogelijkheden die online hierin biedt en zorg voor een consistente boodschap. Pukkelpop heeft in 2012 laten zien geleerd te hebben van 2011, zo beschikte men over een applicatie voor smartphones, een site, lichtkranten en een radiozender waarop informatie en waarschuwingen op kunnen verschijnen (NOS, 15 augustus 2012).

Over de auteursKarin van de Laar MSc, Eva Miltenburg MSc en Evelien van Zuidam MSc zijn consultant bij Capgemini Consulting. Karin van de Laar is gespecialiseerd in crisismanagement en netwerk-samenwerking, Eva Miltenburg richt zich op samenwerkingsvraag-stukken, optimalisatie van keten-processen en wetgevingstrajecten, Evelien van Zuidam houdt zich bezig met zowel crisisvraagstukken zoals de effecten van social media op het veiligheidsdomein.


Hoe een Digital Capabilities Center de politie helpt het maximale te halen uit de kansen die de digitale revolutie biedt.

Meer rendement uit cocreatie met burgers en bedrijven: een Digital Capabilities Center

35

the way we see it

De politie is sinds jaar en dag bezig met de inzet van nieuwe inzich-ten en technologieën om burgerparticipatie vorm te geven.

Men beoogt hiermee de effectiviteit van de politie te vergroten en de legitimiteit van de politie binnen de samenleving te verstevigen. De snelle ontwikkeling van digitale technieken zoals social media maakt het mogelijk om beide strate-gische doelstellingen van de nationale politie een extra impuls te geven. Zo krijgt burgerparticipatie een extra verdie-ping door de realisatie van cocreatie met burgers en wordt de digitale publieks-communicatie gestroomlijnd. Het kan echter beter. Momenteel worden veel initiatieven in de eenheden geïnitieerd, maar komen deze initiatieven onvoldoen-de tot wasdom en wordt de volledige potentie slechts beperkt gerealiseerd. In dit artikel beogen de schrijvers meer inzicht te geven in de ontwikkelingen in burgerparticipatie en de wijze waarop een Digital Capabilities Center deze ontwikkelingen succesvoller kan maken.

Ontwikkeling in burgerparticipatie; meer cocreatie“Wij zijn een politie die intensief samen-werkt met burgers en partners, vanuit betrokkenheid en wederkerigheid, en die informatie deelt.”1

Al geruime tijd is een ontwikkeling te zien in de verschuiving van verant-woordelijkheden in de veiligheidszorg. Veiligheidskwesties zijn niet alleen door overheidsinstanties en hulpdiensten op te lossen. De burger deelt meer in de verantwoordelijkheid en een actieve bijdrage aan een veiligere samenleving wordt verwacht. De burger als copro-ducent van veiligheid. De eigen verant-woordelijkheid en het burgergericht werken staan ook bij de politie sinds

Wij zijn een politie die intensief samenwerkt met burgers en partners, vanuit betrokkenheid en wederkerigheid, en die informatie deelt.”1

midden jaren negentig van de vorige eeuw op de agenda. Zelfredzaamheid, actief burgerschap en responsabili-sering zijn kernbegrippen binnen de gedachte dat veiligheid in eerste instan-tie een zaak van burgers zelf is. Dit blijft niet beperkt tot preventieve maatre-gelen, zoals het beveiligen van eigen bezit maar ook interventies bij crimineel gedrag. Criminaliteit kan door burgers en bedrijven worden bestreden en aan-gepakt. Dit betekent dat de burger een serieuze partner is van de politie en ook als zodanig wordt benaderd.

samenwerking ontstaat wanneer bur-gers, groepen of bedrijven, die betrok-ken zijn bij een gedeeld probleem, oplossingen creëren samen met de politie op basis van een gezamenlijk belang. Cocreatie gaat een stap verder dan informeren, raadplegen of advies vragen, het draait om coproduceren en meebeslissen. In het geval van cocreatie is het veelal beter te spreken van politieparticipatie in plaats van burgerparticipatie.

Burgerparticipatie en cocrea-ties krijgen een impuls door de digitale revolutieHet zal geen verrassing zijn dat veel recent, door burgers of politie, geïniti-eerde initiatieven over een digitale com-ponent beschikken. Uit het publieks-onderzoek van Capgemini, uitgevoerd door TNS NIPO, blijkt dat 78% van de respondenten zelf vindt dat de politie sociale media meer zou moeten inzet-ten binnen opsporing. Nieuwe digitale technieken en mediakanalen maken het voor de politie mogelijk om inten-sievere contacten aan te gaan met de burgers en bedrijven en hen intensiever te betrekken bij klassieke taken van de politie, zoals binnen de opsporing. Zo wordt onder andere geëxperimen-teerd met het principe wisdom of the

Highlights

•Binnen burgerparticipatie is een ontwikkeling naar meer cocreatie-initiatieven te zien.

•De digitale revolutie maakt het mogelijk de burgerparticipatie en cocreatie-initiatieven een impuls te geven.

•Inspelen op de digitale revolutie vergt een digitale transformatiestrategie en centrale ondersteuning en regie.

•Een Digital Capabilities Center helpt de politie burgerparticipatie en cocreatie-initiatieven effectief en rendabel te maken.

1 Uit het Ontwerpplan Nationale Politie

Cocreatie is een doorontwikkeling bin-nen burgerparticipatie en staat sinds enkele jaren prominent op de agenda bij de politie. Het begrip cocreatie laat zich het best omschrijven als een inten-sieve vorm van burgerparticipatie en publiek-private samenwerking. Deze


crowd, dat is gestoeld op het idee dat een grote groep mensen ongeacht hun achtergrond bij veel beslissingen een betere keuze maakt dan ‘experts’. Het nieuwe gedeelte Dossiers op het recent vernieuwde www.politie.nl is een dergelijk initiatief. Via het gedeelte Dossiers en (social) media worden bur-gers eerder en intensiever betrokken bij grootschalige opsporingsonderzoe-ken. Opsporingsteams zetten, indien een onderzoek zich daarvoor leent, in een vroegtijdig stadium het onder-zoeksdossier online en vragen burgers om mee te denken. Hierbij wordt niet enkel gevraagd om tips maar wordt het publiek ook echt uitgedaagd mee te denken met de hypothese- en scena-riovorming. De aangeleverde scenario’s worden vervolgens, mits niet-kwetsend, teruggeplaatst op de site en door het onderzoeksteam gebruikt in het onder-zoek. Burgers zijn aan het meepuzzelen met de experts van de politie of seri-euzer geformuleerd: werken mee aan het opsporingsonderzoek. Het onder-zoek Zuiderdiep in Groningen heeft al aangetoond dat er goede resultaten te behalen zijn met deze aanpak en een onderzoek van de Politieacademie dat momenteel wordt uitgevoerd gaat nog meer licht schijnen op de effectiviteit van een dergelijke aanpak.

Een ander innovatief experiment op het snijvlak tussen digitale mogelijkheden en cocreatie is de ontwikkeling van ComProNet, Community Protection Network. Burgers worden middels een app actief betrokken bij het melden, vaststellen en afhandelen van inciden-ten en verstoringen van de openbare orde. ComProNet maakt gebruik van slim ontwikkelde software om mel-dingen van incidenten en aanvullende informatie te ontvangen uit diverse bronnen, te verwerken en acties uit te zetten. Op deze manier wil de politie samen met burgers en ondernemers werken aan een veilige omgeving en het vergroten van de heterdaadkracht bij misdrijven.

Inspelen op de digitale revolutie vergt een digitale transformatiestrategie en centrale onder-steuning en regie Het blijkt dat er talrijke goede voorbeelden zijn waarbij de snelle ontwikkelingen van digitale technieken zoals social media worden ingezet om cocreatie of burgerparticipatie verder vorm te geven. Echter, het valt ook op dat dergelijke initiatieven vaak lokaal van aard zijn en langzaam tot wasdom komen. Onderzoek van MIT (Massachusetts Institute of Technology) en Capgemini Consulting heeft aange-toond dat veel bedrijven en organisaties voor dezelfde uitdaging staan: hoe om te gaan met de kansen en bedreigingen van de digitale revolutie.

Een tweejarige studie onder meer dan 400 grote internationale organisaties toont aan dat veel organisaties al actief zijn om in te spelen op de digitale revo-lutie. Ze gebruiken technologieën zoals social media, mobiele toepassingen, analytics en geïntegreerde techniek om zo het klantcontact te veranderen, de interne processen te verbeteren of zelfs geheel nieuwe bedrijfsmodellen te creëren. Het onderzoek toont ech-ter ook aan dat nog slechts weinig

organisaties daarin succesvol zijn. Het onderzoek laat ook zien wat voor keuzes de organisaties die wel succesvol zijn in hun omgang met de digitale trans-formatie hebben gemaakt. Het zijn deze lessen die de politie ter harte zou moeten nemen. Hier volgt een korte uiteenzetting van de belangrijkste lessen voor de politie.2

Ten eerste is een bottom-up benade-ring waarin ‘duizend bloemen mogen bloeien’ op lange termijn geen succes-volle digitale transformatiestrategie. Een geslaagde verandering start met een visie op de benodigde digitale transformatie vanuit de top en moet ook aangestuurd worden vanuit de top. Er dient een keuze gemaakt te worden waar de digitale transforma-tie fundamenteel kan bijdragen aan het verbeteren van de politieprestaties en de legitimiteit van de organisatie. Investeringen hebben meer focus nodig om ook daadwerkelijk meer rendement op te leveren. Ten tweede gaat het er niet om zoveel mogelijk digitale initia-tieven te starten onder het mom van al doende leert men. Het blijkt belangrijk zeer bewust te bepalen hoe volwassen de organisatie is en hoe de benodigde

Figuur 1: Meer rendement uit cocreatie met burgers en bedrijven: een Digital Capabilities Center

Burgerparticipatieen cocreatie

DigitaleCapaciteiten

DCCFundament

2 http://www.nl.capgemini.com/m/nl/tl/The_Digital_Advantage.pdf.

37

the way we see it

Over de auteursDrs. Erik Staffeleu, Roy Oudeman MA en Herman-Jan Carmiggelt zijn management consultant bij Capgemini Consulting. Erik Staffeleu is gespecialiseerd in veranderkunde, intensivering van ketensamenwer-king in het veiligheidsdomein en het verbeteren van politieprestaties. Roy Oudeman heeft zich gespecialiseerd in organisatie- en bedrijfsvoering-vraagstukken binnen het veiligheids-domein. Herman-Jan Carmiggelt adviseert klanten bij strategische vraagstukken die vragen om ver-gaande digitalisering met als doel om klantinteractie te verbeteren.

leiderschap- en implementatiecapaci-teiten worden ontwikkeld. Ten derde gaat de digitale transformatie over meer dan enkel het verbeteren van het klant-contact en digitale publiekscommunica-tie. Het onderzoek en ook voorbeelden als Dossiers en ComProNet laten zien dat er ook veel te winnen is op andere aspecten zoals effectiviteit, productivi-teit en medewerkerbetrokkenheid.

Een Digital Capabilities Center is een onderdeel binnen de organisatie dat digitale capaciteiten, zoals social media expertise, binnen de organisa-tie samenbrengt en ondersteunend is aan het opstellen en bereiken van de doelen uit de digitale transformatiestra-tegie. Een Digital Capabilities Center is een centraal aanspreekpunt voor digitale expertise en kennis. Het zorgt ervoor dat expertise en ervaringen uit lokale initiatieven bruikbaar worden voor de gehele organisatie. Een Digital Capabilities Center maakt de ontwikke-ling van (lokale) activiteiten makkelijker. Zo brengt het verschillende discipli-nes samen die nodig zijn om nieuwe digitale capaciteiten te ontwikkelen en nieuwe innovaties te realiseren. Denk hierbij onder andere aan operationele kennis, ICT-kennis en communicatie-kennis. Uiteraard beschikt het Digital Capabilities Center over specifieke tools, bijvoorbeeld voor de realisatie van apps.

De eerste stap wordt logischerwijs genomen door het onderkennen van de noodzaak om tot een digitale transformatiestrategie te komen voor de politie, ondersteund door een func-tionaliteit als het Digital Capabilities Center. Vervolgens zullen enkele fun-damentele besluiten moeten worden genomen die bepalen wat de scope van het Digital Capabilities Center is, hoe het Digital Capabilities Center eruit ziet en waar het binnen de politie gepo-sitioneerd kan worden.

