Voor de school in beweging:

TeamonderwijsOp Maat

www.teamonderwijs.nl

TOM - 1

Hoe staat u tegenover:

• Werken in onderwijsteams met verschillende professionals die samen verantwoorde lijk zijn voor een groep leerlingen in plaats van één leraar voor één jaargroep?

• Differentiatie op basis van instructie- en leerbehoeften van kinderen?

• Creëren van uitdagende werkplekken in hetschoolgebouw?

• Werken als team vanuit het principe van erkende onge lijkhe id?

2 - TOM

Heeft u er al mee kennisgemaakt:Teamonderwijs Op Maat (TOM)? Dit iseen beproefde aanpak door scholenvoor scholen om integrale ontwikkelingen vernieuwing op school te realiseren.TOM is geschikt voor iedere school,waar u ook staat in uw schoolontwik-keling. U kunt er zo mee beginnen: op uw ‘schooleigen’ wijze, in uw eigentempo. Hierna vindt u uitleg over TOMen hoe u zelf aan de slag kunt gaan.

U werkt op een school en u wilt:

• dat álle leerlingen de aandacht enzorg krijgen die zij nodig hebben;

• een gemotiveerd team waarin iedereen zijn competenties optimaal kan ontplooien en inzetten voor de school;

• een krachtige leeromgeving met voldoende ondersteuning;

• een open cultuur, professionee l le iderschap en goede interne en externe communicatie.

Maar hoe realiseert u dat? TOM biedthiervoor bouwstenen die rechtstreeksuit de praktijk komen. TOM-scholen bieden hun ervaringen, werkwijzen envoorbee lden aan. Allemaal geven zijhier op hun e igen wijze inhoud aan. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuuren Wetenschap faciliteerde hen hiervoor.

Wat is het?

TOM is een integrale aanpak voor verandering en vernieuwing. Voor alle terre inen van de school: de inzet vanpersoneel, de organisatie van hetonderwijs en de inrichting van de leeromgeving. Tezamen vormen dit de drie pijlers van TOM. Daarnaast iser de schil om de pijlers heen, het proces van verandering. Dit is de context waarbinnen de veranderingenplaatsvinden. Hieronder vallen cultuur, le iderschap, communicatie en bekostiging.

Integrale schoolontwikkeling

TOM draagt bij aan integrale school-ontwikke ling. Want een verandering binnen een pijler of de schil zorgt automatisch voor veranderingen binnen de andere pijlers. Ste l: u neemt onderwijsassistentenaan om de werkdruk te verminderen.De inzet van ander personee l heeftalleen zin als dit de leraren werk uithanden neemt. Dus als de organisatievan het onderwijs hierop inspee lt.

Een ander voorbee ld: u wilt meergebruik maken van ICT als leerbronen communicatiemidde l. Dat vergt algauw andere werkplekken. Maar ookeen andere cultuur en bekostiging.

Integrale ontwikke lingen vernieuwing

TOM - 3

Bij deze pijler gaat het om een andere inzet van personeel. We lke medewerkers heeft een school nodig? Met we lke kwalificaties en competenties? Voor we lke taken zet zij deze in?

TOM streeft hierbinnen naar een ontwikkeling van:

instructeur begeleider, coach, mentorwe inig functies meerdere functiesautonome leraar teamwerkalleen verantwoorde lijk gedeelde verantwoordelijkheidmijn klas onze kinderenalleskunner teamteachingeerst de Pabo leren op de werkplekeens leraar altijd leraar functiehuis

De Carolusschool in Den Haagbetrekt leraren in ople iding actief bij de organisatie.

Dick Polman, intern begeleider:“De leraren vinden het gaaf om met de studenten aan de slag te gaan.Om hen te coachen. Het geeft deleraar ook verlichting. Voorheen ze ide leraar: ‘Kijk maar hoe ik het doe en doe dat maar na’. Nu komt er een student die zegt: ‘Ik heb eenopdracht en ik wil meedenken overproblemen en ontwikke lingen in degroep of op school’. Er ontstaat eenhe le andere manier van werken: leren van en met e lkaar.”

De St. Catharinaschool inHaastrecht kiest voor een nieuweinzet van functies en formatie.

Riet Lelyveld-Voets, interim-directeur: “We zetten onze formatienu anders in. Zo hebben we éénleraarondersteuner, één onderwijs-assistent, één betaalde LIO ’er entwee unitle iders. En we zoeken eenparttime directeur. Er zijn sinds TOM minder leraren en zij dragenvoor een grotere groep leerlingende verantwoorde lijkhe id. Voor ieder-een bevalt deze nieuwe inzet prima.”

