1

DEEL 3 : COMMUNICATIEVORMEN

HOOFDSTUK 1: VERBALE COMMUNICATIEVORMEN

Waarmee dient de coach rekening te houden om doelgericht te communiceren met de sporter?

Hij moet inzicht hebben in denotatie en connotatie. Hij moet ook rekening houden met de interpretatievrijheid wanneer verbale communicatie ondersteund wordt door gebruikte tekens om de boodschap bij de ontvanger te krijgen.

Waarom is het belangrijk dat een coach weet welke denotatie en connotatie er aan zijn boodschap wordt gegeven?

Waarin ligt het verband tussen connotatie, denotatie en communicatie? Geef aan de hand van een voorbeeld aan dat je het onderscheid tussen denotatie en connotatie begrijpt.

2

HOOFDSTUK 2: NON-VERBALE COMMUNICATIEVORMEN

Welke zijn de verschillen tussen verbale en non-verbale communicatie?

Verbale communicatie = - doelgericht communiceren

- Teken en betekenis- Denotatie en connotatie

Non-verbale communicatie = - tekens

- Aanrakingsgedrag- Gebruik persoonlijke ruimte- Fysiek voorkomen- Tijdssystemen- Taal

Verbale communicatie: de natuurlijke taal, het verbale gedrag wordt vaak gezien als het middel waarmee we onze gedachten uitdrukken.

Non-verbale communicatie: verbonden met expressie van subjectieve en intersubjectieve informatie zoals emoties en gevoelens

Leg uit waarom non-verbale communicatie zich niet beperkt tot lichaamstaal.

Lichaamstaal is een meer complexe combinatie van verschillende vormen van non-verbale communicatie, waarbij soms alle, doch vaak ook niet alle vormen van non-verbale communicatie aan bod komen. Wat vaak opvalt zijn de lichaamsbewegingen waaronder de uitingen van emoties en het fysiek voorkomen. Het uiterlijke van iemand ontsnapt immers niet aan de aandacht van eender welke gesprekspartner.

Welke zijn de verschillende non-verbale communicatievormen?

- Tekens (Kinesics)= gebaren, bewegingen, gelaatsuitdrukkingen, ooggedrag, lichaamshouding

- Emblemen = symbolische handelingen met een specifieke non-verbale betekenis die gekend is door de meeste leden van een subcultuur of cultuur. Ze worden bewust gebruikt met de bedoeling een boodschap te verzenden naar een ontvanger. vb. ja en neen knikken , ₸ time out

- Illustratoren= complementair aan de gesproken communicatie. Zonder de uitgesproken woorden hebben ze geen betekenis op zich. Vb. gebalde vuist die een slagbeweging maakt van boven naar onder duidt extra kracht bijzetten aan vb. de vraag om veel doortastender aan te vallen.

- Uitingen van emoties= deze worden in eerste instantie aangevuld met gelaatstrekken en met de toonhoogte en het volume van de stem. Het lichaam speelt hierin ook een belangrijke rol. Vb. juichen, springen

3

- Regulatoren: gedragspatronen die gebruikt worden bij het starten of beëindigen van de interactie. Vb. als de coach het hoofd in de richting van één speler in de groep opricht om aan te geven dat hij wil luisteren naar wat die speler te zeggen heeft.

- Adaptoren : nauwelijks bewuste bewegingen vb. met de handen door het haar gaan, zich krabben.

- Fysiek voorkomen= de uiterlijke verschijning van de persoon die in het gesprek betrokken is. Lichaamstype, grootte, aantrekkelijkheid, haar,…

- Aanrakingsgedrag (haptics) vb. knuffels handdrukken, schouderklopjes,…

- Taal

- Stemkwaliteit= permanente kwaliteiten van de stem vb. toonhoogtebereik, tempo, ritme en articulatiecontrole

- Vocalisaties= geluiden die worden geproduceerd tijdens het lachen, wenen, gillen, kreunen, zuchten, geeuwen, hoesten,… Het verschil met de stemkwaliteit is dat deze kenmerken van de stem koppelt aan een specifieke situatie.

- Gebruik van persoonlijke ruimte en territorium (proxemics)

- Intieme afstand: minder dan halve meter

- Persoonlijke afstand= die in het dagelijks gesprek wordt gehanteerd.