ConclusieHet vergroten van de politieprestaties en het verstevigen van de legitimiteit van de nationale politie kan een sterke

impuls krijgen, indien er ten volle gebruik wordt gemaakt van de digitale revolutie. Burgerparticipatie en cocre-atie zijn hierbij belangrijke thema’s waarop ook binnen de nationale poli-tie wordt ingezet. Op verschillende domeinen zoals veelvoorkomende cri-minaliteit, high impact criminaliteit en ook ondermijning zijn al succesvolle initiatieven te vinden. Echter, indien de politie en daarmee de samenleving echt rendement wil halen uit de initiatieven is het zaak om de kennis en kunde rond dergelijke digitale initiatieven samen te brengen, weer te delen binnen de een-heden en nieuwe initiatieven vanuit een expertisecentrum te ondersteunen. Deze functie kan vervuld worden door een Digital Capabilities Center. Onderzoek heeft uitgewezen dat enkel de organisaties die vanuit een centrale visie en regie de digitale transformatie vormgegeven ook echt succesvol zijn. Het in werking brengen van de natio-nale politie is het uitgelezen moment om een nationale digitale transformatie strategie op te stellen en een Digital Capabilities Center in te richten om de doelstellingen te realiseren.

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via [email protected], [email protected] en herman-jan.carmiggelt@ capgemini.com

Figuur 2: Meer rendement uit cocreatie met burgers en bedrijven: een Digital Capabilities Center

DCContwerp

Processen

Systemen

Mensen Financiering

Diensten-catalogus

Organisatie-model

Hoe wordt het DCC binnende politie gepositioneerden hoe ziet de dagelijkse

operatie van het DCC eruit?

Welke vaardigheden zijn ernodig om een DCC te kunnen

draaien en zijn deze vaar-digheden al beschikbaar of

moeten werknemers hiervoorworden opgeleid?

Welke communicatie-componenten gaat het DCCbieden aan de korpsen enmet welke dienst en kan hetDCC verder worden uitgebreid?

Hoe wordt het opzettenen de operatie van het DCCge�nancierd?

Welke systemen en applicaties heeft hetDCC nodig en waar kunnen we gebruik maken

van de systemen en applicaties die er zijn?

Welke processen zijn nodig om een DCC te kunnenlaten opereren en welke processen kunnen wehergebruiken uit andere delen van de organisatie?


Welke ontwikkelingen dragen bij aan het verbeteren van het gebruik van camerabeelden?

Cameratoezicht: efficiënter in de veiligheidsketen

39

the way we see it

Highlights

•Cameratoezicht door standaardisatie beter bruikbaar in de veiligheidsketen.

•Camera’s in combinatie met andere sensoren leveren beter bruikbare informatie op.

•Het maakt sneller handelen en beter onderbouwde besluitvorming mogelijk.

•Directe betrokkenheid van de burger via sociale media.

Er wordt in de veiligheidsketen niet ten volle gebruikgemaakt van de mogelijkheden die cameratoezicht in combinatie met andere sensoren en social media biedt. In onze binnensteden maken camera’s steeds vaker deel uit van het straatmeu-bilair. Meestal wordt men hierop geat-tendeerd, maar in veel gevallen zijn ze er gewoon en vallen ze vaak niet meer op.

Waarom zijn deze camera’s opgehan-gen? Hebben deze camera’s alleen een beveiligingsfunctie of zijn ze om andere redenen geplaatst? Hangen ze daar in aanvulling op de werkzaamheden van de politie of worden ze ook anders-zins gebruikt?

Bij discussies over het gebruik van camera’s zijn veel partijen betrokken, zowel uit het publieke als private veilig-heidsdomein. In Nederland behoort naar schatting meer dan 75% van de camera’s tot het private domein1 (bijvoorbeeld winkelbeveiliging). Tegelijkertijd is er een behoefte vanuit het publieke domein om meer ondersteuning middels camera’s teneinde hun dagelijkse taakvervulling efficiënter en effectiever uit te kunnen voeren. Hiervoor kunnen de camera’s in het private domein worden gebruikt. Goede afstemming en procedures zijn hierbij noodzakelijk maar bovenal ook regie op wie wat mag bekijken en wie daarop mag reageren. Er kunnen toch geen honderden camera’s opgehangen worden die worden uitgekeken door verschillende publieke en private partijen, zonder dat daar eenduidige afstemming over is?

Ontwikkelingen in camera- toezichtHet cameratoezicht is in de laatste jaren flink toegenomen2. Circa een derde van alle gemeenten maakt al gebruik van camera’s in de publieke ruimte. Het meeste in uitgaanscentra, winkelcentra en op bedrijventerreinen. Ook tijdelijke opstellingen worden door gemeenten en politie frequent gebruikt, zoals is toe-gestaan op basis van artikel 2 Politiewet voor beveiliging tijdens evenementen. Het doel is beelden tijdens evenemen-ten realtime uit te kijken ten behoeve van crowd control en bij het waarnemen van ongewenste situaties, teneinde tijdig op te kunnen treden.

Daarnaast wordt langs snelwegen en uitvalslocaties door Rijkswaterstaat gebruikgemaakt van camera’s waar-mee, naast toezicht op de doorstro-ming, tevens proeven worden uitge-voerd voor het bewaken van parkeer-plaatsen tegen ladingdiefstal (secure lane concept).

Van enige afstemming tussen de ver-schillende cameragebruikers is weinig sprake geweest, afgezien van diegenen die zijn aangesloten op meer regionale initiatieven zoals de Regionale Toezicht Ruimte. Daarbij komt dat het niet altijd mogelijk was om beelden van verschil-

lende cameratypen met elkaar te delen. Inmiddels is, technologisch gezien, de hiervoor benodigde standaardisatie gerealiseerd. De volgende stap is het combineren van deze informatie met informatie uit andere sensornetwerken, zoals geluid en geur en natuurlijk ook met informatie uit sociale media, waaruit extra aanwijzingen kunnen worden gefilterd.

De Regionale Toezicht Ruimte is een initiatief van bedrijfsleven en overheid, geïnitieerd door de stichting CrimiNee! en diverse beveiligingsbedrijven. Bij een Regionale Toezicht Ruimte worden live videobeelden uitgekeken die afkomstig zijn van de aangesloten binnensteden, bedrijventerreinen, uit-gaanscentra, parkeerplaatsen naast het hoofdwegennetwerk (secure lane) en truckstops naast het onderliggende wegennetwerk. Observanten beoorde-len de beelden onder regie van politie en sturen de relevante beelden door naar de gemeenschappelijke meldka-mer van politie, brandweer en ambu-lance of naar een beveiligingsbedrijf. De Regionale Toezicht Ruimte fungeert als filter (detectie en analyse) zodat meldkamers alleen geverifieerde meldin-gen krijgen aangeboden (in streaming video) en dus niet vergeefs hoeven uit te rukken. De gemeenschappelijke

1 Van den Ende, P.J.H.G., O. Vroegop en prof. dr. H.J. Scholten (2012). “Meer nodig dan camera’s”, in: Verbinding, maart 2012, pp: 27-29. 2 Schreijenburg, Mr. dr. A. en drs. G.H.J. Homburg (2010). “Evaluatie cameratoezicht op openbare plaatsen – Viermeting eindrapport”.


meldkamer kan zich dan richten op het maken van keuzen en het coör-dineren van ingezette acties. Het in-richten van een Regionale Toezicht Ruimte (RTR) brengt efficiëntie in de keten en wordt inmiddels op meerdere plaatsen opgepakt.

Een beeld voor allen: de Common Operational Picture Op verschillende proeflocaties zijn in de afgelopen maanden proeven uit-gevoerd om de effectiviteit van geïnte-greerd toezicht in de veiligheidsketen te toetsen. Hieruit is naar voren gekomen dat, zeker in de eerste minuten na het ontstaan van een incident, de snel-heid van optreden significant was toe-genomen3. Om te beginnen was een beter algemeen gedeeld beeld van de situatie (Common Operational Picture: COP), waardoor betrokkenen adequater konden reageren tijdens de actie zelf. Daarnaast leverden de beelden mede door de toegenomen kwaliteit4 een prima evaluatiemogelijkheid, zodat de procesgang geanalyseerd kon worden om vervolgens verbeteringen aan te brengen.

Bij misdrijven als diefstal of inbraak dra-gen de beelden bij aan verbetering van de heterdaadkracht, door enerzijds het snel kunnen schakelen met de betrok-kenen in de veiligheidsketen en ander-zijds de extra bewijslast die de beelden vormen in de latere juridische afhande-ling. Daarmee ondersteunt deze werk-wijze de processen, intake, noodhulp en opsporing van de politie.

Natuurlijk is er ook een ‘keerzijde’. Uit een onderzoek van Regioplan Beleidsonderzoek5 blijkt dat gerouti-neerde daders goed op de hoogte zijn van de aanwezigheid van camera’s, waardoor zij buiten het zicht blijven. Daarentegen zijn de incidentele over-treders vaak onder invloed en verliezen de camera’s hun preventieve werking. Niettemin bewijst de koppeling naar

andere sensornetwerken hier zijn nut, doordat meerdere informatiebronnen aanvullende informatie leveren, die gecombineerd doelgericht optreden mogelijk maken.

Dit soort koppelingen verkeren vaak nog in een innovatief stadium. Daarom is, in navolging van de stich-ting CrimiNee!, het Dutch Institute for Technology, Safety & Security (DITSS) opgericht. Deze instelling richt zich op technologische innovaties en social innovation op het gebied van Security & Safety: veiligheid in de maatschappe-lijke context. De primaire drijfveer voor het DITSS is het stimuleren van econo-

mische bedrijvigheid met als toepas-singsgebied de sector veiligheid.Door het instituut worden Operational Field Labs (ofwel: proeftuinen) onder-steund. Hierin werken overheid, bedrij-ven en kennisinstellingen samen aan optimale kennisontwikkeling. Zo ont-staan beproefde nieuwe toepassingen én businesskansen voor bedrijven die in deze projecten deelnemen.

Operational Field Lab ZandvoortEen van de proeftuinen van DITSS bevindt zich in Zandvoort, waar de kop-peling is gelegd naar een eerder initia-tief van het ministerie van Binnenlandse Zaken voor het onderzoeken van de

3 Schreijenburg, Mr. dr. A. en drs. G.H.J. Homburg (2010). “Steeds meer beeld”. 4 DSP-groep (dec. 2010). “Roadmap Beeldtechnologie Veiligheidsdomein”. 5 www.hetccv.nl (november 2012).

Kaart met twitterberichten over ‘schaatsen’

41

the way we see it

Kaart met twittersentiment naar aanleiding van de orkaan Sandy

bijdrage van het koppelen van sensor-netwerken voor veiligheid. De praktijk-proef in Zandvoort is gebaseerd op het feit dat het gebied is afgebakend door een aan- en afvoerweg, de zee en de duinen: een natuurlijk ecosysteem. Verder heeft Zandvoort aspecten die zich lenen voor cameratoezicht: een uit-gaansgebied, racecircuit, strand en het eindstation van de trein uit Amsterdam. Met een beperkt aantal camera’s (vijf) is een beginopstelling neergezet, die naar believen kan worden uitgebreid met andere sensoren, zoals bijvoor-beeld brandalarm, inbraakbeveiliging of een camera die nummerplaten ver-gelijkt met een ‘hitlist’. Dit zijn onder-delen die gedurende de praktijkproef worden getoetst.

De samenleving stelt aanvullende eisenHet combineren van camerabeelden met informatie uit sociale media net-werken (Facebook, Twitter) stelt aan-vullende eisen aan de veiligheidsketen. Hoewel duidelijk is dat in deze net-werken ongestructureerde, maar wel relevante informatie wordt uitgewisseld, blijft de vraag hoe deze gekoppeld kan

worden. Met behulp van intelligente automatisering kan de informatie beter worden gefilterd, maar zeker het feit dat al deze informatie ruimtelijk (met XY coördinaat) kan worden vastgelegd, biedt hierbij een uitkomst.

Een incident vindt plaats op een bepaalde locatie en alle informatie die hiermee te maken heeft, komt initieel uit de buurt van die locatie. Door deze gegevens te integreren in het COP is een duidelijk ruimtelijk beeld op een digitale kaartondergrond van de omge-ving van het incident af te beelden. Voor alle betrokkenen is dit duidelijk en niet voor meerdere uitleg vatbaar. Ook de camerabeelden en andere sensoren (geluid, geur) zijn zichtbaar te maken in de COP-omgeving die centraal staat opgesteld (in een RTR of meldkamer), alsmede de locaties van voertuigen of personen van ondersteu-nende teams. Vanuit de COP-omgeving kan direct worden gecommuniceerd met de betrokkenen en kan op ad- hocbasis worden gekoppeld met andere informatiebronnen.