Pijler 1: personeel

4 - TOM

Bij de pijler organisatie draait het om het anders organiseren van onderwijs. Is het onderwijs afgestemd op de leerbehoeften van de leerlingen?

TOM streeft hierbinnen naar een ontwikkeling van:

klassikaal klassendoorbrekendjaargroep kern- of basisgroepkennisoverdracht betekenisvol actief lerenleraargestuurd gedeelde sturing door

leraar en leerlingvaste leergroep wisselende leergroepenvakkenaanpak thematische aanpakleerlingvolgsysteem portfolio

Een onderwijsassistent en SPW-stagiaires bege le iden hen daarbij. In die tijd kan de leraar weer andereactivite iten doen. Bijvoorbee ld kinderen met concentratieproblemenhe lpen.

Elke twee weken overleggen we of deleergroepeninde ling nog klopt of datsommige kinderen naar een andereleergroep moeten. Het loopt als eentre in. Het grote winstpunt is dat hetkind centraal staat.”

De Petrus’ Bandenschool in Venraygeeft les in wisse lende leergroepen.

Nicol van der Sanden, leraar:“Wij werken volgens het principe:groot waar het kan, kle in waar hetmoet. Voor een aantal vakken de lenwe de kinderen uit de groepen 3 en 4 in leergroepen in, afhanke lijkvan hun leerbehoeften. Eén leraargeeft dan bijvoorbee ld taal of rekenen aan veertig kinderen enéén leraar aan zes kinderen die speciale bege le iding of instructienodig hebben. De instructies zijnaltijd kort. Daarna gaan de kinderen overal in de school ze lfstandig aanhet werk.

Pijler 2: organisatie

TOM - 5

Bij deze pijler gaat het erom een krachtige leeromgeving neer te zetten. Wat is de inzet van ICT? We lke methoden en materialen zijn geschikt? Hoe is de inrichting van het gebouw?

TOM streeft hierbinnen naar een ontwikkeling van:

computer om te oefenen computer als leerbron en communicatiemiddel

allemaal luisteren meervoudige intelligentie en verschillende leerstijlen

we inig variatie in leervormen ontdekkend en samenwerkend lerenalleen uit methode betekenisvol lerenklaslokalen leer- en werkplekkenstatisch gebouw flexibel gebouw

De Egelantier in Almere werkt volgens de principes van meervoudigeintelligentie.

Roelof Post, unitleider: “Het conceptmeervoudige inte lligentie hanteertacht vormen van inte lligentie. Iedermens ontwikke lt zich meestal in eenaantal intelligenties sterker dan inandere. Onze leeromgeving houdthiermee rekening. Zo werken we metwere ldverkenningsthema’s waarbij we vanuit e lke inte lligentie iets aan-bieden. Leerlingen kunnen muziekmaken, koken, met ‘maatjes’ eenopdracht samen doen. Ze leren zovee l beter.”

KOM.MIJN in Belfeld werkt volgens ontdekkend en samenwerkendleren.

Hans Sijbers, directeur: “Onsschoolgebouw is ontworpen opbasis van onze onderwijsvisie. Zo hebben de lokalen geen vierdemuur. Ze komen allemaal uit op een grote binnenruimte met spee l-,ontdek- en verwerkingsplekken. Per twee lokalen is er een kle ine halmet kapstokken, een toiletblok ende deur naar buiten. Met deze‘verwerkingsstraat’ hebben we eenleeromgeving gecreëerd die ont-dekkend en samenwerkend lerenmoge lijk maakt en het individu centraal ste lt.”

Pijler 3: leeromgeving

6 - TOM

De schil: het proces van verandering

Bij het proces van verandering gaat het om de randvoorwaarden waarbinnen deveranderingen plaatsvinden. Het is de schil rondom de drie pijlers personeel, organisatie en leeromgeving. TOM streeft naar:

De Rank in Schoonhoven werkt volgens het ‘coachend le iderschap’.

Theo Segers, bovenschools directeur: “Als manager probeer ik de verantwoorde lijkhe id zo laag moge lijk in de organisatie te leggen. Maar we l zo dat locatie-directeuren en leraren zichgesteund voe len. Als ze me nodighebben, ben ik er. Verder probeerik mensen te vertrouwen en zakenaan ze over te laten. Het onder-wijsteam moet zich uitgedaagdvoe len. Het management is uiteraard nodig om te sturen, maar niet om te verstikken.”

Open cultuur

Hoe staat het met de cultuur in deschool? Is deze gericht op samen-werking? O f is de leraar koning in eigen klas en de duizendpoot die hijaltijd al was?