- Sociaal consultatieve afstand: afstand docent - klas

- Publieke afstand= oneindig vb tv

-Tijdsystemen (chronemics): geven aan hoe het aspect tijd wordt gebruikt om te communiceren

Wanneer een coach gebruik maakt van tekens ‘kinesics’ als communicatievorm, beschikt hij over een waaier van mogelijkheden. Welke zijn die en hoe omschrijf je ze in één regel maw. Wat is hun belangrijkste kenmerk? (zie vraag 11 tekens)

4

DEEL 4: COMMMUNICEREN OM SAMENWERKING TE VERGEMAKKELIJKEN

HOOFDSTUK 1 : GERICHT LUISTEREN NAAR SPORTERS

Welke zijn de 4 luisterniveau’s en waarin onderscheiden ze zich van elkaar?

- Cosmetisch luisterniveau: dwz. Er wordt gedaan alsof er geluisterd wordt

- Op gespreksniveau luisteren: Je aandacht ligt bij de ander, maar ook bij wat je zelf zegt en denkt te zullen zeggen

- Actief of gericht luisteren: de luisteraar gaat inpikken op wat de ander zegt, actief probeert te begrijpen door vb vragen te stellen en informatie te herhalen.

- Diep luisteren: Het bewustzijn van de luisteraar wordt volledig op de ander gericht.

Wat houdt echt luisteren naar wat iemand te vertellen heeft in?

- onze aandacht kunnen vasthouden

- hoofd- en bijzaken kunnen onderscheiden

- Gepast kunnen reageren op wat wordt gezegd

Welke zijn de aandachtspunten van non-verbaal aandachtgevend gedrag?

- oogcontact verzorgen

- gebaren gebruiken

- lichaamshouding en positie

Welke voordelen biedt het geven van gevoelsreflecties tijdens een gesprek tussen coach en sporter?

Je wekt de indruk dat je oog hebt voor de sporter als persoon en dat je zijn gevoelens ernstig neemt. Je gaat hierdoor na of je jouw sporter wel goed hebt begrepen. Hij zal zich aanvaard voelen en voelen dat hij ernstig genomen wordt. Je kan hierdoor een gevoel van opluchting bekomen bij deze sporter. Hij voelt zich begrepen.

5

Wat houdt parafraseren in en wat tracht je ermee te bereiken?

De informatie die je van je sporter krijgt, verwerkt, interpreteert en in je eigen woorden weergeeft of recapituleert. Hierdoor ben je steeds in staat om te toetsen of je hebt begrepen wat jouw sporter wil dat je van het gesprek onthoudt.

Wat tracht men te bereiken met het samenvatten van een gesprek?

- Je tracht hiermee het gesprek wat meer structuur te geven en duidelijk te ordenen.

- Je tracht na te gaan of je de sporter wel degelijk goed hebt begrepen.

Met welke richtlijnen houd je rekening wanneer je een gesprek wil samenvatten?

- Hou het beknopt

- Blijf bij het onderwerp

- Gebruik je eigen woorden

- Gebruik begrijpelijke taal

- Formuleer het als ‘ik’-boodschap

Welke zijn de valkuilen bij het gericht luisteren? Hoe kan je deze valkuilen vermijden?

- Papegaaien (= precies herhalen wat de ander zegt) en interpretaties (= je verdraait de inhoud van de boodschap en je geeft gebrekkige respons op wat de ander probeert duidelijk te maken)

- Onvoldoende luisteren: voldoende tijd nemen

- Beoordelend luisteren: niet oordelen tijdens het gesprek zelf

- Vooringenomen luisteren: geen vooroordelen of veronderstellingen hebben, maar eerst luisteren en dan wachten om te spreken

6

HOOFDSTUK 2 : COMMUNICATIE BEVORDEREN IN EEN TEAM

Wat is het belang van communicatie en hoe verhelp je als coach inadequate communicatie?

De groep- of teamsamenstelling veranderen

Opnieuw ontwerpen van de groepstaken

Management van communicatief gedrag

Welke zijn de kenmerken van een functionele communicatie?

Weten waarom je de communicatie aangaat: wat is het doel en het doel van de je sporter(s) indit overleg.