Natuurlijk: privacyHet is niet mogelijk om ‘zomaar’ camera’s op te hangen. De Wet Cameratoezicht biedt hiervoor de kaders, waarbij de noodzaak duidelijk moet worden aangegeven teneinde de privacy voldoende te kunnen borgen. Dat de burger hier steeds ruimer over denkt is inmiddels ook wel duidelijk. Waar deze zich eerder druk maakte over privacy, is veiligheid (of ‘het gevoel van’) steeds vaker het motief om hier-mee in te stemmen. Een meerderheid van burgers en ondernemers vindt cameratoezicht inmiddels een aan-vaardbare aantasting van de privacy en staat er zeer positief tegenover.

Ook in de RTR is privacy een belangrijk onderdeel van de werkprocedures. De observanten observeren beelden van bedrijventerreinen, winkelgebieden, parkeerplaatsen, truckstops, winkels en uitgaanscentra. Er wordt geavanceerde analysetechnologie gebruikt bij het interpreteren van de informatie, waar-door de reactietijd veel korter is en de heterdaadkracht wordt vergroot. Aan alle eisen voor cameratoezicht en privacybescherming wordt voldaan en de politie heeft een operationele regierol.

Door deze bundeling van krachten wordt ook het bundelen van informatie makkelijker gemaakt. Beelden en infor-matie kunnen direct worden doorgezet naar de lokale meldkamer(s) en doordat een eerste schifting al heeft plaatsgevon-den, kan effectiever worden opgetreden.

ConclusieOp dit moment wordt nog niet ten volle gebruikgemaakt van de mogelijkheden die cameratoezicht in combinatie met andere sensoren biedt. Deels vanwege de onbekendheid met de mogelijkhe-den en deels vanwege de onduidelijk-heid van de wettelijke mogelijkheden met als effect dat de wet soms te strikt wordt geïnterpreteerd. Dit leidt tot nodeloze vertraging of het selectief vastleggen van informatie, wat het eind-resultaat niet ten goede komt.

Rood = Negatief Blauw = Positief


Ecosysteem Operational Field Lab Zandvoort

Daarnaast kan worden geconstateerd dat regionale samenwerking op het gebied van cameratoezicht steeds ver-der toeneemt. Dit vraagt wel om een heldere regie op de verschillende ini-tiatieven en investeringen die worden gedaan op grond van ontwikkelde best practices van cameratoezichtprojecten en de evaluatieresultaten.

Een groot deel van de activiteiten blijft mensenwerk. Veel aspecten kunnen inmiddels worden ondersteund door automatisering, maar de rol van de medewerker in RTR of meldkamer en de communicatie naar de ‘medewer-ker op straat’, blijft cruciaal. Op grond van steeds meer informatie moet in een kort tijdsbestek een interpretatie worden gemaakt van de situatie en aanvullende activiteiten worden ingezet. Ondersteuning vanuit een overall regie en heldere procedures is hierbij noodzakelijk.

Door gezamenlijk op te trekken, kan de veiligheidsketen zichzelf versterken.

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of [email protected], [email protected] en [email protected]

Door naar de burger toe helder te communiceren, zal het vertrouwen verder toenemen.

Over de auteurs Ing A.A.M. (Bart) Kusse MSc. is manager Geo-ICT en projectleider Crisismanagement bij Capgemini en daarnaast docent aan de internatio-nale Unigis opleiding aan de Vrije Universiteit. Prof. Dr. H.J. (Henk) Scholten is hoogleraar Ruimtelijke Informatica aan de Vrije Universiteit en CEO van Geodan, een bedrijf gespecialiseerd in het ontwikkelen en toepassen van GIS-technologie. J.H.G. (Peter) van den Ende MPA ba is directeur van de stichting CrimiNee! / Regionaal Platform Criminaliteits-beheersing (RPC) Oost Brabant, commissaris van politie en programmaleider opera-tional field labs (OFL) van het Dutch Institute for Technology, Safety & Security (DITSS).

43

the way we see it

De kracht van verbinden

Welke kansen biedt slimme technologie en hoe benutten we deze voor meer veiligheid?

Highlights

•Succesvol innoveren start met verbeelding.

•Technologie die (samen)werkt!

•DOE! Initiatief loont.

•De kennis is beschikbaar.

•De slimste verbindingen zijn die tussen mensen.


Intelligente en mobiele software toepassingen helpen onveilige situaties op te lossen. Succes komt echter niet vanzelf en vraagt vooral om slimme verbindingen.

Er is veel technologie beschikbaar om veiliger en efficiënter te gaan werken. Nieuwe technologie die niet makkelijk en snel de weg vindt naar de veilig-heidsprofessional. Er is niet altijd de kennis of de mogelijkheid om te inno-veren en de uitkomst van een inno-vatieproject is vaak onzeker. Alleen technologie introduceren is niet vol-doende en draagt veelal niet bij aan meer veiligheid. Er komt visie, verbeel-dingskracht, durf en wil bij kijken om innovatieve technologie toe te passen voor de dagelijkse praktijk. Daar waar kennis van nieuwe technologie, geld maar ook tijd schaars zijn, helpt een innovatieplatform. Het innovatieplatform ‘Slim Verbinden’ heeft recent onderzoek gedaan naar de effecten van slimme technologie zoals agent based software op de veiligheid. De opgedane kennis en inzichten delen wij graag met u in dit artikel. Hopelijk kunnen we u of uw organisatie daarna verleiden tot de meest essentiële stap: DOEN!

Innovatie begint bij jezelf: de kracht van verbeeldingSuccesvol innoveren start met uw ver-mogen tot verbeelding, inspiratie en creativiteit. Dit geldt ook voor het toe-passen van slimme technologie voor het oplossen van veiligheidsvraagstuk-ken op uw werk of in uw omgeving. Een voorbeeld van slimme technologie is agent-technologie. Zie het kader op de volgende pagina hoe dit toegepast is in veldexperimenten. De voordelen die optreden bij de toepassing van deze moderne technologie zijn samen te vatten tot veiliger werkomstandigheden, vollediger beeldvorming, automatische communicatie en daardoor ook minder (schadelijke) gevolgen. De bijdrage aan veiligheid is wezenlijk door iedereen in staat te stellen goed geïnformeerd te handelen, om hulp te bieden waar nodig en dit met inachtneming van de eigen veiligheid.

Technologie verbetert samen-werking: de kracht van zelf-organisatieDoor het gebruik van agent-based en mobiele technologie ontstaat de moge-lijkheid tot onderlinge samenwerking met een zelforganiserend karakter. Er vormt zich tijdelijk een doelgericht en probleem oplossend netwerk van pro-fessionals, private organisaties en bur-gers. De kracht ligt bij de randen van het netwerk dat zichzelf organiseert

naar aard van de situatie en de loca-tie. De samenstelling van dit netwerk is divers en kan bestaan uit een persoon, een organisatie, een ICT-systeem, een smartphone, een sensor, een camera, een stuk redenerende of analyserende software, een voertuig etcetera. De agent based software is zich ‘bewust’ van het doel van zijn eigenaar (het waarom), zijn omgeving (wie, wat), de actuele locatie (waar) en hoe te communiceren met zowel de eigenaar als andere software agents binnen haar permanente, of naar situatie ad hoc gevormde, net-werk. Er ontstaat een basis voor zelf-sturende teams en tevens zelforganisa-tie tussen de betrokkenen. De waarde komt vooral naar voren bij situaties die niet bij voorbaat te voorspellen, plannen of te organiseren zijn. Dit zijn waarde-volle aanvullingen op het planmatig of op netcentrische wijze bestrijden van een incident of dreigende situatie.

Doen: de kracht van eigen initiatiefOnze verbeelding is krachtig en soms ongericht. De eindbestemming in ter-men van wat we bereiken met meer of minder (on)bekende technologie is niet altijd een duidelijke stip op de kaart. Wat hier goed helpt is om met kleine stappen te beginnen aan deze ontdek-kingsreis en daarbij de eigen grenzen en reistempo te bewaken. Hierna enkele voorbeelden, uiteraard zijn er nog legio

45

the way we see it

andere creatieve mogelijkheden te bedenken.• Alspolitieagentzienopmijnsmart-

phone waar mijn collega’s zich bevin-den.

• Alsburgergeïnformeerdwordenwiein een straal van 100 meter aangeeft hulp nodig te hebben.

• Allebezoekersvragenomeenapptedownloaden op hun smartphone ten behoeve van localiseren, informeren en evacueren in een noodsituatie.

• Alsteamleidereenteamsamenstellenen leiden vanuit de op locatie beschikbare capaciteit in plaats van de geplande capaciteit.

• Alsmeetploegleidermetingenverrich-ten met de op locatie daadwerkelijk beschikbare meetnetten, sensoren en deskundigen in plaats van de geplan-de maar helaas nu nog niet beschik-bare ondersteuning.

Wees bij elke stap die u zet bewust van de waarde. Niet alleen voor uzelf maar ook de waarde in de keten en voor de reguliere bedrijfsvoering. Kan bijvoor-beeld uw navigatiesysteem naast de snelste en de economisch meest opti-male route, ook de veiligste route aan u adviseren? Kan bijvoorbeeld de techno-logie die u nodig heeft om continu uw voorraden en chemische processen te monitoren ook tijdelijk de brandweer informeren als zij dienen op te treden in uw omgeving?

Kennis delen: de kracht van slim verbindenMeer veiligheid start met zelf waardevol-le en slimme verbindingen te maken en dan vooral tussen mensen. We geven graag het goede voorbeeld door opge-dane kennis via publicaties te delen. Ondermeer de volgende publicaties zijn te raadplegen op de downloads pagina via www.slim-verbinden.nl.• Agent-EnabledInformation

Provisioning while Retaining Control: A Demonstration.

• Agent-BasedInformationInfra-structure for Disaster Management.

• NetworkInformationManagementforCollaboration in Disaster Management.

waarin mensen en systemen samenwerken teneinde hun taken te volbrengen. Binnen het project Slim Verbinden (gesubsidieerd door Agentschap NL) werken Erik van den Berg en Niek Wijngaards samen met Studio Veiligheid, Technische Universiteit Delft, CityGIS en Ask Community Systems om pragmatisch aan te tonen dat ook in open internet systemen partijen veilig relevante informatie kunnen delen.

Voor meer informatie kunt u contact met hen opnemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via [email protected] en [email protected]

Ervaringen in het veld

Binnen veldexperimenten van ‘Slim Verbinden‘ is gedemon-streerd dat agent-technologie heel goed in staat is te assisteren voor een ieder die betrokken is bij een dreigende situatie of een feitelijk incident. De betrokkenen op locatie worden via smart-phone, tablet, pager of ander device, persoonlijk en op maat geïnformeerd en geadviseerd. Bijvoorbeeld de politieagent in het veld wordt geïnformeerd over de effecten van een che-mische wolk op haar specifieke situatie en locatie. De ‘software- agents’ werken hiervoor doel-gericht en autonoom: ze letten zelfstandig op hun doelen, vra-

gen om meer informatie, en informeren gebruikers en andere software- agents indien nodig. Ook incidentafhandeling tijdens Parkpop bleek veel efficiënter te verlopen met goede digitale assistenten die grafisch aangaven wat er waar gaande was en wat er verwacht werd van het personeel op het terrein.

•Whitepaper‘SlimVerbinden’.• UitdeProceedingsofthe8th

International Conference of Gi4DM: Best Practices, 2012, (eds) Zlatanova, Peters and Fendel, CTIT, ‘Goal-Based Explainable Security Certificate Requests’.

Over de auteursDrs. ing. Erik van den Berg is managing consultant bij Capgemini. Erik richt zich als infor-matiearchitect op strategie, inno-vatie en verbetering van de infor-matievoorziening binnen de publieke sector. Dr. Niek Wijngaards is senior researcher en programma manager bij Thales Nederland in de afdeling Thales Research & Technology. Dr. Niek Wijngaards richt zich op onderzoek en ontwikkeling van complexe ‘systems-of-systems’


Hoe moet de overheid haar rol invullen om onze digitale veiligheid te waarborgen?

De veilige ‘digitale samen-leving’ bestaat niet

47

the way we see it

Highlights

•In onze samenleving is de overheid ook verantwoordelijk voor digitale veiligheid.