Coachend leiderschap

Wat is de kwalite it van het manage-ment? Is het in staat complexe ver-anderingsprocessen te bege le iden enevenwicht te creëren tussen beheers-matig en procesgericht bezig zijn? Is voldoende coachende vaardighe idaanwezig? Straalt het voldoende energie en e lan uit? En schept het voldoende kaders om de visie uit tedragen?

Open communicatie

Heeft de school een open houdingnaar de omgeving? Zijn de ouders de klanten? Worden kansen uit deomgeving om leerlingen te laten lerenbenut?

Bekostiging

Krijgen de mensen die daadwerke lijkhet onderwijs vormgeven zeggenschapover een dee l van de financiën? Zet deschool haar formatie in voor wat er echtnodig is aan personee l?

Onderwijs anders organiseren ?

1. Lees verder op de speciale TOM-website: www.teamonderwijs.nl

2. Vul met het team de TOM-kijkwijzer in (deze kijkwijzer kunt u downloaden vanaf de website).

3. Licht samen met het team uwschoolvisie door op TOM-kansen.

4. Bepaal met het team de ontwik-ke lpunten binnen de drie pijlers: personee l, organisatie en leer-omgeving en de schil: het procesvan verandering.

5. Formuleer kijkpunten voor een openTOM-school en bezoek er een.

6. En/of boek de TOMnibus vooreen TOM-les op uw school.

7. Maak met het team een TOM-projectplan.

8. Ste l een TOM-projectteamsamen.

9. Laat u desgewenst bege le idendoor een onderwijsbege le idings-dienst die bekend is met TOM-principes of door KPC Groep.

10. Start met TOM. Voer met uw teamde geplande TOM-activite iten uit.

11. Kijk terug op TOM-successen.

Wilt u met TOM aan de slag? Volg dan dit stappenplan:

TOM - 7

8 - TOM

ontwikke lpunten. U zoekt hierbij een open TOM-school die zich opdeze lfde pijler(s) ontwikke ld heeft.Via de website kunt u zich aanmeldenom een school te bezoeken. Bij dee lname krijgt u een waarde-cheque van 250 euro (waarvan 100euro voor de open TOM-school en150 euro voor uw reiskosten e.d.).

Samenwerking onder-wijsbegeleidingsdienst en Pabo

Praat eens met de onderwijs-bege le idingsdienst en Pabo’s waar-mee u samenwerkt. We llicht zijn zijook al met TOM aan de slag. HetMinisterie van Onderwijs, Cultuur enWetenschap stimuleert en faciliteertonderwijsbege le idingsdiensten enPabo´s bij het werken aanTeamonderwijs Op Maat.

TOM in de praktijkWilt u TOM in de praktijk zien en ervaren? Dat kan op verschillende manieren:

TOMnibus

Boek de TOMnibus. TOM-adviseurskomen dan op uw school. Zij nemenhiervoor materialen mee, maar ook flexibe le sche idingswanden om eenTOM-leeromgeving te scheppen. Voor meer informatie en boekingen: kijk op de website www.teamonderwijs.nl

Open TOM-school

Bezoek een open TOM-school. Hier kunt u zien en horen hoe TOM in depraktijk werkt. Op e lke TOM-school zijnandere dingen te zien: iedere schoolheeft e igen keuzes gemaakt. Het isdaarom be langrijk van tevoren goed na te denken wat u wilt zien op eenTOM-school. U maakt hiervoor gebruikvan de TOM-kijkwijzer. Hiermee krijgt u zicht op uw profie l en uw

Ga naar: www.teamonderwijs.nlHierop vindt u uitgebre ide informatie over TOM, praktijk- ervaringen, onderzoeksrapporten,producten en procesbeschrijvingen.

U kunt zich hier ook abonneren op de digitale TOM-nieuwsbrief. U kunt contact opnemen met TOM via e-mail tom@kpcgroep.nl of te lefoonnummer (073) 6247 376(KPC Groep).

Meer weten?

RedactieLia van MeegenTOM / KPC groep

Vormgeving en realisatie2mb – de grafische formule, De lft

UitgaveApril 2007

NabestellenGratis exemplaren van deze publicatie zijn te bestellen bij KPC Groep, afdeling Verkoop, tel. 073 - 6247 354 of via verkoop@kpcgroep.nl.

Informatiewww.teamonderwijs.nl

Colofon

TOM: Onderwijs Anders wordt in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur enWetenschap uitgevoerd door KPC Groep te ’s-Hertogenbosch. Meer informatie: www.teamonderwijs.nl of tom@kpcgroep.nl.