Aandacht hebben voor het gericht vormgeven aan het overleg, zodat de kansen op een goede beslissing gerespecteerd blijven.

Zorgen dat het overleg een goede oplossing voor de situatie biedt, waarbij alle partijen bereid worden gevonden om deze oplossing om te zetten in daden en resultaten.

Hoe organiseert een trainer praktisch een gericht teamoverleg?

Introductie: leg duidelijk de manier van werken uit

Splits het team op in homogene groepen

Geef als trainer eveneens aan op welke basis deze opdeling is gebeurd

Geef eveneens aan hoeveel tijd er voorzien is voor elke taak

Ga nadien verder met het eigenlijke teamoverleg

Het eigenlijke teamoverleg

Plaatsnemen rond een tafelstructuur

Bewaak de gerichtheid (3 fases)

Speel advocaat van de duivel

Leg het engagement vast op papier

Teken eventuele ontladingsreacties op

7

Welk zijn de valkuilen met betrekking tot teamoverleg? Hoe kan je die valkuilen vermijden?

Bad timing

Sceptische trainers

Trainers die bezig zijn gezichtsverlies te vermijden i.p.v. goed overleg te bekomen

Grouphthink

8

HOOFDSTUK 3: COMMUNICEREN MET EEN INDIVIDU BEVORDEREN

Welke zijn de basisregels die een trainer hanteert bij het geven van informatie en advies? Wat zijn de voordelen?

- Verduidelijk het thema: open kaart spelen met de speler

- Selecteer de informatie in functie van het doel: opnamecapaciteit niet overschrijden

- Kies het juiste moment

- Formuleer op het niveau van de speler: aanpassen naar niveau, leeftijd, achtergrond

- Boeiende communicatie: concrete communicatie

- Ik-boodschap en geen jij-boodschappen (vb. ik vind…)

- Heruitzendingen: opgelet: teveel herhalen doet het advies vaak aan kracht verliezen

- Noteer: steekkaarten kunnen handig zijn

Welke zijn de aandachtspunten waarmee je als trainer rekening kan houden bij het geven van feedback?

- Feiten, ervaringen of interpretaties

- Gedrag, liever dan persoon

- Concreet en specifiek gedrag: kwaliteit eerder dan kwantiteit

- Doseer feedback

- Selecteer

- Let op met eenzijdige feedback: positieve of negatieve feedback

- Reik wegen naar verbetering aan

- Houd rekening met het incasseringsvermogen

- Houd contact met de ontvanger

- Plan een goede timing

9

Welke drie niveaus kan men onderscheiden in het geven van feedback?

- Feiten: minder makkelijk onderwerp van discussie

- Eigen interpretatie: trainer beschouwt zijn eigen interpretatie als correct. Dit leidt tot discussies.

- Ervaringen

Welke goede reden bestaat er om het geven van feedback tijdelijk uit te stellen?

Vb. in kwetsbare periode van een speler (sportief of persoonlijk), na gewonnen tornooi of teleurstellende prestatie.

Tactische richtlijnen in een periode van emotionele lading zijn als woorden in de wind.

10

HOOFDSTUK 4 : COMMUNICEREN MET OUDERS BEVORDEREN

Wat is de rol van de trainer in de begeleiding van ouders en de communicatie daaromtrent?

- Ouders bevestigen in hun rol van ouder die zo belangrijk is voor hun sportend kind

- Op zoek gaan naar de absolute meerwaarde die ouders van een sportend kind bieden. Ouders blijven expert van hun eigen kind.

- Ouders deels betrekken bij het ontwikkelingsproces

- Initiatiefase – ontwikkelingsfase – vervolmakingsfase

Op welke manier kan de trainer de communicatie aanpassen aan verschillende oudertypes?