•De overheid worstelt met haar rol om digitale veiligheid te waarborgen.

•Digitale veiligheid wordt te veel als nieuw probleem gezien.

•Digitale veiligheid moet een integraal onderdeel zijn van het streven naar een veilige samenleving.

De overheid worstelt met haar rol ten aanzien van het handhaven van digitale veiligheid en trekt nauwelijks parallellen met het fysieke domein.

Uitdagingen van digitale transformatieOnze maatschappij blijft zich in rap tempo transformeren. Het ontstaan van wereldwijde digitale netwerken, bijvoorbeeld met behulp van torrents en sociale media, hebben individuen, organisaties en instellingen nieuwe mogelijkheden gegeven om continu met elkaar in verbinding te staan. Er is onbeperkt toegang tot digitale informatie en communicatiemogelijkheden. De beschikbaarheid van kennis is daarbij haast eindeloos.

Deze ontwikkelingen hebben een grote impact op ons dagelijks leven. Socioloog Manuel Castells1 benoemde enkele jaren geleden zijn zorg over onze huidige ‘digitale’ samenleving, vrij ver-taald: “Op technologisch gebied zijn we ver ontwikkeld, maar we zijn onderont-wikkeld als we kijken naar de aansluiting op organisatorisch en sociaal gebied.” In hoeverre zijn onze overheidsinstanties en hun bestuurders thuis in het ‘wilde westen’ van de ‘digitale wereld’? Welke uitdagingen zijn er voor onze veiligheids-bestuurders? En welke rol en verant-woordelijkheid pakt de overheid als het gaat om onze digitale veiligheid?

De overheid worstelt met haar rol in het digitale domein en trekt geen parallel met het fysieke domeinDe overheid vervult van oudsher een ordenende, sturende en arbitrerende rol ten aanzien van veiligheid. Maar hoe bevordert of ontmoedigt de over-

heid bepaalde vormen van gedrag ten aanzien van de digitale veiligheid, nu de samenleving zich niet alleen in het fysieke maar ook in het digitale domein manifesteert?

In het rapport iOverheid (2011)2 van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) doet de raad beleidsaanbevelingen met betrekking tot de rol en verantwoordelijkheid van de overheid op ICT-gebied. Volgens de WRR denken zowel politiek als bestuur teveel in “termen van techniek en niet in termen van de informatiestromen die door het verknopen van netwerken en ontelbare ICT-initiatieven, van cruciaal belang zijn geworden. Men redeneert nog vanuit de gedachte van de eOver-heid, met een sterke nadruk op techniek en dienstverlening. Maar in de dagelijkse praktijk van beleid en uitvoering is een informatie-Overheid (iOverheid) ont-staan.” De WRR vindt het cruciaal dat de overheid beseft dat ze een ‘iOver-heid’ is geworden. Ze stelt dat deze iOverheid in ieder geval systeemverant-woordelijk is voor de ‘iSamenleving’, dat impliceert dat zij ook veiligheid in al haar verschijningsvormen moet garanderen: een rolopvatting die overeenkomt met haar rol in de fysieke wereld.

Dit vraagt om aandacht, omdat het garanderen van veiligheid in onze gedi-gitaliseerde samenleving betekent: omgaan met haar specifieke eigen-schappen. Bij digitale criminaliteit is het veelal onduidelijk wie de dader is en wat de intenties zijn. Een individu kan grote schade aanbrengen en een incident beperkt zich niet tot Nederlands grond-gebied. De overheid is daarbij afhankelijk van private infrastructuur voor opsporing en ontbeert dikwijls de juiste instrumen-ten om in te grijpen. De omvang en aard van een cyberincident is daarom al snel groter dan de Nederlandse overheid alleen aankan.

Op technologisch gebied zijn we ver ontwikkeld, maar we zijn onderontwikkeld als we kijken naar de aansluiting op organisatorisch en sociaal gebied.”

1 The Information Age: Economy, Society and Culture. Volume I The Rise of the Network Society (1996). Volume II The Power of Identity (1997) Volume III End of Millennium. Uitgeverij Blackwell Publishers, Oxford. 2 Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) (2011). iOverheid. WRR: Den Haag.


Het gaat veeleer om het streven naar een zichtbare en effectieve transformatie binnen de bestaande instituties en om het besef een iOverheid te zijn, dan om instituties die dat van buitenaf zouden moeten bewerkstelligen.”

Hoewel veel operationele en tactische initiatieven genomen worden door de overheid om zowel cybersecurity te realiseren als cybercrime te bestrijden, ontbreekt het aan een algeheel begrip dat zowel cybersecurity, cybercrime als (internet)vrijheid en privacy in onze samenleving géén nieuwe fenomenen zijn. Weliswaar is de manifestatie van deze fenomenen veranderd als gevolg van digitale ontwikkelingen in onze samenleving, in essentie blijven het ver-schijnselen waarvan in het algemeen aanvaard is dat de overheid er een bepalende rol in heeft.

rechercheur zijn, blijft de aanpak van cybercrime vooral binnen het dagelijks politiewerk nog marginaal. In een aantal spraakmakende zaken zijn successen geboekt, maar het ontbreekt de digitale rechercheurs aan specifieke wetgeving om echt effectief te zijn. Toch is met behulp van bestaande instrumenten (zoals de huidige wet computer crimina-liteit) veel mogelijk, waarbij pragmatisme en een sterk rechtvaardigheidsgevoel een goede basis vormen om in proef-processen uit te testen hoe ver men kan gaan. Immers, regelgeving loopt per definitie achter op de werkelijkheid.

Cybersecurity behoeft aandacht zowel bij overheid, bedrijfsleven als particulierIedereen is zelf verantwoordelijk voor zijn digitale ‘slot op de deur’. De overheid promoot cybersecurity, geeft voorlich-ting en helpt bij incidenten, maar heeft ook in het beschermen van haar eigen infrastructuur een belangrijke rol. Het rapport van de Onderzoeksraad naar het ‘Diginotar incident’4 stelt dat veel overheidsorganisaties digitale veilig-heid overlaten aan enkele technische experts. Maar het succesvol borgen van digitale veiligheid reikt veel verder dan de ICT-afdeling. De betrokken-heid van bestuurders en managers met digitale veiligheidsincidenten bleek vol-gens de Onderzoeksraad ver te zoeken. Onvoldoende kennis van bestaande dreigingen, veiligheidsrisico’s of bewust-zijn over de gevolgen op hun digitale veiligheid bleken hiervan de oorzaak. Incidenten als Diginotar vormen welis-waar een goede wake-upcall, maar bieden nog onvoldoende handelingsper-spectief om betere digitale veiligheid te helpen garanderen.

Een belangrijke bijkomstigheid is dat de overheid nog in grote mate afhankelijk is van het bedrijfsleven en particuliere gebruikers om een veilig cyberspace5 te

kunnen garanderen. Zolang zij niet zelf-standig de fundamenten van een veilige samenleving kan invullen zullen private partijen daarom nauw betrokken moeten zijn bij het realiseren van een veilige samenleving.

Wachten op nieuwe ontwikkelingen is een misvatting De overheid heeft de neiging zich teveel te richten op het opzetten van nieuwe instituties, zoals de Nationale Cyber Security Strategie (NCSS), de Cyber Taskforce bij Defensie, de Cyber Security Raad (CSR) en het National Cyber Security Centrum (NSCS). Meer effect op de samenleving kan worden geboekt wanneer de overheid streeft naar transformatie van bestaande structuren en instituties. Het inrichten van nieuwe instituties en invoeren van nieuwe maatregelen wekt ten onrechte de verwachting dat afdoende regie is gevoerd om onze digitale veiligheid zeker te stellen. En dat terwijl de aanpak van digitale veiligheid veelal een orga-nisatorisch probleem is bij bestaande instituties. De WRR stelt daarover: “Het gaat veeleer om het streven naar een zichtbare en effectieve transformatie binnen de bestaande instituties en om het besef een iOverheid te zijn, dan om instituties die dat van buitenaf zouden moeten bewerkstelligen.” De samenle-ving doorgaat een digitale transforma-tie6 en deze kan alleen maar succesvol verlopen als digitale veiligheid daar gelijk mee op gaat.

Mits voldaan aan de juiste randvoor-waarden (vertrouwen!) is een goede aanpak de uitbreiding van meldplicht voor digitale veiligheidsincidenten, die tot voor kort alleen betrekking had op datalekken binnen internet- en telecom-providers. De uitbreiding van de meld-plicht naar ‘6 vitale sectoren’ betreft nu alle incidenten die de continuïteit van eigen of andermans dienstverlening

3 Struiksma, N, deVey Mestdagh, C.N.J, & Winter, H.B (2012). De organisatie van de opsporing van cybercrime door de Nederlandse politie. Politie en Wetenschap: Amsterdam. 4 De onderzoeksraad voor veiligheid (2012). Het digiNotarincident. Waarom digitale veiligheid de bestuurstafel te weinig bereikt. De onderzoeksraad voor veiligheid: Den Haag. 5 Onder cyberspace verstaan we de virtuele wereld van computernetwerken waarin men met elkaar kan communiceren. 6 Digital Transformation Review N° 02, January 2012; Capgemini Consulting, MIT Center for Digital Business

Een bepalende rol in de aanpak van cybercriminaliteitProblematisch is dat de politie nog beperkt of nauwelijks zichtbaar is in het digitale domein. Uit onderzoek blijkt dat aangiftes van kleine digitale criminaliteit niet tot nauwelijks worden gedaan door burgers en door politie en justitie zelden worden opgepakt3. Rechtszaken en vervolging bestaan er daarom mondjesmaat. Het is de uitdaging voor de politie om ook zichtbaar te zijn op fora, chatboxes en de verdere digitale snelweg. Hoewel er onder het ‘intensiverings Programma Aanpak Cybercrime (PAC)’ veelbelo-vende initiatieven worden ontwikkeld en er steeds meer opleidingen tot digitaal

49

the way we see it

digitaal, is een integrale uitdaging voor beleidsmakers. Daarom moet de digi-tale component van veiligheid onderdeel worden gemaakt van alle bestuurlijke afwegingen. Ook bestuurders moeten er rekening mee houden dat veiligheid in onze moderne samenleving alleen nog te realiseren is als de digitale com-ponent wordt geïntegreerd in aanpak en overwegingen. Dit betekent binnen organisaties dat daarbij een manier moet worden gevonden om iedereen digitaal veiligheidsbewust te maken.

De overheid moet haar rol, die haar voor fysieke veiligheid al van oudsher was toevertrouwd, ook integraal gaan ver-vullen binnen de digitale veiligheid. Dit moet zij niet doen door het creëren van uitzonderlijk en ad-hocinstrumentarium, maar door het integreren van digitale overwegingen in bestaande wetgeving, lessons learned en structuurvisies. Wachten op specifiek ontwikkeld beleid, specifieke kaders of digitale regelgeving maakt noch het digitale noch het fysieke domein veiliger. Goed begrip over hoe de fysieke samenleving is gedigitaliseerd moet leiden tot een integrale wetgeving en aanpak van veiligheidskwesties. Digitale veiligheid is een integraal onder-deel van de beleidsvorming en mag daarbij geen uitzonderingspositie meer hebben.

sterk kunnen verstoren en die kunnen leiden tot maatschappelijke ontwrich-ting. Een ander instrument, dat voor zowel veel voor- als tegenstanders zorgde in de publieke discussie, is een uitbreiding van de bevoegdheid van de politie om bij ernstige cybermisdrijven computers te kunnen hacken, ook al staan de betreffende systemen in het buitenland. Dit betekent bijvoorbeeld het op afstand binnendringen van computers en het plaatsen van software, het doorzoeken van gegevens of het onklaar maken van computers ten behoeve van de opsporing van ernstige vormen van cybercrime.

Ook in het nieuwe regeerakkoord wordt wederom cybersecurity benoemd: “Er is sprake van toenemende bedreigingen en kwetsbaarheden op het terrein van cybersecurity. Die willen we het hoofd bieden door krachten te bundelen met alle belanghebbenden, de opsporings-capaciteit te versterken en het juridisch instrumentarium aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden.” Positief is de uitbreiding van capaciteiten en bun-delen van bestaande krachten. Helaas wordt cybersecurity wederom benoemd als een fenomeen waarvoor het instru-mentarium moet worden aangepast, in plaats van de organisatie binnen be-staande instituties. Dit is een misvatting.

Beleidsmakers zoeken naar een ade-quate wijze om digitale veiligheid te rea-liseren. Dit wordt belemmerd doordat men nog onvoldoende bewust is van het gegeven dat er geen scheiding meer bestaat tussen onze digitale en fysieke wereld. Door de digitale transformatie zijn digitale hulpmiddelen een integraal onderdeel geworden van onze samenle-ving. De veiligheid van die samenleving is dus in gelijke mate afhankelijk van de veiligheid in het digitale als wel in het fysieke domein.

Geen uitzonderingspositie voor digitale veiligheidDe overheid is verantwoordelijk voor het functioneren van de iSamenleving. Veiligheid in alle domeinen, fysiek en

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via twitteradres @evelienvz of roeland.de. [email protected]

Over de auteursDrs. Roeland de Koning en Evelien van Zuidam MSc zijn werkzaam bij Capgemini Consulting. Roeland de Koning is managing consultant en gespecialiseerd in cybersecurity en ICT-crisisbeheer-sing. Evelien van Zuidam is consultant en richt zich op digitale veiligheid en de rol van social media in het veiligheidsdomein.


Geen digitale transformatie zonder digitale veiligheid

Cyber resilience inhet jaarverslag?

51

the way we see it

Cyber resilience is een randvoorwaarde gewor-den voor de continuïteit en bescherming van de reputatie van organisa-ties. Meer transparantie is nodig om het vertrou-wen te behouden.

De recente cyberincidenten, of het nu gaat om (opzettelijke) cyberaanvallen of ongelukken, maken duidelijk dat cyber resilience (digitale veiligheid of veerkracht, zie tevens alinea ‘Wat is cyber resilience?’) een randvoorwaarde is voor omgevingen die in belangrijke mate afhankelijk zijn van ICT. Dat geldt zeker voor organisaties in de vitale infrastructuur, zoals banken, energie-bedrijven, olie en gas, zorg, transport en (andere) multinationals.

De Diginotar-affaire is een goed voorbeeld. Een geconstateerd lek in het rekencentrum van Diginotar in Beverwijk, zorgde ervoor dat ondernemers in, zeg, Harderwijk hun btw-aangifte niet kon-den doen bij de belastingdienst. Die laatste gebruikte daar namelijk digitale certificaten van Diginotar voor.

De in het voorbeeld geschetste onder-linge digitale verbondenheid (we leven in een ’hyperconnected world!’) van organisaties versterkt ook het beeld dat cyber resilience noodzakelijk is én de eigen verantwoordelijkheid niet stopt bij de voordeur. Het is een gemeenschap-pelijke verantwoordelijkheid. Waarom? We profiteren immers allemaal van de voordelen van de digitale transformatie om ons heen, voordelen die meestal

Welke stappen zijn nodig om de digitale veiligheid bij organisaties te waarborgen?

veel groter zijn dan de kosten en de risico’s die eraan verbonden zijn.

‘Net als in de gewone maatschappij, moeten we ook in de digitale wereld leren begrijpen wat de risico’s zijn.’1

Wat is digitale transformatie?2

Met digitale transformatie bedoelen we de toepassing van digitale technologie in allerlei aspecten van de maatschap-pij. Door digitale transformatie (en dus het gebruik van digitale middelen) zijn nieuwe types van innovatie en creativiteit mogelijk, waardoor digitalisering meer toevoegt dan het verbeteren en efficiën-ter maken van bestaande werkwijzen.

Wat is cyber resilience?In dit artikel gebruiken we in plaats van het begrip cybersecurity met opzet de term cyber resilience en als Nederlands synoniem gebruiken we ’digitale veilig-heid’ (voor beide). We doen dat, omdat de term ‘cyber resilience’ ten eerste een minder technologische connotatie heeft. Cyber spreekt al een breder publiek aan dan ICT- of computersecurity, maar klinkt nog steeds vooral naar (technische) beperkingen in de toepassing van digitale technologie.

Ten tweede brengen we met de term cyber resilience tot uitdrukking dat het gaat om de veerkracht die een orga-nisatie zou moeten hebben om na een cyberaanval of onopzettelijk incident, de schade te beperken en zo snel moge-lijk weer terug te veren naar een min of meer normale bedrijfsvoering. Een cyberincident is namelijk niet volledig te voorkomen en een gerichte cyberaanval heeft een hoge kans van slagen bij vrij-wel alle organisaties. ‘Assume you have been breached’, is het motto.

Highlights

•Cyber resilience is een randvoorwaarde voor digitale transformatie.

•De continuïteit en reputatie van de organisatie staan namelijk op het spel.

•Daarom is cyber resilience een aan- gelegenheid voor de Raad van Bestuur.

•Maatregelen zijn niet alleen technologisch, maar juist multidisciplinair.

•Stakeholders verwachten meer transparantie.

1 Neelie Kroes, Hacken en lekken, column in het Financieele Dagblad, 20 oktober 2012. 2 Zie ook: http://www.capgemini-consulting.com/transform/digitaltransformation/


Cyber resilience is geen zaak voor ICT alleenDe risico’s die de meeste organisaties lopen door cyberincidenten hebben rechtstreeks impact op belangrijke zaken als de continuïteit van proces-sen, privacy van onze klanten en de bescherming van het intellectueel eigendom. Door de huidige nadruk in de maatschappelijke discussie over cybersecurity als technologisch onder-werp, blijft onderbelicht dat het een business-issue is. Het verdient echter de volle aandacht van het topmanage-ment én een vaste plek in het strate-gisch risicomanagement.

De publieke opinie lijkt dit te ondersteu-nen voor een aantal vitale sectoren, gezien het Trends in Veiligheid onder-zoek 2012 van Capgemini, uitgevoerd door TNS NIPO. Zowel op de vraag: “Als een overheidsorganisatie getroffen wordt door uitval van haar ICT-systemen, wat is dan volgens u de impact op de maatschappij?” als op de vraag: “Als een nutsbedrijf (drink-waterbedrijf bijvoor-beeld) getroffen wordt door uitval van ICT-systemen, wat is dan volgens u de impact op de maatschappij?”, ant-woordt meer dan 80% van de respon-denten, dat dit een grote of zeer grote impact heeft. De sense of urgency is bij het grote publiek klaarblijkelijk aanwezig.

Cyber resilience in strategisch risicomanagementBij strategisch risicomanagement gaat het om de driehoek assets (belangen), threats (bedreigingen) en controls (maatregelen). Een dreigingsanalyse, gerelateerd aan de kritische belangen van een organisatie, voedt de mate waarin maatregelen ter bescherming van die kritische belangen moeten worden genomen. Dit geldt overigens mutatis mutandis ook op nationaal en internationaal niveau.

Inpassing van cyberrisico’s in het stra-tegisch risicomanagement laat zien dat het topmanagement digitale dreigingen

daadwerkelijk onderkent als risico voor de kernbelangen van de organisatie. Hieronder noemen we drie voorbeelden.• Teneerste(bescherming van) klant-

gegevens, zoals persoonsgegevens van bancaire klanten, patiënten, of kinderen die aan de zorg van een instelling zijn toevertrouwd. Het lekken van dergelijke gegevens of alleen al de schijn dat dit gebeurd is of had kunnen gebeuren, heeft een negatie-ve uitwerking op de reputatie van de organisatie. De hack van een server van Het Groene Hart Ziekenhuis in oktober 2012 en de daarop volgende (negatieve) publiciteit en kamervragen illustreren dit belang.

• Tentweedecontinuïteit en integriteit van processen (niet alleen administra-tieve processen, maar juist ook fysie-ke processen in bijvoorbeeld de che-mie of luchtvaart waar industriële con-trole systemen (ICS) voor monitoring en sturing moeten zorgen). De cyber-aanval op Aramco in Saoedi Arabië laat zien, dat het uitschakelen van 30.000 kantoorcomputers een zeer grote impact heeft op de bedrijfsvoe-ring. Jeffrey Carr is duidelijk over wat de CEO moet doen in zo’n geval: ”…the correct course of action for not only Aramco’s CEO but every CEO is to focus on being able to absorb an

Als een overheidsorgani-satie getroffen wordt door uitval van haar ICT-systemen, wat is dan volgens u de impact op de maatschappij?”

“Als een nutsbedrijf (drinkwaterbedrijf bijvoorbeeld) getroffen wordt door uitval van ICT-systemen, wat is dan volgens u de impact op de maatschappij?”

Figuur 1: Cyber resilience in het jaarverslag?

Strategisch risicomanagement

Nieuwe (trends)maatregelen

Nieuwe (trends)kwetsbaarheden

Digitalisering

Nieuwe (trends)dreigingen

Technologieinnovatie

Markt-ontwikkelingen

InwinnenAssets

(belangen)

Controls(maatregelen)

Threats(bedreigingen)

53

the way we see it

The Grand Conference

Op 16 oktober 2012 vond de eerste ‘The Grand Conference’ plaats in Amsterdam, als outreach van de EU-US Working Group on Cyber Security and Cyber Crime en georganiseerd door CPNI.NL. Meer dan 150 functionarissen uit de vitale infrastructuur en cybersecurity uit Europa, de VS en Japan bezochten deze conferentie, die de voor-uitgang van learning by doing naar leading by doing in cyber resi-lience faciliteerde. The Grand Conference 2012 deed dit door pre-sentaties van onder andere Neelie Kroes, Rod Beckstrom, Harry van Dorenmalen en Mikko Hypponen met meer dan genoeg voer voor gedachten, masterclasses, discussies met peers en de gelegenheid om door het ondertekenen van de World Economic Forum Principles on Cyber Resilience daadwerkelijk leiderschap te tonen. TNO, KPN en Alliander deden dat dan ook en meer zullen volgen.

The Grand Conference 2013 zal nog een stap verder gaan in het slaan van bruggen tussen verschillende disciplines, om cyber-resilience nog verder in te bedden in de normale bedrijfsvoering van organisaties uit de vitale infrastructuur.

attack and not have it affect its critical operations.”3

• Tenderdehetbeschermenvanhetintellectueel eigendom, zoals in de farmacie of een hightech onderne-ming, maar ook de overheid als het bijvoorbeeld gaat om internationale onderhandelingsinformatie. Overheids- of bedrijfsspionage langs digitale weg is al jaren een zorg van de AIVD.4 Gevallen als de Night Dragon operatie laten zien hoe kwets-baar industriële ondernemingen kun-nen zijn.5 In Night Dragon werden met gerichte cyberaanvallen gegevens buit gemaakt bij multinationals uit de olie- en gas sector.

Met de assets in het achterhoofd kijken we vervolgens naar de dreigingen. Het algemene dreigingsbeeld voor Nederland, al dan niet aangevuld met eigen cyber threat intelligence van de organisatie, én een vertaling naar de eigen organisatie (welke belangen, kwetsbaarheden, algemene dreigin-gen, innovaties, marktontwikkelingen enzovoort) geven outside-in aan welk dreigingsprofiel de organisatie heeft.

In zijn presentatie ‘The threats out there’ op The Grand Conference 2012, schetste Mikko Hypponen daders, motieven, uithoudingsvermogen en cybercapaci-teiten als factoren die van belang zijn. Uiteindelijk constateerde hij dat hack-tivisten, cybercriminelen en staten de belangrijkste actoren zijn om rekening mee te houden.

Tot slot zijn er maatregelen nodig om onderkende risico’s te mitigeren. Twee trends zijn hierin zichtbaar:• Teneerstegroeitdeovertuigingdat

de focus op (technologische) preven-tie niet voldoende is. Het versterken van de digitale veerkracht betekent ook dat detectie, respons en herstel geregeld moeten zijn.

• Tentweedezienwe,datandere

disciplines dan ICT zich voorzichtig aan bewust beginnen te worden van het belang van cyber resilience en van het belang van hun eigen discipline in het versterken van cyber resilience. Een paar voorbeelden om dit te illustreren:- Communicatie: kan bijdragen in

(onder andere) versterken van bewustwording, crisiscommunicatie en reputatiemanagement.

- Juridische zaken: expert op het gebied van aansprakelijkheid en intellectueel eigendom.

- Strategie: geen plannen voor digita-le transformatie zonder oog voor digitale veiligheid.

- Het primaire proces, zeker in ICS-omgevingen waar operationele technologie (OT) en ICT naar elkaar toe groeien: integreren van de benadering veiligheid als safety met veiligheid als security.