- Overgeëngageerde ouders

- Nodig niet meer dan één van dit type ouderpaar uit voor overleg of een gesprek

- Maak een duidelijk afspraakschema met deze ouders

- Gesprekken over doelstellingen kunnen best eerst handelen over resultaten

- Geef vanuit de trainerspositie duidelijke feedback op vooraf vastgelegde momenten

- Onverschillige ouders

- Onderneem pogingen om de ouders bij het sporten van hun kind te betrekken

- Maak je verwachtingen duidelijk

- Verval zelf niet in een ouderrol t.o.v. jouw sporter

11

DEEL 5: COMMUNICEREN OM TE OVERTUIGEN

HOOFDSTUK 1 : DINGEN VAN MENSEN GEDAAN KRIJGEN

Illustreer aan de hand van een voorbeeld het verschil tussen overreden en overtuigen

Het grote verschil is dat bij overreding de argumenten van de club of de trainer worden gebruikt. Bij overtuiging zal de trainer proberen de argumenten te gebruiken waarvan de sporter zelf ervaart dat ze in zijn voordeel spelen.

Welke vormen van machtsmisbruik gebruiken trainers om van hu sporters dingen gedaan te krijgen? Illustreer deze aan de hand van een voorbeeld.

- Fysieke dwang (coercive power). Vb. Voor de deur gaan staan en zeggen dat niemand de kleedkamer verlaat vooraleer alles is opgeruimd.

- Economische sanctie (utilitarian power). Boete opleggen

- Uitsluiting (overredingskracht)

Welke voorwaarden dienen vervuld te zijn om overtuiging mogelijk te maken?

- De trainer of club moet inzicht verwerven in de doelen van de sporter(s)

- Het is belangrijk om de doelstellingen van de sporter(s) en de club-of trainersdoelstellingen op elkaar af te stemmen

12

HOOFDSTUK 2 : OVERTUIGEN

Om een sporter te overtuigen via een zakelijke boodschap, houd je als coach best rekening met enkele richtlijnen. Welk zijn deze vier richtlijnen?

- Houd de boodschap logisch, duidelijk en begrijpelijk

- Zorg voor een logische volgorde

- Kom tot de kern van de zaak, draai er niet omheen

- Breng het verhaal boeiend en aantrekkelijk, houd de aandacht van de ontvanger vast

Geef en verduidelijk de vier aspecten die aan elke communicatieboodschap zijn verbonden

- zakelijk aspect: de feitelijke informatie, de inhoud van het gesprek

- expressieve aspect: wat en hoe een zender communiceert, hij geeft een vorm van expressie aan zijn boodschap, bewust of onbewust. Het geeft aan hoe de zender over zijn boodschap denkt

- relationele aspect: onderlinge posities die de zender ten opzichte van de ontvanger inneemt. Hiërarchie? Eventueel voorgeschreven gedragsregels respecteren, belangrijk dat gesprekspartner zich op zijn gemak voelt

- appellerende aspect: is de essentie van communiceren om te overtuigen. Expliciet of verborgen. Stille hints, suggestieve formuleringen,…

Welk onderscheid bestaat er tussen een expliciet appellerende en een verborgen appellerende boodschap?

Bij een verborgen appellerende boodschap doe je eerder een suggestie en zeg je niet rechtstreeks wat je bedoelt, maar gebruik je hints, suggestieve formuleringen, en selectieve voorbeelden. Bij een expliciete appellerende boodschap zeg je duidelijk, rechtstreeks waar het om gaat.

Welke vuistregels zal een coach hanteren wil hij zijn boodschap duidelijk bij de sporter overbrengen, maw. Zoals hij de boodschap heeft bedoeld?

- Je eigen doelstellingen voor ogen hebben

- Proberen de aandacht van de ontvanger te richten op jouw onderwerp

- Gebruik maken van de argumenten van je gesprekspartner

- Regelmatig vragen stellen

- Je boodschap duidelijk brengen

13

- Ter zake blijven

- Duidelijk proberen samen te vatten

Welke drie stappen doorloopt de trainer met zijn team om een probleem op te lossen en op die manier te overtuigen?

- Wat zijn de problemen?

- Welk doel schuilt er achter het probleem?

- Wat is de eerste stap op weg naar het doel?

Welk effect heeft het stellen van ‘waaromvragen’ bij de communicatie over een probleem? Wat is een betere aanpak?

Door ‘waaromvragen’ wordt er voornamelijk gezocht naar verklaringen voor het tot stand komen van de problemen. Hierdoor wordt men met nog meer problemen geconfronteerd dan voorheen. Door te kijken naar de eerste stap, leer je de leden van het team of de individuele sporter te werken met kleine doelen die stap voor stap leiden tot het bereiken van het grotere doel.