3 http://jeffreycarr.blogspot.nl/2012/08/lessons-for-ceos-from-saudi-aramco.html#!/2012/08/lessons-for-ceos-from-saudi-aramco.html. 4 Zie o.m. AIVD, Kwetsbaarheidsanalyse Spionage, 2010. Idem NCSC, Cybersecuritybeeld Nederland 2012, 2012. 5 http://www.bloomberg.com/news/2011-02-24/exxon-shell-bp-said-to-have-been-hacked-through-chinese-internet-servers.html,


Stakeholders verwachtenmeer transparantieVolgens een recent redactiestuk van het NRC zijn cyberdreigingen rechtstreeks van belang voor de beurswaarde van een organisatie. Het op straat terecht-komen van vertrouwelijke informatie kan bijvoorbeeld tot verlies aan beurswaar-de en maatregelen van toezichthouders leiden. Wie zich slecht beveiligt, heeft ook een slecht verhaal naar de buiten-wereld, is de conclusie.

Belangrijke stakeholders zullen meer transparantie willen zien over de wijze waarop bedrijven en andere vitale organisaties omgaan met vertrouwe-lijke gegevens en/of het waarborgen van de continuïteit van gedigitaliseerde bedrijfsprocessen.

Kortom, de vragen die op de bestuurs-tafel en in de aandeelhoudersvergade-ring thuishoren zijn die naar de risico’s en het overzicht op de kritische belangen die in de lucht moeten blijven. Cyber resilience moet wat ons betreft een onderdeel zijn van de jaarverslaggeving, net zoals duurzaamheid dat is gewor-den. Ook dit is in de afgelopen jaren uit- gegroeid van hype tot hygiënefactor.

Deze transparantie is belangrijk om het vertrouwen van de buitenwereld te ver-sterken en intern de inspanningen die nodig zijn om dat vertrouwen waar te maken te ondersteunen en te stimule-ren. Twee vliegen in één klap!

Hoe maak je een organisatie meer cyber resilient? Langs digitale weg kunnen kwaadwillenden schade aan een orga-nisatie brengen, door inbreuk te doen op zaken die de reputatie en/of continuïteit van de organisatie raken. Bijvoorbeeld door het stelen of veranderen van (persoons- en bedrijfs-)gegevens, de operationele processen te verstoren of zaken die financiële positie van een orga-nisatie raken. Juist daarom verdient het onderwerp een plek op de agenda van het strategisch management.

Maar waar staat een organisatie op het gebied van cybersecurity/cyber resilience en wat is de concrete verbeterstrategie waarop het management zich moet richten? Hiervoor heeft Capgemini een Cyber Security scan ontwikkeld. Deze bestaat uit een analyse die circa zes weken duurt en geeft een organisatie inzicht in de belang-rijkste waarden, bedreigingen en risico’s op het gebied van cyber-security en cyber resilience . Via een proces waarin sleutelspelers uit de organisatie een belangrijke rol hebben, levert de scan in korte tijd meer inzicht op waar de organisatie nu staat, waar maatregelen op moeten worden genomen en een concrete verbeteragenda om de weerbaarheid en wendbaarheid van organisaties te vergroten. Tevens draagt de Cyber Security scan bij aan een hogere bewustwording van de digitale veiligheid in de organisatie.

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs opnemen via het e-mailadres:trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoon-lijk via @GraafPde, @tjhers en [email protected]

Over de auteursAnnemarie Zielstra MES is Director International Relations | Cyber Resilience bij TNO, Drs. Tjarda Krabbendam-Hersman en Mr. Patrick de Graaf zijn manage-ment consultant bij Capgemini Consulting op het gebied van openbare orde en veiligheid.

55

the way we see it

Borging van continuïteit in het veiligheidsdomein

Hoe continuïteitsmanagement bijdraagt aan de veiligheid in de maatschappij

Hoe kan de continuïteit van kritische processen in het veiligheidsdomein worden geborgd?

Highlights

•Onvoldoende borging van continuïteit van kritische processen in het veiligheidsdomein.

•Een noodzaak voor een contextgerichte benadering.

•Een benadering waarin risico’s opgepakt worden vanuit het streven naar continuïteit.

•Een raamwerk continuïteitsmanagement dat organisaties op strategisch en operationeel niveau helpt de kritische processen te borgen.


Het veiligheidsdomein dient de beheersing van hun eigen bedrijfsvoering op hetzelfde niveau te plaatsen als de beheersing van externe incidenten en rampen.

Organisaties zijn steeds kwetsbaar-der om hun dienstverlening naar de maatschappij te kunnen garanderen. Sprekende voorbeelden hiervan zijn de Diginotar-affaire (hacken van over-heidssites) en Bommelerwaard (tijdelijk uitvallen van grootschalige elektriciteit). Dit geldt ook voor organisaties in het veiligheidsdomein. De impact van het wegvallen van een organisatie in het veiligheidsdomein raakt de samenleving extra, omdat de veiligheid in het geding kan zijn. Het Trends in Veiligheid onder-zoek 2012 van Capgemini, uitgevoerd door TNS NIPO, wijst uit dat een kwart van de Nederlanders een zeer grote impact verwacht op de maatschappij wanneer een overheidsorganisatie getroffen wordt door uitval van hun ICT-systemen. Door grote druk vanuit politiek, maat-schappij en media ontstaat de nood-zaak om snel te zoeken naar korteter- mijnoplossingen. Met grote gevolgen van dien. Het om kunnen gaan met ver-storingen van de dienstverlening, vraagt

in onze visie om een contextgerichte benadering: een benadering waarin risico’s opgepakt worden vanuit het streven naar continuïteit.

ContinuïteitsbegrippenContinuïteit gaat over de beschik-baarheid van dienstverlening, ook in geval van verstoring van de bedrijfs-voering. Voor een aantal organisa-ties in het veiligheidsdomein geldt dat interne verstoring niet of maar beperkt mag leiden tot het wegvallen van hun dienstverlening. Het is dan ook belangrijk om te weten welke processen van welke organisaties kritisch zijn. Daartoe dient men zich af te vragen wat de maximaal toe-laatbare tijdsduur is dat een bepaalde dienst niet geleverd kan worden. Wanneer dat bekend is, kan bepaald worden welke bedrijfsprocessen en onderliggende middelen en mensen kritisch zijn voor het leveren van die diensten en welke eisen te stellen aan de continuïteit daarvan.

57

the way we see it

Figuur 1: Borging van continuïteit in het veiligheidsdomein

Gebeurtenissen

•Computerstoring politie - In januari 2010 kampten politiekorpsen in Noord en Oost-Nederland met een ernstige storing in het computercentrum.

•Diginotar-affaire - In 2011 slaagden hackers erin om valse beveiligingscertificaten af te geven waardoor onder meer websites van de overheid getroffen werden.

•Storing Vodafone - In april 2012 zorgde brand in een netwerkknooppunt ervoor dat miljoenen mensen niet konden bellen, sms’en en mobiel konden internetten.

•112 storingen KPN - In april 2012 was het alarmnummer voor de tweede keer in korte tijd niet of slecht bereikbaar.

•Landelijke storing P2000 netwerk - In april 2012 konden verschillende alarmcentrales tijdelijk geen P2000-berichten versturen naar de gebruikers, zoals brandweer, KNRM en ambulancedienst.

•Gebouw Rijkswaterstaat ontruimd - In juni 2012 is het enorme kantoorgebouw aan de A12 in Utrecht ontruimd wegens trillingen.

•Gemeentehuis Waalre afgebrand - In juli 2012 is het pand volledig afgebrand na een aanslag.

Borging van continuïteit richt zich op het vinden van de juiste balans tussen de eisen aan continuïteit en de maatre-gelen om dit te bewerkstelligen. Het kan niet zo zijn dat organisaties maatregelen nemen die geen bijdrage leveren aan de continuïteit van kritische bedrijfs-processen of zelfs geen maatregelen nemen voor die kritische processen. Daarnaast dient ook de zwaarte (kos-ten) van maatregelen afgestemd te zijn op de eisen aan continuïteit. Dit vereist heldere kaders waarmee organisaties op eenduidige wijze vast kunnen stel-len wat hun kritische bedrijfsproces-sen en gerelateerde eisen zijn en op basis daarvan passende maatregelen nemen. Vervolgens dient hierop actieve aansturing en monitoring plaats te vin-den, zowel op strategische als tactisch niveau. Alleen dan kan de gewenste continuïteit gegarandeerd blijven.

Oorzaken van onvoldoende bor-ging continuïteitVerschillende recente gebeurtenissen (zie kader) illustreren de afhankelijkheid van kritische processen voor de effecti-viteit van organisaties in het veiligheids-domein. Hiermee wordt bedoeld een bepaalde vorm van dienstverlening (bij-voorbeeld het beschermen en/of red-

Eenorganisatie

Mensen &werkplekken

Gebouwen& apparatuur

Nutsvoorzieningen

ICT systemen &infrastructuren

Andere middelen,leveranciers

Bedienenvan klanten

Klant- behoeften

Bedrijfsprocessen


den van mensen) wordt bedreigd door het wegvallen van een of meerdere kritische processen (een storing van ICT of elektriciteit). Een voorbeeld. In de nacht van woens-dag 20 op donderdag 21 juni is door een storing met alarmnummer 112, iemand als gevolg van hartfalen over-leden. Deze melding kwam in tweede instantie, vier minuten na de eerste poging tot bellen, alsnog binnen bij de alarmcentrale. De ambulance was ver-volgens negen minuten na die melding ter plaatste. Er is hier sprake van een directe relatie tussen de hulpverlening tijdens een acute situatie en het wegval-len van een kritisch proces.

Binnen het veiligheidsdomein is er van-daag de dag sprake van onvoldoende borging van de kritische processen. Dit heeft een aantal oorzaken. In de eerste plaats de fragmentatie in de aanpak van continuïteit in de organisatie. Continuïteit wordt beperkt thematisch ingevuld: de huidige aandacht beperkt zich tot uitval van ICT, van elektriciteit, personeel etcetera. In de tweede plaats is continuïteit veelal een verantwoor-delijkheid die op operationeel niveau in een organisatie wordt belegd. Dit heeft raakvlakken met het eerste punt omdat de verantwoordelijkheid voor de invul-ling van dit deel van continuïteit valt onder bijvoorbeeld een ICT-beheerder, een hr-functionaris, een facilitair manager etcetera. In de derde plaats onvoldoende strategische betrokkenheid (lees: betrokkenheid van bestuurders en directiele-den) bij het vaststellen van de normen voor continuïteit.

Waarom is dit een zorgwekken-de ontwikkeling?Onvoldoende borging van continuïteit is een zorgwekkende ontwikkeling omdat daarmee de effectiviteit van organisaties in het veiligheidsdomein op het spel staat. Door het uitvallen van een of meerdere kritische processen zijn orga-nisaties niet in staat om tijdig in te grij-pen als de veiligheid in het geding is.

In voorgaande alinea’s is een aantal oorzaken benoemd voor onvoldoende borging van de continuïteit. Dit brengt ernstige risico’s met zich mee doordat organisaties onvoldoende voorbereid zijn op het wegvallen van kritische processen en functionarissen (zie kader). Dit ligt aan het feit dat er geen uniforme benadering is van continuï-teit binnen een organisatie. Voor ieder deelgebied (ICT, hr, techniek, elektrici-teit, CBRN) wordt hier door de verant-woordelijke operationele functionaris zelfstandig invulling aan gegeven. Dit komt door de afwezigheid van een organisatiebrede norm waar continuïteit aan moet voldoen (strategisch kader). Er wordt door bestuurders geen nor-men vastgelegd van wat acceptabel is voor de organisatie. Is dat een dag uitval van ICT, drie dagen uitval van het merendeel van het personeel, vijf dagen uitval van elektriciteit? Deze normen zijn belangrijk omdat de operationele functi-onarissen op basis hiervan weten welke ruimte (financiële middelen, omvang maatregelen) zij nodig hebben om deze kritische processen te borgen. Anders ontstaat een andere ongewens-te ontwikkeling en dat is wat wij het geïnstitutionaliseerd eilanddenken

noemen. Iedere specialist binnen een organisatie bepaalt zelf de reikwijdte van continuïteit. In het volgende deel van dit artikel bieden wij een raamwerk om te komen tot een contextgerichte aanpak van continuïteit.

Een contextgerichte aanpak van continuïteitWanneer we kijken naar de huidige modellen voor continuïteit, dan hebben ze allen gemeen met elkaar dat het ont-werpen zijn om invulling te geven aan continuïteit. Echter, de toepasbaarheid van deze blauwdrukken is niet altijd even eenvoudig. Er worden nauwelijks handvatten geboden hoe rekening te houden met de doelstellingen van orga-nisaties en de mate waarin ze al bezig zijn met continuïteit. En de praktijk is dat veel organisaties bewust of onbe-wust al bezig zijn met continuïteit.

Continuïteit effectief en efficiënt invullen vraagt dan ook om een contextgerichte aanpak. De invulling moet gebaseerd zijn op hetgeen organisaties willen bereiken en op waar ze staan. Dit ver-schilt per organisatie en betekent dan ook dat je dit niet generiek aan kunt pakken. Iedere organisatie zal gecon-

Figuur 2: Raamwerk continuïteitsmanagement

Integraalkader

Integraleimplementatie

Initiëleimplementatie

Initieelkader

Strategische uitdaging

Operationele uitdaging

Lange termijnKorte termijn

59

the way we see it

fronteerd worden met haar eigen uitda-gingen. Wij onderscheiden vier soorten uitdagingen: •Strategischeuitdaging:hetzorgen

voor een kader voor continuïteit en op basis daarvan sturing op samenhang tussen continuïteitseisen en -maatre-gelen binnen de organisatie.

•Operationeleuitdaging:hetzorgendat verantwoordelijkheden belegd en genomen worden om daadwerkelijk invulling te geven aan continuïteit. Hierbij uitgaande van kaders en resulterend in implementatie van maatregelen en plannen.

•Kortetermijnuitdaging:deborging van continuïteit op korte termijn, < 1 jaar.

•Langetermijnuitdaging:deborgingvan continuïteit op de middellange en lange termijn, > 1 jaar.

Op basis van bovengenoemde uitdagin-gen hebben we vier varianten gedefini-eerd waarin organisaties zich vanuit hun eigen context kunnen positioneren. Per variant geven we kenmerken aan op basis waarin organisaties zich kunnen positioneren en handreikingen hoe invul-ling te geven aan continuïteit.

ConclusieDe kwaliteit van organisaties in het vei-ligheidsdomein wordt afgemeten aan hun effectiviteit voor de veiligheid in de maatschappij. De bedrijfsvoering richt zich op de klassieke PIOFAH-aspecten van de organisatie. Op zich niets mis mee, maar de uitval van kritische pro-cessen raakt in eerste instantie de organisatie en daardoor de veiligheid in de maatschappij. In die zin is conti-nuïteit meer dan een randvoorwaarde of slechts een operationele maatregel. Het raakt de gehele bedrijfsvoering van de organisatie. Het veiligheidsdo-mein dient het beheersen van versto-ringen van hun eigen bedrijfsvoering op hetzelfde niveau te plaatsen als de beheersing van externe incidenten en rampen. Zonder het een, kan het ander niet functioneren. Wij doen een beroep op het veiligheidsdomein om continuï-teit serieus te nemen en integraal op te

1. Initieel kader

Kenmerken Er zijn continuïteitsmaatregelen genomen, maar ad hoc en/ of gefragmenteerd (specifieke afdelingen, alleen facilitair, ICT etcetera).

Er is niet gedocumenteerd van wie in welke situaties wat verwacht wordt.

Uitdagingen Bepaal de noodzaak van continuïteitsmaatregelen, bijvoorbeeld weten regelgeving.

Bepaal welke bedrijfsactiviteiten in geval van uitval de hoogste prioriteit moeten krijgen voor herstel.

Bepaal hoe snel herstel dient plaats te vinden.

Bepaal welke ‘resources’ van vitaal belang zijn voor herstel van de kritische bedrijfsactiviteiten.

Maak een continuïteitsplan waarin de uitvoering van herstel is vastgelegd.

2. Initiële implementatie

Kenmerken Voor specifieke aandachtgebieden zijn continuïteitsmaatregelen vastgesteld, maar ze niet geïmplementeerd.

Er zijn plannen waarin de activiteiten en verantwoordelijkheden voor herstel van de bedrijfsvoering zijn gedefinieerd, maar niet belegd, gecommuniceerd, geoefend etcetera.

Uitdagingen Wijs rollen en verantwoordelijkheden toe.

Zorg ervoor dat betrokkenen weten wat van hen verwacht wordt.

Zorg ervoor dat noodzakelijke acties om de continuïteitsplannen uit te kunnen voeren genomen zijn.

Oefen uitvoering van de plannen.

Zorg voor beheer en verbetering van de plannen.


3. Integrale implementatie

Kenmerken De noodzaak van continuïteitsmaatregelen is gedefinieerd.

Kritische bedrijfsactiviteiten en ‘resources’ (inclusief afhankelijkheid van andere partijen) zijn vastgesteld.

Er is een organisatiebreed continuïteitsplan, maar dit is niet of slecht gedeeltelijk geïmplementeerd.

Maatregelen Wijs rollen en verantwoordelijkheden toe, inclusief relaties met andere partijen (binnen en buiten de eigen organisatie).

Zorg ervoor dat betrokkenen weten wat van hen verwacht wordt.

Neem continuïteitsafspraken op in de contracten/SLA’s met de partijen die als kritische ‘resource’ geïdentificeerd zijn.

Test en oefen uitvoering van continuïteitsplannen in samenhang.

Zorg voor beheer en verbetering van de plannen.

4. Integraal kader

Kenmerken Er is een organisatiebrede aanpak voor continuïteitsbeheersing geïmplementeerd.

Er is echter geen of beperkte samenhang met andere aandachtsgebieden voor risicobeheersing.

Maatregelen Definieer de samenhang tussen continuïteitsbeheersing en de overige aandachtsgebieden voor risicobeheersing (ORM, ERM, Informatiebeveiliging etcetera).

Integreer besturingsmechanismen en rapportages.

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs op-nemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via [email protected] en klaas. [email protected]

pakken, opdat zij hun bestaansgrond in de maatschappij kunnen blijven behouden.

Over de auteursDrs. Abderrahman Kaouass en Klaas Hagoort zijn managing con-sultant bij Capgemini Consulting. Abderrahman Kaouass richt zich op bestuurlijke veiligheidsvraag-stukken binnen het veiligheids-domein. Klaas Hagoort is expert op het gebied van Business Continuity Management (BCM) en is gecertificeerd ‘Member of the Business Continuity Institute’ (MBCI).

61

the way we see it

Meer vissen in de vijver met de White Hat Office


Hoe zorgen we voor meer hackers om de digitale veiligheid van Nederland te garanderen?

De toenemende aan-dacht voor cybersecurity leidt tot een groot tekort aan gekwalificeerde hackers. Wij zien een structurele, publiek- private oplossing.

De afgelopen jaren is de vraag naar technische cyberprofessionals, kortweg hackers, sterk toegenomen. Mensen die niet alleen over ‘cyber’ kunnen praten, maar ook daadwerkelijk over de tech-nische vaardigheden en de juiste attitude beschikken, zijn echter schaars.

Erik Akerboom: “Er is een tekort aan mensen die ook kunnen doen en niet alleen bedenken wat er zou moeten gebeuren.”1

De noodzaak om goede professionals te werven, in te laten stromen en op te leiden, is groot. Onder andere de politie,

Highlights

•EriseenacuutenstructureeltekortaangekwalificeerdeWhite Hat hackers.

•Slimmervissenindevijvermetcyberreservisten,digitalevrijwilligers en pooling van experts lost maar een klein deel van het probleem op.

•DeWhiteHatOfficeiseenpubliek-privaatwerk-enleertraject voor White Hat hackers, waardoor zij snel in kunnen stromen.

•DeWhiteHatOfficebouwtvoortopbewezenconcepten.

•Hetconceptligter,deeersteuitwerkingook,wie doet er mee?

1 Destijds als Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid geciteerd tijdens London Cyber Conference van 1 november 2011. In gelijke zin het Nationaal Trendrapport Cybercrime en Digitale Veiligheid van GOVCERT.NL uit 2010.

63

the way we see it

NCSC, Defensie, de inlichtingendien-sten, banken, telecom en ICT-security firma’s willen of moeten groeien op dit gebied. Uit het Trends in Veiligheid 2012 onderzoek van Capgemini, uit-gevoerd door TNS NIPO, blijkt ook dat de publieke opinie de mening deelt dat het kennisniveau van overheid (in het bijzonder de politie) moet worden ver-sterkt. Een overtuigende 94% van de respondenten is het eens tot helemaal mee eens met deze stelling.

Aangezien de digitale transformatie die nu plaatsvindt, niet zonder digitale vei-ligheid kan, verwachten we dat deze vraag alleen maar zal groeien. Gezien de huidige omstandigheden op de arbeidsmarkt, is dat een opvallende ontwikkeling, maar één die past bij de trend van toenemende aandacht voor en actie op cybersecurity.

Wetenschappelijke (w.o.) en hogeschool (hbo) informatica-opleidingen brengen echter structureel minder studenten op de arbeidsmarkt dan de vraag.2

Dit geldt in het bijzonder voor beveili-gingsexperts.3 Verder laat volgens de Taskforce E-skills de aansluiting tussen opleiding en beroepspraktijk te wensen over.4 De toenemende vraag naar hackers en het te lage aanbod op de arbeidsmarkt zorgen voor een structu-reel probleem.

Dit is overigens niet een typisch Nederlands probleem. In de meeste geïndustrialiseerde landen groeit de behoefte aan hackers. Zie bijvoor-beeld het rapport van de Cyberskills Taskforce van het Amerikaanse Department of Homeland Security: “Objective II: Help DHS employees develop and maintain advanced techni-cal cybersecurity skills and render their working environment so supportive that qualified candidates will prefer to work at DHS”.5

De White Hat Office als structu-rele oplossing voor een struc-tureel probleemEr is een gedeeld belang om het struc-turele tekort aan technische cyberpro-fessionals (hbo/w.o.) op een structurele wijze op te lossen. Tot dusverre vist iedereen echter in dezelfde vijver en wordt hooguit slimmer gevist, bijvoor-beeld via het idee van cyberreservisten bij Defensie of vrijwilligers bij de politie.

Het aantal vissen blijft echter gelijk, om in de beeldspraak te blijven. Slimmer vissen in de vijver met reservisten, vrij-willigers, maar ook pooling van experts lost maar een klein deel van het pro-bleem op. Als er een groot incident is, zijn de meeste specialisten waarschijn-lijk elders bezet en niet inzetbaar.

Er is een tekort aan mensen die ook kunnen doen en niet alleen bedenken wat er zou- moeten gebeuren.”

Digitale vrijwilligers bij de politie De politie werkt vanuit Programma Aanpak Cybercrime (PAC) aan meerdere pilots om digitale vrijwilligers in te zetten bij politiewerk. Dit zijn mensen die op ICT-gebied over middelen of expertise beschikken. Het doel is om digitale vrijwilligers te binden aan de politieorganisatie, onder meer met een op LinkedIn lijkend platform, waar deelnemers een profiel kunnen aanmaken en invullen. Alleen de politie kan dit inzien.6

2 ICT marktmonitor, ICT Office, april 2011 en april 2012. 3 Taskforce E-Skills Nederland, geciteerd in Computable, 2 mei 2011. 4 ICT Office, 2012 5 Homeland Security Advisory Council, Cyberskills Task Force Report, Departement of Homeland Security, 2012. 6 Bron: www.security.nl, Politie start proef met cybervrijwilligers, 17 september 2012

Inmiddels wordt dit probleem wel erkend en wordt er her en der over gesproken, maar mist de concrete actie. We hebben daarom een con-creet voorstel: de White Hat Office als publiek-private cyber academy.

Het idee van de White Hat Office is dat het publiekelijk en in de ‘scene’ kandi-daten werft voor een beperkte, ver-trouwde groep publieke en private werkgevers. De kandidaten stromen via een uitgebreid selectietraject in: een psy-chologisch onderzoek, een praktijktoets en strenge screening maken onderdeel uit van de selectie. Je wordt niet zomaar toegelaten. Alleen goede en integere kandidaten komen binnen: de White Hat hackers.

Eenmaal ingestroomd werkt de profes-sional vier dagen in de week bij een deelnemende werkgever en keert een dag in de week terug op de White Hat Office voor opleiding, individuele coaching, onderlinge kennisuitwis-seling of experimenten op een eigen technische omgeving. De opleiding omvat niet alleen techniek maar ook adviesvaardigheden en taal (Russisch en/of Chinees). Dat laatste heeft voor een aantal organisaties toegevoegde waarde, maar zeker voor de profession-als zelf ook (kudo’s in the community!).


Waar komen de termen White Hat en Black Hat vandaan? De White Hat hackers zijn de good guys en worden ook wel ethical hackers genoemd. Deze specialisten zijn op zoek naar zwakke plekken in de ICT-beveiliging om die te herstellen en te voorkomen dat Black Hat hackers ze misbruiken. Black Hats proberen misbruik te maken van kwetsbare plekken, bijvoorbeeld om informatie te stelen. De term White Hat en Black is afkomstig uit oude Westerns, waarin de good guys met een witte hoed getooid gingen en de bad guys herkenbaar waren aan hun zwarte hoed.

Na vier periodes van zes maanden bij verschillende werkgevers, stroomt de technische cyberprofessional door naar de werkgever van zijn of haar keuze.

Participerende werkgevers hebben een belangrijke stem in het wervingsprofiel, de schaal, selectie en het curriculum van de White Hat Office. Zij kunnen ook zelf een bijdrage leveren aan het curriculum, bijvoorbeeld door eigen opleidingsvoorzieningen in te brengen. De exacte invulling van het gehele con-cept zal dan ook idealiter met een aan-tal founding fathers7 worden bepaald. De White Hat Office is van hen geza-menlijk. Het succesvolle model van de ASL-BiSL Foundation8 vinden we wat dit betreft inspirerend om de White Hat Office vorm te geven en te financieren.

Voordelen voor werkgevers en professionals zijn grootDe voordelen voor zowel professionals als werkgevers zijn aantrekkelijk genoeg om te starten met de White Hat Office. Voor professionals is het een brug van hacken als hobby naar betaald werk bij organisaties die bijdragen aan het digitaal veiliger maken van Nederland. Naast salaris ontvangen ze nuttige scholing en coaching en hebben de gelegenheid om met hun peers kennis uit te wisselen om zo nog slimmer en handiger te worden. Voor werkgevers levert deze aanpak snel toegang tot een continue stroom van ‘white hat’ cyberprofessionals. Het gedeelde traject biedt legio voordelen van eco-nomy of scale en economy of skill, terwijl de werkgever wel invloed heeft op de hele opzet.

Hier tegenover staat, dat het komen tot voldoende generiek en gedragen wervingsprofiel(en) en -methode, selec-tieproces, opleidingscurriculum, door-stroomtraject, businessmodel en busi-nesscase werk, tijd en aandacht zal vergen.

7 Hiermee worden de organisaties bedoeld die betrokken zijn bij de oprichting. 8 www.aslbislfoundation.org

Figuur 1: Meer vissen in de vijver met de White Hat Office

werven selecteren curriculum opleiden werken uitstroom

selecteren werven contracteren scopen werken instroom

Stroom voor een professional:

Stroom voor een participant:

4 dagen werken

1 dag leren enexperimenteren

4 rondes van 6 maanden

Intake per ronde

Professional kiest

Exit-regeling just in case

65

the way we see it

ConclusieWhite Hat Office heeft de potentie om een gewilde, exclusieve academie voor technische cyberprofessionals van hoog niveau te worden, die toe-gang geeft tot werk bij aansprekende organisaties in zowel de publieke als private sector. Vertrouwd en prak-tisch voor werkgevers en dé plek om je carrière te starten in cybersecurity in Nederland. Zeker als de White Hat Office zich ook gaat richten op mensen die minder makkelijk in beeld komen bij grote werkgevers, zoals vroegtijdige schoolverlaters of andere moeilijk tra-ceerbare groepen, levert deze aanpak meer vissen op in de vijver. Het idee is er, de eerste uitwerking ook. Wie doet er mee?

Over de auteurs

Mr. Patrick de Graaf en drs. Erik Hoorweg MCM zijn principal con-sultant, respectievelijk vice presi-dent bij Capgemini Consulting en als zodanig actief op het gebied van openbare orde en veiligheid. Specifiek richten zij zich op vraag-stukken op het vlak van cyber-security, crisisbeheersing, beleids-realisatie en bedrijfsvoering.

Voor meer informatie kunt u contact met de auteurs op-nemen via het e-mailadres: trendsinveiligheid.nl@ capgemini.com of persoonlijk via twitteradres @GraafPde en @ehoorweg

Figuur 2: Meer vissen in de vijver met de White Hat Office

Participant X Participant Y

White Hat Office

Raad van Advies

Leveranciers, inclonderwijs

Hacker community(b.v. Hackerspaces voor hbo-, mbo-,

praktische wo-studenten)

DienstverlenendParticipant Z

White Hat Of�ce

Businessmodel De ASL-BiSL Foundation kwam voort uit heel andere, maar toch vergelijkbare problematiek als de White Hat Office. Het toenmalige PinkRoccade zag begin jaren 2000 de behoefte bij klanten en concullega’s groeien om het applicatiebeheer en functioneel beheer van ICT-systemen te professionaliseren. Een beheerstandaard als ITIL, maar dan toegespitst, zou daarbij kunnen helpen. Een standaard moet echter gedragen worden een voldoende aantal partijen. Samen met de ICT-organisaties van onder andere politie en Defensie en concurrenten als Ordina richtte PinkRoccade daarom in 2002 een stichting op, die de Application Services Library (ASL) en later ook Business information Services Library als public domain tot op heden is gaan beheren. ASL is inmiddels de ‘de facto’ standaard voor applicatiebeheer in Nederland.

Zogeheten ‘managing partners’ - waarvan vele ook founding father - financieren en besturen de stichting en zorgen zo voor doorontwikkeling van de beide standaarden en uitdragen ervan in binnen- en buitenland. Een uitvoerend bureau organiseert publicaties en bijeenkomsten, verzamelt best practices en stuurt de ontwikkeling van de standaarden en de financiering ervan aan.


Thoughtleadership

Geïnteresseerd in andere publicaties?Naast deze uitgave hebben wij andere interessante rapporten, onderzoeken en white papers die mogelijk voor u relevant kunnen zijn. In dit hoofdstuk treft u een verkort overzichtaan. Scan de QR code.

Een compleet overzicht van ons gedachtegoed vindt u hier: www.capgemini.nl en www.capgeminiconsulting.nl

67

the way we see it

Business Cloud: The State of Play Shifts Rapidly Uit onderzoek blijkt dat de verantwoordelijkheid voor cloud-initi-atieven verschuift van de ICT-afdeling naar de business, waarbij organisaties voorzichtig navigeren door complexiteit en onzekerheid.

Capgemini maakt deze resultaten bekend in het rapport ‘Business Cloud: The State of Play Shifts Rapidly: Fresh Insights into Cloud Adoption Trends’, een wereldwijd onderzoek naar de adoptie van cloud door bedrijven, naar de succesfactoren en de barrières. Hoewel de cloudmarkt nog niet geheel volwassen is, laat het rapport zien dat 81% van de onderzochte organisaties in meer of mindere mate gebruikgemaakt van cloudtechnologie. Hoewel een derde van de bedrijven (32%) zich kan vinden in de stelling dat de ICT-afdeling de drijvende kracht achter de adoptie van cloud is, verschuift de verantwoordelijkheid hiervoor geleidelijk van de ICT-afdeling naar de business.

Download via www.capgemini.nl

World Quality rapport 2012-2013 Het World Quality Report is het enige grote wereldwijde rapport dat jaarlijks inzicht geeft in de stand van zaken rond de kwaliteit van applicaties en de testprofessie in verschillende branches. Het rapport is resultaat van ruim 1500 telefonische en persoonlijke inter-views onder management op gebied van ICT, QA en/of testen.

Het World Quality Report van 2012-2013 laat onder andere zien dat organisaties moeite hebben om te gaan met de uitdagingen van het mobiele tijdperk. Ze ontberen de juiste middelen en methodes hiervoor. Dit terwijl het effectief testen van de kwaliteit van softwaretoepassingen nog nooit zo belangrijk voor de repu-tatie en operationele processen van organisaties was als nu.

Download via www.capgemini.nl/testing

Business Cloud:The State of Play Shifts Rapidly


The Deciding Factor: Big Data & Decision Making

Capgemini deed uitvoerig internationaal onderzoek naar big data. Enkele highlights uit het rapport:•CxO’sonderkennendewaardevanbigdataomdathet hun organisatie in staat stelt meer informatie te verkrijgen over verschillende aspecten van hun business.

•Investeringeninbigdataleverenmeerresultaatop dan investeringen in het verbeteren van backoffice- processen.

•Gemiddeldverbetertbigdatadebusiness-performance bij respondenten met 26% met zicht op verdere stijging.

•Erliggenvooralkansenophetgebiedvanonlineen social media, sales-optimilisatie en fraudebestrijding.

•Belangrijkeuitdagingvanbigdataligtinhetverkrijgen van informatie uit gestructureerde data gecombineerd met ongestructureerde data, zoals social netwerk content achter de firewall.

Download via www.capgemini.nl/bigdata

The Deciding Factor: Big Data & Decision Making

69

the way we see it

The Digital Advantage: How digital leaders outperform their peers in every industry Capgemini Consulting heeft in samenwerking met het MIT Center for Digital Business een onderzoek gehou-den over de manier waarop bedrijven omgaan met digitale transformatie en hier voordeel uit halen. Digitale transformatie is het gebruik van digitale technologie, zoals sociale media, mobiele oplossingen, analyse-mogelijkheden en geïntegreerde apparaten, gericht op het verbeteren van de prestaties of reikwijdte van de organisatie.

Download via www.capgeminiconsulting.nl

Veiligheid en rechtsketen blog Wij vinden het belangrijk dat ervaring en visie gedeeld wordt. De consultants van Capgemini Consulting zijn dagelijks bezig met organisaties, processen, beleid, sturing en, inrichting in het brede veiligheidsdomein. In de ontwikkelingen die deze organisaties doormaken zien wij paral-lellen en overeenkomsten, maar ook verschillen. Wekelijks schrijft een van de consultants een artikel op de veiligheids- en rechtsketenblog, om u zo op de hoogte te houden van onze visie en mogelijkheden.

Ga naar de blog via www.capgeminiconsulting.nl

Veiligheid en Rechtsketen BlogEen Capgemini Consulting Blog


71

the way we see it

72

the way we see it

Colofon Trends in Veiligheid is mede tot stand gekomen met medewerking van: Erik HoorwegEdwin KokPaul VisserPetra HalenbeekRob VernooijKees-Jan Butter

Capgemini Nederland B.V.Postbus 2575 - 3500 GN UtrechtTel. +31 30 689 00 00E-mail: [email protected] www.trendsinveiligheid.nl

Advies, ontwerp en productie: Marketing & Communicatie, Nicole Hartung, Joke Achterberg

IN/1

B-0

04.1

3

73

the way we see it

Capgemini Nederland B.V.Postbus 2575 - 3500 GN Utrecht

Tel. +31 30 689 00 00E-mail: [email protected]

www.trendsinveiligheid.nl

Over Capgemini Met meer dan 125.000 mensen in 44 landen is Capgemini wereldwijd een

van de meest vooraanstaande aanbieders van consulting-, technology- en outsourcing-diensten. In 2012 rapporteerde Capgemini Group een omzet van 10,3 miljard euro. Samen met zijn klanten creëert en realiseert Capgemini resultaatgerichte business- en technology-oplossingen, toegesneden op de klantbehoefte. Als een cultureel diverse organisatie heeft Capgemini zijn eigen onderscheidende manier van werken, de Collaborative Business ExperienceTM. Hierbij maakt Capgemini gebruik van het wereldwijde leveringsmodel Rightshore®.

Rightshore® is een handelsmerk van Capgemini

Capgemini Consulting is het mondiale Strategy en Transformation Consulting label van de Capgemini Group, gespecialiseerd in het adviseren en begeleiden van organisaties bij verandertrajecten: van de ontwikkeling van innovatieve strategieën tot en met de uit-voering daarvan, met continue aandacht voor duurzame resultaten. Capgemini Consulting biedt ondernemingen en overheden een vernieuwende benadering, gebruik-makend van innovatieve methodes, technologie en het talent van meer dan 3.600 con-sultants wereldwijd.

Copyright © 2013 Capgemini. Alle rechten voorbehouden. Rightshore® is een handelsmerk van Capgemini

Voor meer informatie:

www.nl.capgemini.comwww.capgeminiconsulting.nl

Trends in Veiligheid 2013€¦ · cybersecurity en de inzet van sociale media bij evenementen. Maar...

Documents

Transcript of Trends in Veiligheid 2013€¦ · cybersecurity en de inzet van sociale media bij evenementen. Maar...